Raadsmededeling - Openbaar

Transcriptie

1 Raadsmededeling - Openbaar Nummer : 50/2015 Datum : 30 maart 2015 B&W datum : 30 maart 2015 Beh. ambtenaar : G. Massen Portefeuillehouder : H. Rijks Onderwerp : Beantwoording schriftelijke vragen CU over ouderbijdrage jeugdhulp. Aanleiding Bij brief van 6 februari 2015 heeft de fractie van de ChristenUnie (CU) een aantal vragen gesteld over de wettelijk verplichte heffing van een ouderbijdrage in de jeugdhulp in zijn algemeenheid en specifiek in de jeugd geestelijke gezondheidszorg (jeugd-ggz) op basis van de Jeugdwet. Op 20 februari heeft eveneens de WMO-raad Gemeente Aalten de aandacht gevraagd voor de discussie die landelijk gerezen is over de invoering van een dergelijke verplichte ouderbijdrage bij verblijf in een jeugd-ggz instelling en vraagt zij zich af hoe de gemeente Aalten hiermee omgaat. Met deze raadsmededeling willen wij antwoord geven op de betreffende vragen. Inhoud mededeling Nieuwe ouderbijdrageregeling op basis van de Jeugdwet: In de Jeugdwet is geregeld dat voor jeugdhulp met verblijf (etmaal of dagdeel) een ouderbijdrage is verschuldigd. Als een kind buiten het eigen gezin wordt verzorgd en opgevoed (opname/verblijf), of als het kind voor een dagdeel buitenshuis verblijft (dagbehandeling), dan wordt er een ouderbijdrage geheven. De argumentatie voor ouderbijdrage heeft te maken met het besparingsmotief. Het uitgangspunt hierbij is dat ouders minder kosten maken omdat het kind een deel van de dag of een etmaal niet meer thuis woont. Het gaat om kosten die bij een pleegouder of in een accommodatie van een jeugdhulpaanbieder extra worden gemaakt ten opzichte van een ambulante behandeling. Deze kosten sparen ouders vervolgens uit omdat hun kind niet meer thuis woont. De tweede reden van de ouderbijdrage is dat ouders een wettelijke onderhoudsplicht hebben voor hun kind. Gezagdragende ouders of verzorgers van kinderen die al voor 2015 op grond van de Wet op de jeugdzorg in een pleeggezin of een instelling verbleven, betaalden al een eigen bijdrage. Dit wordt in 2015 gecontinueerd. Voor kinderen die bijvoorbeeld op grond van de Zorgverzekeringswet in een ggzinstelling waren opgenomen, behoefde vóór 2015 die bijdrage niet betaald te worden. Met de komst van de nieuwe Jeugdwet is de bijdrage echter voor alle vormen van verblijf binnen de brede jeugdhulp gaan gelden. Met name over dit laatste is op landelijk niveau discussie ontstaan. Wettelijk vangnet: Voor de nieuwe wettelijke ouderbijdrageplicht gelden echter de nodige uitzonderingen. In het kort komt het neer op de volgende drie situaties:

2 1. Iedereen die onder het overgangsrecht van de Jeugdwet valt houdt tot einde indicatietermijn, maar uiterlijk tot eind 2015 dezelfde rechten en plichten op basis van de afgegeven indicatie en/of verwijzing. Dit betekent dat de groep jeugdigen die op 31 december 2014 onder de Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz) en de Zorgverzekeringswet (Zvw) hun zorg ontvingen of hiervoor op een wachtlijst stonden gedurende het overgangsrecht nog geen ouderbijdrage verschuldigd zijn. 2. In de Jeugdwet wordt rekening