Maatschappelijk werk: óók voor naasten in de traumazorg
|
|
- Alfred Hendriks
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Maatschappelijk werk: óók voor naasten in de traumazorg (Dit artikel werd eerder gepubliceerd in Maatwerk, vakblad voor maatschappelijk werk, nummer 5, 2010, 9-12) Lisbeth Verharen Op 16 september 2010 promoveerde Lisbeth Verharen aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht op een onderzoek naar psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten. Een verslag van haar onderzoek. Slachtoffers van een ernstig verkeersongeluk, bedrijfsongeval, geweldsmisdrijf of ongeval rondom huis komen in eerste instantie terecht bij de traumazorg: de zorg voor mensen met acuut somatisch letsel (Mintjes- de Groot, 2003). Meestal volgen al snel familieleden of andere naasten. Zij wachten in onzekerheid op de spoedeisende hulp, soms in een familiekamer. Alle zorg van de professionals is gericht op het redden van het leven van de patiënt en het beperken van de fysieke gevolgen van het trauma. Dat is natuurlijk ook wat de naasten willen. Toch is het belangrijk om in de traumazorg ook aandacht te hebben voor de naasten van de patiënt. Ten eerste omdat zij een belangrijke factor zijn bij het herstel van de patiënt. Zij kunnen de patiënt cognitief, emotioneel, sociaal en praktisch bijstaan. Ten tweede omdat het trauma niet alleen een ontwrichtende werking heeft op het leven van de patiënt. Het ongeval heeft óók psychische, sociale en materiële gevolgen voor naasten en kan hen dus ook uit hun evenwicht brengen. Naasten die in deze situatie worden ondersteund, kunnen op hun beurt de patiënt beter tot steun zijn. Veel mensen vinden steun in het eigen sociaal netwerk, soms zijn het ook hulpverleners zoals artsen en verpleegkundigen die psychosociale zorg leveren. Voor medisch maatschappelijk werkers is dit de kern van hun werk. Het is hun taak om patiënt en naasten te begeleiden bij psychosociale problemen die samenhangen met de opname. In hoeverre sluiten zij aan op de behoeften van naasten van traumapatiënten en welke baat ervaren naasten bij deze hulpverlening? Dat was het onderwerp van mijn promotieonderzoek. Drie deelonderzoeken Het onderzoek bestond uit drie deelonderzoeken. In het eerste deelonderzoek heb ik de behoeften van naasten van traumapatiënten onderzocht. Daarvoor heb ik de Nederlandse versie van de Critical Care Family Needs Inventory (Molter, 1979; Kaljouw, 1998) aangevuld met items die voortvloeien uit de sociale en maatschappelijke gevolgen van een ongeval. Naasten kregen vragen voorgelegd als: Vindt u het belangrijk dat iemand u helpt bij mogelijke problemen die door het ongeval ontstaan op het gebied van inkomen? Vindt u het belangrijk dat iemand u helpt bij het leren omgaan met de consequenties van het ongeval? We hebben op twee momenten gemeten. Binnen vierentwintig uur na opname deden vijfenveertig naasten mee aan een interview, en zesentwintig van hen ten minste twee weken later nog eens. In een tweede deelonderzoek heb ik de hulpverlening van medisch maatschappelijk werk van zeven casussen gereconstrueerd (Van der Laan,1995). Hiervoor heb ik na afronding van de hulpverlening diepte-interviews gehouden met acht maatschappelijk werkers en tien naasten, afzonderlijk van elkaar. Ook heb ik het maatschappelijk werk dossier geanalyseerd. In de interviews vroeg ik de naasten en de maatschappelijk werker het hele verhaal te vertellen: van de start van het contact tot afronding van de hulpverlening. Ik liet hen vertellen wat er was gebeurd, wat zij daarbij hebben ervaren en wat zij daarvan vonden. Op basis van de resultaten van de eerste twee deelonderzoeken heb ik een gestandaardiseerde vragenlijst ontworpen. Daarmee hebben we in een derde deelonderzoek aan drieëndertig 1
2 naasten 1 die waren begeleid door maatschappelijk werk gevraagd naar hun behoeften, de geboden hulp en de ervaren baat (Melief e.a., 2002). Behoefte aan zorg Naasten van traumapatiënten die aan het eerste deelonderzoek deelnamen blijken behoefte te hebben aan informatie (bijvoorbeeld aan informatie over de medische behandeling), aan toegankelijkheid (ze willen bijvoorbeeld graag direct na opname de patiënt bezoeken) en ze hebben behoefte aan psychosociale hulpverlening. De items over psychosociale hulpverlening zijn ondergebracht bij twee categorieën: veranderings- en competentiegerichte begeleiding en concrete en informatieve hulpverlening (Jagt, 2006). Bij veranderings- en competentiegerichte begeleiding gaat het om het leren omgaan met de consequenties van het ongeval, zoals invaliditeit. De behoefte aan concrete en informatieve hulpverlening bestaat uit hulp bij allerlei praktische gevolgen van het ongeval. Bijvoorbeeld op het gebied van wonen en financiën. Uit het onderzoek blijkt dat beide categorieën scoren. De behoefte aan concrete en informatieve hulpverlening neemt bovendien duidelijk toe naarmate de patiënt langer is opgenomen. De behoefte aan ondersteuning blijkt minder sterk te zijn. Naasten vinden het wel belangrijk dat zij bij het eerste bezoek met een ziekenhuismedewerker over hun ervaringen en gevoelens kunnen spreken. Ook vinden zij het belangrijk dat zij op de hoogte worden gebracht van de mogelijkheden van maatschappelijk werk. In de meeste behoeften aan informatie en toegankelijkheid wordt door verpleegkundigen en artsen voorzien. Aan de behoefte aan psychosociale hulpverlening wordt in de meeste gevallen niet tegemoet gekomen. De meeste naasten vinden dit de taak van maatschappelijk werkers. Steun en hulp bij communicatie In het tweede deelonderzoek heb ik casussen gereconstrueerd van naasten die wel door maatschappelijk werkers zijn begeleid. Deze naasten blijken niet alleen behoefte te hebben aan veranderings- en competentiegerichte begeleiding en concrete en informatieve hulpverlening, maar ook aan ondersteunende en stabiliserende begeleiding en hulp bij communicatieverbetering met het behandelteam (Jagt, 2006; Scholte e.a., 2007). Bij ondersteunende en stabiliserende begeleiding gaat het bijvoorbeeld om steun krijgen en ervaringen en gevoelens kunnen delen. Bij hulp bij communicatieverbetering met het behandelteam gaat het om hulp bij misverstanden of meningsverschillen tussen naasten en bijvoorbeeld artsen of verpleging. Maatschappelijk werkers blijken van mening te verschillen over de vraag of je in deze situatie outreachend moet werken. Naasten geven aan dat zij er in deze situatie niet aan denken om zelf hulp te vragen, maar wel blij zijn met het aanbod. Cliënt: Ik kon mijn verhaal natuurlijk aan iedereen wel kwijt, ook wel aan familie. Alleen, die zijn daar zo emotioneel bij betrokken. Daardoor wordt je er zelf ook nog meer in getrokken. Familie en vrienden delen dan wel het verdriet met je, maar ze staan er niet zo nuchter tegenover als een buitenstaander. Daardoor kom je er niet uit. Je blijft in die cirkel zitten. En dan denk ik: Tja, je schiet er niets mee op. Interviewer: Kun je vertellen wat je bedoelt met die cirkel? Wat is het voor een cirkel? 