Duurzame overheidsopdracht fiche: Product/dienst: Voedsel en dranken / catering afkomstig van de duurzame landbouw en handel

Transcriptie

1 Duurzame overheidsopdracht fiche: Product/dienst: Voedsel en dranken / catering afkomstig van de duurzame landbouw en handel Versie: <fiche gevalideerd door de stakeholders uitgezonderd punt > Datum: november 2010 Overlegmomenten met de stakeholders: 26 april 2010 en 10 november 2010 Toepassingsgebied: De gidsvoorduurzameaankopen geeft duurzame 1 criteria voor voeding, dranken en catering vanuit twee invalshoeken: 1)Voedsel en dranken (en catering) afkomstig van de geïntegreerde en biologische landbouw ( vaak producten afkomstig uit de Europese Unie) 2)Voedsel en dranken afkomstig van duurzame productie en handel (deels producten van buiten de Europese Unie) Het is aan te bevelen op voorhand de toepassing te overwegen voor de door u gewenste producten. Aanwijzingen hiervoor vindt u in de rest van de fiche. De fiche is te raadplegen op: 1 Duurzaamheid richt zich in deze fiche op de drie pijlers van duurzame ontwikkeling: de economische, de ecologische en de sociale.

2 1) Voorwerp van opdracht Inkoop van levensmiddelen (of een bepaalde groep levensmiddelenproducten) of catering die ten minste deels van biologische oorsprong zijn Voorwerp van opdracht in de context van het beleid van de organisatie <..> (naam van de openbare overheid) hecht belang aan de milieuzorg en de sociale aspecten. Dit wordt verklaard in haar <strategisch beleid>, <missie>, <aankoopbeleid>, Voorbehouden opdrachten Het gaat hier over een categorie opdrachten die apart worden behandeld in artikel 19 van Richtlijn 2004/18/EG. Dit artikel maakt het de lidstaten mogelijk de deelneming aan een procedure voor de gunning van overheidsopdrachten voor te behouden : het betreft opdrachten toevertrouwd aan beschermde werkplaatsen of toegekend in het kader van programma's voor beschermde arbeid voorbehouden aan personen met een handicap die geen beroepsactiviteit in normale omstandigheden kunnen uitoefenen. Paragraaf 2 van artikel 18Bis van de wet van 24 december 1993 heeft reeds een stap in die richting gedaan door, beneden de Europese drempels, een gelijksoortige aanpak mogelijk te maken. In die zin kunnen overheidsopdrachten voorbehouden worden aan beschutte werkplaatsen of sociale inschakelingsondernemingen. In het kader van de wet op overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten van 15 juni 2006 kan in dit verband verwezen worden naar art. 22 en art. 65. (November 2010 is deze wet nog niet van kracht!) 1.3. Sociale aspecten: Inkopers kunnen rekening houden met sociale aspecten bij hun aankopen. Voor gedetailleerde informatie zie:

3 1.4.. Gelijke kansen De wet gendermainstreaming van 12 januari 2007 spoort uitdrukkelijk alle (federale) overheidsdiensten en -instellingen aan om het principe van gelijke kansen tussen mannen en vrouwen o.m. in de overheidsopdrachten ingang te doen vinden. Voor meer informatie, zie 2) Uitsluitingscriteria De niet-naleving van de milieu- en sociale wetgeving, die het voorwerp is geweest van een definitief vonnis of een beslissing met een gelijkwaardig effect, kan beschouwd worden als een overtreding met betrekking tot het professionele gedrag van de betrokken economische operator, of een ernstig vergrijp dat het mogelijk maakt de betrokken partij uit te sluiten van de mededinging voor het contract. Ref.: Art. 53 en 54 van Richtlijn 2004/17/EG en Art. 45 van Richtlijn 2004/18/EG

4 3) Technische capaciteit (niet exclusief) Criterium 1: _ENKEL VOOR CATERING-DIENST RELEVANT <bron: GPPtoolkit >. Milieutechnische capaciteit De contractant moet aantonen technisch en professioneel in staat te zijn de milieuaspecten van het contract na te komen met behulp van: een milieumanagementsysteem (MMS) voor cateringdiensten zoals EMAS, ISO of gelijkwaardig, of een milieubeleid voor cateringactiviteiten en werkvoorschriften en -procedures voor de milieuvriendelijke uitvoering van de dienst of eerdere ervaring met de toepassing van milieubeheermaatregelen in vergelijkbare contracten. Inkopers worden aangeraden op basis van het geraamde bedrag en op basis van hun marktverkenning in te schatten wat de meest optimale formulering is voor het bestek in kwestie. 4) Marktinformatie voor milieucriteria Onderstaande gegevens komen uit het rapport: Samborski V. & Van Bellegem L. (2010) De biologische landbouw in 2009, Departement Landbouw en Visserij, Brussel Aanbod van biologische landbouw: Voor België bedraagt het biologisch aandeel t.o.v. het totale landbouwareaal iets minder dan 3% (2008). Nochtans is er een belangrijke groei waar te nemen. Voor Europa schommelen de percentages tussen de 5% tot 10% per jaar. Ook in België is er nog heel wat potentiëel.

