Référence bibliographique. "Modale partikels in het Nederlands en hun vertalingen in het Frans" Hiligsmann, Philippe ; Noiret, F.

Transcriptie

1 "Modale partikels in het Nederlands en hun vertalingen in het Frans" Hiligsmann, Philippe ; Noiret, F. Document type : Contribution à ouvrage collectif (Book Chapter) Référence bibliographique Hiligsmann, Philippe ; Noiret, F.. Modale partikels in het Nederlands en hun vertalingen in het Frans. In: J. De Caluwé, J. Van Keymeulen (red.), Voor Magda. Artikelen voor Magda Devos bij haar afscheid van de Universiteit Gent, Academia Press : Gent 2010, p Available at: [Downloaded 2017/03/20 at 09:13:01 ]

2 PHILIPPE HILIGSMANN & FLORENCE NOIRET MODALE PARTIKELS IN HET NEDERLANDS EN HUN VERTALINGEN IN HET FRANS This article tackles the diff erent ways in which the Dutch modal particles dan, nu/nou, toch, nog, maar, eens, even, wel and zeker or combinations of these modal particles are translated into French. Indeed, French usually expresses modality by other means than in Dutch, e.g. adverbial expressions, a specifi c tense and the so-called tournures présentatives (cf. Lerot 2001). The research presented here is based on a corpus of ten comic strips from Suske en Wiske and their translation into French. In more than 46%, modal particles are simply not translated into French. Contrary to what Lerot (2001) suggests, however, the so-called tournures présentatives are not frequently used as a means to translate modal particles into French. 1. INLEIDING Op het zeventiende Colloquium Neerlandicum dat in augustus 2009 in Utrecht plaatsvond, zijn tijdens een themabijeenkomst vanuit intra- en extramuraal perspectief de wensen en mogelijkheden in kaart gebracht van de beschrijving en het onderwijs van de Nederlandse modale partikels (cf. het themanummer van Internationale Neerlandistiek onder gastredactie van Ton van der Wouden en Johanneke Caspers). Tijdens die themabijeenkomst werd o.a. ingegaan op de problemen die partikels voor vertaling opleveren (cf. Pos 2010 en Vandeweghe 2010). Voor vertalers blijken modale partikels immers vervelende woordjes te zijn. Het gaat om erg gebruikelijke woordjes die niet vaak als zodanig voorkomen in partikelarme(re) talen, zoals het Frans en het Engels. Daarnaast beseffen leerders van het Nederlands van wie de moedertaal partikelarm is (dat is het geval met Franstalige leerders van het Nederlands) meestal niet dat goed Nederlands moeilijk voorstelbaar is zonder modale partikels. Een tekort aan modale partikels kan trouwens een erg onbeleefde indruk maken (zie in dit verband Beheydt 2004, De Vriendt & Van de Craen 2008, Hiligsmann 2003 en Vismans 1996, 2003). Zo goed als alle bijdragen over de vertaling van modale partikels zijn gebaseerd op geschreven materiaal (fictie, journalistiek taalgebruik, e.d.) Dat is bv. het geval met Pos (2010) en Vandeweghe (2010). Bij ons weten is er nog geen onderzoek verricht naar de vertaling van modale partikels in gesproken materiaal. Dat is des te vreemder omdat algemeen bekend is dat modale partikels 281