1 Dat was 73% van de naasten die in de onderzoeksperiode (november 2008 tot medio juli 2009) werd begeleid door de veertien maatschappelijk werkers die aan dit deelonderzoek deelnamen. 2
3 Cliënt: Het is de cirkel van het verdriet. Want op dat soort momenten leef je niet meer. Ik geloof dat ik veertien dagen van mijn leven gewoon kwijt ben. In feite leef je niet meer. Je bent een robot en je doet wat je moet doen, maar je leeft helemaal niet meer. Door het met de maatschappelijk werkster te bepraten,kwam ik uit die cirkel. De interviews geven tevens een beeld van de interventies die de maatschappelijk werkers gebruiken (tabel 1). Tabel 1 Interventies van de maatschappelijk werker Categorie Interventies Ondersteunende en stabiliserende begeleiding Veranderings- en competentiegerichte begeleiding Concrete en informatieve hulpverlening Hulp bij communicatieverbetering met het behandelteam - belangstelling tonen - luisteren en vragen stellen - gesprekken voeren met de patiënt en andere betrokkenen - bemoedigen en aanmoedigen - alle vragen en emoties op een rijtje zetten. - adviseren bij het omgaan met de situatie - gesprekken voeren met de verschillende leden van het systeem - naasten helpen op een andere manier naar de situatie te kijken - uitleg geven over reacties van naasten, patiënt of anderen - naasten stimuleren steun te vragen en te aanvaarden van mensen in de eigen omgeving - samen met naasten moeilijke situaties voorbereiden of oefenen - informatie en advies geven - andere professionals om advies vragen - praktische zaken voor de naasten regelen - er voor zorgen dat naasten en patiënt nog eens kunnen spreken met medewerkers van de traumazorg - het handelen van de professionals aan naasten toelichten - opkomen voor de belangen van de naasten De maatschappelijk werkers die hebben deelgenomen aan het onderzoek maken in hun hulpverlening gebruik van uitgangspunten uit de systeembenadering, traumaopvang, crisisopvang en sociaal netwerkbenadering. De meesten integreren hun interventies in een houding van presentie. Zij nemen de tijd voor de naasten, zijn betrokken en beschikbaar, hebben aandacht voor hoe het de naasten tijdens de opname vergaat en gaan na wat zij op verschillende momenten nodig hebben. Vanuit deze houding interveniëren zij. Het tweede deelonderzoek geeft ook zicht op de baat die naasten bij de hulp ervaren (tabel 2). Tabel 2 Door naasten ervaren baat Categorie Baat Ondersteunende en - zich gehoord en gezien voelen stabiliserende begeleiding - steun en begrip ervaren - zich kunnen uiten - gerustgesteld omdat ze (ook achteraf) op iemand konden terugvallen - gerustgesteld omdat de patiënt en/of andere betrokkenen ook steun kregen van de maatschappelijk werker - zich door de steun beter staande kunnen houden Veranderings- en competentiegerichte begeleiding Concrete en informatieve hulpverlening Hulp bij communicatieverbetering met het behandelteam - gerustgesteld. - beter leren omgaan met de situatie en de consequenties daarvan - meer overzicht gekregen - gebeurtenissen kunnen verwerken - geleerd anderen om hulp te vragen - geleerd om te gaan met de reacties van anderen - beter de weg weten om zelf de praktische zaken te regelen - praktische zaken zijn door de maatschappelijk werker geregeld - de juiste instanties zijn hiervoor ingeschakeld - meer begrip voor artsen en verpleging - zich gehoord en gesteund voelen bij deze problemen - het contact met artsen en verpleging verbeterde - artsen of verpleging kregen meer begrip voor hen. 3
4 Common factors Common factors (de Vries, 2007) lijken belangrijk in het succes van de hulpverlening. Concreet zeggen naasten hier bijvoorbeeld over dat naasten en maatschappelijk werker voor elkaar open stonden, dat er een klik was, dat de maatschappelijk werker aardig en gewoon was, en dat deze zichzelf niet boven de cliënt plaatste. Naasten hebben op meer vlakken baat ervaren dan waarvoor zij in eerste instantie zijn verwezen naar maatschappelijk werk. Een deel van de behoeften wordt pas gedurende de hulpverlening duidelijk. Door met aandacht te volgen hoe het de naasten tijdens de opname van hun dierbare vergaat en wat zij tegenkomen in deze situatie, krijgt de maatschappelijk werker zicht op de behoeften van de naasten (Van Houten, 2004; Tronto, 1993). Concrete en informatieve hulpverlening en communicatieverbetering met het behandelteam vallen hierbij op. Naasten geven aan dat zij deze vragen op voorhand niet zouden bedenken, maar dat ze bij nader inzien gebaat waren met bijvoorbeeld bemiddeling naar artsen en verpleging, een gastenpas voor het personeelsrestaurant en het regelen van een vergoeding voor de deeltaxi. Cliënt: Zij heeft ervoor gezorgd dat Slachtofferhulp contact met ons opnam en dat we een advocaat kregen. Dat soort dingen. Dat zijn echt zaken waar wij als leek eigenlijk helemaal geen weet van hebben. Het was heel fijn dat zij ons attendeerde op die mogelijkheid. Zij zorgde er ook voor dat die mensen echt contact met ons opnamen. En een paar dagen later vroeg ze ons: Heb je al wat gehoord? Is er al contact geweest? Werkelijk baat De vragenlijst die op basis van de resultaten van de eerste twee deelonderzoeken is gemaakt, heb ik voorgelegd aan een groep naasten die door maatschappelijk werk zijn begeleid (derde deelonderzoek). Deze naasten blijken in de eerste plaats behoefte te hebben aan ondersteunende en