gehouden met de achtergrond van ouders en jeugdigen. Niet in elke situatie is een ouderbijdrage verschuldigd (art lid 4 sub d.). In het besluit Jeugdwet ( 8.1. art en ) zijn uitzonderingssituaties en uitzonderingsgronden opgenomen. In bijlage 1 treft u hiervan een concrete omschrijving aan. 3. Daarnaast kent de Jeugdwet de zogenaamde hardheidsclausule (art lid 5). Deze hardheidsclausule maakt het mogelijk af te wijken van de wet ten gunste van de belanghebbende. Het Centraal Administratie Kantoor (CAK), dat de ouderbijdrage int, kan daarvan afzien als de inning zal leiden tot onrechtvaardigheid, onredelijkheid of onbillijkheid. Zo hoeft de ouderbijdrage niet geïnd te worden als de belangen van het kind worden geschaad of als het een onevenredige inbreuk maakt op het familie- of gezinsleven van kind of ouder, bijvoorbeeld als de ouder door het betalen van de ouderbijdrage niet meer in staat is om contact te houden met het kind. Het CAK heeft hiervoor een beleidsregel vastgesteld, die u in bijlage 2 aantreft (Staatscourant 17 februari 2015). De beoordeling van de hardheidsclausule ligt dus bij het CAK en niet bij de gemeente. Tegen de hiervoor geschetste achtergrond van de wettelijke regelgeving omtrent de ouderbijdrage bij jeugdhulp willen wij nu kort overgaan tot beantwoording van de door de raadsfractie van de ChristenUnie gestelde vragen. Vraag 1: Wat vindt u ervan dat de eerste signalen erop wijzen dat de ouderbijdrage een drempel op kan werpen om hulp te vragen, voor de meestal al kwetsbare gezinnen? Onze inschatting is, dat het in en op basis van de Jeugdwet gecreëerde vangnet van uitzonderingsgronden (het overgangsrecht, de uitzonderingssituaties en de hardheidsclausule) voldoende mogelijkheden biedt om ouders te vrijwaren van de ouderbijdrage als de invordering hiervan voor hen onrechtvaardig, onredelijk of onbillijk zou zijn. Met de toevoeging van de hardheidsclausule in de nieuwe Jeugdwet kan het CAK hierin dus maatwerk bieden. Vraag 2: In hoeverre speelt dit in de Gemeente Aalten? Er zijn tot nog toe slechts aan een handjevol jongeren nieuwe individuele zorgvoorzieningen toegewezen, waarbij tevens sprake is van een verplichte ouderbijdrage. Deze bijdrageplicht is ook in het gesprek met de jongeren en zijn ouders door de jeugdhulpconsulent of de professional van het Ondersteuningsteam aan de orde gesteld. Dit heeft er tot op heden niet toe geleid dat ouders om deze reden van de toegewezen zorg hebben afgezien. Vraag 3: Hoeveel ouders in de gemeente moeten nu onder de nieuwe regelgeving de eigen bijdrage gaan betalen? Weet u hoeveel gezinnen hierdoor mogelijk in de financiële problemen komen of bijvoorbeeld zorg gaan mijden. Het merendeel van de jongeren in zorg vallen nu nog onder de zorgcontinuïteit. Voor zover dat voormalige Zvw- of AWBZ bekostigde zorg betreft geldt voor hen dus nog geen ouderbijdrageplicht. Wij kunnen nu geen inschatting maken of en zo ja, in welke mate, er financiële problemen bij gezinnen gaan ontstaan, als de ouderbijdrage hier op basis van een herindicatie alsnog wordt doorgevoerd. Dit zal bij de herindicatie moeten blijken.