5 4.2. Vraag naar producten uit de biologisch landbouw (particuliere markt): Het marktaandeel bio in de totale nationale voedingsmarkt bedroeg 1,5% in 2009 (t.o.v. 1,3% in 2008). Het aantal verschillende producten dat verkocht werd, is met 24% toegenomen. Het marktaandeel van bio verschilt wel sterk van product tot product. De producten met het hoogste bioaandeel zijn vleesvervangers met bijna 24%, eieren (7,5%), groenten (4,2%) en brood (2,6%). De vleeswaren sluiten de rij met 0,4%. De helft van de Belgen koopt wel eens biogroenten. De tweede belangrijkste kopersgroep is zuivel met bijna 30%. De biofruitkopers komen met 28% op de derde plaats en zijn ook sterk groeiend. 18% van de Belgen kocht in 2009 wel eens biobrood. Een licht groeiende kopersgroep is die van bio-eieren (van 12 naar 13% in 2009). Het aantal kopers van biovlees steeg van 11 naar 12 op 100. De kopers van biovleesvervangers, biogevogelte, biovleeswaren en aardappelen schommelen tussen 5% en 8% Handel in biologische producten Import en export van biologische producten blijven een mogelijkheid voor de producenten, want die beperkt zich niet tot regio s. Bioproducten dienen in het importerende land niet opnieuw gecertificeerd te worden aangezien alle EU-landen wettelijk aan dezelfde vereisten moeten voldoen en de producten dus reeds voor de uitvoer aan een controle in eigen land onderworpen zijn. Volgens een studie van het LEI (Bakker & Bunte, 2009) verkiest de consument eerder streekgebonden producten dan producten die over lange afstanden vervoerd werden. Bij overheidsopdrachten kan het soms gaan over hoog geraamde bedragen. Wanneer in dit geval gevraagd zou worden naar een hoog percentage biologische producten dan zou dit een grote import tot gevolg kunnen hebben. Vanuit duurzame ontwikkeling dient men dan rekening te houden met lange transportafstanden. Voor lagere budgetramingen stelt er zich geen probleem qua aanbod Kostprijs van biologische producten Bio is gemiddeld een derde duurder dan niet-bio. Er zijn wel grote prijsverschillen tussen bio en gangbaar afhankelijk van product tot product. Bio-eieren waren in % duurder dan de gangbare variant (scharrelei). Dit prijsverschil blijft de laatste jaren wel stabiel. Het bioproduct met het kleinste prijsverschil is de groenteburger. Hier is het verschil met de gangbare variant slechts +19%. Voor halfvolle melk steeg het prijsverschil vorig jaar tot driekwart. Voor yoghurt en geitenkaas blijft de meerprijs ongeveer stabiel op respectievelijk 30% en 37%. Biotomaten waren een derde duurder en bioaardappels, die sterk schommelen in prijs, waren 82% duurder dan de klassieke variant. Biobraadkip werd vorig jaar

6 goedkoper en viel terug tot op het niveau van 2007 (+71%). Het prijsverschil van biobrood is de laatste jaren vrij stabiel (+31%) Aanbevelingen voor overheidsinkopers In het kader van duurzame inkopen is het in eerste instantie van belang dat de inkoper een goed zicht heeft op de behoeften van de medewerkers. Op die manier kan een belangrijke bijdrage geleverd worden aan de vermindering van afvalproductie. Neem dus voldoende tijd voor deze behoefteanalyse en voor de opmaak van uw bestek! Bovenstaande gegevens tonen aan dat in België en in Europa de biomarkt in volle ontwikkeling is. Vanuit het oogpunt van mededinging bij overheidsopdrachten is het dus verantwoord om naar dergelijke producten te vragen. Voor kleinere geraamde bedragen kan men mogelijk naar een volledig biologisch voedingsassortiment vragen. Voor grotere opdrachten is het aangewezen om naar een combinatie van bioproducten en producten uit de geïntegreerde landbouw te verwijzen. 2 Op basis van de bovenstaande vaststelling dat bio-producten gemiddeld een derde duurder zijn dan niet-bio, zou een vraag naar 30% biologische producten in combinatie met 70% niet biologische producten een budgetverhoging van ongeveer 10% met zich meebrengen. In Nederland refereert men naar een aandeel van 40% bio, in Frankrijk naar 20%. 3 Andere factoren die het overheidsbudget kunnen sturen zijn een precieze inschatting van behoeften om afval te voorkomen, de keuze van producten en de samenstelling van het menu. Voor meer gerichte informatie is het aangeraden dat de inkoper of duurzaamheidsambtenaar een beperkt en gericht markonderzoek voert naar het aanbod van biologische producten voorafgaand aan de overheidsopdrachtenprocedure. 2 Volgens FEVIA zou het in België wel moeilijker zijn om biologische vleesproducten te vinden gezien de strengheid van de Belgische normen. 3 In het Nederlandse duurzame overheidsopdrachtenbeleid wordt het percentage biologische t.o.v. niet biologische levensmiddelen als volgt omschreven: Vanaf 2010 bestaat elk jaar 40% van het assortiment, uitgedrukt in een percentage van het inkoopvolume van dat jaar, aantoonbaar uit biologische producten en/of producten met een of andere duurzaamheidkenmerken. Het inkoopvolume is gelijk aan de hoeveelheid door de inschrijver (de cateraar) ten behoeve van de opdracht ingekochte ingrediënten vermenigvuldigd met de inkoopprijs daarvan. (zie In Frankrijk streeft de Stratégie nationale de développement durable (SNDD) pour les années naar de volgende doelstelling : en 2012, 20 % de produits biologiques dans la restauration collective publique.