stabiliserende begeleiding. Daarnaast hebben zij behoefte aan veranderings- en competentiegerichte begeleiding, concrete en informatieve hulpverlening en hulp bij communicatieverbetering met het behandelteam. Maatschappelijk werkers sluiten volgens de naasten met hun interventies in alle gevallen aan op de behoefte aan ondersteunende en stabiliserende begeleiding. In de meeste gevallen sluiten zij met hun interventies ook aan bij de behoefte aan veranderings- en competentiegerichte begeleiding, concrete en informatieve hulpverlening en de behoefte aan hulp bij communicatieproblemen met artsen of verpleegkundigen. Alle naasten die aan het derde deelonderzoek hebben deelgenomen, hebben baat ervaren bij de hulpverlening van maatschappelijk werk. Ze hebben de meeste baat ervaren op het gebied van ondersteunende en stabiliserende begeleiding en veranderings- en competentiegerichte begeleiding. De naasten hebben niet altijd baat ervaren op alle gebieden waaraan zij behoeften hebben. Opvallend is dat volgens hen vooral concrete en informatieve hulpverlening tekort schiet. De meeste maatschappelijk werkers zijn erin geslaagd een relatie met de naasten aan te gaan die is gebaseerd op vertrouwen, oprechtheid, geduld, waardering, begrip, aandacht en betrouwbaarheid. De meeste naasten zijn over het geheel genomen tevreden over het resultaat dat zij samen met de maatschappelijk werker hebben bereikt. Conclusies Naasten van traumapatiënten hebben behoefte aan psychosociale hulpverlening. In de meeste gevallen sluiten medisch maatschappelijk werkers met hun interventies daarop aan en zijn de naasten ook gebaat bij deze hulp. De meeste naasten met psychosociale behoeften komen echter niet bij het medisch maatschappelijk werk terecht. 4
5 Een relatief klein deel van de naasten die aan het derde deelonderzoek deelnam had behoefte aan concrete en informatieve hulpverlening. In het eerste onderzoek was de behoefte hieraan juist groot en nam deze bovendien duidelijk toe naarmate de opname langer duurde. Het ging toen om alle naasten, ook degenen die geen hulp van maatschappelijk werk kregen. Blijkbaar bereikt het maatschappelijk werk naasten met behoefte aan concrete en informatieve hulpverlening minder goed dan naasten met andere psychosociale behoeften. Bovendien blijkt dat naasten op het gebied van concrete en informatieve hulpverlening naar verhouding minder baat ervaren. Aanbevelingen Het is wenselijk dat maatschappelijk werkers bij ernstige trauma s naasten standaard een aanbod doen, waarbij zij systematisch nagaan of naasten behoefte hebben aan ondersteuning, hulp bij het leren omgaan met de situatie en gevolgen, hulp bij praktische problemen die uit de situatie voortvloeien en hulp bij communicatieproblemen met het behandelteam. In intercollegiale toetsing en intervisie dienen maatschappelijk werkers expliciet aandacht te besteden aan de wijze waarop zij concrete en informatieve hulp verlenen en aan het resultaat daarvan. Verder dienen medisch maatschappelijk werkers ervoor te zorgen dat de leden van het behandelteam goed op de hoogte zijn en blijven van hun aanbod. In een multidisciplinaire setting is het nodig om het werk steeds opnieuw te profileren. In de initiële opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening en in na- en bijscholingen is het van belang dat studenten werken aan competenties op het gebied van concrete en informatieve hulpverlening en dat ze leren materiële en immateriële hulpverlening te integreren. Met dank aan de bij het onderzoek betrokken contactpersonen, maatschappelijk werkers, medewerkers familieopvang, stagiaires en cliënten van het UMC Groningen, UMC Utrecht, VUmc Amsterdam, LUMC Leiden, St. Elisabeth ziekenhuis Tilburg, AZM Maastricht en Bernhoven ziekenhuis Veghel en studenten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Lisbeth Verharen is hoofddocent aan de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening en onderzoeker bij het lectoraat Acute Intensieve Zorg van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Informatie: Lisbeth.Verharen@han.nl en Het proefschrift is te bestellen bij BSL, Verharen, L. (2010) Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten. Doorbreken van de cirkel van verdriet. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum ISBN Literatuur Houten, D. Van (2004) De gevarieerde samenleving. Over gelijkwaardigheid en diversiteit. Utrecht: De Tijdstroom Jagt, N. (2006) Beroepsprofiel van de maatschappelijk werker. Utrecht: NVMW Kaljouw, M. (1998) Behoeften van familieleden van intensive care patiënten, Maastricht: proefschrift. Laan, G. van der (1995) Leren van gevallen: over het nut van reconstructie van casuïstiek voor praktijk en wetenschap. Utrecht: SWP. 5
6 Melief, W., Flikweert, M., Broenink, N. (2002) Heeft u er wat aan gehad? Bent u tevreden? Cliëntenraadpleging met het Sater-systeem in het maatschappelijk werk. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut. Mintjes- De Groot, A.J. (2003) Acute Intensieve zorg: wie telt, rede uitgesproken bij de installatie van het lectoraat -annex kenniskring- Acute Intensieve Zorg aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Molter, N.C., Captain, A.N.C. (1979) Needs of relatives of critically ill patients: a descriptive study, Heart & Lung, volume 8, 2, Scholte, M, Leur, J. van, Brink, C. (2007) Transparant aanbod Medisch Maatschappelijk Werk in UMC s. Modulen als bouwstenen voor de hulpverlening. Utrecht: Movisie Tronto, J. (1993) Moral boundaries: A political argument for an ethic of care. New York: Routledge Vries, S. de (2007) Wat werkt? De kern en kracht van het maatschappelijk werk. Amsterdam: SWP 6
Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten
Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Doorbreken van de cirkel van verdriet Psychosocial assistance for relatives of
Nadere informatieInvitational Conference Lectoraat Acute Intensieve Zorg
Invitational Conference Lectoraat Acute Intensieve Zorg Omgaan met (on)macht in de acute intensieve zorg Leren van ervaringen Donderdag 14 oktober 2010 te Nijmegen Inleiding Iedere hulpverlener ervaart
Nadere informatieOnderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie).
Onderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie). Verbetert de zorg na de behandeling van dikke darmkanker
Nadere informatieFamilietevredenheidsonderzoek op de Intensive Care: FS-ICU 24R
Familieheidsonderzoek op de Intensive Care: FS-ICU 24R Wat vindt u van ons? Wij horen graag uw mening over de opname van uw naaste op de Intensive Care (IC) Uw familielid, gezinslid, partner of naaste
Nadere informatieMaatschappelijk werk St. Anna Ziekenhuis
Maatschappelijk werk St. Anna Ziekenhuis Wat doet medisch maatschappelijk werk Ziekte, een opname of een behandeling in een ziekenhuis kan erg ingrijpend zijn voor u en/ of uw familie. Verschillende emoties
Nadere informatiePsychosociale problemen bij kanker
Psychosociale problemen bij kanker mogelijkheden voor begeleiding in het azm Psychosociale problemen bij kanker Inleiding 3 Reacties 3 Begeleiding 3 Wanneer hulp inschakelen 4 Vroegtijdige herkenning 4
Nadere informatieVragenlijst. Ervaringen met hulpverlening na een schokkende gebeurtenis
Vragenlijst Ervaringen met hulpverlening na een schokkende gebeurtenis Voor u ligt de vragenlijst Ervaringen met hulpverlening na een schokkende gebeurtenis. Deze vragenlijst wordt u aangeboden door [instantie].
Nadere informatiePost-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch
Post-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch werker Volwassenen en ouderen mensenkennis Van onze klinisch psycholoog heb ik een groep cliënten overgenomen, bij wie ik de instrumenten uit de opleiding
Nadere informatiePost-hbo opleiding bemoeizorg. Ik vond alle docenten top! Veel passie voor het werk, dit stralen ze uit naar de groep. evaluatie deelnemer
mensenkennis Post-hbo opleiding bemoeizorg Ik vond alle docenten top! Veel passie voor het werk, dit stralen ze uit naar de groep. evaluatie deelnemer Bemoeizorg Hulpverleners in de bemoeizorg hebben te
Nadere informatie7Voorwoord bij de eerste druk 7 8De opbouw van het boek 8 9Een woord van dank Voorwoord bij de tweede druk 11
Inhoud 7Voorwoord bij de eerste druk 7 8De opbouw van het boek 8 9Een woord van dank 9 11 Voorwoord bij de tweede druk 11 13 deel 1 het theoretisch kader 13 1 15 Hulpverlening aan cliëntsystemen: integreren
Nadere informatieEffectmeting van. hulp- en dienstverlening
Effectmeting van hulp- en dienstverlening Gemeenten, instellingen en organisaties moeten hun uitgaven verantwoorden: wat leveren investeringen op? Ook investeringen in sociaal beleid moeten zij kunnen
Nadere informatieWat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen?
Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Samenwerkingsverband NIP-NVO zorg voor mensen met een verstandelijke beperking 2014 1 Inhoud Voorwoord 3 Wat doet de psycholoog of orthopedagoog? 5
Nadere informatieDe medisch psycholoog
De medisch psycholoog 2 Uw behandelend arts heeft u voor een onderzoek of behandeling verwezen naar de medisch psycholoog. In deze folder staat de manier van werken van de medisch psycholoog in het Canisius-Wilhelmina
Nadere informatie13-11-2014. Poster. Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: In duo s: 1. Persoonlijke belemmeringen
Poster Jacomijn Hofstra Onderzoeker lectoraat Rehabilitatie en docent Toegepaste Psychologie, Hanzehogeschool Groningen In duo s: Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: Wat hindert jongvolwassenen
Nadere informatieHartrevalidatie. Informatie
Hartrevalidatie Informatie Hartrevalidatie Cardiologie U wordt in Zuyderland Medisch Centrum behandeld voor uw hartklachten. Met deze folder willen wij u informeren over het hartrevalidatieprogramma waaraan
Nadere informatieStage bij de Dienst Maatschappelijk Werk en Patiëntenservice van het LUMC Het LUMC
Stage bij de Dienst Maatschappelijk Werk en Patiëntenservice van het LUMC Het LUMC Het Leids Universitair Medisch Centrum is een centrum van medische vernieuwing, dat de patiëntenzorg wil verbeteren door
Nadere informatieSamen spreken over Herstel bij Hersenletsel. Henriette Visser 23-09-2010
Samen spreken over Herstel bij Hersenletsel Henriette Visser 23-09-2010 Werken aan herstel bij hersenletsel Hoe vanzelfsprekend is het? Marjan en Henk: Ze moeten vragen wat we willen. Je moet zelf ook
Nadere informatiePsychosociale hulp voor patiënten met kanker
Psychosociale hulp voor patiënten met kanker Beter voor elkaar Psychosociale hulp voor patiënten met kanker Inhoud Inleiding 2 Oncologieverpleegkundigen 3 Stomaverpleegkundigen 4 Geestelijke verzorging
Nadere informatiePsychosociale begeleiding in het Oncologie Centrum
Psychosociale begeleiding in het Centrum Inleiding Als u te horen krijgt dat u kanker heeft of een hematologische ziekte, kan er veel veranderen in uw leven en dat van uw naasten. Niet alleen lichamelijk,
Nadere informatieOncologische Revalidatie
Libra R&A Revalidatie Oncologische Revalidatie Herstellen na kanker Uw primaire behandelingen in het ziekenhuis zijn achter de rug en u probeert de draad van uw leven weer op te pakken. Dat blijkt niet
Nadere informatiePost-hbo opleiding psychosociale zorg door oncologieverpleegkundigen
mensenkennis Ik heb ruime ervaring, maar door deze opleiding heb ik me gerealiseerd dat de zorg voor de patiënt beter kan. Post-hbo opleiding psychosociale zorg door oncologieverpleegkundigen Psychosociale
Nadere informatieMantelzorgondersteuning in de oncologische zorg. Voorkom dat er achter de patiënt nog een patiënt opduikt!
