Visie op de (liturgie van de) eredienst

Transcriptie

1 Visie op de (liturgie van de) eredienst Zing voor de Heere met dank in uw hart. Kollossenzen 3:16b 1. Inleiding De invulling en vormgeving van de zondagse samenkomst is een veel besproken onderwerp in de gemeente. Dat is ook niet gek, want het maakt een groot deel uit van de geloofsbeleving van de gemeente. Sterker nog het maakt deel uit van wie wij zijn als gemeente. Omdat wij als een eenheid gezamenlijk de Here God willen ontmoeten en aanbidden in onze samenkomsten, is er binnen de Raad gewerkt/nagedacht over onze visie op de eredienst. De Raad wil ook met deze visie degenen die leidinggeven geven aan de samenkomsten of bij de voorbereiding ervan betrokken zijn of dit gaan doen, helpen en verder toerusten in hun taak. Hoe zouden wij als gemeente God moeten eren in onze samenkomsten? In de Bijbel is geen uitgewerkt model, maar zijn wel waarden en principes terug te vinden voor de dienst aan de Here God door de nieuwtestamentische gemeente. Deze waarden en principes moeten de basis vormen voor onze erediensten. Wanneer deze waarden en principes onze samenkomsten typeren, kunnen wij als gemeente een eenheid ervaren en eenparig de Here God aanbidden. Laten we bidden dat wij als gemeente geweldige diensten mogen beleven tot Zijn eer. Wat kunt u van de visie verwachten? Het is niet een complete studie over erediensten. Aan de wijze van viering van avondmaal besteden we bijvoorbeeld geen aandacht. Ook over de prediking zelf wordt niets gezegd omdat dit een studie apart zou vragen. Wat is de visie dan wel? Deze visie is bedoeld als kompas voor de gemeente te midden van onze hedendaagse cultuur die altijd in beweging is. De visie gaat achtereenvolgens in op het doel van de eredienst, Bijbelse waarden en principes, invulling door de zangleider, richtlijn voor de indeling en praktische tips voor de zangleider. 2. Doel van de eredienst: Samen komen en God de eer brengen De hoogste roeping van elke christen is God eer te brengen: Ieder die genoemd is naar Mijn Naam, die heb Ik tot Mijn eer geschapen (Jesaja 43:7) en Broeders en zusters, met een beroep op Gods barmhartigheid vraag ik u om uzelf als een levend, heilig en God welgevallig offer in zijn dienst te stellen, want dat is de ware eredienst voor u. (Romeinen12:1). Zie ook Efeze 5:20; Kolossenzen 3:17 en Hebreeën 13:15. Daarbij is de gemeente dé plaats waar gelovigen leren leven tot eer van de Here God. Christus roept Zijn gemeente immers op om samen te komen rond Zijn Woord, voor onderricht, gebed, gemeenschap en om de doop en het avondmaal te vieren. De samenkomst is in eerste instantie een ontmoetingsgebeuren. God wil tot ons als Zijn gemeente spreken door Zijn Woord en Geest (Aanbidding komt vooral ook tot uiting als wij eerbiedig naar God luisteren), wij komen bij elkaar om gemeenschap in Christus te beleven en elkaar te bemoedigen (Hebreeën 10:25) en wij richten ons eenparig tot de Here God in lofprijzing en gebed. De levende Heer is reëel in ons midden, een mysterie dat wij niet kunnen bewerken! Primair komen we bijeen voor een ontmoeting met de Here God en met elkaar. Dit is als het ware de binnenkant van de samenkomst. 3. Bijbelse waarden en principes voor de eredienst De samenkomst heeft ook een buitenkant. Dat is de liturgie. Liturgie wordt vaak geassocieerd met de eredienst in de traditionele kerken. Maar in feite is het een neutraal begrip. De evangelische