7 Dit kan op de volgende wijze: a) Door informeel enkele bedrijven te bevragen naar hun leveringspotentiëel aan bio-producten. Op die manier kan een eerste realistische inschatting verkregen worden van een betaalbaar biologisch aanbod. Merk hierbij op dat de prijsverschillen tussen biologische en courante landbouw afhankelijk zijn van product tot product (zuivel, vlees, groenten, ). b) Door contact op te nemen met de Vlaamse administratie VLAM ( of de Waalse administratie APAQ-W ( Deze diensten kunnen u op de hoogte brengen van het actueel aanbod van biologische producten en diensten. Anderzijds is het interessant voor deze overheidsdiensten om op de hoogte te blijven van de overheidsvraag, vooral wanneer het gaat om overheidsopdrachten met hoog geraamde bedragen. In het kader van overheidsopdrachten is het uiteraard ook mogelijk om in de gunningsfase rekening te houden met een combinatie van marktprijzen en biologisch aanbod. Door goed en verantwoord gekozen gunningscriteria kan een extra aanbod biologische producten gevalideerd worden in combinatie met het prijscriterium. Een globale uitwerking hiervan vindt u in de rest van deze fiche.

8 5) Technische specificaties [Criteria 2 t.e.m. 9 zijn gebaseerd op de Europese GPP toolkit: zie Het is aan te raden goed het toepassingsgebied van de gewenste producten te overwegen. In dit deel 5 wordt vooral stilgestaan bij voedsel en dranken (en catering) afkomstig van de geïntegreerde en biologische landbouw (vaak producten afkomstig uit de Europese Unie). In deel 7 van deze fiche vindt u aanbevelingen voor voedsel en dranken afkomstig van duurzame productie en handel. Ze zijn vaak, maar zeker niet altijd afkomstig van buiten de Europese Unie. Het betreft onder andere koffie, cacao, thee, kokos, suiker, rijst, wijn, honing, fruit, vruchtensappen, kruiden, specerijen en andere producten Criterium 1 < Niet in GPP-toolkit >. Gevarieerde en gezonde voeding Enkele aanbevelingen voor inkopers in de behoeftebepaling: - verhoog het aanbod aan groenten en fruit in uw menu s - naast een wekelijkse (duurzame!) visdag kan u een wekelijkse veggi-dag overwegen. Vegetarische maaltijden dienen wel voldoende gevarieerd te zijn. Voor meer informatie raden wij u aan om bijvoorbeeld de actieve voedingsdriehoek en het Nationaal Actieplan voor Voeding en Gezondheid te consulteren. Verder zijn er heel wat brochures en websites beschikbaar die u wegwijs kunnen maken in deze materie. Zie ook: m.b.t. duurzame kantines

9 Criterium 2. Producten uit de biologische landbouw <bron: GPP-toolkit >.: Minstens [X]% 4 van de producten [hetzij een bepaalde productgroep, zoals zuivel, vlees of groenten, hetzij een lijst specifieke producten, bijv. aardappelen, tomaten, rundvlees of eieren] moet biologisch zijn geproduceerd in overeenstemming met Verordening (EG) nr. 834/2007. Opmerking voetnoot: 5 Controle: Alle levensmiddelen die gelabeld of verkocht worden als biologische producten moeten geproduceerd zijn in overeenstemming met EU Verordening (EEC) No 2092/91 en vanaf 1 January 2009 moeten deze gemarkeerd worden met het EU-logo voor biologische voeding, uitgezonderd geïmporteerd voedsel van derde landen. Het betreft: EU: oude logo: nieuwe logo (2010) Biolabels in lidstaten: Nl: GE: FR: UK: BE: 4 In Nederland refereert men naar het cijfer 40%; in Frankrijk naar 20%. Voor overheidsopdrachten met kleine bedragen kan het verantwoord zijn om naar 100% te vragen. Voor overheidsopdrachten met hoge bedragen, zie opmerkingen bij punt 4.5. en voetnoot In heel wat bestekken vraagt de aanbestedende overheid naar een totaal pakket van voedingsproducten. Voor opdrachten met hoge prijsramingen is het dan ook niet erg nuttig om voor elk product afzonderlijk naar X% biologische productie te vragen. Beter is het om in het bestek te verduidelijken voor welke producten men 100 % biologisch aanbod wenst en voor welke producten men voedingsmiddelen uit de courante landbouw wenst. Ook zouden alle biologische producten onder een bepaald perceel van het bestek beschreven kunnen worden en alle niet biologische producten onder een ander perceel. Deze laatste methode laat toe dat relatief kleinere marktspelers die een volledig biologisch aanbod hebben ook kunnen meedingen aan een overheidsopdracht. Het marktonderzoek (zie punt 4.5.) kan meer realistische inschattingen geven op productniveau.

