ı'!j.tj!f ' -"'! r :,'"' 'e J INLEIDING TOT DE HADITHWETENSCHAP '. / Özcan Hıdır Ontstaansgeschiedenis, literatuur,

Transcriptie

1 INLEIDING TOT DE HADITHWETENSCHAP Ontstaansgeschiedenis, literatuur, methodologie en kritische benaderingen Özcan Hıdır ı'!j.tj!f ' -"'! r :,'"' 'e J,e '. / ir IUR PRESS Rotterdam 2010

2 IUR PRESS Islamitische Universiteit Rotterdam Bergsirıgel 135, 3037 GC Rotterdam T +31 (0) F +31 (0) Einfo@iur.nl; info@iurpress.nl 1 Handschrift op de voorzijde omslag: kopie handschrift al-jaami' as-sahieh van al-boecharie uit de 8e eeuw AD. (Daaro'l-kotob al-misriyya) IUR Press, Rotterdam Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze utgave mag worden gereproduceerd, gekopieerd of in een geautomatiseerd gegevensbestand worden opgeslagen, dan wel op enigerlei wijze openbaar worden gemaakt. Eerste publicatie in 2010 Bevat bibliografische bronnen en index. ISBN NUR 717 Uitgeverij: Pasifik Ofset Istanbul Turkey Sleutelwoorden: 1. Hadith-soenna 2. Ontstaansgeschiedenis van hadith 3. Hadithwetenschap 3. sahieh 4. moetawatir 5. Hadithliteratuur 6. Kritische benaderingen van westerse islamologen tegenover hadith 7. Fuat Sezgin, Mostafa al-a'zamie 8. Kritiek van enkele madzhabs en moderne groeperingen 9. Fazlur Rahman 10. Aboe Haniefa en hadith

3 VOORWOORD De Islam heeft twee basisbronnen, te weten de Koran en de soenna, de overgeleverde uitspraken en handelingen varı de Profeet Mohammed. Dit boek heeft als centraal onderwerp de hadith-soenna, bezien vanuit methodologisch perspectief en vanuit de geschiedenis; het wil een aantal aspecten, perspektieven en vraagstukken betreffende hadith aan de orde stellen. Bij het behandelen varı de thema's over deze onderwerpen zal de context varı een niet-islamitische samenleving, in dit geval de Nederlandse, in acht worden genomen. De eerste basisbron varı de Islam is de Koran, het heilige boek varı de moslims, dat door hen wordt beschouwd als Gods letterlijke, eeuwige, ongeschapen woord, als het wonder bij uitstek van de Profeet Mohammed, de Profeet varı de Islam ( ). Dit heilige boek is door Allah aan de Profeet Mohammed in het Arabisch geopenbaard;1 deze openbaringen vonden plaats in Mekka en Medina, op het Arabische Schiereiland, tijdens de periode In het laatste jaar overleed de Profeet Mohammed. De tweede basisbron van de Islam, de soenna, bestaat uit totaal varı elkaar verschillende tekstsoorten, hadiths; deze betreffen uitspraken, handelingen en stilzwijgende goedkeuringen door de Profeet Mohammed varı handelingen varı zijn metgezellen. De Koran is in vertaling bij veel mensen in Nederland bekend, maar hadiths zijn dat niet, omdat traditionele hadithliteratuur in Nederland vrijwel niet beschikbaar is. Naast Koran en hadith zijn er nog twee andere bronnen varı de Islam; de eerste is gebaseerd op consensus varı de geleerden (idjmaa), de tweede berust op analogie of redeneermethodes varı geleerden (qiyaas). Deze laatste twee bronnen geven interpretaties varı teksten varı de Koran en varı de soenna. Alle vier genoemde bronnen tezamen noemt men het hierarchische bewijsmateriaal varı de Islam. Voor belangrijke religieuze beslissingen kan een moslim zich in eerste instantie altijd wenden tot de Koran. Als een vers in de Koran met een heldere, begrijpelijke betekenis is opgenomen, wordt deze als waarheid beschouwd en behoeft verder niet in andere bronnen te worden gezocht. Indien de Koran geen antwoord op een bepaald onderwerp verschaft, wordt dat in de hadith-soenna gezocht. Er zijn talloze hadiths waarin de Profeet optreedt als uitlegger, als explicateur van de Koranverzen; Hij is de "eerste uitlegger (moefassir)" varı de Koran. De openbaring varı de Koran vond plaats in het hart varı de Profeet Mohammed, hetgeen in bepaalde Koranverzen is weergegeven (zie al-baqara, 2: 97; al-sjoaraa, 26: ).

4 4 Özcan Hıdır Niet alle moslims kunnen degelijke religieuze studies verrichten en daarom is het in de Islam de gewoonte bij problemen uitleg te vragen aan diegenen die daaromtrent kennis bezitten (geleerden). Moslims die volgens de Koran en de soenna willen leven, vragen dan aan deze geleerden ('Oelamaa) antwoorden in bepaalde stuaties, die de Islam hun kan voorschrijven. Deze antwoorden worden fatwa's genoemd. Een fatwa is dus geen definitief, bindend islamitisch oordeel, maar veeleer een op zich staande opinie van een geleerde in antwoord op een vraag; een antwoord dat alleen bindend is voor de persoon die daarom vraagt. Fatwa's kunnen betrekking hebben op alle dingen: op economische en sociologische vraagstukken, op ethische en morele kwesties en op dagelijkse problematiek. In het Nederlandse taalgebied is er bij mijn weten geen studie waarin hadithwetenschappen, zoals de positie van de hadith, de geschiedenis van de hadith, de methodologie van hadith/ osoel al-hadith en de literatuur betreffende de hadi th als zelfstandige onderwerpen worden behandeld. Het boek van de beroemde Nederlandse arabist Wim Raven, Leidraad van Hadith,2 is het enige boek waarin hadithteksten zijn vertaald. Dit boek bestaat uit twee delen: In de beknopte inleiding wijst de auteur summier op het belang van de hadith, de positie van de soenna en een beperkte hoeveelheid belangrijke hadithliteratuur, zoals al-kotob as-sitta (zes canonieke hadith boeken van soennieten), samen met hun auteurs. Het tweede deel bevat een aantal systematisch gerangschikte hadithteksten uit voornamelijk het boek al-]aami' as-sahieh, van de auteur al-boecharie (gest. 256/870) en het boek al-]aami ' assahieh varı de auteur Moeslim (gest. 261/875). Ravens boek is een zeer waardevol boek, doch de inleidende informatie die erin wordt gegeven is heden ten dage niet meer toereikend voor belangstellenden voor hadith en hadithwetenschappen. Een tweede boek in het Nederlandse taalgebied bevat een selectie varı hadiths onder de titel Tuinen der Oprechten, een selectieve vertaling van Riyaad as-saalihien van an Nawawie (gest. 676/1277), uitgegeven door de Werkgroep Vertalingen van het Islamitisch Cultureel Centrum Nederland. In deze situatie bestaat er volgens mij een sterke behoefte aan een boek dat de hoofdlijnen varı de hadithwetenschappen, zoals inleiding en methodologie varı hadith, theoretisch als uitgangspunten neemt. Natuurlijk is er een aantal boeken in het Nederlands over de Islam geschreven door niet-moslim Islamdeskundigen. Deze boeken bevatten gedeeltes en passages uit hadith en bepaalde hadithliteratuur. De masterthese varı Oktay Uca onder de titel Methodologie van de Hadithwetenschappen3 vormt het enige geschreven hadithmateriaal dat door een moslim op papier is gezet, maar het is een korte studie, die zich 2 Amsterdam: Bulaaq, Islamitische Universiteit Rottterdam, Rotterdam: 2006.