2 theoloog Evert van de Poll definieert het in zijn boek Samen in de Naam van Jezus als de ordening en de vormgeving van de samenkomst en het leiding geven daaraan, en als zodanig uitdrukking van het geloof van de gemeenschap. In het Engels spreekt met in plaats van liturgie van worship. Wij kennen een zogenaamde vrije liturgie. Dat houdt in dat wij geloven dat de plaatselijke gemeente autonoom is in de opzet en invulling van haar samenkomst. In die vrijheid kunnen Bijbelse elementen van de liturgie tot hun recht komen. Wij denken dat de volgende Bijbelse waarden en principes onze liturgie van onze erediensten zouden moeten typeren. Op God gericht Het gaat in de eredienst in de eerste plaats om de verticale relatie; de relatie tussen Hem en ons. God staat centraal. Wanneer wij Hem ontmoeten en ervaren, mogen wij Hem eren en Hem liefhebben met heel ons hart, onze ziel en ons verstand. Wij mogen uitzien naar Gods aanwezigheid. We streven daarom niet naar een atmosfeer van optredens, maar naar een persoonlijke ontmoeting met de Here God. Dit volgens de belofte in Jacobus 4:8, Nader tot God, en Hij zal tot u naderen. Dit betekent ook dat Hij de leiding heeft van de eredienst. Gezamenlijk, niet alleen individueel De Here God wil dat wij Hem gezamenlijk eren, niet alleen individueel. Psalm 149:1 zegt: Halleluja! Zing de HEERE een nieuw lied, Zijn lof zij in de gemeente van Zijn gunstelingen. Zowel in het verborgene als samen in de gemeente wil God gebeden zijn en verheerlijkt worden. Dit lezen we in deze Psalm, maar ook in het Nieuwe Testament (zie bijvoorbeeld Efeze 5:19 en Kollesenzen 3:16). God heeft de samenkomst van de gemeente ingesteld omdat Hij zijn hele gemeente wil ontmoeten. In 1 Korinthiërs 14:26 staat Telkens wanneer u samenkomt, heeft iedereen wel een psalm, of hij heeft een onderwijzing, of hij heeft een andere taal, of hij heeft een openbaring, of hij heeft een uitleg. Laat alles gebeuren tot opbouw. Daarom is het goed dat er in de gezamenlijke dienst wel ruimte is voor persoonlijke inbreng van individuele gemeenteleden in de dienst in bijvoorbeeld gebeden en getuigenissen. N.B.: Dit principe krijgt nog extra ruimte in speciale zang- en gebedsdiensten en de oudejaardienst. Gods Woord is de basis Het Woord van God speelt in de eredienst een centrale rol. De prediking is hierin belangrijk, maar het Woord is niet opgesloten in de preek alleen. Het Woord komt tot ons in alle onderdelen van de dienst, dus ook in liederen, Bijbellezingen, getuigenissen en gebeden. Paulus zegt over het Woord in Kolossenzen 3:16, Laat het woord van Christus in rijke mate in u wonen, in alle wijsheid; onderwijs elkaar en wijs elkaar terecht, met psalmen, lofzangen en geestelijke liederen. Zing voor de Heere met dank in uw hart. Zang en muziek Juich, rechtvaardigen, voor de HEER, de oprechten moeten hem loven. Huldig de HEER bij de klank van de lier, speel voor hem op de tiensnarige harp. Zing voor hem een nieuw lied, speel en zing met overgave. (Psalm 33: 1-3). De bijbel is vol van de oproep om voor onze Heer te zingen (zie bijv. Efeze. 5:19; Kolossenzen. 3:16). Zang en muziek hebben dan ook een belangrijke plek in onze diensten. Met onze liederen prijzen we onze God en verkondigen we Gods blijde boodschap naar elkaar en naar de wereld. Orde, harmonie en kwaliteit

