Ruim. baan voor het grijze geweld. Sport en senioren: hoe meer, hoe liever

Transcriptie

1 Ruim baan voor het grijze geweld Sport en senioren: hoe meer, hoe liever "Wie sport zegt, denkt aan gespierde lijven, wedstrijden, competities en bekers. Wie sport zegt, denkt aan jongeren." Ziedaar het grootste probleem van de seniorensportverenigingen. Zij proberen alle ouderen te overtuigen om te blijven bewegen. Omdat het gezond is, en omdat ze in een vereniging minder snel vereenzamen. Maar ouderen denken vaak dat sport niets voor hen kan betekenen. En ook de overheid vindt dat: "Het decreet op sportclubs is op het lijf geschreven van de echte competitiesporters. Ons recreatief werk, waar we veel meer mensen mee bereiken, komt in de verdrukking. Kun je je voorstellen: we zijn verplicht om dopingcontrole toe te laten. Voor tachtigplussers!" Er gebeurt veel om ouderen in beweging te houden. En dan gaat het niet alleen om de klassieke "ouderlingensporten", zoals petanque, wandelen en fietsen. De grote seniorensportfederaties organiseren ook avontuurlijkere activiteiten: skiën, klimmen, of een deathride. "In april van dit jaar hebben wij voor het eerst de Senior Games georganiseerd," vertelt Wouter Delbroek van S-Sport, de socialistische seniorensportfederatie. "Dat was een soort Olympische Spelen voor vijftigplussers, waar ouderen met elkaar in competitie gingen in de disciplines atletiek, basketbal, bowling, badminton, tennis, zwemmen, koersbal, curve-bowling en petanque. Niet allemaal sporten die je associeert met senioren. Er waren een paar honderd atleten uit Oostenrijk, Duitsland, Nederland, Ierland, Italië, Hongarije en België. Het was een prachtig initiatief dat vanaf nu om de twee jaar zal plaatsvinden. In 2005 gaat het naar Nederland, en daarna is Italië aan de beurt. Het is onze hoop om het ooit écht Senior Olympics te mogen noemen. Daarvoor moeten we nog een lange weg afleggen, maar Jacques Rogge heeft alvast het peterschap opgenomen. In ieder geval zijn we geslaagd in ons doel: de beeldvorming over ouderen en sport bijstellen. Sportende ouderen zijn niet allemaal brave wandelaars of gezapige fietsers. Ik ken ouderen die meer conditie hebben dan veel jongeren!" Dubbele beweging "Toch mogen we ook niet te veel focussen op die oudere topsporters," vindt Ingrid Peeters van de vzw Seniorensport, een onderdeel van de Kristelijke Bond van Gepensioneerden. "Het hoofddoel van seniorensport is ouderen aan het bewegen 24 weliswaar

2 houden. Bewegen is gezond, op elke leeftijd en op welke manier ook. In de media wordt te veel het beeld in stand gehouden van sport als iets waar je jong voor moet zijn, en fit. Sport komt alleen aan bod als het over topsport gaat, over competitiesport. Daardoor creëer je bij veel ouderen het gevoel: dit is niets meer voor mij. En daar moeten we net vanaf. Wij spreken dan ook niet over sport, maar over bewegen. Het is goed om bepaalde actieve ouderen de kans te bieden om nog aan competitiesport te doen, maar het is nog veel belangrijker om die grote groep ouderen die dat niet meer ziet zitten, toch op een of andere manier actief te houden." De twee invalshoeken weerspiegelen de dubbele trend in de huidige seniorensport. Enerzijds organiseert men een ruimer en avontuurlijker sportaanbod. Anderzijds is het aanbod er op gericht alle ouderen aan het bewegen te krijgen. "Die twee trends vallen samen met de twee groepen ouderen waar we mee te maken krijgen," vertelt An Derkinderen, lesgeefster relaxatie bij het Brusselse seniorencentrum Fit en Fel. "Je hebt de groep ouderen die opgegroeid is in een tijd toen sport voor iedereen lang nog niet ingeburgerd was. Sport was iets voor een kleine groep atleten. Pas in de jaren zeventig is het