Inhoudsopgave. 1. Marktmonitor 3 Digitalisering 3 Mobiel gebruik 7 Bundels 10 Breedband en internet 12 Zakelijke netwerkdiensten 16 Post 18

Transcriptie

1 Jaarverslag 2012

2 Inhoudsopgave 1. Marktmonitor 3 Digitalisering 3 Mobiel gebruik 7 Bundels 10 Breedband en internet 12 Zakelijke netwerkdiensten 16 Post Concurrentie 21 Marktanalyses 21 Nummerbeheer en uitgifte 30 Handhaving markten 31 Post 34 Geschilbeslechting Consumenten 39 ConsuWijzer 39 Telemarketing 40 Vaste telefonie 42 Mobiele telefonie 43 Netneutraliteit 44 Transparantie en contractvoorwaarden 45 Internetveiligheid 46 Toezicht aanbieders gekwalificeerde certificaten Verkorte jaarrekening 55 Controleverklaring accountant 55 Balans 56 Resultaatrekening 58 Opbrengsten en kosten Kengetallen 67 Handhaving 67 Bezwaar en beroep 68 Geschillen 70 Marktanalyses 71 Nummers en registraties 72 ConsuWijzer en OPTA 75 Spamklacht 75 Budget 76 HRM Over OPTA 79 OPTA in bedrijf 80 Samenwerking en advisering 83 BEREC in Het college van OPTA 88 Opmaat naar ACM 89 2

3 1. Marktmonitor De Marktmonitor 2012 geeft inzicht in de ontwikkelingen op de markten voor elektronische communicatie en post. Dit zijn technologische ontwikkelingen binnen of buiten de markten, zoals de uitrol van glasvezel. Ook spelen behoeften van gebruikers een rol, zoals het toenemende gebruik van diensten via mobiel breedband. Hierdoor ontstaat een dynamisch speelveld waarin OPTA als toezichthouder opereert. Aan de hand van deze ontwikkelingen schetst OPTA een objectief beeld van de stand van zaken van de markten waarop OPTA toezicht houdt. Structurele Marktmonitor De Marktmonitor is voor een groot deel gebaseerd op gegevens die OPTA via haar Structurele Marktmonitor en haar Postmonitor verzamelt. Voor de Structurele Marktmonitor verstrekken de grootste partijen periodiek gegevens over hun activiteiten. OPTA controleert deze gegevens. Daarnaast gebruikt OPTA rapporten en berichten uit de media. Zo houdt OPTA een vinger aan de pols bij de ontwikkelingen op de diverse markten. De cijfers vormen een belangrijk basis voor de driejaarlijkse marktanalyses van OPTA. Digitalisering Met de opkomst van digitale technieken in de telecomsector is het aantal aanbieders in de verschillende markten toegenomen. Aanbieders die voorheen één dienst aanboden, bieden nu ook andere diensten aan. Het merendeel van alle televisie- en telefoonabonnementen is inmiddels digitaal. 3

4 Aandeel digitaal Digitalisering telecomsector 100% 80% 60% 40% 20% 0% 2009 Q Q Q Q Q Q Q2 Televisie Telefonie (consument) Digitalisering televisie Sinds eind 2008 is het merendeel van de televisieabonnementen digitaal. Daarna heeft de groei zich doorgezet en in het tweede kwartaal van 2012 bevatten vier van de vijf televisieabonnementen digitale televisie. Het afgelopen jaar is digitale televisie gegroeid van 72 procent naar 80 procent. In die periode is het totaal aantal televisieabonnementen gestegen van 7,6 miljoen naar 7,7 miljoen aansluitingen. Digitaal en glasvezel In de afgelopen jaren is het aantal infrastructuren, waarmee klanten televisiediensten kunnen afnemen, toegenomen. Oorspronkelijk was de keuze beperkt tot kabel, analoge ether en satelliet. Daar zijn DVB-T (Digitenne) en televisie via DSL of glasvezel bijgekomen. In 2006 is analoge ether verdwenen. Alternatieven voor kabeltelevisie worden populairder. Minder dan 70 procent van de huishoudens met een kabelaansluiting in huis heeft nog een kabelabonnement. Het gebruik van DVB- T neemt na een groei tot medio 2011 weer af. De populariteit van televisie via DSL en glasvezel neemt juist toe. Aan het eind van het tweede kwartaal van 2012 wordt 34 procent van de televisieabonnementen niet bij een kabelaanbieder afgenomen. Van de televisieabonnementen via de kabel is aan het eind van dat kwartaal 70 procent digitaal, terwijl dat een jaar eerder 60 procent was. 4