1 Mantelzorgondersteuning in de oncologische zorg Voorkom dat er achter de patiënt nog een patiënt opduikt! Ans Verdonschot Beleidsmedewerker IKNL Jopke Kruyt Zorginnovatie en begeleiding PROGRAMMA Waar
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatiePostmaster opleiding psychosociale oncologie
Postmaster opleiding psychosociale oncologie mensenkennis Door de rollenspellen kon ik een betere verbinding maken tussen de theorie en de praktijk. Psychosociale oncologie Professionals die met oncologiepatiënten
Nadere informatieToetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2
Toetsopdracht Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra Studentnummer: 500646500 Klas: 2B2 Datum: 15 januari 2013 Reflectieverslag bijeenkomst 1,2 en 3 Zingevingsgesprekken Dit
Nadere informatieInformatie voor slachtoffers
Personenschade Informatie voor slachtoffers U bent gewond geraakt bij een ongeval, waarbij een van onze verzekerden betrokken was. Vanzelfsprekend wensen wij u een voorspoedig herstel toe. In deze folder
Nadere informatieGeven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.
Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van
Nadere informatieStage bij de Dienst Diëtetiek, Maatschappelijk Werk en Patiëntenservice van het LUMC
Stage bij de Dienst Diëtetiek, Maatschappelijk Werk en Patiëntenservice van het LUMC Het LUMC Het Leids Universitair Medisch Centrum is een centrum van medische vernieuwing, dat de patiëntenzorg wil verbeteren
Nadere informatieHebt u een klacht? Laat het ons weten!
Hebt u een klacht? Laat het ons weten! GGZ Delfland doet haar best goede zorg te verlenen die aansluit bij uw wensen en verwachtingen. Toch kan het gebeuren dat u ergens niet tevreden over bent. Wij horen
Nadere informatieIndividuele creatieve therapie als onderdeel van de oncologische revalidatie
Individuele creatieve therapie als onderdeel van de oncologische revalidatie Eveline Bleiker Minisymposium Oncologische Creatieve therapie in ontwikkeling 26 mei 2015 Achtergrond Even voorstellen Creatieve
Nadere informatieHulp voor patiënten met kanker
Hulp voor patiënten met kanker Inleiding Wanneer de diagnose kanker bij u is gesteld, breekt er voor u en uw naasten een moeilijke tijd aan. U krijgt geestelijk en lichamelijk heel wat te verwerken. Door
Nadere informatieBeleidsaanbevelingen
Beleidsaanbevelingen Naar aanleiding van het praktijkonderzoek Morele thema s waar mantelzorgers mee te maken krijgen bij de zorg voor hun partner met hersenletsel in de thuissituatie Linn Cent 1527992
Nadere informatieConsumer Quality Index Naasten op de Intensive Care
Consumer Quality Index Naasten op de Intensive Care Versie 5.0 Deelnemersnummer Deze vragenlijst is ontwikkeld door het lectoraat Acute Intensieve Zorg van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, in samenwerking
Nadere informatieIPS en Begeleid Leren
IPS en Begeleid Leren Symposium IPS Arbeidsreïntegratie met de beste papieren? Amersfoort, 30 maart 2006 Lies Korevaar Programma Workshop Welkom Doelstelling workshop Inleiding Doelgroep Begeleid Leren-programma
Nadere informatie2 Een verkenning vanuit de literatuur 11 2.1 Inleiding 11 2.2 Trauma en behoeften 11 2.3 Medisch maatschappelijk werk en de hulpverlening
Inhoud 1 Inleiding 1 11 Naasten in de traumazorg 1 12 Cirkels 3 13 Humane zorg 3 14 Psychosociale hulpverlening in de traumazorg 5 15 Probleemstelling 6 16 Globale onderzoeksopzet en indeling proefschrift
Nadere informatieVerslag onderzoek Wat Werkt - deel 3
Verslag onderzoek Wat Werkt - deel 3 ideeën van familie en bekenden bij het geven van steun Ervaringen en ideeën van familie en bekenden bij het geven van steun Jos de Kimpe Carlijn Nieuwenhuis FEBRUARI
Nadere informatieOuders centraal: (er)ken mij en mijn kind
deelnemersinformatie Ouders centraal: (er)ken mij en mijn kind Joke van der Meer Petri Embregts Lex Hendriks Colofon Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking Joke van der Meer (docent
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatiePsychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten. Doorbreken van de cirkel van verdriet. Lisbeth Verharen
Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Doorbreken van de cirkel van verdriet Lisbeth Verharen 2 Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Doorbreken van de cirkel
Nadere informatieWerkinstructie voor de CQI Naasten op de IC
Werkinstructie voor de CQI Naasten op de IC 1. De vragenlijst Waarvoor is de CQI Naasten op de IC bedoeld? De CQI Naasten op de IC is bedoeld is bedoeld om de kwaliteit van de begeleiding en opvang van
Nadere informatieIs iemand in jouw omgeving verslaafd?
Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Verslaafd aan Jou ondersteunt en informeert de omgeving van verslaafden. Vaak gaat alle aandacht uit naar de verslaafde en daardoor wordt soms niet gezien dat familie
Nadere informatieleerlingen sociale veiligheid
Verslag vragenlijst voor leerlingen over sociale veiligheid juni 2011 OBS De Rolpaal Samenvatting Eens in de 2 jaar wordt er een vragenlijst afgenomen over de sociale veiligheid op school. Dit is in 2009
Nadere informatieOncologie. Psychosociale begeleiding in het Oncologie Centrum
Oncologie Psychosociale begeleiding in het Oncologie Centrum Belangrijke telefoonnummers Algemeen nummer umcg (050) 361 61 61 U kunt hier ook terecht met algemene vragen over het UMCG. Bijvoorbeeld over
Nadere informatieKlanttevredenheid. Vereenzaming Ouderen Soest VOS
2011 Klanttevredenheid Vereenzaming Ouderen Soest VOS Stichting Welzijn Ouderen Soest Molenstraat 8c 3764 TG Soest 035 60 23 681 info@swos.nl www.swos.nl KvK 41189365 Klanttevredenheidsonderzoek Vereenzaming
Nadere informatieEen crisiskaart omdat je het voor jezelf het beste weet
Crisiskaart Een crisiskaart omdat je het voor jezelf het beste weet Consulent Crisiskaart Nel van kempen Diane Hek Crisiskaart Wat is een crisiskaart: Een uitvouwbaar kaartje van bankpasformaat. Samenvatting
Nadere informatieTevredenheid van familieleden en mantelzorgers met casemanagement bij dementie
Tevredenheid van familieleden en mantelzorgers met casemanagement bij dementie (in te vullen door mantelzorgers) Codering tevredenheidsonderzoek : _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Datum verzending : _ _ - _ _ - _
Nadere informatieWORKSHOP PPEP4All Niertransplantatie, CI(Cochleair implantaat) en Chronisch zieken. PPEP4All op de ziekenhuisvloer, werven doe je zo
WORKSHOP PPEP4All Niertransplantatie, CI(Cochleair implantaat) en Chronisch zieken PPEP4All op de ziekenhuisvloer, werven doe je zo Welkom Wat is jullie ervaring met PPEP4All? Wat zijn jullie verwachtingen
Nadere informatieDYNAMIEK IN DE ACUTE INTENSIEVE ZORG
INVITATIONAL CONFERENCE Donderdag 19 november 2015 vanaf 12.00 uur Locatie: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Kapittelweg 33, Nijmegen DYNAMIEK IN DE ACUTE INTENSIEVE ZORG in samenwerking met: twitter
Nadere informatieKlanttevredenheidsonderzoek. Stichting Ons Bedrijf
Klanttevredenheidsonderzoek Stichting Ons Bedrijf KLANTTEVREDENHEIDSONDERZOEK Dit instituutsrapport belicht de activiteiten van Stichting Ons Bedrijf vanuit de invalshoek van de cliënt. INHOUDSOPGAVE CLIËNTENAUDIT
Nadere informatieOPEN INSCHRIJVING UTRECHT
OPEN INSCHRIJVING UTRECHT KORTE OPLOSSINGSGERICHTE THERAPIE (OPLOSSINGSGERICHT WERKEN) 1 KORTE OPLOSSINGSGERICHTE THERAPIE WAT IS DE KORTE OPLOSSINGSGERICHTE THERAPIE? De Solution-Focussed Therapy is ontwikkeld
Nadere informatieMijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd
Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen
Nadere informatieMantelzorg- en vrijwilligersbeleid
Mantelzorg- en vrijwilligersbeleid St. Hervormd Centrum Pennemes 2010 3.12.6 Versie 01-06-2010 1/6 Inhoudsopgave Inleiding 1. Visie op werken met mantelzorgers/vrijwilligers 1.1 Wanneer is iemand een mantelzorger
Nadere informatiePost-hbo opleiding seksuologie
Post-hbo opleiding seksuologie mensenkennis Plezierige overdracht, de docent spreekt uit ervaring en brengt veiligheid en openheid in de groep door haar respectvolle wijze van benaderen. Top! Post-hbo
Nadere informatieStage bij de Dienst Diëtetiek, Maatschappelijk Werk en Patiëntenservice van het LUMC
Stage bij de Dienst Diëtetiek, Maatschappelijk Werk en Patiëntenservice van het LUMC Het LUMC Het Leids Universitair Medisch Centrum is een centrum van medische vernieuwing, dat de patiëntenzorg wil verbeteren
Nadere informatieSpreekuur medisch psycholoog Dermatologie
Spreekuur medisch psycholoog Dermatologie In overleg met uw behandelend arts bent u doorverwezen naar de medisch psycholoog op de polikliniek Dermatologie. In deze folder leest u over de manier van werken
Nadere informatieMedischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon
Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 6 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Wie
Nadere informatieMedische Psychologie
Medische Psychologie Inleiding Deze brochure geeft u informatie over de afdeling Medische Psychologie van Zuyderland Medisch Centrum. Aan de orde komt onder meer: Met welke klachten en vragen kan iemand
Nadere informatieUnispect - Toolbox 8 - Ongevallen
Unispect - Toolbox 8 - Ongevallen Uit onderzoek (CBS) is gebleken dat in het jaar 2000 een kleine 150.000 personen ten minste één arbeidsongeval met letsel is overkomen. Een deel van deze groep overkomt
Nadere informatieDe mantelzorg DER LIEFDE
De mantelzorg DER LIEFDE Ongeveer 3,5 miljoen Nederlanders zorgen onbetaald en langdurig voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner of familielid. Ook op de HAN zijn veel medewerkers
Nadere informatieOuderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs
Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs Een goede relatie tussen ouders en school komt het leerresultaat ten goede en dat is wat we allemaal willen! Convenant Impuls Kwaliteitsverbetering Onderwijs
Nadere informatieDe Week gaat van start met de Breingeindag op maandag 26 maart 2012 in t Veerhuis te Nieuwegein.