3 Alleen voor de jongeren die verblijfsgerelateerde zorg ontvingen op basis van de voormalige Wet op de jeugdzorg wordt nu een ouderbijdrage betaald. Dit was echter al het geval en heeft derhalve destijds niet geleid tot het weigeren van de toegewezen zorg. Aantallen kunnen we in detail niet noemen omdat we hierover (nog) geen informatie van het CAK hebben ontvangen. Vraag 4: Kan het college zicht geven op de verhouding tussen het bedrag dat via de ouderbijdrage moet worden geïnd en de administratieve lasten? Wat levert de ouderbijdrage op en wat kost het innen daarvan? Omdat nog geen concreet inzicht bestaat in de aantallen zorgcliënten waarvoor nu al een ouderbijdrageplicht geldt en nu zeer moeilijk valt in te schatten hoeveel nieuwe zorgcliënten in 2015 hier bij zullen komen, is niet op een objectieve manier te ramen hoeveel de inning van de ouderbijdrage op gaat leveren. Het innen van de ouderbijdrage voor jeugdhulp op basis van de Jeugdwet is slechts één van de vele wettelijke taken die het CAK uitvoert voor het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Naast het gegeven dat het CAK gefinancierd wordt door het rijk is daarom ook lastig vast te stellen welke organisatiekosten van het CAK toegerekend zouden moeten worden aan het innen van de ouderbijdrage jeugdhulp. De kosteneffectiviteit van de nieuwe ouderbijdrageregeling zal onderdeel uitmaken van het aan de Tweede Kamer door de staatsecretaris Van Rijn toegezegde onderzoek. Vraag 5: Is het college bereid om in navolging van onder andere de gemeente Den Haag het innen van de ouderbijdrage te staken, in ieder geval tot het onderzoek van staatssecretaris Van Rijn is afgerond? Allereerst stellen wij vast dat er bij de oplegging en inning van de ouderbijdrage jeugdhulp sprake is van de uitvoering van een wettelijke verplichting. De VNG heeft weliswaar in overleg met de staatssecretaris gesuggereerd om de gemeente hiervoor de mogelijkheid te geven om zelf de hardheidsclausule toe te passen, maar tot op heden heeft de staatssecretaris de VNG nadrukkelijk verzocht de gemeenten adequaat te informeren over de wettelijke plicht tot informatieverstrekking aan het CAK. Zoals eerder aangegeven ligt de beoordeling van de hardheidsclausule niet bij de gemeente maar bij het CAK en daarnaast dient dit individueel te worden beoordeeld en kan niet categoraal worden toegepast. Zoals aangegeven hebben wij tot op heden nog geen indicaties dat ouders zorg mijden vanwege het opleggen van een ouderbijdrage en is onze inschatting dat het in en op basis van de Jeugdwet gecreëerde vangnet van uitzonderingsgronden (het overgangsrecht, de uitzonderingssituaties en de hardheidsclausule) voldoende mogelijkheden biedt om ouders te vrijwaren van de ouderbijdrage als de invordering hiervan voor hen onrechtvaardig, onredelijk of onbillijk zou zijn. Om deze reden zien wij geen aanleiding om de inning van de ouderbijdrage categoraal te staken en daarmee feitelijk de wet te overtreden. Wij wachten de uitkomsten van het landelijk onderzoek naar de toepassing van de hardheidsclausule, de kosteneffectiviteit en de gevolgen voor eventuele zorgmijding als gevolg van de wettelijke ouderbijdrageplicht in de jeugdhulp vooreerst af. De uitkomsten hiervan worden voor het zomerreces verwacht. Vraag 6: Op welke wijze communiceert u met de raad over de uitkomsten van het onderzoek van de staatssecretaris en de toekomst van de ouderbijdrage? Zoals aangegeven zal naar verwachting het onderzoek rond de zomer klaar zijn. Wij kunnen u daarover dan wederom via een raadsmededeling informeren, waarbij wij ook onze ervaringen met de ouderbijdrage tot dan toe mee kunnen nemen. Afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek kan dit dus ook leiden tot een aangepaste werkwijze met betrekking tot de oplegging en inning van de ouderbijdrage. Zo nodig zullen wij u dan ook van de gevolgen hiervan op de hoogte stellen. De volgende stukken zijn voor u bijgevoegd: 1. Bijlage 1: Uitzonderingssituaties en gronden in en op basis van de Jeugdwet; 2. Bijlage 2: Beleidsregel CAK hardheidsclausule ouderbijdrage Jeugdwet.

4 Bijlage 1: Wanneer wordt er geen ouderbijdrage geïnd? In de Jeugdwet is een vangnet gecreëerd dat er voor zorgt dat in bepaalde situaties geen ouderbijdrage wordt gevraagd. Het vangnet bestaat uit uitzonderingssituaties, uitzonderingsgronden en de hardheidsclausule. Uitzonderingssituaties en uitzonderingsgronden Het eerste deel van het vangnet gaat over de volgende situaties: 1. Adoptieouders die in het proces van de adoptie zitten 2. Ouders waarvan het gezag is beëindigd 3. Jeugdhulp in een acute noodsituatie voor ten hoogste 6 weken. 4. Als de rechter een alimentatiebijdrage oplegt Bij deze situaties is er geen bijdrageplicht. De gemeente geeft voor deze situaties geen gegevens over de jeugdhulp door aan het CAK. Het tweede deel van het vangnet gaat over uitzonderingsgronden: 1. Als de ouder algemene bijstand ontvangt op grond van de Participatiewet (belanghebbenden jonger dan 21 jaar) 2. Als de ouder in een inrichting verblijft en zak- en kleedgeld ontvangt van de Participatiewet 3. Als de ouder een verstrekking voor asielzoekers en andere categorieën vreemdelingen ontvangt en daarnaast geen ander inkomen heeft 4. Zak- en kleedgeld voor een ouder die ter beschikking is gesteld 5. Ouder die een vrijheidsstraf of vrijheidsbenemende maatregel ondergaat in een inrichting of instelling en daarnaast geen inkomen heeft. In deze situaties is er geen betaalplicht omdat al bij voorbaat vaststaat dat betaling van een ouderbijdrage, als gevolg van de financiële situatie van de betrokkene, onmogelijk is. Het CAK stelt de inning van de ouderbijdrage op verzoek van de bijdrageplichtige buiten invordering.