5 Televisieabonnementen (x 1.000) Q Q Q Q Q Q Q2 Digitale kabel Kabel Totaal Na een periode waarin het aantal aanbieders van televisiediensten is gegroeid, zijn er in 2012 overnames geweest. Zo heeft KPN de service providers van Reggeborgh overgenomen en heeft CIF een aantal kabelnetwerken overgenomen. Met de toenemende digitalisering van televisie veranderen ook de verhoudingen op de markt. Zo is in de periode van medio 2011 tot medio 2012 het marktaandeel van Ziggo afgenomen van 40 tot 45 procent naar 35 tot 40 procent. Het aandeel van KPN is gestegen van 15 tot 20 procent naar 20 tot 25 procent. Marktverhoudingen televisie in 2012 Q2 50% 40% 30% 20% 10% 0% CanalDigitaal KPN UPC Ziggo Overig DSL Overig glasvezel Overig kabel Extra diensten Door de opkomst van digitale televisie is het voor aanbieders eenvoudiger geworden extra diensten aan te bieden. Voorbeelden zijn extra pakketten en video-on-demand (VoD) diensten, zoals 5

6 Uitzending Gemist. Het aanbod van deze diensten leidt tot meer gebruik en daardoor een stijgende jaaromzet. De jaaromzet is in 2011 met 8 procentpunt gestegen tot 1,5 miljard euro. Verhouding jaaromzet televisie 100% 80% 60% 40% 20% 0% Standaardpakket VoD en interactief Additionele pakketten Digitalisering vaste telefonie Al sinds medio 2010 is het merendeel van de telefoonaansluitingen digitaal. De groei bij digitale vaste telefoniediensten is in de periode medio 2011 tot medio procentpunt. Door de groei van digitale telefoonaansluitingen is aan het einde van het tweede kwartaal van procent van de telefoonaansluitingen digitaal, 11 procent ISDN en 27 procent analoog. Het totaal aantal aansluitingen is het afgelopen jaar met 0,6 procentpunt gedaald van 7,2 miljoen naar 7,1 miljoen aan het eind van het tweede kwartaal. Terwijl het aantal aansluitingen relatief constant blijft, is men minder gaan bellen. Medio 2011 werd gemiddeld 255 minuten per maand gebeld over een vaste lijn, ten opzichte van 244 minuten medio Volume en aansluitingen van vaste telefonie H H H H H1 Volume per half jaar (x minuten) Aansluitingen (x 1.000) Door de opkomst van mobiele telefonie en meerdere diensten in een bundel verandert het gebruik van het telefonieproduct. Aanbieders spelen hier op in door lage abonnementstarieven te rekenen als de consument ook andere diensten, zoals televisie of internet, afneemt (triple play). Op die manier kan de consument zelf thuis gebeld worden, zonder de behoefte te hebben zelf te bellen. Zakelijke consumenten gebruiken daarentegen als vanouds de vaste telefoonaansluiting om ook zelf te bellen. 6

7 Marktaandeel Bij de verhoudingen op de markt is dan ook een verschil zichtbaar tussen marktaandeel in aansluitingen en op basis van verkeer. In beide gevallen heeft KPN halverwege 2012 een hoog marktaandeel tussen 50 en 55 procent en UPC een marktaandeel tussen 10 en 15 procent. Ziggo richt zich vooral op consumenten en heeft op basis van het aantal aansluitingen een marktaandeel tussen 20 en 25 procent. Op basis van verkeer ligt het aandeel tussen 10 en 15 procent. Bij Tele2 en de overige aanbieders ligt het aandeel op basis van verkeer juist hoger dan wanneer naar het aantal aansluitingen wordt gekeken. Ten opzichte van medio 2011 is het marktaandeel van KPN op basis van aansluitingen gedaald van een aandeel tussen 55 en 60 procent naar een aandeel tussen 50 en 55 procent. Het marktaandeel van Ziggo op basis van aansluitingen is daarentegen gestegen van 15 tot 20 procent naar 20 tot 25 procent. Op basis van verkeer blijven de verhoudingen tussen de verschillende partijen ongeveer gelijk. 60% 50% 40% 30% 20% 10% Marktverhoudingen telefonie in 2012 Q2 Op basis van aansluitingen 60% 50% 40% 30% 20% 10% Marktverhoudingen telefonie in 2012 Q2 Op basis van verkeer 0% KPN Tele2 UPC Ziggo Overig 0% KPN Tele2 UPC Ziggo Overig Mobiel gebruik Groei Groei van mobiel breedband zet door In het tweede kwartaal van 2012 worden 19,4 miljoen van de 21,7 miljoen mobiele aansluitingen gebruikt door mobiele telefoons. Daarbij blijft het totaal aantal mobiele telefoons schommelen tussen de 19 en 20 miljoen. Ruim 45 procent van de aansluitingen voor mobiele telefoons wordt ook gebruikt voor internet. De resterende 2,3 miljoen aansluitingen worden gebruikt voor tablets, dongels en machine-to-machinetoepassingen. 7