idee gegroeid dat sport te maken heeft met gezondheid. Je hebt dus een groep ouderen die hun hele leven nooit gesport heeft. Hen bieden we laagdrempelige activiteiten, zoals wandelen, fietsen, petanquen. Deze mensen bewegen graag in groep, omdat het sociale aspect net zo belangrijk is, zoniet belangrijker. Anderzijds is er de groeiende groep nieuwe ouderen, die vroeger wél veel sport gedaan hebben. Die komen af op onze individuele activiteiten, en die willen graag meer uitdaging in het aanbod. Ze zijn jonger dan die andere groep, ze kunnen fysiek meer aan, ze willen badmintonnen, of tennissen, of zwemmen... Zij doen ook graag nog aan competities mee, daar waar dat die andere groep net afschrikt. Je moet dus de twee aanbieden." Hoe bereik je ze? Eigenlijk hoef je als oudere niet veel te doen om gezond bezig te zijn. Wie elke dag een wandeling met de hond maakt, of zijn boodschappen te voet doet, is meer dan waarschijnlijk goed bezig. Drie keer per week gedurende een halfuurtje bewegen is voldoende. En toch blijft er een te grote groep die zelfs die minimale inspanning niet doet. Die een zittend leven leidt, en risico loopt om te vereenzamen. Hen proberen de federaties te bereiken. "De meeste federaties zijn historisch gegroeid uit een traditionele zuil," zegt Peeters. "Het voordeel daarvan is dat die sowieso een uitgebreide ouderenwerking heeft. De KBG heeft een ledenaantal van ouderen! Daar zitten er veel bij die nooit hebben gesport en er ook nog niet aan gedacht hebben om te gaan sporten. Die komen daar kaarten, haken, of ze volgen cursussen... Wij gaan spreken voor die afdelingen. Ons vertrouwen ze, en vaak gebeurt het dat ze na zo n gesprek zeggen: Wel ja, wij gaan eens wandelen of fietsen! Dat doen ze niet als de gemeente iets organiseert. De gemeentelijke sportdiensten bereiken vooral ouderen die uit zichzelf het initiatief nemen." Ook het Brusselse seniorencentrum maakt hun leden warm via de reguliere ouderenwerking. Derkinderen: "De mensen die hier een taalcursus komen volgen, of een keer per jaar een busuitstap maken, worden op de hoogte gehouden van het sportaanbod. We werken ook samen met andere ouderenorganisaties. En vijf keer per jaar organiseren wij Brussel Beweegt. Dat zijn bewegingsnamiddagen waarop we telkens enkele honderden ouderen mogen verwelkomen, die voordien meestal nooit aan sport hebben gedaan. Voor we zo n namiddag organiseren, brengen we eerst alle ouderenorganisaties van de buurt samen. Zij mogen mee beslissen welke activiteiten er georganiseerd worden. Wat vinden hun leden leuk? We sluiten een overeenkomst met De Lijn, die de senioren haast voor de deur komt ophalen en s avonds weer afzet. Alles om die eerste instap zo laagdrempelig mogelijk te houden." Delbroek: "Dat lijkt op onze internationale seniorensportdag!" Peeters: "En op onze seniorenlentejogging! Die grotere evenementen zijn inderdaad goed om ouderen eens te laten proeven van een sport. Laat ze een middag meedoen, dan zien ze zelf dat het niet zo moeilijk is, dat ze het leuk vinden, en dat ze er andere mensen ontmoeten. En verder moet je er natuurlijk voor zorgen dat de omstandigheden aangepast zijn aan ouderen. Die zoeken vooral activiteiten om overdag te doen. s Avonds krijg je ze niet makkelijk buiten. Daarbij mag het niet te duur zijn. En je moet ervoor zorgen dat de sporten weliswaar 25