5 Inleiding tot de Hadithwetenschap 5 uitsluitend richt op sommige aspekten van de methodologie en helaas niet is gepubliceerd. Aan de andere kant zijn er gedurende de laatste jaren in de praktijk op sommige Nederlandse universiteiten afdelingen geopend, onder verschillende namen, zoals "Islamitische theologie" en "Islam traject", waarin basis islamitische vakken als hadith, fiqh, tafsier en kalaam worden gedoceerd. Bovendien is de Islamitische Universiteit Rotterdam sinds meer dan tien jaar actief. Onder studenten van deze afdelingen en universiteiten bestaat zodoende grote behoefte aan boeken op een varı deze vakterreinen. Dit boek is vanuit het perspectief varı Ahl as-soenna (soennieten) geschreven, mede omdat de meeste moslims in Nederland, net als in vele andere landen in de wereld, tot Ahl as-soenna behoren. Het soennitisme is een overkoepelende term, die in de tiende eeuw (volgens de hidjriekalender) is geformuleerd; zij omvat de geloofsleer waarover overeenstemming bestaat bij het overgrote deel van de soennieten. Deze volgelingen behoren tot Ahi as-soenna, gebaseerd op de leer volgens Aboe al-hasan al Asj'arie (gest. 324/936), Aboe Mansoer al-maatoriedie (gest. 333/944) en as-salaf assaalihien (niet te verwarren met het salafisme); hierbij wordt dan verwezen naar de geloofsovertuigingen uit de eerste twee eeuwen varı de Islam. Onder het Soennietisme valt eveneens het traditionele en vrijzinnig-liberale gedachtegoed varı alle islamitische culturen, inclusief begrip en uitleg, onder voorwaarde dat de ideeen van dit gedachtegoed de begrenzingen van het begrip Soennitisme niet overschrijden. In dit licht gezien doet de in de Nederlandse samenleving gebruikte term "orthodox", voor het beschrijven varı moslims die tot Ahi as-soenna behoren, dit gedachtegoed in feite het nodige onrecht aan. Bovendien wordt in het boek gesproken over het Sjiietisme, de meest verspreide geloofsrichting-madzhab na het Soennitisme en over haar benadering van de hadith. Tenslotte belichten we andere islamitische groeperingen en madzhabs (geloofsgemeenschappen), zoals Moe'tazila, Zaydiyya, Ahmadiyya, Salafiyya en hun opvattingen. Aan het einde varı elk belangrijk onderwerp heb ik in dit boek geprobeerd een representatieve literatuurlijst op te stellen, waarbij ik de boeken en artikelen uit drie talen heb gekozen: Arabisch, Engels en Turks. Op die manier heb ik degenen die zich op deze gebieden diepere kennis willen verwerven en nader onderzoek willen doen, eenvoudige middelen willen aanreiken om zich te orienteren. De meeste boeken met betrekking tot hadithwetenschappen zijn uiteraard in het Arabisch gepubliceerd. Het is varı groot belang voor belangstellenden daarvan kennis te nemen via de desbetreffende literatuur in deze taal. De literatuurlijst in het Engels is daarnaast noodzakelijk, omdat er in het Nederlands niet voldoende materiaal aanwezig is. l c

6 6 Özcan Hıdır Tenslotte heb ik boeken en artikelen in de Turkse taal als literatuurbijlagen opgenomen. De eerste reden daartoe is, dat vooral in de laatste jaren veel literatuur betreffende hadithwetenschappen is geschreven door academici die bij de verschillende theologische (ilahiyat) faculteiten in Turkije doceren.4 De tweede reden is, dat in Nederland bijna vierhonderd duizend mensen van Turkse afkomst zijn; binnen de nieuwe generatie Turkse moslims bestaat er grote belangstelling voor hadithwetenschappen. Ik hoop met dit boek de hierboven aangeduide leemtes enigszins op te vullen. Bij deze gelegenheid wil ik gaarne mijn dank betuigen aan een aantal mensen, dat mij op verschillende manieren heeft gesteund en geholpen. Mijn speciale dank gaat uit naar Ahmet Akgündüz, Karel Steenbrink, Emin Akcahüseyin, Suat Erdemsoy, Oktay Uca, Tural Koç, Fatih Özberk en Kees (Moesa) Hoek. ÖzcanHıdır Rotterdam, 25 mei 2010 ' Voor een beknopte evaluatie in het Nederlands over de hadith discussies van moderne tijd in Turkije, zie Hıdır, Özcan, "Discussies over de Authenticiteit en Interpretatie van de Koran en Hadlth in Turkije", Begrip, maart 2004.

7 INHOUD VOORWOORD... 3 INHOUD INLEIDING DE POSITIE VAN DE HADITH EN SOENNA BINNEN DE ISLAM HET BELANG VAN DE HADITHSTUDIES in HET WESTEN EN in NEDERLAND BASISTERMEN BETREFFENDE HADITH-SOENNA Hadith/overlevering van de Profeet Mohammed Soenna/profetische traditie en praktijken Chabar Athar Raawie/overleveraar Riwaaya/Overlevering Moehaddith/hadithgeleerde Moetawaatir hadith Aahaad hadith DE STRUCTURELE OPBOUW VAN EEN HADITH Sanad/lsnaad Matn/tekst van hadith DE ONTSTAANSGESCHIEDENIS VAN DE HADITHLITERATUUR DE MEMORISATIEFASE (HIFZ) De plicht van bekendmaking (tabliegh) Voorzichtigheid ten aanzien van valse toeschrijvingen van hadith aan de Profeet Zorgvuldigheid van de metgezel/en bij hadiths/overleveringen Het vraagstuk van (volledige) betrouwbaarheid ('odoe/) van de metgezellen De redenen waarom de metgezellen onderling zo sterk verschi/len in de hoeveelheid hadiths die ze hebben overgeleverd DE VASTLEGGING VAN DE HADITHS OP SCHRIFT (KITAABAT AL-HADITHS) Sahiefah's van hadith Sahiefa's van andere metgezellen HETVERZAMELEN VAN HADITHS (TADW/EN AL-HADITHS) DE CLASSIFICATIE VANHADITHS (TASNIEF) OF DE SYSTEMATISCHE VASTLEGGING VAN DE HADITHS OP SCHRIFT HET SYSTEEM VAN TASN/EF (CLASSIFICATIE) Classificatie volgens de over/everaars van de hadiths Moesnads De Moesnad van Ahmad ibn Hanbal... 52

