Invloed op de mens vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 november 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Invloed op de mens Vooraf Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Stap 6 Stap 7 Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Invloed op de mens Vooraf Leerdoelen In deze opdracht kijken we naar de invloed van verschillende weerselementen en het klimaat op het leven van mensen en hun activiteiten, in Nederland en in Spanje. Die invloed vinden we terug in hun gezondheid, hun gewoonten, hun arbeid en de manieren waarop ze hun energie opwekken. Aan het eind van deze opdracht: Kun je met een voorbeeld duidelijk maken dat het weer en het klimaat invloed op het leven in Nederland en Spanje hebben. Kun je het belang van het het weer en het klimaat voor het toerisme in Spanje beschrijven. Kun je verklaren waarom de klimaatverandering een bedreiging is voor de Spaanse economie. Kun je een voordeel en een nadeel noemen voor boeren van het weer en klimatologische omstandigheden in zowel Spanje als Nederland. Kun je aangeven welke weerselementen voordelig zijn voor de opwekking van energie in Nederland en Spanje. Eindproduct Als eindproduct van deze opdracht maak je samen met een klasgenoot een alternatieve reisfolder. Beoordeling De reisfoler laten jullie beoordelen door jullie docent. Bij de beoordeling wordt gelet op: De inhoud: laat de folder zien dat jullie de opdracht begrepen en bestudeerd hebben? De vorm: is de folder met zorg gemaakt? Is jullie folder echt alternatief? En waar blijkt dat uit? Taalfouten: bevat de folder niet te veel taalfouten? Pagina 2

4 Werkwijze Groepsgrootte Stap 1 tot en met stap 5 doe je alleen. Het eindproduct (stap 6) maak je samen met twee à drie klasgenoten. Benodigdheden Geen bijzonderheden. Tijd Voor deze opdracht heb je 2 à 3 lesuren nodig.? Stap 1 Weer en gezondheid Volgens een Duits onderzoek heeft een derde van alle mensen last van bepaalde Pagina 3

5 weersomstandigheden. Canadese wetenschappers hebben onderzocht welke weerselementen een grote rol in ons welbehagen spelen: Zonlicht, Temperatuur, Luchtvochtigheid, Luchtdruk, Windkracht. Je hoeft echter geen wetenschapper te zijn om dat te ervaren. Veel mensen bij de poolcirkels krijgen in de winter -als het zelfs overdag donker blijft- last van een winterdepressie. Ook in Nederland neemt de neerslachtigheid toe in de herfst en winter. In delen van Spanje snakken veel mensen tijdens een droge, bloedhete zomer juist naar een fris buitje. Je gezondheid kan geschaad worden door de zonkracht, de hoeveelheid ultraviolette straling (uvstraling) uit het zonlicht. Langdurige blootstelling aan zonnestralen verhoogt de kans op huidkanker. En misschien denk je dat de mensen in Spanje daar meer last van hebben, maar dan heb je het mis! Huidkanker komt in Nederland veel meer voor. De tijd dat je onbeschermd veilig in de zon kunt zitten, wordt niet alleen bepaald door de zonkracht, maar ook door het huidtype. De gemiddelde Nederlander heeft een lichtere huid dan de gemiddelde Spanjaard. Een Spanjaard kan veel langer dan een Nederlander in de zon zijn voordat de huid verbrandt. Het weer heeft ook positieve effecten voor mensen met bepaalde aandoeningen. Klachten als gevolg van reuma, jicht of longaandoeningen verdwijnen of worden veel minder in bijvoorbeeld de kuststreek van het oosten en zuiden van Spanje. De provincie Murcia is door de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) uitgeroepen tot de streek met het meest gezonde klimaat van de wereld. Vraag Het meest kwetsbaar voor huidkanker is een Nederlandse toerist op vakantie in Spanje. Leg in je eigen woorden uit hoe dit zit. Stap 2 Siësta In Nederland kennen we de 9-tot-5-baan. Daarmee bedoelen we dat iemand s ochtends precies om 9 uur begint met werken en s middags stipt om 5 uur weer naar huis gaat. In werkelijkheid beginnen veel mensen in Nederland eerder dan 9 uur en veel mensen stoppen later dan 5 uur met werken. Pagina 4