8 Korea Zweden Australië Finland Denemarken Japan Noorwegen Verenigde Staten Nieuw Zeeland IJsland Luxemburg Estland Ierland Verenigd Koninkrijk Nederland Tsjechië Polen Zwitserland Oostenrijk Israël Spanje Frankrijk Canada Griekenland Duitsland Portugal Slowakije Italië Slovenië België Chili Turkije Hongarije Mexico Mobiele aansluitingen (x 1.000) Q Q Q Q Q2 Smartphones Machine-to-machine Dongels en tablets Mobiele telefoons Waar het aantal aansluitingen voor mobiele telefonie ongeveer gelijk blijft, stijgt het aantal aansluitingen voor mobiel breedband. Aan het einde van het tweede kwartaal van 2012 zijn er 9,8 miljoen aansluitingen voor mobiel breedband. Dit aantal is met 2,1 miljoen gegroeid ten opzichte van het jaar ervoor; een stijging van 28 procent. Net als vorig jaar wordt ongeveer 12 procent van deze aansluitingen gebruikt voor een tablet of een dongel, terwijl de overige 88 procent voor een mobiele telefoon wordt gebruikt. De sterke groei van het aantal aansluitingen in mobiel breedband doet zich ook voor in andere landen. Met 58 aansluitingen per honderd inwoners halverwege 2012 scoort Nederland net boven het gemiddelde binnen de OESO van 57 aansluitingen per honderd inwoners Mobiele breedbandaansluitingen per 100 inwoners (OESO, 2012 Q2) 8

9 Gebruik Veranderingen in het gebruik en omzet De opkomst van mobiel breedband heeft gevolgen voor de manier waarop consumenten hun mobiele aansluiting gebruiken. Terwijl het maandelijks datagebruik toeneemt naar 182 MB per maand per aansluiting, zet de daling van sms en en bellen door. De daling in het gebruik van sms en belminuten begon in Dit leidt in het tweede kwartaal van 2012 tot een gemiddeld volume van 97 belminuten en 36 sms-berichten per maand per aansluiting. Ten opzichte van halverwege 2011 stijgt het gemiddeld aantal gebruikte MB per aansluiting per maand met 42 procent, van 128 MB naar 182 MB. Het aantal belminuten daalt licht met één procent van 98 minuten naar 97 minuten. Het aantal sms-berichten daalt met 27 procent van 49 naar 36. De sterke daling in het sms-volume kan worden verklaard door de opkomst van alternatieven, zoals Whatsapp Maandelijks gebruik mobiele diensten Q Q Q Q Q2 Belminuten Sms Data (MB) Omzet De verandering in het gebruik van mobiele diensten betekent dat mobiele providers op andere manieren geld verdienen. Terwijl medio procent van de retailomzet in de mobiele communicatie kwam door de levering van mobiele breedbanddiensten, is dit een jaar later 20 procent. Het aandeel van sms neemt af met 5 procentpunt van 15 procent naar 10 procent. De totale retailomzet is in de eerste helft van 2012 voor het eerst teruggelopen. Ten opzichte van de tweede helft van 2011 is de retailomzet voor mobiele communicatie met 2 procent, ofwel met 42 miljoen euro, 1 Bron: OVUM, Ovum figures indicate that operators will lose $54bn by 2016 due to smartphone messaging apps, 11 oktober