8 8 Özcan Hıdır Moe'jams De Moe'jams van at-tabaraanie C/assificatie volgens de onderwerpen van de hadiths ('ala'l-abwaab) Moesannafs Moewatta' van Maalik ibn Anas Moesannaf van 'Abdorrazzaaq ibn Hammaam Jaami's Al-Jaami' as-sahieh van al-boecharie Al-Jaami' as-sahieh van Moeslim Jaami' van at-tirmidzie Soenans Soenan van Aboe Daawoed Soenan van an-nasaaie Soenan van lbn Maadja Andere werken Moestadrak-werken Moestachraj-werken Hadithliteratuur na de tasniefperiode, gebaseerd op de literatuur va n tasnief periode DE BRONNEN VAN DE HADITHLITERATUUR EN KELE FACETTEN VAN DE PROBLEMATIEK BETREFFENDE DE GESCHIEDENIS VAN HADITH Zijn hadiths letterlijk, woord voor woord, overgeleverd? Het vraagstuk van het aantal hadiths en de toename ervan DE MANIEREN VAN HET LEREN EN HET ONDERWIJZEN VAN HADITH (AT-TAHAMMOL WA'L-ADAA) DAAR AL-HADITHS (FACULTEITEN VAN HADITHS) DE TITELS VAN DE HADITHGELEERDEN ,11 NIVEAUS VAN HADITHBOEKEN DE HADITHWETENSCHAP HET DOEL VAN DE HADITHWETENSCHAP TWEE SOORTEN HADITHWETENSCHAPPEN Riwaayat al-hadith Diraayat a/-hadith SPECIFIEl<E INDELING VAN DE HADITHWETENSCHAPPEN De aanleidingen tat de uitspraken van de hadiths (Asbaab woroed al-hadiths) De zeldzame uitdrukkingen en woordbetekenissen in de hadiths (Garieb alhadiths) De gebreken van de hadiths ('/lal al-hadith) De tegenstrijdigheden tussen hadiths (Moechtalif al-hadiths) Het opheffende en het opgehevene ('i/m an-naasich wa'l-mansoech) Het uitleggen van de hadiths {Sjarh a/-hadiths)... 84

9 Inleiding tot de Hadithwetenschap De gebreken en de kwalificaties van de overleveraars (Jarh wa't-ta'die/) De bronverme/ding van hadiths (tachriej) De jurisprudentie van hadith (fiqh a/-hadith) De methodo/ogie van hadith ('ilm osoe/ a/-hadith) DISCUSSIES OVER HET UITEENZETTEN VAN EEN NIEUWE HADITHMETHODOLOGIE DE INDELING VAN DE HADITH INDELING VAN DE HADITH OP BASIS VAN HET AANTAL SANADS Moetawaatir hadith Aahaad hadith Masjhoer Aziez hadith Garieb hadith De bewijskracht van aahaad hadith INDELING VAN DE HADITH OP BASIS VAN DE CORRECTHEID EN DE CONTINU'ITEIT VAN DE SANAD De sahieh (correcte-authentieke) hadith De hasan (goede) hadith De zwakke (daief) hadith lndeling van zwakke hadiths op basis van discontinu'iteit in de keten {sanad} Moeallaq Moersal Moe'dal Moenqati' Moedallas en moersal chafie lndeling van zwakke hadiths op basis van de geestelijke gesteldheid, de betrouwbaarheid {'adaala) en de zorgvuldigheid (zabt) van de overleveraars Matroek Moenkar en ma'roef Moeallal Moedraj Maqloeb Moedtarib Sjaaz en mahfoez Moesahhaf en moeharraf De problematiek van de waardering van de zwakke hadiths INDELING VAN DE HADITHS OP BASIS VAN HET PERSPECTIEF VAN DEGENE DIE DEZE ALS EERSTE HEEFT DOORGEGEVEN Qodsie hadith Marfoe Mawqoef Maqtoe' VERZONNEN (MAWDOE') HADITHS Enkele redenen voor de praktijken van het verzinnen van hadiths

10 10 Özcan Hıdır Manieren om een hadith te verzinnen Manieren om verzinners en verzonnen hadiths te herkennen Manieren om verzonnen hadiths te herkennen De schade van de verzonnen hadiths De maatregelen tegen het verzinnen van de hadiths KRITISCHE BENADERINGEN TEN OPZICHTE VAN HADITH EN HADITHLITERATUUR KRITISCHE BENADERINGEN VAN WESTERSE ISLAMOLOGEN TEN OPZICHTE VAN DE HADITH EN DE HADITHLITERATUUR EVALUATIE VAN ENKELE MOSLIMGELEERDEN VAN DE BESTUDERING VAN WESTERSE ISLAMOLOGEN Fuat Sezgin... : Mohammed Mostafa al-a 'zamie DE BEGRIPPEN HADITH EN SOENNA VOLGENS SOMMIGE KLASSIEKE ISLAMITISCHE MADZHABS EN MODERNE BEWEGINGEN VERSCHILLENDE HADITH-BENADERINGEN VAN MADZHABS in DE GESCHIEDENIS Chaarijie's Sjii'eten (Sjiea) Al-Kaafie van Kolaynie Man /aa yachdoroho'/-faqieh Tahzieb a/-ahqaam Al-istibsaar fie maa oechto/ifa mina'l-achbaar Zaydiyya Moe'tazi/a HUIDIGE VARIANTEN BIJ HADITH EN 50fNNABENADERINGEN BINNEN DE ISLAMITISCHE WERELD Ahi a/-koran/kor'aaniyyoen Salafieten (Sa/afiyya) Qaadiyaaniyya (Ahmadiyya) KRITISCHE BENADERING VAN MOSLIM DENKERS in DE MODERNE TIJD Faz/ur Rahman Eva/uatie van de kritiek op Aboe Haniefa (De grondlegger van hanafitische madzhab) CONCLUSIE LITERATUURLIJST INDEX

11 1 INLEIDING 1.1 De positie van de hadith en soenna binnen de lslam De positie van de hadith-soenna binnen de Islam is eeuwenlang een discussiepunt geweest, bezien vanuit verschillende perspectieven. Zelfs heden ten dage kunnen we vaststellen, dat een minderheid onder de İnoslims de rol van de soenna nog altijd als een onderwerp van discussie beschouwt. In de klassieke islamitische hadithbronnen werd over dit thema onder de titel "ho<djiyyat as-soenna" reeds gediscussieerd.5 Momenteel zijn er verschillende boeken in diverse talen verschenen, waarin dit onderwerp wordt behandeld. Echter, in de Nederlandse taal ontbreekt een dergelijk boek. Wat de positie van soenna en hadith en hun onderlinge verhoudingen betreft, is er onder de hedendaagse geleerden een aantal, zowel moslim als niet-moslim, dat hierover in westerse talen heeft gediscussieerd en gepubliceerd. In deze inleiding wil ik drie perspectieven van de positie van de soenna ten opzichte van de Koran6 in hun algemeenheid proberen te verduidelijken: De soenna verschaft ons een praktische toepassing van, dan wel een interpretatie of een verklaring voor datgene wat in de verzen van de Koran wordt beschreven(bayaan)7 De soenna specificeert wat in de Koran is vermeld (tahsies), dan wel geeft een beperkte weergave van datgene wat in sommige algemene Koranverzen (taqyied) wordt omschreven.8 De soenna heeft een min of meer zelfstandige functie buiten de Koran.9 Dit laatste perspectief wordt door een aantal moslimgeleerden als discutabel beschouwd. Mohammed Idries asj-sjhaafiie (gest. 204/820), grondlegger van de Sj afiitische madzhab, zegt het volgende bij het bepalen van de juridische positie van de soenna ten opzichte van de Koran: 5 Voor meer gedetailleerde informatie zie Abdolganie Abdolchaaliq, Hoedjjiyyat as-soenna. Dit boek is het meest waardevolle dat op dit gebied tot nu toe in het Arabisch werd geschreven. 6 Voor verdere uitgebreide informatie over de positie varı soenna ten aanzien van de Koran, zie Rif'at Fawzie, al-madchal ilaa tawsieq as-soenna, Egypte: Moassasato'l-chanjie, Zie ook al-choelie, Mohammed Abdolaziez, Tariech fonoen al-hadith, Beroet: 1988, p Asj-Sjaatibie, al-moewaafaqaat, vol. iv, p. 26; Rif'at Fawzie, al-madchal ilaa tawsieq as-soenna, Egypte: Moassasato'l-chanjie, 1978, p Rif'at Fawzie, al-madchal ilaa tawsieq as-soenna, p. 12. Rif'at Fawzie voegt ook aan deze functies "twdieh 9 a!-moebham" toe. Asj-Sjaatibie, a!-moewaafaqaat, vol. iv, p. 26.