3 MODALE PARTIKELS IN HET NEDERLANDS EN HUN VERTALINGEN IN HET FRANS vooral in spreektaal en in dialogen te vinden zijn (Van der Wouden 2002). Aan de andere kant is dat begrijpelijk aangezien het vrij moeilijk is om een corpus aan te leggen met gesproken materiaal dat naar en vanuit het Nederlands is vertaald. In deze bijdrage proberen we in deze leemte te voorzien door een beroep te doen op stripverhalen. In stripverhalen komt als het ware gesproken taal voor die neergeschreven is (zie ook Hiligsmann & Noiret 2005). Alvorens in te gaan op het gebruik van modale partikels in stripverhalen die van het Nederlands naar het Frans zijn vertaald, gaan we kort in op de kenmerken van modale partikels en hun vertaling in het Frans ( 2). In paragraaf 3 bespreken we de resultaten van een verkennend contrastief onderzoek naar het gebruik van modale partikels in het Nederlands en de vertaling van zulke modale partikels in het Frans. We ronden ten slotte af met een conclusie ( 4). 2. MODALE PARTIKELS IN HET NEDERLANDS EN IN HET FRANS 2.1. MODALE PARTIKELS IN HET NEDERLANDS 1 Van der Auwera & Vandeweghe (1984:12-13) definiëren modale partikels als volgt: [ze] signaleren niet zozeer hoe de zinsinhoud moet worden beschouwd met het oog op de denkbare alternatieven, maar vormen veeleer een signaal voor de hoorder m.b.t. de strekking van de uiting, de illokutieve waarde ervan, naast een indikatie van hoe de zinsinhoud in een ruimer kader van spreker-hoorderverwachtingen en -preferenties moet worden ingepast (zie ook Beheydt 2004, Van der Wouden 1999). Enkele voorbeelden: Kom eens hier!, Ga maar zitten!, Geef die woordenboeken toch hier!, Leg eens uit!, Hou toch eens op met kletsen!, Waar slaat dat nou weer op?, Bewijs dat maar eens! Zoals reeds gezegd, zijn modale partikels uiterst gebruikelijke woordjes die vaak voor leermoeilijkheden zorgen. Dat komt o.a. doordat er naast het modale partikel zo goed als altijd een lexicaal woord bestaat dat dezelfde vorm heeft die als een homonieme of polyseme variant kan worden beschouwd (cf. Beheydt 2004:24). Qua betekenis hebben het lexicaal woord en het modale partikel zo goed als altijd niets (meer) met elkaar te maken, zoals moge blijken uit de reeks voorbeelden hieronder: In deze bijdrage beperken we ons tot de voor dit onderzoek belangrijke kenmerken van modale partikels. Voor een compleet overzicht, zie Beheydt (2004), De Vriendt & Van de Craen (2008), Foolen (1993), Haeseryn e.a. (1997) en Van der Wouden (1999). 282

4 PHILIPPE HILIGSMANN & FLORENCE NOIRET Lexicale betekenis Je hebt maar 20 min. Je moet nog even wachten. Blij dat je toch gekomen bent! We praten soms met de patiënten. Modale betekenis Kom maar binnen! Luister eens even! Hou toch op! Is Magda soms thuis? De vet gedrukte woorden in de linkerkolom hebben een vaste betekenis die vrij makkelijk te omschrijven is, terwijl dat zo goed als onmogelijk is voor de vet gedrukte woorden in de rechterkolom. Dat wijst erop dat de modale partikels ten opzichte van hun lexicale pendanten semantisch verbleekt zijn. Die semantische verbleking of vernauwing gaat evenwel gepaard met pragmatische verrijking ( wat verloren gaat aan conceptuele betekenis winnen de partikels aan modale betekenis, Beheydt 2004:29) en met distributionele restricties. Modale partikels staan bv. niet op de eerste zinsplaats van hoofdzinnen, maar in het middenstuk van de Nederlandse zin, d.i. tussen de persoonsvorm en de verbale rest. Verder vertonen modale partikels de neiging om te agglutineren. Ze treden m.a.w. in vaste verbindingen of clusters op: maar eens, wel eens, nou toch even, nou eens even, ook weer e.d. In dat verband dient erop gewezen dat de volgorde binnen zulke vaste verbindingen altijd vastligt: de volgorde binnen nou eens even kan niet veranderd worden in bijv. *even nou eens of *eens nou even. In het volgende zinnetje, dat als ezelsbruggetje kan dienen voor anderstalige leerders van het Nederlands, ligt de volgorde binnen de groep modale partikels dan ook vast: Kom nu/nou toch nog maar eens even hier! Een andere vorm van collocationeel gedrag van modale partikels betreft het feit dat ze vaak in combinatie met andere zinselementen voorkomen. In dat verband heeft Van der Wouden (2002) bv. aangetoond dat het cluster wel eens vrij vaak in combinatie met modale werkwoorden voorkomt en dat het modale cluster maar eens een sterke voorkeur vertoont voor directieve contexten (in het bijzonder imperatieven en vormen van het modale hulpwerkwoord moeten). Wat het gebruik van modale partikels betreft, is uit onderzoek gebleken dat ze vaker gebruikt worden in informele dan in formele genres en meer in spreektaal dan in schrijftaal, zoals blijkt uit Tabel