6 In Spanje, waar het midden op de dag veel heter is dan in Nederland, kennen veel mensen de siësta. Daarmee bedoelen we het middagdutje na de lunch. Tussen 14 en 17 uur zijn de meeste winkels en veel bedrijven gesloten, in de restaurants is het dan juist erg druk. Na de siësta gaan de winkels en bedrijven weer open tot 21 uur. Onderzoek heeft aangetoond dat het houden van een siësta gezond is. De Spaanse siësta is heel algemeen. In Portugal, waar het op het midden van de dag net zo heet is, is de siësta veel minder gebruikelijk. Steeds meer Spaanse bedrijven willen van de siësta af, vooral bedrijven met internationale contacten. Ze kunnen s middags niet meer bellen of internetten met bijvoorbeeld Nederland en als zij zelf weer aan het werk gaan, zijn veel Nederlanders al naar huis en niet meer bereikbaar. Toeristen die graag iets bezichtigen klagen ook vaak over de siësta. Ze kunnen maar moeilijk aan wennen aan dit andere dagritme. Vraag De verwachting is dat de afschaffing van de siësta veel banen zal kosten. Welke sector zal die afschaffing het meeste vrezen? Stap 3 Toerisme Je kunt geen vakantiefolder over Spanje doorkijken of je krijgt meteen teksten te lezen als: Altijd mooi weer en Perfect klimaat voor een heerlijke strandvakantie. Deze teksten komen uit twee folders van de grootste vakantieaanbieders. Hoe belangrijk het mooie weer en het klimaat voor Spanje zijn, kun je ook terugvinden in je atlas. Kijk eerst naar de Grote Bosatlas (54e editie) kaarten 91C en 91F. Je ziet daar dat Spanje niet de meeste buitenlandse toeristen ontvangt, maar wel het meeste verdient aan toerisme. Kijk ook naar de Grote Bosatlas (54e editie) kaarten 117C en 91A. Je kunt er duidelijk zien dat -op één na- alle belangrijke toeristengebieden aan de kusten van Spanje liggen en de meeste toeristencentra één soort toerisme kennen: strandtoerisme. En kijk ook even naar de Grote Bosatlas (54e editie) 78B, 78C en 79B en het is duidelijk dat de droge, warme zomers zeer bevorderlijk zijn voor het massatoerisme in Spanje. Vragen Pagina 5

7 Geef -voor zover mogelijk- de antwoorden op de vragen hieronder aan de hand van de kaarten in de atlas die je bekeken hebt. 1. Wat heeft Spanje het meest, inwoners of toeristen? En Nederland? 2. Welke land in Europa ontvangt meer toeristen dan Spanje? 3. Verklaar ook hoe het kan dat Spanje meer verdient aan toerisme dan het land met de meeste toeristen? 4. Waar zijn -naast de toeristencentra langs de kusten, de vele costa s - ook veel toeristen te vinden? Wat is een belangrijke toeristentrekker, die niet met strandtoerisme te verbinden is? 5. Volgens sommigen zijn de klimaatverandering en de opwarming van de aarde op den duur schadelijk voor de Spaanse economie. Kun je dat uitleggen? Stap 4 Landbouw Om optimaal van de landbouw te kunnen profiteren heeft een boer twee dingen nodig: voldoende zon en genoeg water voor zijn aanplant. Door de mechanisatie van de landbouw is het aantal boeren en tuinders in heel Europa flink gedaald. In 1950 werkte 50% van Spaanse beroepsbevolking in de landbouw, in Nederland was dat toen nog 20%. Inmiddels werkt rond 4% van de Spaanse beroepsbevolking in de landbouw (zie de Grote Bosatlas, 45e editie, statistiek 257), in Nederland is dat teruggezakt tot 2%. Toch wordt in beide landen nog veel met de landbouw verdiend. Nederland is door de verregaande en zeer efficiënte mechanisatie een van de wereldleiders op het gebied van zuivel en bloemen. Spanje is door zijn bijzondere klimatologische omstandigheden (veel zon!) een van de wereldleiders op het gebied van citrusvruchten en olijfolie (nummer 1 van Europa) en wijn (nummer 3). Bovendien is Spanje de grootste leverancier van groenten voor Europa tijdens de winter, als het in veel andere landen te koud is voor de akker- en tuinbouw. In Spanje komt op veel plekken de temperatuur in de winter niet onder de 15º C, terwijl in Nederland het dan net boven of onder het vriespunt kan worden. Klimatologische veranderingen hebben echter in beide landen gevolgen voor de landbouw. In Nederland is de hoeveelheid neerslag al jaren aan het stijgen. Kijk maar eens naar de verschillen over de periode en over (zie de grote Bosatlas, 54e editie, kaarten 41A en 41B). Op piekmomenten kan er zoveel neerslag vallen dat de akkers zo vol water komen te staan dat de zware landbouwmachines daar niet gebruikt kunnen worden. Spanje heeft heel andere problemen. In de provincie Murcia, in het zuidoosten van Spanje, is de Pagina 6