10 gedaald. Retail omzet per half jaar (euro x ) Totaal Spraak Sms Data Overig Markt Ondanks de veranderingen in het gebruik van de verschillende diensten blijven de posities van de marktpartijen ongeveer gelijk. Op basis van het aantal aansluitingen voor mobiele telefonie ligt het marktaandeel van KPN aan het eind van het tweede kwartaal tussen 30 procent en 35 procent, terwijl het aandeel van Vodafone tussen 25 procent en 30 procent ligt. T-Mobile volgt met een marktaandeel tussen 20 procent en 25 procent. De partijen zonder een eigen netwerk, MVNO s en SP s, hebben een gezamenlijk aandeel tussen 10 procent en 15 procent. 50% Marktverhoudingen mobiele diensten 2012 Q2 40% 30% 20% 10% 0% KPN T-Mobile Vodafone MVNO's en SP's 10

11 Bundels De digitalisering van netwerken maakt het voor aanbieders eenvoudiger om meerdere diensten via hetzelfde netwerk aan te bieden. Aanbieders hebben hun marketingactiviteiten hierop aangepast door gebundelde diensten zoals triple play actief te promoten. Dit levert voor de klant meestal een voordeel op in de vorm van korting, het ontvangen van één rekening en het hebben van één aanbieder. Voor aanbieders heeft het als voordeel dat een klant minder snel geneigd is om over te stappen als deze al zijn diensten bij dezelfde aanbieder afneemt. Groei Groei triple play zet door Halverwege 2012 neemt 72 procent van de huishoudens meerdere diensten af bij dezelfde aanbieder. Daarmee groeit het aantal abonnementen van gebundelde diensten in de periode van halverwege 2011 tot het einde van het tweede kwartaal van 2012 van 5,2 miljoen naar 5,4 miljoen. Een groeiend aantal van deze abonnementen bestaat uit triple play, abonnementen met daarin zowel breedbandinternet als televisie en telefonie. De overige typen bundels worden ten opzichte van vorig jaar minder vaak afgenomen. Aan het eind van de eerste helft van 2012 worden 3,3 miljoen triple play bundels afgenomen. Dit is een groei van een half miljoen ten opzichte van het jaar ervoor. Het aantal overige bundels is in die periode met abonnementen gedaald van 2,5 miljoen naar 2,2 miljoen Gebundelde diensten op vaste netwerken (x 1.000) Dual play (breedband en telefonie) Dual play (telefonie en televisie) Dual play (breedband en televisie) Triple play 11

12 Samenstelling bundels Consumenten nemen sinds het einde van 2011 het merendeel van de diensten op vaste netwerken in een bundel af. Breedband wordt met 84 procent van de aansluitingen het meest in een bundel afgenomen, terwijl telefonie en televisie in respectievelijk 65 procent en 54 procent van de gevallen in een bundel worden afgenomen. Binnen een bundel groeiden de afzonderlijke diensten als volgt: breedband met 2 procentpunt, telefonie met 4 procentpunt en televisie met 6 procentpunt. Het aantal bundels met vaste en mobiele diensten samen blijft beperkt. Breedband is van oudsher verkocht aan bestaande klanten van telefonie en televisie. Daarnaast wordt breedband via de kabel ook alleen in een bundel verkocht. Dit verklaart het hogere aandeel van breedband in bundels. De latere ontwikkeling van televisieplatformen voor DSL- en glasvezelnetwerken zorgt tot dusver voor een lager aandeel van televisie binnen een bundel. Aandeel van diensten in bundels 100% 80% 60% 40% 20% 0% 2010 Q Q Q Q Q2 Breedband Telefonie Televisie De meeste aanbieders die zich richten op consumenten zijn actief in alle drie de markten en bieden triple playpakketten aan. De verhoudingen laten zien dat de aanbieders die traditioneel het grootst zijn, dit ook zijn in het triple playsegment. Zo ligt het marktaandeel van Ziggo tussen 40 en 45 procent van UPC tussen 25 en 30 procent en van KPN tussen 20 en 25 procent. De overige partijen nemen gezamenlijk 5 tot 10 procent voor hun rekening. Marktverhoudingen triple play in 2012 Q2 50% 40% 30% 20% 10% 0% KPN UPC Ziggo Overig 12