10 Criterium 3. Voor groenten en fruit: Producten uit de geïntegreerde landbouw <bron: GPP-toolkit >: Voor groenten en fruit moet Y% van de niet-biologische producten (zie criterium 2), zijn geproduceerd volgens de criteria van geïntegreerde landbouw of gelijkwaardige productiesystemen. [Opmerking: tegen 2014 dienen alle groenten en fruit afkomstig uit de Europese Unie geproduceerd te zijn op basis van geïntegreerde productie. Dit criterium blijft vanaf dan nog wel van belang voor import] Controle: Producten met een regionaal of nationaal keurmerk van geïntegreerde productie worden geacht te voldoen. Voor fruit betreft dit: het Fruitnet-logo of andere bewijzen voor geïntegreerde productie [Het Flandria keurmerk is in overgangsfase voor validering voor geïntegreerde productie (info november 2010)] Als de producten niet zijn gecertificeerd, moet de inschrijver middels gepaste documentatie (bijv. een lijst van de bij productie gebruikte chemicaliën.) aantonen dat wordt voldaan aan elk van de eisen die gesteld worden in de regionale en/of nationale normen inzake geïntegreerde productie. Criterium 4. Voor aquacultuur- en zeeproducten <bron: GPP-toolkit >: Aquacultuur- en zeeproducten zijn tot stand gebracht met duurzame praktijken en methoden. Controle: Aquacultuur- en zeeproducten met een keurmerk voor duurzame visserij of aquacultuur worden geacht te voldoen. Hiervoor wordt verwezen naar: - a) het Mariene Stewardship Council label ; - b) de groene kleur op viswijzer of consoguide poissons (zie - c) de onder criterium 2 beschreven labels voor biologische productie

11 Ieder ander bewijs waaruit duidelijk blijkt dat de producten in overeenstemming zijn met de criteria van een relevant keurmerk voor duurzame visserij en aquacultuur, wordt ook aanvaard. Criterium 5. Voor dierlijke producten: Normen inzake dierenwelzijn <bron: GPP-toolkit >.: Dierlijke producten zijn tot stand gebracht met inachtneming van strenge normen voor dierenwelzijn op basis van nationale richtlijnen. a) Voor eieren: Afkomstig van dieren die vrije uitloop hebben en / of kunnen scharrelen Controle: - Voor pluimvee een van de volgende vermeldingen: "Scharrel binnengehouden"; "Scharrel met uitloop"; "Boerenscharrel met uitloop"; "Boerenscharrel met vrije uitloop" 6 ; - Voor eieren een van de volgende vermeldingen: Eieren van hennen met vrije uitloop ; Scharreleieren b) Voor dierlijke producten: De producten zijn afkomstig van dieren die diervriendelijk behandeld werden: << voorlopig werden hiervoor nog geen criteria bepaald >> Producten die blijkens gepast bewijs beantwoorden aan relevante nationale vrijwillige normen die strenger zijn dan de verplichte wetgeving, zoals certificering door een erkende organisatie, worden geacht te voldoen. De inschrijver kan ook ander gepast bewijs van naleving van normen voor dierenwelzijn overleggen. 6 Artikel 11(1) van Verordening (EG) nr. 543/2008: In de etikettering als bedoeld in artikel 1, lid 3, onder a), van Richtlijn 2000/13/EG mogen ter aanduiding van het houderijsysteem, met uitzondering van de biologische landbouw, geen andere vermeldingen worden gebruikt dan de hierna vastgestelde vermeldingen en de overeenkomstige in bijlage IV opgenomen vermeldingen in de andere talen van de Gemeenschap, en in elk geval mogen zij alleen worden gebruikt voor zover aan de desbetreffende in bijlage V bij deze verordening vastgestelde voorwaarden is voldaan: a) Gevoerd met % ; b) Scharrel binnengehouden ; c) Scharrel met uitloop ; d) Boerenscharrel met uitloop / Hoeve met uitloop ; e) Boerenscharrel met vrije uitloop / Hoeve met vrije uitloop. Deze vermeldingen mogen worden aangevuld met verwijzingen naar de bijzondere kenmerken van de verschillende houderijsystemen. Met opmaak: Uitvullen Met opmaak: Nederlands (België) Met opmaak: Nederlands (België)