Op zoek naar waardevolle contacten De werkgroep Week van de Psychiatrie organiseert van 26 tot en met 31 maart 2012 de 38e Week van de Psychiatrie. Het thema van de Week van de Psychiatrie 2012 is Contact
Nadere informatieErvaringen van mensen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen met zelfstandig wonen en deelname aan de samenleving
Een eigen huis.. Ervaringen van mensen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen met zelfstandig wonen en deelname aan de samenleving M.H. Kwekkeboom (red.) A.H. de Boer (SCP) C.van Campen
Nadere informatieHulp bij het herstel. Als slachtoffer kunt u bij. Slachtofferhulp Nederland terecht. voor kosteloze ondersteuning op
Hulp bij het herstel Als slachtoffer kunt u bij Slachtofferhulp Nederland terecht voor kosteloze ondersteuning op emotioneel, praktisch en juridisch gebied. Bent u slachtoffer van een misdrijf, zoals een
Nadere informatieRegelgeving & Geldzaken
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Regelgeving & Geldzaken Regelgeving & Geldzaken Hoe regel ik mijn geldzaken? Ik vind het moeilijk om overzicht te houden en wil geen schulden maken. Wie zorgt
Nadere informatieNetwerk Ouderenzorg Regio Noord
Netwerk Ouderenzorg Regio Noord Vragenlijst Behoefte als kompas, de oudere aan het roer Deze vragenlijst bestaat vragen naar uw algemene situatie, lichamelijke en geestelijke gezondheid, omgang met gezondheid
Nadere informatieNu ook op mobiel of tablet! quez.movisie.nl. QueZ. Vragen naar zelfregie
Nu ook op mobiel of tablet! quez.movisie.nl QueZ Vragen naar zelfregie Colofon Auteurs: Cora Brink, Anouk Poll en Petra van Leeuwen Met dank aan: Oda Berkhout (Beweging 3.0), Ieke Bron en Tineke van Dijk
Nadere informatieGezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft
Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische
Nadere informatieMedische. na een hernia-operatie. Onderzoek en behandeling. ZorgSaam
Medische psychologie adviezen na een hernia-operatie Onderzoek en behandeling ZorgSaam 1 2 Inleiding In deze folder kunt u lezen over de manier van werken van de medisch psycholoog in het ziekenhuis. Aan
Nadere informatiekinderen toch blijven ondersteunen. Het maakt niet uit wat (Surinaamse vader, 3 kinderen)
In opdracht van de Gemeente Amsterdam (Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling) Als ik mijn vader had gehad vanaf mijn jeugd, dan zou ik misschien anders zijn in het leven. (...) Wat ik allemaal wel niet
Nadere informatieBevindingen getroffenen en betrokkenen monstertruck-drama
Bevindingen getroffenen en betrokkenen monstertruck-drama Resultaten van drie belrondes onder getroffenen en betrokkenen van het monstertruckdrama op 28 september 2014 F.D.H. Koedijk, A. Kok Bevindingen
Nadere informatieDokter, ik heb kanker..
Dokter, ik heb kanker.. huisartsen-duodagen noordwest utrecht november 2006 Anette Pet Klinisch psycholoog-psychotherapeut Hoofd Patiëntenzorg Welmet Hudig Theoloog Therapeut Het Helen Dowling Instituut
Nadere informatie3. Rouw en verliesverwerking
3. Rouw en verliesverwerking 29 Voor de trainer De belangrijkste begrippen van dit gedeelte zijn: Grote verschillen tussen verschillende getroffenen Breuk in de levenslijn Rouw/Verliesverwerking/chronische
Nadere informatieEen pedagoog is er altijd op uit de eigen regie te stimuleren
Inspiratie voor hbo zorg en welzijn Informele zorg & Pedagogiek aan de Hogeschool Utrecht Een pedagoog is er altijd op uit de eigen regie te stimuleren Een pedagoog is er altijd op uit de eigen regie te
Nadere informatieVoortgangsmonitor. Driehuis en gezinshuizen. JiO 9 maart 2015. Caroline van den Bel en Carolien Konijn
Voortgangsmonitor Driehuis en gezinshuizen JiO 9 maart 2015 Caroline van den Bel en Carolien Konijn Voortgangsmonitor Driehuis en gezinshuizen Driehuis en gezinshuizen bij Spirit: doelgroep driehuis: kinderen
Nadere informatie&Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN
&Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN & & VOLWASSENEN Ondersteuning voor mensen met een beperking Heb je een beperking of heeft je zoon of dochter een beperking? Dan is wat ondersteuning soms erg welkom. Ons Tweede
Nadere informatieBasisscholing Palliatieve Zorg voor artsen 2 november 2006 Nationaal Congres Palliatieve Zorg Sasja Mulder Onderwijs in palliatieve zorg in de medische specialisten opleiding 2001 2003 COPZ project ontwikkeling
Nadere informatieNiet Rennen maar Plannen
Niet Rennen maar Plannen Projectgroep: Caroline Van Heugten Anne Visser-Meily Annette Baars-Elsinga Chantal Geusgens Cognitieve revalidatie Consortium cognitieve revalidatie Protocollen voor cognitieve
Nadere informatieOmgaan met kanker. Moeheid
Omgaan met kanker Moeheid Vermoeidheid is een veelvoorkomende bijwerking van kanker of de behandeling ervan. Ruim 60% van alle mensen zegt last van vermoeidheid te hebben, zelfs dagelijks. De vermoeidheid
Nadere informatieEnquêteresultaten QSK & studiekeuzetevredenheid
Enquêteresultaten QSK & studiekeuzetevredenheid www.qompas.nl Januari 2015 Enquêteresultaten QSK & studiekeuzetevredenheid 1 Oordeel studenten/scholieren over Qompas en tevredenheid met betrekking tot
Nadere informatieZorg voor de oudere cliënt
Zorg voor de oudere cliënt Het voeren van een probleemverkennend gesprek Eenzaamheid/Sociaal Isolement* Het bepalen van het risico op een valincident bij een oudere cliënt* Het voeren van een instructiegesprek
Nadere informatieGeestelijke verzorging
Geestelijke verzorging Zorg met aandacht - Aandacht voor wat u gelooft Onlangs bent u opgenomen in het Havenziekenhuis. Opname in een ziekenhuis kan vragen en emoties oproepen. Het kan prettig zijn om
Nadere informatieBetrokken begeleiding voor. Hersenletsel en hun omgeving.