13 Zwitserland Nederland Denemarken Korea Noorwegen Frankrijk IJsland Duitsland Verenigd Koninkrijk België Zweden Luxemburg Canada Finland Verenigde Staten Nieuw Zeeland Japan Estland Spanje Israël Australië Oostenrijk Slovenië Griekenland Ierland Italië Portugal Hongarije Tsjechië Polen Slowakije Chili Mexico Turkije Breedband en internet Groei Investeringen in de telecomnetwerken hebben gezorgd voor een toename in de beschikbaarheid van breedbandaansluitingen en een verhoging van de snelheden van internetabonnementen. Ook zet de innovatie op het gebied van internet en mobiele telefoons door. Dit maakt het mogelijk dat naast telecomaanbieders nu ook andere partijen deze diensten kunnen aanbieden. Breedband Nederland is al jaren één van de landen met het hoogste aantal breedbandaansluitingen per honderd inwoners. Waar Nederland in voorgaande jaren de koppositie innam, is deze positie medio 2011 overgenomen door Zwitserland. Halverwege 2012 had iets meer dan 39 van de 100 inwoners in Nederland een breedbandaansluiting in gebruik, terwijl dit er in Zwitserland bijna 42 zijn Breedbandaansluitingen per 100 inwoners (OESEO, 2012 Q2) DSL Kabel Glasvezel Overig OESO-gemiddelde Het totaal aantal breedbandaansluitingen is ook in 2012 gegroeid. Medio 2012 zijn er 6,6 miljoen aansluitingen en is het aantal met gegroeid ten opzichte van medio Het merendeel van de abonnementen, 3,3 miljoen aansluitingen, is gebaseerd op DSL. Dit aantal is het afgelopen jaar gedaald met 5 procent. Het aantal actieve DSL-aansluitingen daalt sinds eind 2009, terwijl het aantal actieve aansluitingen van kabel- en glasnetwerken stijgt. Halverwege 2012 zijn er meer dan 2,9 miljoen kabelaansluitingen en glasaansluitingen in gebruik. In het afgelopen jaar is het aantal actieve kabelaansluitingen gegroeid met 10 procent en het aantal actieve glasaansluitingen met maar liefst 41 procent. 13

14 Breedbandaansluitingen per type (x 1.000) Q Q Q Q Q Q Q2 DSL Kabel Glasvezel Totaal De groei van het aantal abonnementen op basis van kabel is terug te zien in de marktaandelen. UPC groeit van 10 tot 15 procent medio 2011 naar 15 tot 20 procent medio Ook Ziggo rapporteert in haar kwartaalcijfers een groei in het aantal internetabonnementen. De overige marktverhoudingen zijn ongeveer gelijk gebleven ten opzichte van vorig jaar. KPN blijft met een aandeel tussen 40 en 45 procent de grootste. Marktverhoudingen breedband in 2012 Q2 50% 40% 30% 20% 10% 0% KPN Online/T-Mobile Tele2 UPC Ziggo Overig Snelheid Naast het groeiend aantal klanten dat een internetabonnement heeft, neemt ook de gemiddelde snelheid toe. Medio 2012 is in 63 procent van de DSL- en kabelabonnementen de geadverteerde snelheid 10 Mbps of hoger en in 27 procent zelfs 30 Mbps of hoger. Dit zijn toenames van respectievelijk 4 procentpunt en 7 procentpunt ten opzichte van medio Het aantal abonnementen met snelheden van 100 Mbps of hoger is relatief constant gebleven op 2 procent. 14

15 Breedbandsnelheden (exclusief glasvezel) 100% 80% 60% 40% 20% 0% 2010 Q Q Q Q Q2 10 Mbps of sneller 30 Mbps of sneller 100 Mbps of sneller Halverwege 2012 is KPN van start gegaan met een veldproef waarmee hogere snelheden tot 80 Mbps mogelijk zijn op het DSL-netwerk. Op kabelnetwerken worden snelheden tot 120 Mbps aangeboden, terwijl op glasvezel snelheden tot 1 Gbps worden aangeboden. De uitrol van glasvezelaansluitingen versnelt en medio 2012 hebben meer dan 1,1 miljoen huishoudens een glasvezelaansluiting. Als gevolg van de toenemende capaciteiten van hun netwerk hebben UPC en Ziggo afzonderlijk aangekondigd de mogelijkheden te onderzoeken om een WiFi-netwerk op te zetten. Hiermee hebben hun klanten overal in hun dekkingsgebied toegang tot draadloos internet. Gebruik en beschikbaarheid van glasvezel (x 1.000) Q Q Q Q Q Q Q2 Abonnementen Aansluitingen 15