3 aangepast zijn aan hun leeftijd en lichaam. Dat ze met andere woorden niet te belastend zijn." Geen sportclubs Allemaal redenen waarom de meeste ouderen liever niet naar een gewone sportclub gaan. "Ik wil niet beweren dat sportclubs niet open staan voor ouderen," zegt Delbroek. "Maar ze leveren ook geen speciale inspanning voor hen. Men getroost zich heel wat moeite om jonge kinderen aan het sporten te krijgen. Dat is niet het geval met senioren. Er zijn geen aparte ouderenafdelingen, geen gespecialiseerde lesgevers, de senioren moeten s avonds komen... Ouderen willen kunnen sporten met mensen van hun eigen leeftijdscategorie. Als je in een groep van dertigers zit, dan voel je je minder op je gemak. Je voelt je altijd de oudste, de traagste..." Peeters: "Tijdens onze lentejogging werken we met leeftijdscategorieën van vijf jaar. Een oudere, die zich altijd heeft moeten meten met veel jongere sporters, krijgt nu plots de succeservaring: ik kan toch nog winnen! Een gewone voetbalploeg zal ook wel een veteranenteam hebben, maar dat zijn dan veertigers, hooguit vijftigers." Die voorkeur om onder leeftijdsgenoten zijn, geldt ook voor de lesgevers. Derkinderen: "We hebben natuurlijk jonge lesgevers die regent Lichamelijke Opvoeding of kinesist zijn, maar we werken ook veel met vrijwilligers. Dat zijn zelf ouderen, die van ons een opleiding krijgen. Zij dwingen respect af. Als ik zeg dat ze een bepaalde oefening nog kunnen, dan hoor ik: Jij hebt makkelijk spreken, jij bent dertig jaar jonger! Maar als een vrouw van zeventig dat zegt, dan geloven ze haar, want zij is even oud als hen. Onze oudste lesgeefster is 82! Ze geeft conditiegym. Soms geeft ze oefeningen waar ik van zou denken: misschien is dat niet meer verantwoord. Maar omdat zij het is, doen de cursisten dat." Seniorensportcentra hebben ook de medische en gerontologische knowhow. "Al moet je dat zeker niet overdrijven," nuanceert Peeters. "Het is niet zo dat je als oudere alleen mag sporten onder doktersbegeleiding. Dat zou een verkeerde boodschap zijn. Als je een keer naar de huisarts gaat en je doet daar een inspanningstest, dan kan die je perfect vertellen wat er verantwoord is. Maar onze lesgevers houden natuurlijk automatisch rekening met de leeftijd van hun leerlingen, wat in een gewone sportclub niet het geval is." Delbroek: "Wij vragen onze leden wel om een medische fiche in te vullen, zodat we op de hoogte zijn van hun medische verleden. We hebben ook een medische commissie, die onze activiteiten doorlicht op hun haalbaarheid. En de sporten zelf worden soms een beetje aangepast. "Maar niet veel!" waarschuwt Delbroek. "Soms maken we het veld wat kleiner, of laten we een wedstrijd minder lang duren. In plaats van honderd meter zwemmen organiseren we vijftig meter, bijvoorbeeld. Sommige zeer intensieve sporten als squash bieden we niet aan. Maar we wijzigen nooit de spelregels. Dat zou beledigend zijn." Welzijn door deskundig advies Mensen met rug- en nekklachten, maar ook diegenen die klachten willen voorkomen, vinden bij Nirwana de comfortabele, doordachte oplossing. De kinesitherapeuten in ons team staan garant voor vakkundig en gepersonaliseerd advies. Nirwana biedt een uiteenlopend gamma: van slaapsystemen, stoelen, relaxzetels, tafels, kantoor- en kindermeubilair tot babyproducten en comfortschoenen van plantaardig gelooid leer. Bovendien streven we er naar dat de producten in ons gamma ecologisch verantwoord zijn: een lange levensduur hebben, uit natuurlijke en herwinbare materialen bestaan of recycleerbaar zijn. Wij geven u graag meer uitleg. De Bruynlaan 127 > B > 2610 Wilrijk > di t/m zat: 10u-18u Tel > Fax > info@nirwana.be dhr naam voornaam adres plaats Ja, ik wil meer informatie ontvangen over Nirwana. mevr nr bus postcode telefoon Gelieve deze bon terug te sturen of door te faxen naar Nirwana. Nirwana respecteert uw privacy conform de wet van 8/2/92. weliswaar 26 weliswaar