12 12 Özcan Hıdır "ık ken niemand van de geleerden die een afwijkende mening heeft betreffende de drie verschillende posities, die de soenna van de Profeet tegenover de Koran kan innemen. Over de eerste twee van deze bestaat onder de geleerden overeenstemming: hoewel er over het derde punt verschil van mening bestaat tussen de geleerden, is het duidelijk dat de soenna op geen van de drie punten in een tegengestelde positie tegenover de Koran komt te staan. "10 De soenna verduidelijkt datgene wat in de Koran is geopenbaard. De soenna zelfkan de Koran immers noch corrigeren noch vervangen, doch wel verhelderen, aanvullen en concretiseren.11 Om de functie varı de soenna enigszins te verduidelijken, kan het gebed (de salaat) als voorbeeld worden gegeven.12 Zoals bekend verondersteld mag worden, is een van de vijf fundamenten van de Islam het verrichten van de sa!aat. Het woord salaat komt 99 keer voor in de Koran;13 van deze 99 keer wordt er zeven keer iets anders mee bedoeld, zoals bijvoorbeeld het in de handen klappen, het bidden (alleen doeaa, zonder beweging), en het uitspreken van zegenbeden. Een beschrijving van de sa!aat, van de wij ze waarop moslims deze dienen te verrichten, is in de Koran niet te vinden. De manier waarop moslims hun salaat moeten verrichten, wordt verduidelijkt via overleveringen, ofwel via de hadiths van de Profeet Mohammed. Deze overleveringen vormen, evenals de Koran, een bron van de Islam: ze kunnen de algemeen gei:mpliceerde betekenissen in de Koran inperken en specificeren om ons duidelijkheid te verschaffen over de betekenis van de desbetreffende verzen. Ze kunnen tevens compacte verzen uitleggen, nieuwe regels vaststellen en verplichtingen opleggen. Deze laatste bevoegdheid, het opleggen van verplichtingen, wordt door de Koran aan de Profeet Mohammed verleend. Zo vermeldt de Koran herhaaldelijk dat de moslim het gebed moet verrichten en verplicht is de zakaat (armenbelasting) te voldoen. Pas in de hadiths echter kan worden gevonden hoe, wanneer en door wie dit dient te geschieden. In de hadiths kunnen dan ook aanwijzingen aangetroffen worden over onderwerpen die het gehele praktische leven van een moslim(a) betreffen, zoals gebed, reiniging, vasten, wetenschap, kennis, huwelijk, geboorte, dood, handel, eten en drinken. Op deze wij ze verschaft de soenna ons toegang tot de levende praktijk van de Koran; het levende voorbeeld van de Prof eet vervangt al hetgeen Allah voordien aan de mensheid heeft geopenbaard. Voor moslims is de hadith een concreet voorbeeld van 10 Asj-Sjaafüe, ar-risaala, Daaro'l-kotob al-ilmiyya, ed. Ahmad Mohammed Sj aakir, Beiroet: geen datum, p Al-Choelie, Mohammed Abdolaziez, Tariech fonoen al-hadith, p Voor de wegen en de manier waarop de soenna de Koran uitlegt en voorbeelden daarvan, zie Al Choelie, Mohammed Abdolaziez, Tariech fonoen al-hadith, p Voor een aantal verzen uit de Koran over het gebed (salat), zie al-baqara, 2: 3, 43, 45, 83, 110, 152, 177, 238, 239, 277; an-nisaa, 4: 77, 162; al-maaida, 5: 12, 55, 58, 91, 106; al-an'aam, 6: 72, 92; al-a'raaf, 7: 170; at-tawba, 9: 5, 11, 71; Yoenos, 10: 87.

13 Inleiding tot de Hadithwetenschap 13 alle facetten van het leven. Als de Koran in de vorm van een mensenleven zou zijn gezonden, zou dit het leven van Profeet Mohammed en zijn hadiths hebben weergegeven, zoals Mohammed Hamidullah (gest. 2002), een bekende moslimgeleerde uit India, dat ook aangeeft. Acties, reacties, handelingen en karakters van moslims worden veelal sterk gevormd door de soenna-hadiths. Om die reden is het voor iedereen erg belangrijk soennahadiths goed en rechtvaardig te begrijpen, om gedragingen en acties van de moslims correct en evenwichtig te kunnen analyseren. In dat licht gezien heeft de hadithsoenna, samen met de fiqh (de islamitische jurisprudentie), dezelfde functie als de Misjna en de Talmoed voor het Jodendom, en als de Schrift en de kerkelijke traditie voor het Christendom. 14 Zonder kennisname van de Misjna en de Talmoed is begrip voor de Thora veel moeilijker, zonder kennisname van de traditie en de kerkelijke wetten is de Schrift eveneens veel minder toegankelijk (zie Tabel).15 Jodendom Christendom Is lam Bijbel: thora Bijbel: OT /NT Koran!!! Misjna (halacha) Traditie Hadith-soenna!!! Talmoed (halacha + Lus Canonicum Sjarie'a (religieuze hagada) (kerkrecht) wet) Aangezien de Koran de eerste bron voor de Islam vormt, wil ik de positie van de soenna aan de hand van Koranverzen proberen te verhelderen. De soenna heeft in de Islam een hoog gezag, en op vele plaatsen in de Koran beveelt Allah de moslims aan de wijze lessen van de Profeet Mohammed te volgen. Verschillende verzen in de Koran verwijzen indirect naar de positie van de soenna; een aantal geleerden beschouwt deze verzen wel degelijk als indicaties voor de krachtige positie van de soenna. "En wij hebben de vermaning totjou neergezonden, opdatjij aan de mensen uitlegt hetgeen tot hen werd neergezonden en opdat zij daarover wellicht serieus nadenken."16 14 Voor een vergelijking tussen Misjna, Talmoed en soenna, zie Goldziher, Muslim Studies, II, 194; Wensink, Arent ]an, "The Importance of the Tradition for the Study of Islam", The Muslim World, XI/3, 1921, p. 239; Margoliouth, D.S., "on Moslem Tradition", The Muslim World, II/2, 1912, p. 113; Neusner, Jacob Sonn, Tamara, Comparing Religions through Law. ]udaism and Islam, London-New York, 1999, p ; Hıdır, Özcan, Yahudi Kültürü ve Hadisler, Istanbul: İnsan Yayınları, 2006, p Voor een vergelijking tussen hadiths en kerkelijke/christelijke traditie, zie Hans Küng, De Islam, Kampen: Ten Have, 2006, p Hans Kung, De Islam, Kampen: Uitgever Ten Have, 2004, p Koran, an-nah!, 16: 44.