3 De eredienst wordt gekenmerkt door orde. De dingen die plaatsvinden weerspiegelen ook de wijze waarop christenen met elkaar omgaan en vinden op gepaste wijze binnen de gemeente plaats. 1 Korinthiërs 14:40 Laat alle dingen op een gepaste wijze en in goede orde gebeuren. Kolossenzen 2:5 Want al ben ik lichamelijk afwezig, toch ben ik in de geest bij u. Ik zie met blijdschap de goede orde onder u en de vastheid van uw geloof in Christus. In onze diensten streven we er ook naar dat het zingen en andere elementen in de eredienst kwaliteit heeft. Dit streven heeft bijbelse wortels. In 2 Kronieken 29:25 staat, Ook stelde hij de Levieten in het huis van de HEERE op, met cimbalen, met luiten en met harpen, volgens het gebod van David en van Gad, de ziener van de koning, en van Nathan, de profeet. Want dit gebod was gegeven door de hand van de HEERE door de dienst van Zijn profeten. Daarmee proberen wij op zo n manier te zingen, spelen, bidden en preken dat de aandacht van mensen niet wordt afgeleid door slordige noch door een overdreven uitvoering. De muziek vervult een dienende functie. Hoofd en hart De eredienst is een moment om diepe en echte emoties in onze gebeden naar de Here God, te kunnen uiten. Daarbij gaat het om vreugde, dankbaarheid, vertrouwen, maar ook om verdriet, angst enz. We mogen dat wat in ons hart omgaat naar Hem uiten. Psalm 62:8 leert ons, Vertrouw op Hem te allen tijde, volk; stort uw hart uit voor Zijn aangezicht. God is voor ons een toevlucht. Wanneer wij ons uiten naar de Here God laten we daarmee zien dat wij geloven dat God ons hoort en dat Hij zich verheugt in onze reactie naar Hem. Uitingsvormen Je uiten kan zowel met woorden als fysiek. Fysieke uitingen die we in de Bijbel; tegenkomen zijn onder andere het opheffen van handen (Psalm 63:4), knielen (Psalm 95:6) en klappen (Psalm 47:1). Naast het feit dat de uitingsvormen van aanbidding naar de Here God verschillen per cultuur, kan het ook verschillen per persoon. Dat mag zichtbaar zijn. De verschillende uitingsvormen mogen echter nooit gebruikt worden om in de eredienst de emoties van mensen te manipuleren. Belangrijk om ons in dit verband af te vragen is of de focus van mijn uiting van aanbidding de Here God is, of de manier hoe ik mij uit Bijbels is en of ik deze uiting uit door het geloof in het volbrachte werk van Christus. Wanneer je deze drie vragen met ja kan beantwoorden, mag je weten dat je door je uitingen de Here God glorie brengt. Eredienst voor gelovigen De eredienst is in eerste instantie bedoeld voor de gelovigen. We uiten immers met elkaar onze toewijding en eer aan de Here God. We heten natuurlijk alle mensen welkom; we laten merken dat we blij zijn dat ze er zijn en laten ze niet aan hun lot over! We willen het evangelie graag met hen delen. Dit uit zich in de manier waarop we rond de dienst gasten benaderen. Kinderen horen erbij Kinderen horen er helemaal bij. We willen daarom dat kinderen reeds als kind betrokken gemeenteleden worden. Daarom is het goed dat het kind zich aangesproken voelt en zich deel van het geheel weet. Omdat de verstandelijke vermogens en de emotionele ontwikkeling van kinderen nog in ontwikkeling zijn, is het van belang in de samenkomst tijd te nemen hen expliciet aan te spreken. In een lied van een jarig kind, in een deel van de preek, via een speciaal lied of hoe dan ook. In onze diensten mogen jarige kinderen in een bepaalde leeftijdscategorie daarom een lied opgeven.

4 4. Invulling zangleiding Hierboven zagen we al dat in de dienst het eren van God een erg verschillende invulling kan krijgen. De nieuwtestamentische gemeente heeft veel vrijheid gekregen om de eredienst in te vullen. Anders dan ten aanzien van de tempeldienst zijn er geen uitgebreide voorschriften. Een gemeenschap van christenen wordt geacht dit zelf in te kunnen vullen. Dit vraagt daarom een aantal dingen van hen die bij de voorbereiding van de diensten betrokken zijn, specifiek van de zangleider. Een zangleider is geestelijk volwassen. Hij zoekt naar Gods leiding zowel in de voorbereiding als tijdens de dienst. Een zangleider moet muzikaal zijn. Zang en muziek is namelijk een van de meest gebruikte elementen in de eredienst. De zangleider streeft in de dienst niet naar het verzorgen van een optreden, maar naar een persoonlijke ontmoeting met de Here God voor een ieder in de dienst. Een zangleider moet daarom niet ondoordacht, onserieus of oppervlakkig zijn. De zangleider zoekt naar een afwisseling tussen oudere gezangen en nieuwere liederen en kiest niet voor een bepaalde stijl als standaard. Er is geen een eredienst die helemaal aan zal sluiten bij de voorkeur van iedereen. We kiezen echter niet voor één keuze in stijl. We geloven dat er verschillende stijlen qua muziek en tekst zijn waarmee we onze God mogen aanbidden. Voorbeelden van verschillende muziekstijlen: moderne opwekkingsliederen, Psalmen voor Nu, liederen van Johannes de Heer, gezangen, berijmde Psalmen. Voorbeelden van verschillende stijlen qua tekst: belijdende liederen, lofliederen, aanbiddingsliederen, klaagliederen, liederen om tot God te naderen, diaconale, pastorale en missionaire liederen en Bijbelse liederen. 5. Richtlijn indeling eredienst Wij kennen als gemeente een vrije liturgie. God staat centraal, wij willen Hem de eer brengen, door Hem aan het woord te laten (prediking) en Hem de aanbidding, lof en dank van ons zelf te brengen! We gebruiken de volgende richtlijnen voor de indeling van de eredienst. Deze indeling is ondersteunend van aard. Blok Onderdeel Door Tijdsindicatie 1 Zangdienst Welkom, openingsgebed en mededelingen Jarige kinderen Eventueel bijzondere gebeurtenissen (voorstellen, opdragen, getuigenis) Na afloop kinderen naar zondagsschool. Zangleider en Oudste van Dienst 10 min