5 MODALE PARTIKELS IN HET NEDERLANDS EN HUN VERTALINGEN IN HET FRANS N eens % ambtenarentaal ,01 dagbladen ,05 gezinsbladen ,10 gesproken taal ,16 opiniebladen ,07 pop.-wetenschappelijk ,05 romans en novellen ,12 totaal ,09 Tabel 1: Eens in verschillende teksttypes (overgenomen uit Van der Wouden 2002:26) MODALE PARTIKELS IN HET FRANS De modale partikels waar wij het in 2.1 over hebben, komen in het Frans veel minder vaak voor. Vaak wordt de modaliteit er op een heel andere manier uitgedrukt. Lerot (2001) geeft een overzicht van de verschillende strategieën die er zijn om modale partikels in het Frans te vertalen. Hij maakt een onderscheid tussen uitdrukkingen die in de zin opgenomen worden en uitdrukkingen die buiten de zin staan. De eerste groep bestaat uit bijwoorden en bijwoordelijke uitdrukkingen, een specifieke tijd van het werkwoord (met o.a. de conditionalis) en de zogenaamde tournures présentatives. Voorbeelden 2 : Je wil je jeugd toch niet verknallen met jezelf zo n gekke vragen te stellen, hé! Ne gâche donc pas tes plus belles années à te poser des questions insolubles. Die moet het dan maar uitzoeken met de teletijdmachine. Il pourrait faire une enquête au télétemps... Kom, Suske, laten we maar eens gaan kijken wat Lambik heeft uitgevoerd! Je me demande comment tonton Lambique s en est tiré, là-bas! De tweede groep bestaat o.a. uit de elementen die voor de eigenlijke zin geplaatst worden (in de aanloop) en de elementen die achteraan in de zin geplaatst worden. Zo hard kan zo n beest toch niet lopen? Allons bon, une tortue qui pique un sprint! Zeg, daar gaan we toch geen ruzie om maken! Tu ne vas pas me faire des cachotteries, hein? De voorbeelden komen uit het materiaal dat ten grondslag lag aan Noiret (2004). In de Nederlandse zin is het modale partikel cursief gezet; in de Franse zin is het element dat als vertaling fungeert voor dat modale partikel vet gedrukt. 284

6 PHILIPPE HILIGSMANN & FLORENCE NOIRET Naast de bovengenoemde strategieën dient ook vermeld dat de modale partikels in vrij veel gevallen helemaal niet (talig) weergegeven worden. Dat is vooral het geval met imperatiefzinnen. Enkele voorbeelden: Kijk daar eens. Dat zijn nu echte bergkoeien! Regarde... Là... De vraies vaches de montagnes! Kom eens kijken. Ik heb hier iets ontdekt! Viens voir! J ai découvert quelque chose! Zeg maar uw prijs! Faites votre prix! Neem maar plaats in de cabine! Prenez place dans la cabine! Wilt u dit morgen even bezorgen? Voulez-vous la remettre demain? Wacht even, Wiske! Attends, Bobette! 3. CONTRASTIEF ONDERZOEK NAAR HET GEBRUIK VAN MODALE PARTIKELS IN HET NE- DERLANDS EN IN HET FRANS Deze paragraaf brengt verslag uit van een kleinschalig onderzoek naar het gebruik van modale partikels in het Nederlands en van de manier(en) waarop zulke modale partikels in het Frans worden vertaald/weergegeven. Dat zal ons in staat stellen na te gaan hoe vaak de door Lerot (2001) vermelde strategieën gebruikt worden bij het vertalen van het Nederlands naar het Frans. Om dit onderzoek tot een goed einde te brengen, zijn de vaak voorkomende modale partikels dan, nu/nou, toch, nog, maar, eens, even, ook, wel en zeker in een tiental stripverhalen van Suske en Wiske 3 systematisch opgespoord. In de Franse vertaling van die stripverhalen is nagegaan hoe de tien bovengenoemde modale partikels vertaald of weergegeven worden. Stripverhalen lenen zich goed voor het beoogde onderzoek: in 3 is erop gewezen dat modale partikels vooral De onderzochte stripverhalen zijn: De junglebloem (1971/1992) / La fl eur de la jungle (1971/1985), De kale kapper (1971/1992) / Les ciseaux magiques (1971/1992), De olijke olifant (1978) / L espiègle éléphanteau (1978/1980), De ringelingschat (1972/1990) / Le trésor de Fiskary (1972/1989), De stenen broden (1986) / Les pains de pierre (1986), De witte uil (1972/1979) / L oiseau blanc (1972/1976), Het sprekende testament (1971/1978) / Le testament parlant (1971/1985), Het zingende nijlpaard (1972/1994) / La trompette magique (1972/1980), Hippus het zeeveulen & Het verborgen volk (1983) / Hippus, l hippocampe & Le petit monde des sortilèges (1983). 285