12 Criterium 6 _ENKEL VOOR CATERING-DIENST RELEVANT <bron: GPPtoolkit >: Seizoensgebonden producten: [Indien de contractant de menu s bepaalt] De belangrijkste fruit-, groente- en zeeproducten die in het kader van de dienst worden gebruikt, moeten zo mogelijk seizoensgebonden zijn. Zie voor de aanbevolen richtlijnen de seizoenskalender bijlage X [samen te stellen door de aanbestedende dienst]. Criterium 7_ENKEL VOOR CATERING-DIENST RELEVANT <bron: GPPtoolkit >:Papierproducten: In het kader van de dienst te gebruiken papierproducten, zoals keukenpapier of papieren servetten, moeten gemaakt zijn van gerecycleerde of duurzaam beheerde niet-gerecycleerde vezels. Controle: Producten met EU-milieukeur of een nationaal keurmerk worden geacht te voldoen, hoewel andere gepaste documentatie, zoals een technisch dossier van de fabrikant of testverslag, ook wordt aanvaard. Voor meer info zie de productgroep papierproducten uit Criterium 8_ENKEL VOOR CATERING-DIENST RELEVANT <bron: GPPtoolkit >:Apparatuur: De apparatuur moet aan de volgende criteria voldoen: - Voor uitvoering van de dienst te gebruiken koelers en vriezers mogen geen ozonafbrekende stoffen (HCFK s en HFK s) bevatten. - De gebruikte apparatuur voldoet aan een of meer van de volgende normen voor energiezuinigheid, voor zover bestaand: Energy Star, energie-etiket van de EU (klasse A) of [andere nationale normen] of gelijkwaardig. - De efficiëntie van het watergebruik van de apparatuur beantwoordt aan het EU-etiket (klasse A) of gelijkwaardige normen.

13 Controle: De leveranciers moeten een lijst van voor de uitvoering van de dienst te gebruiken apparaten verstrekken en per apparaat het desbetreffende etiket vermelden, of anderszins aantonen dat aan de criteria wordt voldaan. Criterium 9_ENKEL VOOR CATERING-DIENST RELEVANT <bron: GPPtoolkit > Schoonmaakproducten: De voor de uitvoering van de dienst te gebruiken schoonmaakproducten moeten aan de volgende criteria voldoen aan de criteria voor schoonmaakproducten van

14 6) Gunningscriteria Criteria --- Bijvoorbeeld --- Gewicht 1. Prijs Vb. 50% Berekening (bijv.) Laagst opgegeven prijs/opgegeven prijs x 0,50 2. Milieucriteria Vb. 50% (De aanbestedende overheid verduidelijkt verder de gewichten die gegeven zullen worden aan de onder deze tabel vermelde milieucriteria ) Berekening (vb) Totaal gescoorde punten / maximum aantal te scoren punten x 0,50 3. Vb. % 4. Vb.. In de hierboven vermelde tabel de set van milieucriteria hebben betrekking op de onderstaande aspecten. Er wordt aangeraden om voldoende hoge gewichten aan de milieucriteria toe te kennen om de duurzaamheid van het product te kunnen garanderen. De vertegenwoordigers van de sectoren raden daarom aan om de milieucriteria evenwaardig als de prijs te beoordelen: Criterium 1. Biologische levensmiddelen <bron: GPP-toolkit >.: Meer producten zijn van biologische oorsprong dan minimaal vereist in de technische specificaties onder punt 5. Controle: zie punt 5. [De inkoper dient wel het boven vermeld systeem van gewichten voor de gunningsfase verder uit te werken.

15 Criterium 2. Voor groenten en fruit: Producten van geïntegreerde landbouw: Meer producten zijn van geïntegreerde landbouw dan minimaal vereist in de technische specificaties onder punt 5. Controle: zie punt 5. Criterium 3.Verpakking <bron: GPP-toolkit >: Verzamel- en/of verzendverpakking (secondary or tertiary packaging) bestaan voor minstens 45% uit gerecycleerd materiaal Voedingsproducten worden geleverd in (primaire) verpakking gemaakt met hernieuwbare grondstoffen. Er is geen (primaire) verpakking als individuele porties wordt geleverd. 7 Controle: De leveranciers moeten in een ondertekende verklaring aangeven aan welke van deze criteria hun producten kunnen voldoen. De aanbestedende dienst ziet tijdens de contractperiode toe op naleving en legt gepaste sancties op in geval van niet-naleving. 7 Verpakking: Volgens artikel 3 van Richtlijn 94/62/EG van 20 december 1994 betreffende verpakking en verpakkingsafval, omvat verpakking uitsluitend: (a) verkoop- of primaire verpakking, dat wil zeggen verpakking die zo is ontworpen dat zij voor de eindgebruiker of consument op het verkooppunt een verkoopeenheid vormt; (b) verzamel- of secundaire verpakking, dat wil zeggen verpakking die zo is ontworpen dat zij op het verkooppunt een verzameling van een aantal verkoopeenheden vormt, ongeacht of deze als dusdanig aan de eindgebruiker of consument wordt verkocht, dan wel alleen dient om de rekken op het verkooppunt bij te vullen; deze verpakking kan van het product worden verwijderd zonder dat dit de kenmerken ervan beïnvloedt; (c) verzend- of tertiaire verpakking, dat wil zeggen verpakking die zo is ontworpen dat het verladen en het vervoer van een aantal verkoopeenheden of verzamelverpakkingen wordt vergemakkelijkt om fysieke schade door verlading of transport te voorkomen. Weg-, spoor-, scheeps- of vliegtuigcontainers worden niet als verzendverpakking beschouwd.