5 2. Lofprijs en aanbidding Gemeentegebed 3. Woordverkondiging Schriftlezing Preek Dankgebed en voorbede Slotlied Zegenbede Zangleider Spreker 20 min min Bij een Avondmaalsdienst zijn er geen bijzondere gebeurtenissen gepland en is het gemeentegebed verschoven na de viering van het Avondmaal. Het geheel ziet er dan als volgt uit: Blok Onderdeel Door Tijdsindicatie 1 Zangdienst Welkom, openingsgebed en mededelingen Jarige kinderen Om u. kinderen naar zondagsschool. 2. Woordverkondiging Schriftlezing Preek 3. Avondmaal en dankzegging Avondmaal Dankzegging gemeente Collecte Slotlied Zegenbede 6. Praktische tips voor zangleiders Zangleider en Oudste van Dienst Spreker Oudste van Dienst 10 min min min Voorbereiding Voordat je begint met het uitzoeken van de liederen kan je God heel eenvoudig vragen of Hij je wil leiden door zijn Heilige Geest. Een goede en zorgvuldige voorbereiding van de dienst is immers van groot belang. Daar hoort ook bij dat je je verdiept in wat er in onze gemeente afspeelt. En houdt bij de voorbereiding gemeenteleden en bezoekers van de dienst in gedachten. Het gaat er immers om dat zij een persoonlijke ontmoeting met de Here God mogen ervaren tijdens de dienst. Daarvoor moet je ze betrekken bij wat er gebeurt in de dienst. Betrek tijdig ook de muzikanten en zangers bij de liturgie voor de dienst. Zo kunnen ook zij zich goed en tijdig voorbereiden. Je kan het beste eraan werken om uiterlijk een week voor de dienst de liederen en liturgie gereed te hebben. 2 Zingen Opgewekte liederen die ook goed bekend zijn, zijn goed om de dienst mee te beginnen. Het is prettig en fijn voor mensen om direct mee te kunnen zingen. Het helpt mensen om zich op God te

6 richten en Hem te ontmoeten. Het brengt een besef van het zijn in Zijn aanwezigheid. Ook is het een krachtig getuigenis naar de ongelovige bezoeker. 3 Passend Kies liederen die passen bij de gemeenteleden. Maar kijk ook of de liederen muzikaal bij elkaar passen, de woorden bij de melodie, en of het makkelijk mee te zingen is voor de gemeente. Let erop of er een goede mix is van rustige liederen en uptempo liederen. 4 Leiden naar God Bedenk dat gemeenteleden misschien onvoorbereid zijn gekomen en niet direct gereed zijn om onze Heer te kunnen eren vanaf het begin van de dienst. Realiseer je dat jij als zangleider hen mag leiden naar Gods aanwezigheid. Leiden, je kan mensen niet naar Hem duwen of commanderen. Bij het kiezen van de liederen kan je daarom kijken naar wat een lied met jezelf doet: raken deze woorden en de melodie mij en waarom? 5 Op God richten Mensen zijn vaak vol van de dingen van de dag, dingen die hen misschien wel heel erg bezighouden. Het is goed om aan het begin van de dienst direct te focussen op het doel van de dienst. Dit helpt mensen om de aandacht op God te richten.

7 Bijlage Literatuur Poll, E. W. van de, Samen in de naam van Jezus (Zoetermeer: Uitgeverij Boekencentrum, 2009 Koops, Ronald, Een kerk vol aanbidding! (Uitgeverij Medema) Modderkolk M.en Pape M, Voorgaan in liturgie Afstudeeronderzoek naar de visie van voorgangers op liturgie en de vormgeving van de evangelische samenkomst, voor het complete rapport zie Piper, John, You Shall Worship the Lord Your God, Piper, John, What Unites Us in Worship at Bethlehem?,