7 MODALE PARTIKELS IN HET NEDERLANDS EN HUN VERTALINGEN IN HET FRANS in spreektaal en in dialogen worden gebruikt. In stripverhalen komt als het ware gesproken taal voor die neergeschreven is. Veel taalmateriaal drukt er emoties uit, zoals verwondering, angst, verbazing, wat het gebruik van die kleine woordjes induceert. Verder staan er in Suske en Wiske veel uitroepende, bevelende en wensende zinnen, d.i. het type zinnen waar modale partikels vaak in voorkomen. Tabel 2 geeft een overzicht van de frequentie van de tien onderzochte modale partikels in het onderzochte materiaal. Modaal partikel Aantal voorbeelden Percentage eens ,54 maar ,60 toch 62 10,08 nu nou ,59 3,25 wel 54 8,78 even 32 5,20 zeker 19 3,10 ook 14 2,28 nog 12 1,95 dan 10 1,63 Totaal Tabel 2: Frequentie van tien gebruikelijke modale partikels in Suske en Wiske. Uit tabel 2 blijkt in de eerste plaats dat de tien onderzochte stripverhalen vrij veel modale partikels bevatten, gemiddeld 61,5 modale partikels per stripverhaal. Verder zijn eens en maar veruit de meest frequente modale partikels: eens komt in ca. een derde van de gevallen voor, terwijl maar in iets meer dan een vijfde van de gevallen aangetroffen werd. Een tweede groep qua frequentie bestaat uit de drie modale partikels die in iets meer / minder dan 10% van de gevallen gebruikt werden: nu/nou, toch en wel.. Ten slotte komen de andere modale partikels veel minder vaak voor (5% en minder). In het materiaal zijn ook de gevallen van vaste verbindingen of clusters opgespoord. De meest gebruikelijke staan in tabel 3. Cluster Aantal voorbeelden Percentage maar eens 15 12,70 nu maar 12 10,15 dan maar 8 6,75 nu eens 8 6,75 eens even 8 6,75 wel eens 6 5,05 286

8 PHILIPPE HILIGSMANN & FLORENCE NOIRET nog wel 5 4,20 toch wel 5 4,20 toch maar 4 3,35 dan nog 4 3,35 nou maar 3 2,50 andere 40 34,25 Totaal Tabel 3: Enkele vaak voorkomende clusters in Suske en Wiske Tabel 4 geeft een overzicht van de verschillende strategieën die de vertalers gebruikt hebben om de modale partikels in het Frans weer te geven. In deze tabel hebben we ons beperkt tot de zes meest gebruikelijke modale partikels waaraan nou, de informele pendant van nu, is toegevoegd. In tabel 4 hebben we gebruik gemaakt van de volgende tekens: o = Het modale partikel is niet vertaald. = De vertaler heeft een totaal andere vertaling opgegeven. Hier is geen verband te bespeuren tussen de Nederlandse tekst en de Franse vertaling. 1b: De vertaler heeft een beroep gedaan op bijwoorden / bijwoordelijke uitdrukkingen binnen de zin. 1w: Het modale partikel is weergegeven door een specifieke tijd van het werkwoord (bv. de conditionalis). 1 tp: De vertaler heeft een tournure présentative gebruikt. 2a: Het modale partikel is vertaald door middel van een of meer elementen die in de aanloop van de zin staan. 2b: Het modale partikel is vertaald door middel van een of meer elementen die na de eigenlijke zin staan (d.i. in de uitloop). eens maar toch nu nou wel even totaal o (46,43%) (31,96%) 1b (6,61%) 1w (4,82%) 1 tp (2,32%) 2a (7,50%) 2b (0,35%) totaal Tabel 4: Zeven gebruikelijke modale partikels in het Frans vertaald 287