5 STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Nr februari 2015 Beleidsregel CAK hardheidsclausule ouderbijdrage Jeugdwet Het CAK, gelet op artikel 8.2.3, eerste en vijfde lid, van de Jeugdwet en artikel 1 van het Besluit houdende aanwijzing van het CAK als bestuursorgaan dat wordt belast met de vaststelling en inning van de ouderbijdrage in het kader van de Jeugdwet, in aanmerking nemende dat het CAK inzicht wenst te geven in zijn beleid voor het toepassen van de hardheidsclausule als bedoeld in artikel 8.2.3, vijfde lid, van de Jeugdwet, besluit om de volgende beleidsregel vast te stellen: I. Inleiding Op grond van artikel 1 van het Besluit houdende aanwijzing van het CAK als bestuursorgaan dat wordt belast met de vaststelling en inning van de ouderbijdrage in het kader van de Jeugdwet en 8.2.3, eerste lid, van de Jeugdwet is het CAK belast met het vaststellen en innen van de ouderbijdrage Jeugdwet ten behoeve van de gemeenten. Artikel 8.2.3, vijfde lid, van de Jeugdwet bevat een hardheidsclausule. Artikel 8.2.3, vijfde lid, van de Jeugdwet luidt als volgt: Het bestuursorgaan dat door Onze Minister met de vaststelling en de inning is belast, kan artikel 8.2.1, eerste lid, buiten toepassing laten of daarvan afwijken, voor zover toepassing gelet op het belang dat dit artikel beoogt te beschermen zal leiden tot een onbillijkheid van overwegende aard. Op grond van deze hardheidsclausule kan het CAK afzien van het innen van de ouderbijdrage. 1 II. Doelstelling van de beleidsregel Het CAK vindt het, in verband met de rechtszekerheid van degene die een ouderbijdrage verschuldigd is, wenselijk om inzicht te geven in de wijze waarop hij beroepen op de hardheidsclausule in artikel 8.2.3, vijfde lid, van de Jeugdwet zal beoordelen. III. Inhoud van de beleidsregel Gelet op artikel 8.2.3, vijfde lid, van de Jeugdwet kan het CAK in bijzondere gevallen afzien van het innen van (een deel van) de ouderbijdrage. Onder een dergelijk bijzonder geval verstaat het CAK conform de toelichting van de wetgever bij de Jeugdwet 2, situaties waarin het innen van de ouderbijdrage strijd oplevert met een ieder verbindende bepalingen van verdragen en volkenrechtelijke organisaties. Het gaat met name om het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) en het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind (IVRK). Het CAK ziet in ieder geval (gedeeltelijk) af van het innen van de ouderbijdrage in het geval het innen van de ouderbijdrage strijd oplevert met één van de volgende bepalingen: artikel 3 IVRK (belangen kind) 3 : ingevolge artikel 3, eerste lid, van het IVRK vormen bij alle maatregelen betreffende kinderen, ongeacht of deze worden genomen door openbare of particuliere instellingen voor maatschappelijk welzijn of door rechterlijke instanties, bestuurlijke autoriteiten of wetgevende lichamen, de belangen van het kind een eerste overweging. artikel 8 EVRM (recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven): ingevolge artikel 8, eerste lid, van het EVRM heeft een ieder in beginsel recht op respect voor zijn privéleven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie. Gelet op artikel 3 IVRK kan het CAK (gedeeltelijk) afzien van het innen van de ouderbijdrage, als de 1 Kamerstukken II 2012/13, , nr. 3, p. 224 en Kamerstukken II 2012/13, , nr. 3, p. 224 en Waar in deze beleidsregel wordt gesproken over het kind, verstaat het CAK hieronder niet alleen het kind dat jeugdhulp krijgt, maar ook eventuele andere kinderen van de ouderbijdrageplichtige. 1 Staatscourant 2015 nr februari 2015