4 De rusthuizen De moeilijkste groep om in beweging te krijgen, zijn de hoogbejaarden in de rusthuizen. Peeters: "Ook voor hen - zéker voor hen - is in beweging blijven noodzakelijk om zo lang mogelijk zelfstandig en gezond te blijven. Heel wat rusthuizen hebben een bewegingsmoment in hun weekplanning staan, maar er zijn er toch ook veel die niets doen. Dat is geen verwijt. Ze kampen met personeelstekort en geldgebrek. Dus proberen wij hen te helpen. Onze federatie organiseert cursussen voor lesgevers zitdans en zitgym. Dat zijn dansen of gymnastiekoefeningen voor mensen die nog moeilijk uit hun stoel kunnen. We bieden de rusthuizen aan om bij hen een demonstratie te komen geven. We sporen onze actief dansende senioren aan om een optreden te geven in een rusthuis. Eerst treden ze op, en dan zeggen ze: En nu mogen jullie meedansen. Als de rusthuisbewoner nog moeilijk kan staan, of de pasjes niet meer kan onthouden, neemt de actieve oudere hem of haar bij de handen. De oudere uit het rusthuis moet alleen meebewegen. Dat geeft zo n vreugde bij die mensen. Eindelijk iemand die hen aanraakt, die hun bij de handen neemt, die in hun ogen kijkt, die met hen danst!" Toch meent ook Wouter Delbroek dat hoogbejaarden te weinig gestimuleerd worden om te bewegen. "Er is een leemte in de residentiële sector. Animatoren, ergotherapeuten en kinesitherapeuten leveren schitterend werk, maar de aandacht voor beweging beperkt zich in veel rusthuizen tot een uurtje per week, of per maand. Dat brengt niet zoveel op." S-Sport heeft een project uitgewerkt dat ouderen in rusthuizen moet toelaten om op individuele basis, wanneer ze dat zelf willen, een aantal eenvoudige bewegingsoefeningen te doen. "De bedoeling is dat je elke avond als je op je kamer komt tien minuten of een halfuurtje je oefeningen doet. Dat zijn eenvoudige bewegingen, die geen voorbereiding of lessen vragen. Het zijn bewegingen die gemodelleerd zijn naar de dagdagelijkse handelingen, zoals tanden poetsen, je aankleden, veters knopen, vork naar je mond brengen... Als je die oefeningen doet, zul je die langer zelfstandig kunnen uitvoeren." Op dit moment wacht S-Sport nog op erkenning van het project. Dopingcontrole voor tachtigplussers Vorig jaar stelde het Vlaams Ouderen Overleg Komitee (OOK), in samenwerking met de grote seniorensportfederaties, een actieplan op, waar voor de overheid een stand van zaken opgemaakt werd en voorstellen voor de toekomst geformuleerd. De belangrijkste knelpunten zijn het tekort aan goedopgeleide lesgevers, en het ontbreken van een decretaal kader voor de seniorensport. "In de opleidingen kinesitherapie of Lichamelijke Opvoeding gaat de aandacht nog te veel naar jongeren," zegt Peeters, die de nota mee schreef. "Ik geef in de Hogeschool van Limburg een dag per jaar les over ouderen en sport. Eén dag per jaar! Natuurlijk komen veel van die studenten later als leraar in het onderwijs terecht, maar er zijn er ook veel die op sportdiensten van de gemeente gaan werken, en daar moeten ze wél oog hebben voor de sportende senioren." Maar het is vooral het sportdecreet dat de federaties dwars zit. "Dat is geheel op het lijf geschreven van de competitiesporters, van de topsport, van de sportclubs. Recreatiesporten worden er op alle manieren door beknot. Probeer maar eens volkssporten te organiseren. Die worden niet erkend in het decreet, dus vind je er ook geen begeleiders voor, dus krijg je geen subsidies... Nog een voorbeeld. Op de erkende sporttakkenlijst staat wielrennen. Fietsen is niet hetzelfde als wielrennen! Als wij onze fietsbegeleiders willen laten erkennen - wat betekent dat we subsidie krijgen om hen te betalen - dan moeten ze een opleiding volgen waarin het hele pakket zit, dus ook mountainbike en koersen en zo. Veel van onze begeleiders zijn daar zelf te oud voor. Terwijl het recreatieve fietsen in Vlaanderen toch veel breder verspreid is dan het echte