9 MODALE PARTIKELS IN HET NEDERLANDS EN HUN VERTALINGEN IN HET FRANS Uit tabel 4 kan afgeleid worden dat de modale partikels in bijna de helft van de gevallen niet als zodanig vertaald worden. Dat komt uiteraard doordat het Frans niet over specifieke talige middelen beschikt om zulke modale partikels weer te geven. Als we geen rekening houden met de gevallen waar de vertaler besloten heeft om een vertaling te geven die (althans op het eerste gezicht) helemaal niets te maken met de Nederlandse uiting of zin, zou dat percentage nog hoger liggen. Als we het materiaal van dichterbij bekijken, constateren we dat het modale element vooral achterwege wordt gelaten in de vertaling van imperatieve en uitroepende zinnen. Dat is vaak het geval met de partikels eens, maar en even. Enkele voorbeelden: Neem maar plaats in de cabine! Prends place dans la cabine! Ga maar rustig zitten. Assieds-toi! Kom eens kijken. Ik heb hier iets ontdekt! Viens voir! J ai découvert quelque chose! Vertel eens Hans. Dis-nous, Hans, (...) Hier, moedertje, neem mijn jas maar! Prenez ma veste, petite mère... Vluchten jullie maar. Fuyez. Zeg maar uw prijs! Faites votre prix! Doe mij de boeien maar aan! Passez-moi les menottes! Ik weet het! Ik weet het! Kom maar mee! Je le sais! Je le sais!!! Viens avec moi!! Wacht even, Wiske! Attends, Bobette! Van der Wouden (2002) heeft aangetoond dat het modale cluster wel eens vaak samen met modale werkwoorden wordt gebruikt. In het onderzochte materiaal hebben we geconstateerd dat dit ook opgaat voor eens. Van de 194 gevallen die we in het materiaal hebben aangetroffen, zijn er maar liefst 76 (d.i. 39, 2%) waarbij eens met een modaal werkwoord wordt gecombineerd (zullen/zou(den): 62, moeten: 5, willen: 4, kunnen: 3, mogen: 2). In meer dan de helft van die zinnetjes (40/76) is het modale partikel niet als zodanig vertaald. Enkele voorbeelden van eens in combinatie met een modaal werkwoord: 288

10 PHILIPPE HILIGSMANN & FLORENCE NOIRET Zullen we die ruïnes eens van dichtbij bekijken? On va voir ces ruines de plus près? k Zal eens hard roepen! Je vais crier... Très fort! We zullen vandaag eens naar het dorp trekken, Wiske. Wiske, luister, ik moet eens ernstiger met jou praten! Majesteit, zou ik de nieuwe Ringelingschat eens mogen zien? Zeg Wiske, nu kunnen we die schurk eens op ons gemak ontmaskeren! Si nous retournions au village aujourd hui, Bobette? Ecoute, il faut que je te parle sérieusement, Bobette! Majesté, ne pourrais-je visiter les souterrains du château? Nous allons enfin savoir qui est ce scélérat! Andere, weinig gebruikelijke strategieën om modale partikels weer te geven, zijn de bijwoorden of bijwoordelijke uitdrukkingen die in het Frans een uitgesproken modale functie hebben. Dat is het geval met o.a. donc in zinnetjes zoals: Attends donc un instant! Dis donc, batelier! (als vertaling van: Wacht maar af! resp. Zeg eens, schipper!) ) Enkele andere voorbeelden: Je wil je jeugd toch niet verknallen met jezelf zo n gekke vragen (sic!) te stellen, hè! Ne gâche donc pas tes plus belles années à te poser des questions insolubles. Zeg eens, vriend, waar is die kop van jou? Dis donc, camarade, où est ta... tête? Doe maar, hoor! Faites donc! Stil ns! Ik heb iets gehoord! Dis donc, j entends du bruit! Naast zulke bijwoorden hebben ook aanloopelementen een modaal effect. In deze categorie hebben we bv. zinnen opgenomen zoals: Mais écoutons la prochaine épreuve! en Mais ne te fais pas d illusions! (als vertaling van: Laat me de volgende opdracht eens horen! resp. Maak je maar geen illusies). Als nevenschikkend voegwoord dat een tegenstelling aangeeft met wat voorafgaat, staat maar immers buiten het eigenlijke zinsverband. In deze categorie staan ook zinnen van het type Allons, raconte-moi ton gros chagrin! (als vertaling van: Vertel eens aan Wiske wat er aan de hand is). Enkele andere voorbeelden: Geef elkaar nu de hand, dan is alles weer goed! Allons, serrez-vous la main sans rancune! Haast je toch! De kinderen zijn in gevaar! Mais dépêche-toi! Il faut les sauver! Wat is er nou weer met hem? Mais qu est-ce qui lui prend? Tante, denk toch aan je hart! Mais, tantine, pense à ton coeur! Het komt verder wel eens voor dat de twee zonet genoemde vertaalstrategieën met elkaar gecombineerd worden: 289