16 Invloed Invloeden van het internet De hogere snelheden van mobiele netwerken en ontwikkelingen op het gebied van mobiele telefoons hebben diensten als Whatsapp, Viber en Skype mogelijk gemaakt. Consumenten vervangen bestaande diensten van telecomaanbieders, zoals sms, voor dit soort alternatieven via het internet. De innovaties in vaste netwerken maken soortgelijke diensten ook op deze netwerken mogelijk. Zo zijn in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk diensten als Hulu, Netflix en LoveFilm in opmars. Deze diensten worden nog niet aangeboden in Nederland, maar alternatieven als Ximon en Pathé Thuis zijn wel beschikbaar. Door de opmars van deze diensten signaleren telecomaanbieders teruglopende inkomsten en een toenemende roep om meer te investeren in hun netwerken. Onder andere om te voorkomen dat telecomaanbieders diensten blokkeren die hun huidige verdienmodel beïnvloeden, is wettelijk vastgelegd dat vanaf 2013 dergelijke diensten voor nieuwe abonnementen niet geblokkeerd mogen worden. Zakelijke netwerkdiensten Bedrijven maken voor hun beveiligde interne datacommunicatie en telefonie tussen verschillende vestigingen gebruik van zakelijke netwerkdiensten, zoals huurlijnen, virtual private networks (VPN s) en dark fiber. In het verleden hebben bedrijven voornamelijk huurlijnen afgenomen. Aanbieders verkopen echter nog nauwelijks huurlijnen en faseren deze dienstverlening in stappen uit. Gebruik van zakelijke netwerkdiensten Bedrijven kiezen tegenwoordig voornamelijk voor VPN s. Door onder meer het gebruik van goedkopere IP- en ethernettechnieken zijn deze diensten lager geprijsd dan huurlijnen. Ook hebben ze het voordeel dat het netwerkbeheer bij de VPN-dienst is inbegrepen, zodat bedrijven minder interne ICT-kosten hebben. Alle vestigingen van het bedrijf kunnen toegang krijgen tot de VPN-dienst. Dit geldt ook voor thuiswerkplekken. Grotere bedrijven kiezen er soms voor om hun netwerk in eigen beheer te houden, zodat ze meer controle hebben over de kwaliteit ervan. Ze nemen dan een kale glasaansluiting (dark fiber) af en zetten daar zelf hun netwerkdienst op. 16

17 Gebruik van zakelijke netwerkdiensten 100% % % % 80 20% 40 0% 2010 Q Q Q Q2 Dark fiber Datacom Klassieke huurlijnen Zakelijke netwerkdiensten (x 1.000) 0 Markt Concurrentieontwikkelingen KPN heeft in 2012 op de markt voor zakelijke netwerkdiensten het hoogste marktaandeel, dat ligt tussen 55 en 60 procent. Het marktaandeel van KPN is in de afgelopen jaren licht gedaald, onder meer doordat er op VPN-diensten meer concurrentie is dan op huurlijnen. Naast KPN is er een groot aantal concurrenten met een relatief klein marktaandeel. Tele2 en Vodafone zijn hiervan de grootste. Deze partijen maken overigens voor een belangrijk deel gebruik van (gereguleerde) toegang tot het netwerk van KPN om zakelijke netwerkdiensten te kunnen leveren. Marktverhoudingen zakelijke netwerkdiensten in 2012 Q2 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 17