16 7) Uitvoeringsvoorwaarden: 7.1. Milieuaspecten: Criterium 1._ENKEL VOOR CATERING-DIENST RELEVANT <bron: GPPtoolkit >: Afvalproductie: Ter beperking van de afvalproductie moeten levensmiddelen en dranken worden geserveerd met herbruikbaar bestek, glaswerk, servies en tafellinnen of bestek, servies of ander cateringgerei op basis van hernieuwbare grondstoffen. Bij uitvoering van de dienst geproduceerd afval wordt gescheiden ingezameld in overeenstemming met het inzamelsysteem van de aanbestedende dienst. Criterium 2_ENKEL VOOR CATERING-DIENST RELEVANT <bron: GPPtoolkit > Vervoer: De in het kader van de dienst in te zetten voertuigen moeten ten minste voldoen aan de voorschriften voor uitlaatemissies van Euro-4 of -IV. De leveranciers moeten een overzicht van de in het kader van de dienst in te zetten voertuigen verstrekken en daarin voor elk voertuig de technische gegevens en het desbetreffende emissieniveau opgeven. Criterium 3_ENKEL VOOR CATERING-DIENST RELEVANT <bron: GPPtoolkit >: Scholing van de medewerkers: De cateringmedewerkers moeten worden geschoold in beperking, beheer en gescheiden inzameling van afval, evenals in productinformatie (herkomst, milieu- en maatschappelijke aspecten van de producten). Na gunning van het contract presenteert de contractant een scholingsprogramma en na beëindiging van het contract verstrekt hij de aanbestedende dienst een verklaring over de scholing gevolgd door zowel nieuw als vast personeel.

17 Criterium 4_ENKEL VOOR CATERING-DIENST RELEVANT <bron: GPPtoolkit >: Beheer van de dienst: De contractant ziet erop toe dat, waar mogelijk, de voor de uitvoering van de dienst gebruikte levensmiddelen op een zo milieuvriendelijk mogelijk wijze zijn geproduceerd. De contractant moet daarom binnen het eerste halfjaar van het contract in elk geval voor de volgende gebieden beschikken over gestructureerde, gedocumenteerde milieuprocedures: - Beoordeling van de belangrijkste milieuaspecten van de verleende dienst - Keuze, verwerking en conservering - Beperking en gescheiden inzameling van afval - Beperking van energie- en waterverbruik bij bereiding en vervoer van levensmiddelen - Scholing.

18 7.2. Duurzame aspecten: Voorafgaande opmerking: Het is aan te raden goed het toepassingsgebied van de gewenste producten te overwegen. In hoofdstukken 5 en 6 van dit document wordt vooral stilgestaan bij voedsel en dranken (en catering) afkomstig van de geïntegreerde en biologische landbouw ( vaak producten afkomstig uit de Europese Unie). In deel 7 van deze fiche vindt u aanbevelingen voor voedsel en dranken afkomstig van duurzame productie en handel. Ze zijn vaak, maar zeker niet altijd afkomstig van buiten de Europese Unie. Het betreft onder andere koffie, cacao, thee, kokos, suiker, rijst, wijn, honing, fruit, vruchtensappen, kruiden, specerijen en andere producten. Juridisch kader: cfr. Belgische Programmawet: 8 april 2003, art. 102 tot wijziging van de wet van 24 december 1993 betreffende de overheidsopdrachten en sommige opdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten - Sociale voorkeuren in overheidsopdrachten: [ ]Een aanbestedende overheid kan, overeenkomstig de beginselen van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, uitvoeringsvoorwaarden inzake overheidsopdrachten opleggen die het mogelijk maken rekening te houden met sociale en ethische doelstellingen, alsook uitvoeringsvoorwaarden inzake de verplichting tot het verstrekken van opleidingen aan werklozen en jongeren of rekening te houden met de verplichting tot het naleven, in hoofdzaak, van de bepalingen van de basisconventies van de Internationale Arbeidsorganisatie, in de veronderstelling dat die niet reeds worden toegepast in het land van oorsprong van de kandidaat of inschrijver. In het vervolg van de tekst worden twee opties uitgewerkt die door inkopers gebruikt kunnen worden in hun bevraging naar duurzame producten. In optie B wordt er gefocust op eerlijke handel gezien COM(2009) 215 definitief van de Raad van de Europese Unie van 8 mei 2009 aan eerlijke handel een bijzondere betekenis hecht Optie A. Uitvoeringsvoorwaarden voor handel van duurzame producten [Als bronnen voor de uitwerking van optie A werd gebruik gemaakt van volgende documenten: Generic Fairtrade Standards for hired labour and small producers organisations ((2009), Sustainable Agriculture Standard (Rainforest Alliance, april 2009), UTZ code of Conduct, 2010] De aangeboden producten dienen aan de hierna omschreven uitgangspunten van duurzaamheid te voldoen. De aanbestedende dienst streeft immers duurzaamheid na