8 gemiddelde neerslag gedaald van 370 mm in 1910 naar 270 mm in Tegelijkertijd is door de gestegen temperatuur -ten gevolge van de klimaatverandering die nu gaande is- de verdamping gestegen. Het zuidoosten verdroogt en de graanteelt is onzeker geworden. Steeds meer percelen worden verlaten en dragen bij aan de verwoestijning van Spanje. Vraag Het veranderende klimaat zorgt ervoor dat veel Spaanse boeren op extra kosten worden gejaagd. Leg in je eigen woorden uit hoe dat zit. Stap 5 Energieopwekking Verschillende bijzondere weerselementen zijn van invloed op menselijke activiteiten, zowel in Nederland als in Spanje. Veel toeristen denken aan de klassieke Nederlandse windmolens, zoals ze te vinden zijn in Kinderdijk. Of aan de typische Spaanse molens in La Mancha, het land van Don Quichotte. Die oude windmolens met wieken van hout hebben nu vooral een toeristische en culturele betekenis, maar windkracht is nog steeds een belangrijke manier om energie op te wekken. De moderne windmolens met drie bladen noemen we windturbines. De oude windmolen was zo n 15 meter hoog, windturbines zijn vaak meer dan 100 meter hoog en naar verwachting zullen ze steeds groter worden, tot wel 200 meter hoog. Nederland is vlak en het waait er vaak. Dit maakt ons land zeer geschikt om windenergie op te wekken. In 2020 moet 14% van de Nederlandse energieproductie duurzaam zijn. Windenergie op land en windenergie op zee leveren beide een belangrijke bijdrage om dat doel te bereiken. Een windturbine levert stroom voor zo n huishoudens. En dat bijna twintig jaar lang. Windturbines staan steeds vaker in groepen bij elkaar. Nederland heeft diverse windmolenparken, waaronder twee op zee. Deze twee parken voorzien huishoudens van stroom. Zie ook het filmpje: De windmolen draait ook voor jou Spanje doet het nog beter met windenergie. In 2014 was het aandeel windstroom zo n 17%. Maar Spanje is ook beroemd voor zijn energieopwekking met behulp van de zon. Er staan uitgestrekte velden vol zonnepanelen die op een slimme manier aan elkaar geschakeld zijn. Een van de grootste is die van de Gemasolarcentrale in de buurt van Sevilla. De Gemasolar heeft een capaciteit van circa 110 Gigawatt-uur per jaar. Dit is voldoende om huizen van stroom te voorzien. Pagina 7