18 Glasvezel Zakelijke netwerkdiensten worden over verschillende infrastructuren geleverd. Zo kan een relatief grote bedrijfsvestiging of een rekencentrum een glasvezelaansluiting hebben, terwijl kleinere vestigingen met minder behoefte aan bandbreedte nog op koper zijn aangesloten. Eind 2010 werd ongeveer een derde van alle zakelijke netwerkdiensten geleverd op basis van glasvezel. In 2012 is dit aantal verder toegenomen. Behalve zakelijke netwerkdiensten nemen bedrijven over hun aansluiting vaak internettoegang en, in toenemende mate, vaste telefonie af. In tegenstelling tot koper, waarvoor geldt dat KPN als enige over een eigen aansluitnetwerk beschikt, is er op glasvezel een groter aantal aanbieders met een eigen netwerk. Als het netwerk van een aanbieder in de buurt ligt van een bedrijf, kan hij dit bedrijf tegen relatief lage kosten aansluiten op zijn glasvezelnetwerk. Soms worden ook meerdere bedrijven tegelijk aangesloten. Zo vindt op bijvoorbeeld bedrijventerreinen vraagbundeling plaats. Bij voldoende inschrijvingen legt een aanbieder glasvezel naar alle bedrijven die daar belangstelling voor hebben geuit. In het tweede kwartaal van 2012 levert KPN ongeveer de helft van de glasaansluitingen aan bedrijven. Aanbieders als Eurofiber, BT, Ziggo en Tele2 leveren de andere helft. Post Brievenbuspost In 2011 zijn in Nederland ongeveer 4,5 miljard geadresseerde poststukken bezorgd. In 2010 waren dit er nog ongeveer 4,8 miljard. De omzet in de postmarkt is in 2011 ongeveer 1,5 miljard euro. In 2010 was dit nog ongeveer 1,6 miljard euro. De krimp van de markt is hiermee ongeveer even groot als in voorgaande jaren. Volume brievenbuspost (x )

19 Ongeveer 8 procent van alle brievenbuspost wordt door consumenten verzonden. Ongeveer 60 tot 65 procent wordt verstuurd door grootzakelijke verzenders. Dit zijn verzenders die per jaar ten minste één miljoen poststukken versturen. De overige 25 tot 30 procent wordt verstuurd door andere zakelijke verzenders. OPTA beschikt bij de publicatie van het jaarverslag nog niet over openbare cijfers over Segmenten op basis van klanttype in % 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Particulier Grootzakelijk Overig zakelijk De brievenbuspost die zakelijke verzenders versturen bestaat voor 53 procent uit brieven. Ongeveer 25 tot 30 procent is direct mail, geadresseerd reclamedrukwerk, en 20 tot 25 procent betreft periodieke uitgaven, zoals tijdschriften en bladen. Zakelijk segment op basis van inhoud in % 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Brieven Direct mail Periodieke uitgaven Zakelijke post Ongeveer 36 procent van de zakelijke post werd in 2011 aangeboden met de afspraak de volgende dag te bezorgen. In 2011 werd 34 procent aangeboden met afgesproken bezorging twee dagen later en 29 procent met afgesproken bezorging drie dagen later. Het percentage dat voor bezorging drie dagen later werd aangeboden, is ten opzichte van 2010 sterk gestegen. Het grootste gedeelte, ongeveer 69 procent, van de zakelijke brievenbuspost wordt ongesorteerd aangeleverd door de verzender. De rest, ongeveer 31 procent, wordt gesorteerd aangeleverd. Het percentage post dat gesorteerd wordt aangeleverd, is de laatste jaren licht gestegen. 19

20 Zakelijk segment op basis van bezorging in 2011 Zakelijk segment op basis van sortering in % 36% 31% 69% 34% Volgende dag Twee dagen later Drie dagen later Ongesorteerd Gesorteerd Markt Concurrentieontwikkelingen In 2011 heeft Sandd de activiteiten van Selekt Mail overgenomen. PostNL heeft haar dochterbedrijf Netwerk VSP Geadresseerd uit de markt gehaald. Er zijn nog twee postvervoerbedrijven landelijk actief op de Nederlandse markt voor geadresseerde brievenbuspost. Met een marktaandeel van 80 tot 90 procent blijft PostNL in 2011 het grootste postvervoerbedrijf. Sandd is met een marktaandeel van 10 tot 20 procent de grootste concurrent. Marktverhoudingen post per % 80% 60% 40% 20% 0% PostNL Sandd Concurrentie vindt net als in voorgaande jaren voornamelijk plaats op de bezorging van direct mail en periodieken. 20