14 14 Özcan Hıdır "O,jij die gelooft, gehoorzaam Allah en Zijn boodschapper en degenen, die voor jou gezag genieten. En indien jij (met iemand) over iets van mening verschilt, raadpleeg dan (de verzen van) Allah en Zijn boodschapper. Dit is beter en uiteindelijk het beste. "17 "En het betaamt de gelovige man of de gelovige vrouw niet, wanneer Allah en Zijn boodschapper over een zaak hebben beslist, dat er voor hen alsnog een keuze in die zaak zou zijn. En wie Allah en Zijn boodschapper niet gehoorzaamt, is inderdaad ldaarblijkelijk afgedwaald. "18 Deze verzen laten zien, dat de Profeet door Allah niet alleen is gezonden om een boodschap door te geven, maar tevens om te worden gehoorzaamd. De manier waarop de Profeet de Koran heeft begrepen en heeft verklaard is voor moslims bindend. Diverse malen heeft de Profeet Mohammed het belang van de soenna benadrukt. Zo stelde hij eens, aldus zijn vrouw Aisja (gest. 58/667), in een choetba (verhandeling) deze retorische vraag: "Wat zal de toestand zijn van die mensen, die zich afzijdig houden van iets wat ik zelf doe?" Het is dus niet mogelijk de overleveringen van de Profeet Mohammed terzijde te schuiven en de Koran naar eigen inzicht te interpreteren. Hieronder geven we enkele andere Koranverzen die bepalend voor de positie van de Profeet zijn. "Zij volgen de boodschapper, de Profeet die niet kan!ezen en schrijven, die zij in de Thora en het Evangelie beschreven vinden. Hij gebiedt hun het goede en hij verbiedt hun het kwade, veroorlooft hun de goede dingen en verbiedt hun de slechte... "19 "Wie de boodschapper gehoorzaamt, gehoorzaamt inderdaad Allah... "'0 "... En wat de boodschapper jou ook moge geven, neem het en wat hij jou ook verbiedt, onthou je daarvan... "21 "Maar neen, bijjouw Heer, zij zullen geen gelovigen z!jn, voordat zijjou tat rechter maken over al hun geschillen en in hun hart geen aarzeling vinden ten aanzien van hoe jij oordeelt en hoe zij zich geheel en al onderwerpen. '"' Al deze Koranverzen laten zien, dat de uitspraken en handelingen varı de Profeet een belangrijke rol in de Islam bezitten. De soenna kan datgene wat in de Koran wordt verteld soms aanvullen, soms ook kan de soenna onderwerpen aansnijden die niet in de Koran worden vermeld. 17 Koran, an-nisaa, 4: Koran, al-ahzaab, 33: Koran, al-a'raaf, 7: Koran, al-nisaa, 4: Koran, al-asr, 110: Koran, al-nisaa, 4: 65.

15 Inleiding tot de Hadithwetenschap 15 Er zijn ook hadiths die duidelijk maken dat de soenna na de Koran de tweede bron is en dat ook deze tweede bron in alle zaken dient te worden gevolgd. In een van die hadiths gebiedt de Profeet: "Ik laat jullie twee fundamenten na; zolang jullie je aan hen vasthouden zullen jullie nooit dwalen: het Boek van Allah en de soenna van Zijn Boodschapper". 23 in een ander gebod zei hij: "De meest bevorderlijke van aile uitspraken is het Boek van Allah, de beste weg is de weg van Mohammed. De meest schadelijke van alle zaken zijn die, welke zijn verzonnen. "24 De levenswijze en de verklaringen van de Profeet, die in de Koran als "Boodschapper van Allah ",25 "genade voor de werelden",26 "op hoog zedelijk peil", "leidinggever", "laatste der profeten"27 en "het beste voorbeeld"28 worden beschreven, zijn uiteraard essentiele fundamenten waaraan men zich behoort te houden. Zelf is hij uiteraard gesterkt door de openbaring en zelf is hij beschermd tegen het begaan van fouten. Een van de functies van de Profeet Mohammed is geweest uitleg te geven omtrent verzen waarvan de betekenis niet helemaal duidelijk is, of omtrent verzen die op diverse manieren kunnen worden ge'interpreteerd.29 Hij heeft dit zowel op verbale wijze als via zijn handelingen gedaan. Deze functie is door Allah aan de Profeet opgelegd, Hij Zelf heeft de Profeet als "verschaffer van uitleg" uitgekozen.30 Het is evident dat de uitleg en de commentaren van de Profeet een toegevoegde waarde hebben, het is ondenkbaar de commentaren van de Profeet te ontkennen.31 Aan de andere kant geldt de Profeet Mohammed, niet alleen als "stichter" van de Islam, maar tevens als "ontvanger" en "verkondiger" van Allahs openbaringen. Voor niet-moslims vormen de hadiths waarschijnlijk een onderhoudende en levendige kennismaking met de Islam. Niettemin impliceert deze kennismaking een enorm benaderingsverschil: zij zullen weinig of minder betekenis hechten aan de religieuze boodschap van de hadiths. Zij lezen vooral hadiths om te begrijpen hoe deze functioneren voor moslims, hetzij in verband met de maatschappij, hetzij in het dagelijks bestaan. Vooral niet-moslimgeleerden concentreren zich bovendien op de waarde van hadiths als bron voor de geschiedenis van de vroege Islam. 23 Maalik, Moewatta', Kitaab al-qadar, baab: 3; Haakim, an-niesaaboerie, Moestadrak, ı, Ibn Maadja, Soenan, Moeqaddima, baab: Koran, al-fath, 48: Koran, al-anbiyaa, 21: Koran, al-ahzaab, 33: Koran, al-ahzaab, 33: Voor verdere informatie zie al-choelie, Mohammed. Abdolaziez, Tariech fonoen al-hadith, p Koran, an-nah!, 16: Al-A'zamie, Mostafa, Dirasaat fie al-hadith al-nabawie wa taarich tadwienih, ıı, 1992, p. 12.