19 en een positieve beïnvloeding van de maatschappelijke normen. De aanbestedende dienst stelt zich daarom achter de federale doelstelling 50% duurzame overheidsprocedures tegen Voor de levering van de producten engageert de inschrijver zich, gedurende de volledige uitvoering van de opdracht, dat de geleverde producten in het ganse productieproces voldoen aan de volgende vereisten: a) arbeidsvoorwaarden zoals geformuleerd in de basisconventies van de IAO, en in het bijzonder : a.1. het verbod op dwangarbeid (verdrag nr. 29 betreffende de gedwongen of verplichte arbeid, 1930 en verdrag nr. 105 betreffende de afschaffing van de gedwongen arbeid, 1957); a.2. het recht op vakbondsvrijheid (verdrag nr. 87 betreffende de vrijheid tot het oprichten van vakverenigingen en bescherming van het vakverenigingsrecht, 1948); a.3. het recht van organisatie en collectief overleg (verdrag nr. 98 betreffende het recht van organisatie en collectief overleg, 1949); a.4. het verbod op discriminatie inzake tewerkstelling en verloning (verdrag nr. 100 betreffende de gelijke verloning, 1951 en verdrag nr. 111 betreffende discriminatie (beroep en beroepsuitoefening), 1958); a.5. de minimumleeftijd voor kinderarbeid (verdrag nr. 138 betreffende de minimumleeftijd, 1973), alsook het verbod op de ergste vormen van kinderarbeid (verdrag nr. 182 over de ergste vormen van kinderarbeid, 1999). 8 b) veiligheid voor arbeiders: b.1. Arbeiders die in contact komen met landbouwkundige chemische stoffen moeten veiligheidsuitrusting dragen. Deze uitrusting dient steeds in goede staat te zijn (hersteld, vervangen, gereinigd, ). c) chemische producten c.1. Voor gewassenbescherming worden geen chemische stoffen gebruikt die vermeld worden in the dirty dozen -lijst van het Pesticide Action Network (PAN), de Prior Informed Consent (PIC)- lijst van FAO/UNEP en de POP s lijst (de 12 8 Het Rainforest label garandeert de naleving op ILO conventies 29, 100, 111 en 138 (kritische criteria). De naleving van ILO-conventies 87 en 98 zijn een onderdeel van een omvangrijke set aan criteria. Aan 80% van deze totale criteriaset moet voldaan zijn om Rainforest-Alliance gecertificeerd te kunnen worden.

20 oorspronkelijke chemische stoffen) opgesteld in het kader van de Stockholm Conventie. 9 d) genetisch gewijzigde gewassen d.1. Indien de producent op de productiesite genetisch gewijzigde gewassen verbouwt, dan brengt hij de koper hiervan op de hoogte. 10 e) waterkwaliteit e.1. Op de productiesite wordt enkel afvalwater geloosd dat de waterkwaliteit van natuurlijke waterlopen niet degenereert. f) respect voor ecosystemen f.1. Op en rond de productiesite worden natuurlijke ecosystemen en soorten beschermd. Dit kan gebeuren door het niet kappen van oorspronkelijk bos, het aanleggen van bufferstroken voor fauna en flora, bescherming van bedreigde soorten enz. De inschrijver vermeldt in zijn offerte hoe de naleving van alle boven vermelde uitvoeringsvoorwaarden wordt gegarandeerd. Een label van een van de leden van de Fairtrade Labelling Organisaties (FLO) International (bijv. Max Havelaar), Utz certified of Rainforest Alliance kan gelden als afdoende bewijsmateriaal:. 9 Criterium 7.A.2. uit de Code of Conduct van UTZ is zeer vaag m.b.t. pesticides en kan op verschillende manieren geïnterpreteerd worden: The producer does not use crop protection products that are banned in the European Union, the US and/or Japan. Daarnaast zijn de volgende POPchemische bestanddelen niet opgenomen in de FLO-Prohibited Materials List, 2007: endrin, mirex, polychlorinated dibenzo-p-dioxins and polychlorinated dibenzofurans (PCDD/PCDF). FLO kan dus niet 100% de naleving op dit criterium c.1. garanderen. Vanaf 2011 zou FLO de ganse POP-lijst opnemen in de Prohibited Material List. 10 Dit criterium is een minimumconditie vastgelegd in de UTZ-documenten. Rainforest moedigt producenten aan om de introductie, het cultiveren en verwerken van GMO s te zoveel mogelijk te verhinderen. FLO verbiedt GMO s totaal.