21 2. Concurrentie OPTA zorgt voor concurrentie en vertrouwen in de communicatiesector in het belang van de consument. Daartoe reguleert OPTA waar en wanneer nodig de elektronische communicatiemarkten. Doel van de regulering is de concurrentie en innovatie te stimuleren in het voordeel van de consument en de zakelijke klant. Hiervoor analyseert OPTA iedere drie jaar de markten en besluit zij welke reguleringsmaatregelen passend zijn. Het jaar 2012 staat in het teken van de marktanalyses. Tevens besteedt OPTA dit jaar veel aandacht aan de controle van de postsector, geschilbeslechting en toezicht en handhaving. Marktanalyses Elke drie jaar analyseert OPTA Nederlandse telecommarkten. De Europese Commissie bepaalt welke markten OPTA moet onderzoeken. OPTA kan zelf beslissen om ook andere markten te analyseren. In een marktanalyse stelt OPTA vast of er op een bepaalde markt voldoende concurrentie is of dat er bedrijven dominant zijn. Als dat zo is, legt OPTA de dominante bedrijven verplichtingen op. Voorbeelden van verplichtingen zijn: * een dominant bedrijf moet andere bedrijven toegang geven tot zijn netwerk. Dan kunnen andere bedrijven over dat netwerk diensten aan klanten aanbieden; * OPTA stelt de tarieven voor diensten van het dominante bedrijf vast (tariefregulering) * een dominant bedrijf moet alle bedrijven en zichzelf gelijk behandelen (non-discriminatie). De Europese Commissie beoordeelt de marktanalyses van OPTA. In 2012 heeft OPTA zes marktanalyses afgerond: vaste telefonie (twee marktanalyses), gespreksafgifte, breedband voor consumenten, breedband voor zakelijke klanten en ontbundelde toegang tot zakelijk glas. Vaste telefonie In 2012 heeft OPTA twee besluiten over vaste telefonie genomen. Aanvullend besluit marktanalyse vaste telefonie (2008) Het besluit marktanalyse vaste telefonie 2008 geldt voor de jaren Tegen dit besluit zijn bedrijven in beroep gegaan bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb). Het CBb oordeelde in 2011 dat OPTA opnieuw moet beoordelen of de verplichtingen op de zakelijke retailmarkt voortgezet moeten worden. 21

22 In een aanvullende marktanalyse ( heeft OPTA vastgesteld dat KPN dominant is op de zakelijke retailmarkt. KPN wordt een verplichting tot tariefregulering opgelegd. Dit betekent dat KPN aan zakelijke klanten een minimumprijs moet vragen voor vaste telefonie. Zo kan KPN andere bedrijven niet uit de markt drukken door te lage prijzen aan haar retailklanten te vragen. Eind 2012 heeft OPTA de minimumtarieven verlaagd. Besluit marktanalyse vaste telefonie 2012 Het besluit marktanalyse vaste telefonie ( geldt voor de jaren Uit het onderzoek is gebleken dat KPN dominant is op een aantal markten: * de wholesalemarkten voor enkel-, twee- en meervoudige gespreksdiensten; * de retailmarkten voor twee- en meervoudige gesprekken. OPTA heeft KPN daarom een aantal verplichtingen opgelegd. Op de wholesalemarkten moet KPN onder meer gespreksopbouw en wederverkoop van de telefoonaansluiting (WLR wholesale line rental) leveren aan concurrenten. Andere bedrijven kunnen deze diensten inkopen en daarmee vaste telefonie leveren aan consumenten en zakelijke klanten. Op de retailmarkten moet KPN voldoen aan tariefregulering en daarbij aan consumenten een minimumprijs vragen voor vaste telefonie. Gespreksafgifte Bij bellen geven telecombedrijven het telefoonverkeer aan elkaar door (doorgifte) en bezorgen het bij de klant (afgifte). Voor deze diensten brengen de bedrijven elkaar tarieven in rekening. OPTA analyseert de markten voor gespreksafgifte en gespreksdoorgifte en legt zo nodig verplichtingen op. Ander rekenmodel voor kosten bij afgifte telefoonverkeer (MTA-FTA) Uitspraak In het besluit marktanalyse afgifte telefoonverkeer bepaalt OPTA wat de maximumprijs voor gespreksafgifte mag zijn (tariefplafonds). De kosten zijn berekend met het rekenmodel pure BULRIC. Hierbij worden de vaste kosten van de bedrijven niet meegerekend. Dit rekenmodel is aanbevolen door de Europese Commissie. Maar het College van Beroep voor het bedrijfsleven(cbb) heeft bepaald dat OPTA het plus-bulric -rekenmodel moet hanteren. Aanvullend besluit OPTA heeft het nieuwe rekenmodel toegepast in het aanvullende besluit marktanalyse gespreksafgifte ( (FTA-MTA 3b). Dit ontwerpbesluit is bij de Europese Commissie gemeld (notificatie). De Europese Commissie stelt dat 22