11 MODALE PARTIKELS IN HET NEDERLANDS EN HUN VERTALINGEN IN HET FRANS Kom eens binnen! Mais entre donc! Verder worden modale partikels uit het materiaal in iets minder dan 5% van de gevallen weergegeven door een conditionele bijzin of een specifieke tijd van het werkwoord (bv. de conditionalis). Zeg, pak nu de hoorn eens vast in plaats van... Si tu prenais le combiné au lieu de... Wacht maar tot ik die kat te pakken krijg! Ah, si je tenais ce maudit chat! We zullen vandaag eens naar het dorp trekken, Wiske. Si nous retournions au village aujourd hui, Bobette? Je moet me dan eens zien opleven, man! Ah, vous devriez me voir revivre! Ten slotte blijkt dat de vertalers vrij zelden een beroep hebben gedaan op de zogenaamde tournures présentatives. Dat komt ongetwijfeld doordat het onderzochte materiaal, nl. stripverhalen, zich minder goed leent voor dat type structuren. De teksten van stripverhalen dienen immers kort en bondig te zijn. Een onderzoek naar minder spreektaalachtig materiaal zou wellicht andere resultaten hebben opgeleverd (zie bv. Vandeweghe 2010). Hieronder staan twee voorbeelden van tournure présentative uit het materiaal: Wie zou er nu vóór mij bij de pagode willen zijn? Je me demande qui se promène dans ce coin? Het apinnetje zal wel ontsnapt zijn! Je crois qu elle a pu s échapper! In wat volgt, besteden we kort aandacht aan de manier waarop vaste verbindingen of clusters van modale partikels vertaald worden. Het zou ons te ver voeren om alle mogelijke clusters apart te analyseren. Tabel 5 geeft dan ook een overzicht van de manier waarop alle aangetroffen clusters vertaald worden. clusters % o 44 37,2% 35 29,7% 1b 12 10,2% 1w 12 10,2% 1 tp 4 3,4% 2a 8 6,8% 2b 3 2,5% totaal % Tabel 5: Clusters van modale partikels in het Frans vertaald 290