9 Het bijzondere aan deze centrale is dat hij ook stroom opwekt als het donker is. De energie centrale richt zijn panelen op een ontvanger, een toren van 140 meter hoog die in het midden van de centrale staat. Hierdoor wordt 95 procent van het inkomende zonlicht opgevangen. Dat levert een flinke hitte op, tot wel 900 C. De warmte die niet direct wordt gebruikt om stoomturbines aan te drijven, wordt opgeslagen door er tanks met zout mee te verwarmen. Met deze warmte worden in de nachtelijke uren de turbines aangedreven. Zo kan een periode van maximaal 15 uur per etmaal zonder zonlicht worden opgevangen. Vragen 1. Windenergie is een schone en duurzame vorm om energie op te wekken. Waarom kunnen we niet al onze energie met windmolens opwekken? Geef twee redenen waarom dat niet kan. 2. Waardoor kan de Gemasolarcentrale nooit 100% van de aanwezige zonnepanelen benutten om het zonlicht op te vangen? Stap 6 Extra opgaven Weer en klimaat Voor je aan de afsluiting van deze opdracht begint, maak je eerst de volgende toets. Vergelijk, na het beantwoorden van de vragen, jouw antwoorden met de goede antwoorden. Heb je vragen fout, zorg dan dat je begrijpt waarom je antwoord niet goed is. Invloed op de mens kn.nu/8qi5g 1 van 4 Als je het leven in Nederland met het leven in Spanje vergelijkt zie je nogal wat verschillen die veroorzaakt worden door het verschil ik klimaat. Eén van die verschillen is dat Spanjaarden tussen de middag vaak een zogenaamde siësta houden en Nederlanders niet. Pagina 8

10 Waar of niet waar? I In Spanje zijn de meeste restaurants tijdens de siësta gesloten. II Door de siësta eten veel Spanjaarden s avonds later dan Nederlanders. a. I en II zijn beide waar. b. I is waar, II is niet waar. c. I is niet waar, II is waar. d. I en II zijn beide niet waar. 2 van 4 Als je de economische activiteiten in Nederland met de economische activiteiten in Spanje vergelijkt zie je nogal wat verschillen die veroorzaakt worden door het verschil ik klimaat. Eén van die verschillen is het belang van toerisme en het soort toerisme. Waar of niet waar? I In Spanje werken procentueel meer mensen in de toeristische sector dan in Nederland. II De meeste toeristen die naar Spanje komen, komen voor een bezoek aan de steden, zoals Barcelona en Madrid. In Nederland komen de meeste toeristen voor een strandvakantie. a. I en II zijn beide waar. b. I is waar, II is niet waar. c. I is niet waar, II is waar. d. I en II zijn beide niet waar. 3 van 4 In Nederland werken steeds minder mensen in de primaire sector. Van de Nederlandse beroepsbevolking werkt nog ongeveer 2% in de landbouw. Toch behoort Nederland op twee gebieden nog tot de wereldleiders. Welke gebieden zijn dat? a. bloemen en graan b. zuivel en bloemen c. bloemen en aardappels 4 van 4 Pagina 9

11 Als je Nederland met Spanje vergelijkt zie je nogal wat verschillen die veroorzaakt worden door het verschil ik klimaat. Eén van die verschillen is de manier waarop de Spanjaarden energie opwekken. Waar of niet waar? I In Nederland is het aandeel van windenergie in de totale energievoorziening groter dan in Spanje. II In Spanje is het aandeel van zonne-energie in de totale energievoorziening groter dan in Nederland. a. I en II zijn beide waar. b. I is waar, II is niet waar. c. I is niet waar, II is waar. d. I en II zijn beide niet waar. Stap 7 Eindproduct: De alternatieve reisfolder De meeste reisfolders richten zich op maar één aspect van Spanje: het mooie weer. De actiegroep Het Echte Spanje is dat een doorn in het oog. De actiegroep wil het echte leven laten zien, met de mooie en minder mooie kanten van het leven in Spanje. Daarvoor ontwikkelen jullie een alternatieve reisfolder. Maak een eerlijk verhaal over het leven in Spanje. Gebruik zoveel mogelijk van de informatie in deze opdracht. Veel succes! Pagina 10

12 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 november 2016 om 09:35 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO gemengde leerweg, 4; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Leerinhoud en Systeem aarde; Aardrijkskunde; Klimaat; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden leerlijn, rerrangeerbare Gebruikte Wikiwijs Arrangementen content, VO. (z.d.). Extra opgaven vmbo-kgt34. Pagina 11