Betrokken begeleiding voor mensen met NieT Aangeboren Hersenletsel en hun omgeving. Er komen steeds minder vrienden langs, tja, ik ben ook altijd moe. Alles is ineens anders... Als een donderslag bij heldere
Nadere informatieGERIATRISCHE REVALIDATIEZORG
GERIATRISCHE REVALIDATIEZORG Werken aan EEN PRETTIGER LEVEN NA EEN TRAUMA Voor elkaar WoonZorgcentra Haaglanden Zelf de trap weer op kunnen, omdat u zo graag in uw eigen bed wilt slapen. Uw privacy terug
Nadere informatieGespecialiseerde thuisbegeleiding
Gespecialiseerde thuisbegeleiding Als u ondersteuning nodig heeft om uw leven weer in goede banen te leiden, kunt u rekenen op de gespecialiseerde thuisbegeleiding van Savant Zorg. Als problemen uw leven
Nadere informatieOP WEG NAAR EEN VALIDE
OP WEG NAAR EEN VALIDE MEETINSTRUMENT, DE CQI NAASTEN OP DE IC MARGO VAN MOL 11-04-2013 1 Literatuur Davidson, J. E., Powers, K., Hedayat, K. M., Tieszen, M., Kon, A. A., Shepard, E.,. Armstrong, D. (2007).
Nadere informatieBetreft: Uitnodiging SCORE-onderzoek. Geachte heer/mevrouw,
Betreft: Uitnodiging SCORE-onderzoek. Geachte heer/mevrouw, Met deze brief willen we u uitnodigen om deel te nemen aan het SCORE-onderzoek. Dit onderzoek gaat over de inhoud van revalidatie na een beroerte,
Nadere informatieKenniscafé Onderzoeksresultaten voor de praktijk: van bewustzijn, naar reflectie, naar (blijvende?) actie
Kenniscafé Onderzoeksresultaten voor de praktijk: van bewustzijn, naar reflectie, naar (blijvende?) actie Van regels naar relaties Visie Iemand echt zien, oftewel: telkens tot je door laten dringen wat
Nadere informatieProfessor dr. E van Leeuwen Dr. W Dekkers Dr. M Dees
Professor dr. A van der Heide Dr. L van Zuylen Drs. E Geijteman Professor dr. E van Leeuwen Dr. W Dekkers Dr. M Dees Professor dr. Zuurmond Dr. R Perez Drs. B Huisman Medicatiemanagement in de laatste
Nadere informatieInstructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt
Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt
Nadere informatieFamily Needs Questionnaire
Family Needs Questionnaire Uw naam: Datum: Introductie: Familie en/of vrienden van personen die een hersenletsel hebben gehad, ondervinden dat zij vaak hun eigen specifieke s hebben. In deze n werd al
Nadere informatieNeem de regie over je depressie
Neem de regie over je depressie Dit boek, Neem de regie over je depressie. Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks
Nadere informatieaandacht en zorg in laatste levensfase
aandacht en zorg in laatste levensfase *Palliatieve zorg komt van palliare, wat verzachten betekent. Hoe gaat u verder met uw leven als u niet meer beter wordt? Deze informatie is bedoeld voor mensen die
Nadere informatieStart informatie voor deelnemers
Start informatie voor deelnemers NL.SAN.10.10.07 1 Uw zorgverleners in het ziekenhuis hebben met u een persoonlijk zorgplan voor de behandeling van borstkanker opgesteld. U ontvangt in korte tijd veel
Nadere informatieKennis van verpleegkundigen een probleem?
Kennis van verpleegkundigen een probleem? Jeroen Dikken Msc, BN jeroen.dikken@hu.nl Lectoraat Verpleegkundige en Paramedische Zorg voor Mensen met Chronische Aandoeningen Prof. dr. Marieke Schuurmans dr.
Nadere informatieOnderzoek Alcohol en Zwangerschap
Pagina 1 Onderzoek Alcohol en Zwangerschap Juni 2011 - Nieuwsbrief Nr 3 Beste verloskundige en assistente, Dit is de derde nieuwsbrief over het onderzoek Alcohol en Zwangerschap van het Nederlands Instituut
Nadere informatieH.307216.0714. Waar kunt u terecht als u kanker heeft
H.307216.0714 Waar kunt u terecht als u kanker heeft Inleiding Bij u is kanker geconstateerd. Tijdens of na uw ziekte kunt u te maken krijgen met situaties waar u geen raad mee weet, ook wanneer de behandeling
Nadere informatieBijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen
Bijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen bussum 2011 Wij wijzen erop dat het gebruik van de bijlagen bedoeld is voor de praktijk van de therapeut die de in het boek Stotteren: van theorie naar
Nadere informatieKlinische Psychologie
Klinische Psychologie Psychologisch onderzoek en behandeling in het Ikazia Ziekenhuis Beter voor elkaar Inleiding In deze folder kunt u lezen over de manier van werken van de klinisch psycholoog in het
Nadere informatieGERIATRISCHE REVALIDATIEZORG
GERIATRISCHE REVALIDATIEZORG Chronische bronchitis en longemfyseem (COPD) OP EIGEN KRACHT VERDER Voor elkaar WoonZorgcentra Haaglanden Zelf de trap weer op kunnen, omdat u zo graag in uw eigen bed wilt
Nadere informatieIndividueel verslag Timo de Reus klas 4A
Individueel verslag de Reus klas 4A Overzicht en tijdsbesteding van taken en activiteiten 3.2 Wanneer Planning: hoe zorg je ervoor dat het project binnen de beschikbare tijd wordt afgerond? Wat Wie Van
Nadere informatie