16 16 Özcan Hıdır In het algemeen menen Westerse islamologen dat de inhoud van de hadith later, vanaf de Omayyadantijd ( AH), door de moslimgemeenschap naar de tij d varı de Profeet Mohammed is teruggeprojecteerd. Ten gevolge daarvan bestaan er op het gebied van hadith grote verschillen varı mening tussen de opvattingen van meeste moslimgeleerden (moehaddithoen-'oelamaa) enerzijds en die varı de Westerse islamologen anderzijds. Deze benaderingsverschillen behoren in feite tüt de fundamerıtele problematiek varı hadithstudie in het Westen.32 Tegelijkertijd bieden juist deze verschillen grote mogelijkheden om wederzijds begrip te wekken. Hierbij wil ik wel opmerken dat er -zoals ik nog hoop aan te tonen- ook moderne moslimgeleerden zijn, die het niet altijd eens zijn met traditionele interpretaties varı klassieke hadithgeleerden. Trouwens, onder de moslimgeleerden hebben altijd verschillende opinies bestaan over de plaats en de functie varı hadith in de Islam als geheel. Bovendien hebben er onder Westerse islamologen eveneens altijd afwijkende, dissidente meningen over hadith gecirculeerd. Opvallend is, dat men in het algemeen in het Westen veel kritischer, veel terughoudender staat tegenover de historiciteit en de authenticiteit varı een groot gedeelte. van de hadithliteratuur. Deze literatuur vormt bij veel moslims een essentieel gedeelte varı de canonieke literatuur. Gezien de achtergronden van beide culturen, westers en islamitisch, is deze houding misschien niet zo verwonderlijk. Wel is mij duidelijk geworden dat het veel te simplistisch en veel te ongenuanceerd zou zijn om van een zwart-wit situatie uit te gaan, waarbij bij wijze varı spreken alle moslims aan de ene zijde varı een hadithbenadering zouden verkeren en alle westerlingen aan de andere kant ervan. 1.2 Het belang van de hadithstudies in het Westen en in Nederland Het correct doorgeven varı de hadiths aan de moslims die in het Westen en in het bijzonder in Nederland leven is van groot belang: de hadiths spelen in het dagelijkse leven varı moslims een grote rol. De belangrijkste manier om denkwij ze en begripsvorming varı moslims te benaderen vindt plaats aan de hand van de hadiths. Hadiths en profetische tradities golden en gelden voor moslims als leidraad voor handelen en geloven; evenals de Koran vormen zij een bron voor de islamitische jurisprudentie (fiqh).33 De Koran is de primaire bron, maar de details voor Islamitische directieven, geboden en verboden bevinden zich in de hadiths. Mede daarom hebben de Nederlandse islamologen C.A.O. varı Nieuwenhuijzen en Hendrick Kraemer (Leidse hoogleraar in 32 Zie Nasr, Sayyid Husayin, İslam İdealler ve Gerçekler, Istanbul: 1996, p Zie Wim Raven, Leidraad voor het Leven. De Tradities van de profeet Mohammed, Amsterdam: Bulaq, 1997, p. 9.

17 Inleiding tot de Hadithwetenschap 17 het Arabisch en in de Islam) vastgesteld, dat het niet mogelijk is om de sociologie van het Midden-Oosten of de levenswijze van moslims te doorgronden, zonder over kennis van de hadiths te beschikken. Een van de werken die het belang van de visie van de hadith op Islam en islamitische generaties verduidelijkt is Concordance.34 Concordance is een boek dat een systematisch overzicht geeft van groot aantal hadiths, op basis van sleutelwoorden; via deze sleutelwoorden is het mogelijk de oorspronkelijke versie van de hadith in de canonieke hadithliteratuur op te zoeken. De Nederlandse islamoloog Arent ]an Wensinck ( ) is een van de invloedrijke personen geweest in dit boekproject, dat dateert uit de jaren dertig van de vorige eeuw. Het boek laat het belang zien van de hadiths voor het begrip van de Islam en voor de gedragingen van islamitische generaties. Er wordt aangegeven dat Wensinck, tijdens het onderzoek voor zijn promotie over de Profeet Mohammed en de joden van Medina, wel degelijk doorzag wat het belang is van de hadiths in de islamitische theologie, en daarna ter bevordering van het gebruik van de hadith in islamitische studies deel heeft genomen aan het Concordanceproject. Hij heeft ook een artikel geschreven onder de titel "The Importance of the Tradition for the Study of Islam";35 hij benadrukt daarin het belang van hadith en hadithstudie voor het begrip van de Islam en de moslims. Uiteraard hebben dit boek en dit artikel, evenals andere hadithwerken die in Nederland zijn gepubliceerd, uiteenlopende doeleinden. Wat deze doeleinden ook mogen zijn, datgene wat we moeten benadrukken is het fundamentele doel: meer begrip voor de moslims en hun cultuur, hun religie en hun methoden van interpreteren. De meest gemakkelijke, simpele weg naar dat doel is dan het van dichtbij bestuderen van de hadiths, die de moslimcultuur in grote mate hebben gevormd. Tijdens studieonderzoeken die we in verschillende periodes in diverse studentengroepen hebben gedaan over "de plaats van de hadiths in het dagelijkse leven" bleek vrij duidelijk dat, ondanks de vaststelling dat het merendeel van deze leerlingen weinig theoretische en methodologische kennis bezat omtrent de hadith, de handelingen van de Profeet (soenna) op de een of andere manier toch een belangrijke plaats in hun dagelijkse leven innamen. Enkele studenten zeiden zelfs dat de hadiths nog meer invloed in hun dagelijkse leven hadden dan de Koran. Als we ons de eerder genoemd taken van de soenna ten opzichte van de Koran (tabyien-taqyied-tahsies) voor ogen houden, is deze constatering op zich eigenlijk 34 Concordance is een belangrijk werk op het gebied van hadithwetenschap; het werken eraan is begonnen aan de Universiteit van Leiden rond 1900, het achtste en laatste volume is onlangs afgerond. Het werk is in zijn geheel door Westerse islamologen en vooral door de Nederlandse islamoloog Arent ]an Wensink verricht; het is in Cai:ro uitgegeven door de Egyptische geleerde Mohammad Foaad Abdolbaaqie, onder de naam al-moe)am al-mofahras li alfaaz al-hadith. 35 The Muslim World, XI/3, 1921.