6 belangen van het kind door de inning onevenredig worden geschaad. Het CAK houdt hierbij onder meer rekening met de mate waarin die inning de bijdrageplichtige ouder belemmert in de zorg voor het kind, waarbij kan worden gedacht aan de persoonlijke verzorging, kleding en deelname aan het maatschappelijk verkeer. Gelet op artikel 8 EVRM houdt het CAK bij de inning van de ouderbijdrage rekening met de mate waarin die inning leidt tot een onevenredige inbreuk op het familie- of gezinsleven van het kind. Hiervan kan bijvoorbeeld sprake zijn als het innen van de ouderbijdrage ertoe leidt dat de bijdrageplichtige ouder niet meer voldoende in staat is om contact te houden met zijn of haar kind. In vergelijkbare situaties kan het CAK ook afzien van inning van de ouderbijdrage. Dit beoordeelt het CAK aan de hand van de specifieke omstandigheden van het geval. IV. Publicatie en inwerkingtreding Dit besluit treedt in werking met ingang van de dag na de datum van uitgifte van de Staatscourant waarin zij wordt geplaatst. V. Aanhaling Dit besluit wordt aangehaald als: Beleidsregel CAK hardheidsclausule ouderbijdrage Jeugdwet. Den Haag, 4 februari 2015 CAK, E. van den Brink bestuursvoorzitter van het CAK 2 Staatscourant 2015 nr februari 2015

7 Fractie ChristenUnie 5/2015 Schriftelijke vragen CU i.v.m. ouderbijdrage voor de jeugd. Aan het college van Burgemeester en Wethouders Van de Gemeente Aalten Aalten, 6 februari 2015 Geacht College, Verschillende oppositiepartijen, waaronder de ChristenUnie, hebben voorgesteld om de ouderbijdrage voor de jeugd-ggz op te schorten. Deze bijdrage kan oplopen tot 1500 euro per jaar, wat een drempel kan zijn voor ouders om hulp te vragen. Staatssecretaris Van Rijn wil de ouderbijdrage voor de jeugd-ggz voorlopig echter niet opschorten. Hij laat onderzoek doen. Verschillende gemeenten hebben inmiddels besloten om het innen van deze ouderbijdrage op te schorten zolang het onderzoek loopt. Artikel lid 5 van de jeugdwet geeft gemeenten deze mogelijkheid. Naar aanleiding hiervan hebben we de volgende vragen aan het college: 1. Wat vindt u ervan dat de eerste signalen erop wijzen dat de ouderbijdrage een drempel op kan werpen om hulp te vragen, voor de meestal al kwetsbare gezinnen? 2. In hoeverre speelt dit in de Gemeente Aalten? 3. Hoeveel ouders in de gemeente moeten nu onder de nieuwe regelgeving de eigen bijdrage gaan betalen? Weet u hoeveel gezinnen hierdoor mogelijk in de financiële problemen komen of bijvoorbeeld zorg gaan mijden? 4. Kan het college zicht geven op de verhouding tussen het bedrag dat via de ouderbijdrage moet worden geïnd en de administratieve lasten? Wat levert de ouderbijdrage op en wat kost het innen daarvan? 5. Is het college bereid om in navolging van onder andere de gemeente Den Haag het innen van de ouderbijdrage te staken, in ieder geval tot het onderzoek van staatssecretaris Van Rijn is afgerond? Op welke wijze communiceert u met de raad over de uitkomsten van het onderzoek van de staatssecretaris en de toekomst van de ouderbijdrage? Uw antwoorden zien wij graag door middel van een raadsmededeling tegemoet. Met vriendelijke groeten namens de fractie van de ChristenUnie, Johan Pennings, voorzitter Hanny Noorman, fractiesecretaresse