12 PHILIPPE HILIGSMANN & FLORENCE NOIRET De tendensen die in tabel 4 te voorschijn waren gekomen, blijken grotendeels bevestigd te worden: de gevonden clusters worden in meer dan 37% van de gevallen niet als zodanig vertaald. Op de andere strategieën hebben de vertalers veel minder vaak een beroep gedaan, ook al liggen de percentages voor 1b (vertaling door middel van bijwoorden/bijwoordelijke uitdrukkingen binnen de zin) en voor 1w (vertaling door middel van een specifieke tijd van het werkwoord) hoger dan in tabel 4. Het zou de moeite zijn om een omvangrijker corpus te onderzoeken om na te gaan of die verschillen al dan niet aan het toeval te wijten zijn. Enkele voorbeelden van clusters van modale partikels: Als het nu maar lukt!? (p. 22) Pourvu que ça réussisse! Kijk intussen het schip maar eens af. (p. 14) En attendant tu peux visiter le bateau. Laat hem maar eens stilletjes uithuilen! (p. 19) Laisse-le pleurer, va! Wel, dat is fijn, jongens!! Jullie beiden zijn toch wel brave knullen! (p. 8) Ah, vous êtes de braves garçons tous les deux! Dat was nou eens een aardige man! (p. 26) Voilà un brave homme! O, dat is fijn... Ga jij dan maar! (p. 23) Chic alors! Va donc! Wiske, maak het nu toch niet zo ingewik keld! Pour l amour du ciel, Bobette, ne complique pas les affaires! 6. CONCLUSIE In deze bijdrage is nagegaan hoe de in het Nederlands vaak voorkomende modale partikels in het Frans worden weergegeven. Het kleinschalige onderzoek op basis van stripverhalen van Suske en Wiske heeft uitgewezen dat de vertalers de modale partikels vaak achterwege laten in de vertaling naar het Frans. Dat komt vooral doordat het Frans niet over dezelfde talige middelen als het Nederlands beschikt om modaliteit uit te drukken. Het is dan maar de vraag of stripverhalen die van het Frans naar het Nederlands zijn vertaald, net zoveel modale partikels bevatten als origineel Nederlands, maar dit is voer voor een vervolgonderzoek. BIBLIOGRAFIE BEHEYDT, L. (2004), Modale partikels en grammaticalisering. In: H. Bouillon (red.), Langues à niveaux multiples. Hommage au Professeur Jacques Lerot à l occasion de son éméritat,, Louvainla-Neuve, Peeters, DE VRIENDT, S. & P. VAN DE CRAEN (2008), Schakeringspartikels in het Nederlands en het Frans. In Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 118, 1,

13 MODALE PARTIKELS IN HET NEDERLANDS EN HUN VERTALINGEN IN HET FRANS FOOLEN, A. (1993), De betekenis van partikels. Een dokumentatie van de stand van het onderzoek met bijzondere aandacht voor maar. Dissertatie Nijmegen. HAESERYN, W. E.A. (1997), Algemene Nederlandse Spraakkunst.. Groningen/Deurne, Martinus Nijhoff/Wolters Plantyn. HILIGSMANN, PH. (2003), L expression de la politesse dans l enseignement du néerlandais langue étrangère. In: M.-T. Claes e.a., n/f3. (Inter)culturele studies, Nijmegen: Vantilt, HILIGSMANN, PH. & FL. NOIRET (2005), Modale partikels in het Nederlands, hoe worden die nou in het Frans vertaald? In: Le linguiste/de taalkundige 51-4, LEROT, J. (2001), L expression des fonctions discursives en français et le problème de la traductibilité des particules modales allemandes et néerlandaises. In: L. Beheydt e.a. (red.), Contrastief onderzoek Nederlands-Frans. Recherches contrastives néerlandais-français. Bibliothèque des cahiers de l Institut de linguistique de Louvain, Louvain-la-Neuve, Peeters, NOIRET, FL. (2004), Modale partikels in het Nederlands. Hoe vertaal je die in het Frans? Onuitgegeven scriptie UCL, Louvain-la-Neuve. POS, A. (2010), Nederlandse partikels in het Portugees. In: Internationale Neerlandistiek VAN DER AUWERA, J. & W. VANDEWEGHE (red.) (1984), Studies over Nederlandse partikels. Antwerp Papers in Linguistics 35. Antwerpen, UIA. VAN DER WOUDEN, T. (1999), Partikels in het Nederlands. In: Onze Taal 68-11, VAN DER WOUDEN, T. (2002), Partikels: naar een partikelwoordenboek voor het Nederlands. In: Nederlandse Taalkunde 7-1, VAN DER WOUDEN, T. & J. CASPERS (2010), Nederlandse partikelbeschrijving in internationaal perspectief: waar zijn we eigenlijk en waar moet het toch naar toe? In: Internationale Neerlandistiek VANDEWEGHE, W. (2010), Modale partikels en vertaling. In: Internationale Neerlandistiek VISMANS, R. (1996), Beleefdheid, Nederlandse modale partikels en het partikelloze Engels. In: Th. Janssen, P. de Kleijn & A.M. Musschoot (red.), Nederlands in culturele context.. Woubrugge : Internationale Vereniging voor Neerlandistiek, VISMANS, R. (2003), L expression de la politesse en néerlandais. In: M.-T. Claes e.a., n/f3. (Inter)culturele studies, Nijmegen: Vantilt,