18 18 Özcan Hıdır volkomen begrijpelijk. De uitspraak "as-soennato qaadiyaton 'ala'l-kitaab (Koran) wa laysa'l-kitaabo qaadiyan ala's-soenna', 'de Soenna geeft de beoordeling ten opzichte van de Koran, maar de Koran geeft geen beoordeling ten opzichte van de soenna",36 die aan de opvolger (taabiie), Yahyaa ibn Aboe Kathier (gest. 129/747) wordt toegeschreven, heeft kritische reacties opgewekt omdat zij verkeerd werd en wordt begrepen. In feite benadrukt deze uitspraak echter het belang van de soenna in het leven van de moslim en verschaft zij ons een uitleg van de Koran.37 Hier is geen sprake varı het terzijde schuiven van het belang van de Koran als de eerste bron van de Islam; Ahmad ibn Hanbal (gest. 241/855), de oprichter van de Hanbalitische madzhab, heeft namelijk gezegd dat deze uitspraak is gedaan om naar de functie van de soenna bij de uitleg van de Koran te verwijzen. 38 In dit geval kan worden geconcludeerd dat, indien de hadiths in Nederland niet vanuit een juist perspectief aan moslimgeneraties worden doorgegeven, deze generaties de hadiths onder andere op een zaahirie/letterlijke manier kunnen interpreteren. Op die manier kunnen binnen een bepaalde context veel te letterlijke vormen van interpretaties worden geformuleerd, ten gevolge waarvan hun gedragingen en handelingen tegenstrijdig met de kern van de Islam kunnen raken. We hebben de voorbeelden daarvan in het Westen en in Nederland in dit decennium reeds kunnen aanschouwen. De hadith ofwel de soenna is binnen de traditie van moslimgeneraties te vergelijken met de Misjna en de Talmoed (Mondelinge Thora) in het Joderıdom. Er zijn zelfs bepaalde vergelijkingen gemaakt tussen de Misjna-Talmoed traditie en de hadiths39 De hadith is de gesproken traditie van de Islam en als deze niet juist wordt begrepen, kan dat een obstakel vormen voor het begrijpen van de geschreven bron, de Koran. In de ogen van de moslims zijn de hadiths geen gewone "historische teksten",40 zoals de meeste islamologen beargumenteren. Integendeel, ze vormen de tweede bron van de Islamitische religie en een varı de belangrijkste bronnen voor kennis varı de Islam. Hadiths dienen voor de moslims als gezaghebbende voorbeelden voor de vormgeving van het eigen leven, naar de maatstaven van de Profeet Mohammed. Hadiths bevatten gezaghebbende uitspraken over rituele, morele en allerlei religieuze zaken. 36 Ad-Daarimie, Soenan, Mokaddima, baab: 49; Ibn Abdolbarr, ]aami' bayaan al-'ilm, vol. ıı, 191. Voor de evaluatie varı deze uitspraak in verband met mondelinge tradities in de Jodendom en Islam, zie Hıdır, Özcan, Yahudi Kültürü ve Hadisler (De Beinvloeding van Hadith door de]oodse cultuur), p voetnoot nr Voor het correcte begrip varı deze uitspraak, zie al-choelie, Mohammed Abdolaziez, Tariech fonoen alhadith, p Zie Ibn Abdolabarr,Jaami' bayaan al-'ilm, ed. Mohammed Abdolqaadir Ataa, il, Beiroet: 1977, ; al Chatieb al-bagdadie, al-kifaaya fie 'ilm al-riwaaya, p Voor verdere informatie over dit onderwerp, zie Hıdır, Özcan, Yahudi Kültürü ve Hadisler, p '0 Nasr, Sayyid Hosain, İslam İdealler ve Gerçekler, (vertaald in het Turks door Ahmet Özel) p

19 Inleiding tot de Hadithwetenschap 19 Er is bijna niets van belang in het leven van een moslim, waarover geen uitspraak van de Profeet voorhanden is. Aktuele voorbeelden van onjuist begrepen hadiths of soenna zijn "vrouwenbesnijdenis'',41 "boerqa's van de Afghanen voor moslima's", "het weigeren om op te staan wanneer de rechter binnentreedt en vervolgens beweren dat dit zo hoort volgens de soenna (zoals in het geval van de Marokkaanse advocaat Mohammed Enaait)", "leven in Westerse landen en tegelijkertijd de niet- moslims in de omgeving als vijanden beschouwen", en soortgelijke onderwerpen. De handelingen van de moslims worden in die situaties grotendeels bepaald door het gedeeltelijk juist of onjuist interpreteren van de hadiths en niet in eerste instantie door begrip van de Koran. Indien de soenna en hadiths, samen met de Koran, niet aan de hand van een juiste methodologie worden bestudeerd, zullen er ongetwijfeld letterlijke betekenissen worden uitgehaald, ver verwijderd varı de context. Omdat een dergelijke begripsvorming niet diepgaand is, doch oppervlakkig en betrekking hebbend op gedeeltes van de Koran en de hadith, zonder de hoofddoeleinden van de Islam voor ogen te houden, kan deze radicale houdingen met zich meebrengen. Dit laatste is vanzelfsprekend relevanter in en frequenter van toepassing op westerse multiculturele, seculiere samenlevingen. 1.3 Basistermen betreffende hadith-soenna Ret is noodzakelijk de basisterminologie van elke te bestuderen wetenschap tc kennen om de problematiek van deze wetenschap te begrijpen. Binnen de islamitische wetenschappen is de wetenschap van de hadith qua termen erg rijk. Het is daarom noodzakelijk om tijdens het lezen van klassieke hadithboeken de nuances te kennen tussen de diverse termen om de hadiths en de hadithliteratuur beter te kunnen begrijpen. Anders is het veelal onmogelijk om in te zien, wat er met de hadith wordt bedoeld. Daarom is het gewenst hier eerst over een aantal basistermen met betrekking tot hadithwetenschap informatie te geven, en daarrıa naar bepaalde bronnen te verwijzen die meer informatie over deze hadithtermen geven.42 De termen hadith en soenna zijn natuurlijk de meest belangrijke en de meest centrale termen in de hadithwetenschap. 41 Zie Hıdır, Özcan, "Vrouwenbesnijdenis in de Koran en de soenna'', (Een lezing werd gepresenteerd aan de!ur, Rotterdam, ). 4 2 in het Arabish heeft Noeroddien 'Itr uit Syrie een boek geschreven dat hadithtermen behandelt. Dit boek heet Moe)am al-moestalahaat al-hadiethiyya (Damascus: 1396). in de Turkse taal is een aantal boeken over hadithtermen verschenen. Het boek van Abdullah Aydinli met de titel Hadis Istılahları Sözlüğü (De Woordenschat van hadithtermen, lstanbul: Hadisevi, 2006), de laatste editie is de meest waardevolle.

20 20 Özcan Hıdır Hadith/overlevering van de Profeet Mohammed Het woord hadith betekent letterlijk in het Arabisch datgene wat "nieuw" is. Het is het tegenovergestelde varı "oud". in het Arabisch zegt men: "hoewa hadieth 'ahdin bikazaa', 'dit is nieuw voor hem".43 Als term betekent het woord volgens de hadithgeleerden datgene wat aan de Profeet Mohammed wordt toegeschreven betreffende zijn uitspraken, handelingen, stilzwijgende goedkeuringen varı de handelingen varı zijn metgezellen, de sahaabies, en zijn persoonlijke, morele eigenschappen. Volgens sommige hadithgeleerden betekent het woord niet alleen datgene wat aan de Profeet, maar ook datgene wat aan de sahaabies of de taabiies (de opvolgers varı de sahaabies), wordt toegeschreven.44 Hieronder wil ik enkele voorbeelden varı hadiths geven, waarbij drie verschillende aspecten zijn te onderscheiden. Voorbeeld varı een uitspraak: de beroemde hadith varı 'Omar ibn al-chattaab "innama'l-'a'maal bi'n-niyyaat', 'de handelingen worden alleen beoordeeld naar de intenties"45 vormt een voorbeeld, waarbij de Profeet Mohammed heeft gesproken over de handelingen varı personen en hoe deze handelingen worden beoordeeld. Voorbeeld varı een handeling: hadith varı 'Anas ibn Maalik. Hij zei: "Ik heb de middag salaat (het gebed) met de Profeet in Medina in vier en in Zoe al-hoelaifa in twee raq a (buigingen) verricht".46 Voorbeeld varı een stilzwijgende goedkeurirıg: hadith varı Abdollah ibn 'Omar: de Profeet Mohammed vertelde ons toen hij terug keerde varı Ahzaab: 'Jullie mogen in geen geval het middaggebed (salaat al-'asr) doen, behalve in Banoe Qoeraiza. Enkele varı de sahaabies waren onderweg toen het tijd werd voor het middag ('asr) gebed. Sommige varı hen zeiden, dat ze niet zouden bidden voor ze waren aangekomen in Banoe Qoeraiza. Anderen zeiden: 'Nee, we zullen wel bidden, de Profeet verwachtte dit niet varı ons'. Dit voorval werd verteld aan de Profeet en hij nam het niemand kwalijk Ibraahim Mostafa, al-moejam al-wasied, al-maktaba al-islaamiyya, 'Itr, Noeroddien, Manhaj al-naqd fı' 'oloem al-hadieth, Damascus: 1981, p. 28; Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, p Al-Boecharie, al-]aami' as-sahieh, Kitaab had' al-wahy, baab: Al-Boecharie al-]aami' al-sahieh, Abwaab at-taqsier, baab: Al-Boecharie, al-]aami'a al-sahieh, Kitaabo salaat al-chawf, baab: 5.