wielrennen! Als sportclub kunnen we extra subsidies krijgen als we investeren in jeugdsport. Waarom wel in jeugd- en niet in ouderensport? Nog een laatste, en het meest absurde voorbeeld: als wij erkend willen worden als sportorganisatie, dan moeten we dopingcontroles toelaten. Voor tachtigplussers! En als socio-culturele vereniging kunnen we evenmin erkend worden, want daar hoort sport dan weer niet bij. We vallen tussen twee stoelen." Het actieplan is opgesteld op vraag van toenmalig minister van Welzijn Mieke Vogels. Toen het plan klaar was, verdween Vogels van het toneel, net als haar collega van Sport Bert weliswaar 27

5 Anciaux. Het is nu stil geworden rond het plan. "We hebben een afspraak gevraagd met de nieuwe ministers Keulen en Byttebier. Het valt af te wachten of zij dezelfde prioriteiten stellen als hun voorgangers. We hopen uiteraard van wel. Seniorensport zorgt voor het sociale en medische welzijn van de altijd maar groeiende groep ouderen. En u weet, ouderen die gezond zijn en zich goed voelen, die kosten de staat veel minder aan opvang en gezondheidszorg. Het beetje dat je in ons investeert, betaalt zich dubbel en dik terug." tekst Tom Naegels foto s Stephan Vanfleteren S-Sportfederatie - Sint Jansstraat 32/38, 1000 Brussel. Tel.: Fax: s-sport@socmut.be KBG Seniorensport - Haachtsesteenweg 579, 1031 Brussel. Tel.: Fax: ingrid.peeters@seniorensport.be Seniorencentrum - Leopoldstraat 25, 1000 Brussel. Tel.: Fax fitenfel@seniorencentrum-brussel.be Ouderen Overleg Komitee - Mie Moerenhout, Koningsstraat 136, 1000 Brussel. Tel.: Fax: mie.moerenhout@vlaams-ook.be De bijzonderste ouderensporten Een van de leuke dingen aan oud worden, is dat u allerlei exotische sporten mag beoefenen, waar jongere mensen nauwelijks het bestaan van vermoeden. Kent u deze? Koersbal is een soort combinatie tussen petanque, bowlen en discuswerpen. Bedoeling is om schijven zo dicht mogelijk bij een wit balletje te rollen. Hou er wel rekening mee dat schijven zelden rechtdoor en meestal in een boog rollen. Curling werkt een beetje volgens hetzelfde principe, alleen gaat het hier om een platte schijf, die je zo dicht mogelijk bij het centrum van ringen moet glijden. Oorspronkelijk wordt het spel gespeeld op ijs, maar voor ouderen met koude voeten is er een variant op matten. Curling kan gespeeld worden van in de rolstoel. Netbal, vroeger vrouwenbasket genoemd, is een rustigere, vriendelijkere versie van basketbal. Je mag niet lopen met de bal. Fitbal is turnen op muziek met reuzengrote ballen Rekkergym, u raadt het, is turnen met een grote rekker tussen uw voeten Stoelaerobic en stoeldansen zijn vormen van dansen en aerobic die ook mensen, die moeilijk rechtstaan, nog kunnen meedoen. Een variant is combinatiedans, waarbij een rechtstaande danser de handen vastneemt van de zittende oudere, en met hem/haar danst. Bewegingstips voor ouderen Vinnig Vlaanderen is een project van de Vlaamse regering dat iedereen wil stimuleren om meer te bewegen. Op haar website ( staan tips voor alle leeftijdsgroepen om meer en beter te bewegen. Dit zijn de tips voor ouderen. Gezin maak dagelijks een wandeling kies een vaste dag om met vrienden of familie te fietsen, te wandelen zet de auto iets verder en loop nog een eindje ga met de kleinkinderen op pad stap eens een bushalte verder doe turnoefeningen na het ontwaken poetsen of tuinieren? dat is ook bewegen ga sportende kleinkinderen aanmoedigen beperk periodes van inactiviteit, zoals tv-kijken werk in je tuin of in die van je kinderen Vereniging organiseer eens vaker een doe-activiteit bespreek de werking tijdens een wandeling ga te voet of met de fiets naar de vergadering ga samen steden verkennen word lid van een wandelclub 28 weliswaar