21 Ook elk ander bewijs afgeleverd door een onafhankelijke organisatie, erkend door een overheid, dat voldoet aan bovenvermelde criteria is geldig. De aanbestedende dienst benadrukt dat zij geen specifiek duurzaamheidslabel of keurmerk eist. De aanbestedende dienst heeft gekeken naar de ten grondslag liggende subcriteria uit bovenstaande labels en schrijft die criteria voor die voor de onderhavige opdracht van belang zijn en die daarmee in voldoende verband staan. Het staat de inschrijver vrij om met (officiële) bewijsstukken aan te tonen dat aan de bovenvermelde uitgangspunten van duurzaamheid worden voldaan. Het niet respecteren van de uitvoeringsvoorwaarden kan, op basis van artikel 20, 1, 4 van de Algemene aannemingsvoorwaarden, bijgevoegd bij het Koninklijk Besluit van 26 september 1996, aanleiding geven tot de toepassing van maatregelen van ambtswege voorzien in 6 van hetzelfde artikel en meer bepaald tot de eenzijdige verbreking van de opdracht Optie B. Uitvoeringsvoorwaarden voor producten afkomstig van eerlijke handel [Dit punt werd niet aanvaard door alle stakeholders] Voorafgaande opmerking: Deze uitvoeringsvoorwaarden zijn enkel van toepassing op de volgeden producten: bananen, cacao, koffie, thee, wijn, honing, rijst, fruit, vruchtensappen, kruiden en specerijen en suiker. (en ook op katoen en bloemen) Opmerking: voor meer informatie over het concept eerlijke handel, zie Mededeling van de[europese] Commissie aan de Raad, het Europees Parlement en het Europees Economisch en Sociaal Comité: Bijdragen aan een duurzame ontwikkeling: de rol van Fair Trade en niet-gouvernementele handelsgerelateerde programma s om duurzaamheid te waarborgen (COM(2009) 215 definitief en Raad van de Europese Unie van 8 mei 2009)

22 De aangeboden producten dienen aan de hierna omschreven uitgangspunten van duurzaamheid te voldoen. * Een kostendekkende minimumprijs (garantieprijs) voor de producent. De leverancier garandeert een vaste minimumprijs om zeker te stellen dat de kosten van sociaal- en milieuvriendelijke productie worden gedekt; * Producenten ontvangen een additionele premie voor de verdere ontwikkeling van de onderneming van de producent alsmede ter investering in de gemeenschap van de producent; * Voorfinanciering. Producenten kunnen indien gewenst een percentage van de verkoopprijs van hun product al ontvangen voor verscheping, zodat zij noodzakelijke investeringen kunnen doen; * Langdurige handelsrelaties. De samenwerking tussen producenten en kopers van de producten is zoveel als mogelijk van duurzame aard. Toelichting Om invulling te geven aan dit beleid en het begrip duurzaamheid, deel B, in het kader van deze aanbesteding heeft de aanbestedende dienst aansluiting gezocht bij de uitgangspunten die zijn geformuleerd door de Fair Trade Labelling Organizations International ("FLO"). De aanbestedende dienst heeft gekozen voor de door FLO opgestelde uitgangspunten van duurzaamheid aangezien deze zowel nationaal als internationaal breed gedragen worden in de markt. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de mededeling van de Europese Commissie d.d. 5 mei 2009, COM (2009) 215, definitief, pagina 6, waar de Europese Commissie stelt: "[...] De door Fair Trade toegepaste criteria en normen behoren tot de uitgebreidste en meest ambitieuze omdat zij betrekking hebben op allerlei onderwerpen en voorwaarden die van invloed zijn op de producenten in ontwikkelingslanden, waaronder met name een minimumprijs voor de producent en een premie voor de gemeenschap van de producent Voor nadere invulling van de uitgangspunten van duurzaamheid, alsmede de daarin gehanteerde begrippen, wordt verwezen naar de invulling die de FLO daaraan geeft (zie De aanbestedende dienst benadrukt dat zij geen specifiek duurzaamheidslabel of keurmerk eist. De aanbestedende dienst heeft gekeken naar de aan het Fair Trade label ten grondslag liggende subcriteria en schrijft die criteria voor die voor de onderhavige opdracht van belang zijn en die daarmee in voldoende verband staan. Het staat de

23 inschrijver vrij om met (officiële) bewijsstukken aan te tonen dat aan de uitgangspunten van duurzaamheid worden voldaan Sociale aspecten Inkopers kunnen rekening houden met sociale aspecten bij hun aankopen. Voor gedetailleerde informatie zie: Gelijke kansen De wet gendermainstreaming van 12 januari 2007 spoort uitdrukkelijk alle (federale) overheidsdiensten en -instellingen aan om het principe van gelijke kansen tussen mannen en vrouwen o.m. in de overheidsopdrachten ingang te doen vinden. Voor meer informatie, zie References Voorbeeldbestekken van Brussel Leefmilieu: zie ngtype=2067&detail=tab2