21 Inleiding tot de Hadithwetenschap Soenna/profetische traditie en praktijken Het woord soenna betekent letterlijk "weg" en "manier varı doen, wijze varı gedrag", zij het goed of slecht.48 Als term heeft de soenna in verschillende islamitische wetenschapen de volgende verschillende definities en betekenissen: Volgens de meeste hadithgeleerden, vooral degenen uit de periode na asj Sj afiie, houdt het begrip soenna hetzelfde in als het begrip hadith. In dit opzicht heeft de term soenna betrekking op alles wat wordt toegeschreven aan de Profeet betreffende zijn uitspraken, handelingen en stilzwijgende goedkeuringen varı de handelingen varı zijn metgezellen, de sahaabies49 "Het na te volgen gedrag van de Profeet Mohammed."50 In die zin betekent de soenna de voorbeeldgerichte normatieve praktijken van de Profeet Mohammed. Dit was een privilege dat, alleen voor hem, in zijn leven, geldig was. In nadere generaties betekent de soenna de overgeleverde praktijken varı de Profeet door vroegere generaties, zoals sahabiies en taabiies.51 Er valt nog echter op te merken dat de soenna wordt gezien als de praktische toepassing varı de islamitische wet, vanaf het tijdperk varı de Profeet tot het einde varı het tijdperk varı de metgezellen.52 In die zin is het mogelijk om de soenna als "de levende religieuze traditie"53 varı de Islam te beschouwen. Echter, zoals A. J. Wensink benadrukte,54 er is een verschil tussen deze traditie en die varı het Christendom. In de Islamitische jurispruderı_tie (fiqh), betekent deze traditie datgene wat vaststaat van de handelingen varı de Profeet, zonder verplichtingen voor de moslims, ofwel datgene wat aanbevelenswaardig is Ahmad Hassan, Early development of Islamic ]urisprudence, p. 86; Abdolganie Abdolchaaliq, Hoejjiyyato'ssoenna, p Molla Hoesraw, Mir'aat al-osoel fie sj arh mirqaat al-wosoel, Fazielet nesriyat, p. 2; Qaasim ibn Qotloboga, Holaasat al-afkaar sj arh Mochtasar al-manaar, Beiroet: 2003, p. 128; Rifat Fawzie, al Madchal ilaa tawsieq as-soerına, Egypte: Moassasato'l-chanjie, 1978, p. 6; Cakan, Ismail L., Anahatlariyla Hadis, Istanbul: Ensar Neşriyat, 2005, p ; Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Istanbul: Hadisevi, 2006, p Zie Wim Raven, Leidraad voor het leven. De tradities varı de profeet Mohammed, p Ahmad Hassan, The Early development of Islamic ]urisprudence, p Voor de vertaling varı de hoofdstuk V varı dit boek onder de titel "Sünnet; ilk Muhtevası ve Gelişimi", zie Özafşar, Mehmet Emin, Oryantalist Yaklaşıma İtirazlar, Ankara: 1999, p Mustafa Hazien, Dirasaat fie 'oloem al-hadith, 1998, p. 19, Voor dit soort definitie, zie Özşenel, Mehmet, Ehl-i Rey-Ehl-i hadis Yaklaşımları (De benaderingen varı Ahi ar-ra'y en Ahi al-hadith tegenover soenna), p Wensinck, ArerıtJan, "The Importance oftradition", The Muslim World, XI/3, 1921, We verdelen de handelingen of nagelaten handelingen varı moslimsindividuen in vijf categorieen: verplicht (waajib, fardz), verboden (haraam), aanbevelenswaardig (soenna), afkeurenswaardig (makroeh)

22 22 Özcan Hıdır De soenna houdt in het correct begrijpen varı de regels die uit de Koran en uit de praktijken varı de Profeet zijn gehaald; in dit opzicht vormt de soenna de tegenstelling varı het begrip bid'a, dat "innovatie" betekent.56 De hadiths die de jurisprudentie inhouden (ahaadith a1-ahkaam)57 Wanneer we de soenna binnen dit verband met de hadith vergelijken, zien we dat de soenna veel praktijkgerichter, veel directer varı toepassing is op het dagelijkse gedrag van de moslims dan de hadith, die veel sterker betrekking heeft op de wetenschap varı de overgeleverde teksten, veel theoretischer is gericht. Het kader varı de soenna wordt altijd gevormd door hadithteksten, maar de soenna is altijd uitgebreider dan de hadith. Bovendien zal in het vervolg via het voorbeeld van Fazlur Rahman (gest. 1988), een van de moslimdenkers van van de 2oste eeuw, nog aan de orde worden gesteld, dat er ook hedendaagse hadithonderzoekers zijn, die van mening zijn dat hadith en soenna niet helemaal hetzelfde inhouden. Bij wijze van conclusie kunnen we zeggen dat de Koran de "gelezen openbaring" is, de soenna de "overgeleverde openbaring"58 en de hadith is "overgeleverde soenna".59 W e willen hier benadrukken dat de handelingen van de Profeet Mohammed, die te maken hebben met zijn profetisch ambt (ar-risaala) gebaseerd zijn op de overgeleverde openbaring Chabar Het woord chabar betekent in het Arabisch een bericht, het meervoud ervan is achbaar. Het heeft de volgende betekenissen in de hadithwetenschap: Chabar is een synoniem van hadith. De overleveringen varı de Profeet wordt hadith genoemd, terwijl berichtgeving van an deren met chabar wordt aangegeven. 60 Chabar is algemener dan hadith. Elke hadith is een chabar, maar niet elke chabar is een hadith. 61 Dat wat niet toegeschreven kan worden aan de Profeet, de sahaabies en de taabiies is een chabar. 62 en onverschillig (mobaah). Soenna is dus een van die vijf handelingen (zie Abdolganie Abdolchaaliq, Hoejjiyyato's-soenna, p ). 56 Aydınlı, Adullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, p Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, p Zie Asj-Sjaafiie, ar-risaala, p Zie ook Abdolganie Abdolchaaliq, Howiyyato's-soenna, p ; Molla Chaatir, Halil Ibrahim, Mochtasaro as-soennato wahyon, J edda: Daaro'l-qibla, 2005, p Zie Qaasimie,Jamaaloddien, Kawaaid at-tahdieth, p ; al-jazaairie, Taahir, Tawjieh an-nazar, p Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, p Ibn Hadjar al-asqalaanie, Noezhat an-nazar fie tawzieh Nohbat al-fikar fie moestalah ahli'l-athar, p. 37; as Soyoetie, Tadrieb ar-raawie sjarh Taqrieb an-nawawie, Calro: 1307, p. 4.