Hardware. Regien ten Napel ; L Zandman. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteurs Regien ten Napel ; L Zandman Laatst gewijzigd 06 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Aardewerk Cement Glas & Kristal Hout Kaarsen Kunststof Mandwerk Metaal Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Aardewerk Keramiek: Bloempotten en vazen zijn er in allerlei soorten en maten. Veel van die potten en vazen zijn van keramiek. Onder keramiek verstaan we alles wat van gebakken klei is gemaakt. Dakpannen, borden, bloempotten, het is allemaal keramiek. In de groene detailhandel werk je vaak met bloempotten, plantenbakken en vazen. Om deze artikelen goed te kunnen gebruiken en verkopen moet je iets weten van de productie en de eigenschappen ervan. Aardewerk kun je op diverse manieren onderverdelen, ten eerste in poreus en waterdicht. Andere verdelingen zijn geglazuurd en ongeglazuurd, geschikt voor snijbloemen en planten en heel simpel, groot of klein. Onder keramiek verstaan we: - roodstenen aardewerk; - aardwerk; - steengoed; - porselein. machinaal vervaardigen kn.nu/ww.9ab706a (youtube.com) Handmatig vervaardigen kn.nu/ww.ff68aeb (youtube.com) Pagina 2

4 Roodstenen aardwerk Het bekendste roodstenen aardewerk is de roodstenen bloempot. Je hebt ze voor binnen en voor buiten. De roodstenen potten voor binnen zijn poreus (waterdoorlatend) en ze zijn gebakken op 1000 graden. Roodstenen potten voor buiten zijn vaak verschillende van vorm en kleur. Ook de eigenschappen van deze potten verschillen sterk. De meeste kun je in de winter niet buiten laten staan omdat ze dan kapot vriezen. Potten die niet vorstbestendig zijn zijn gebakken op 1000 graden en zijn poreus. Soms worden deze potten in een siliconenbad behandeld om alsnog vorstbestendig te worden. Vorstbestendige potten worden gebakken op 1200 graden. Aardewerk Veel van de vazen en potten die wij in de winkel gebruiken vallen onder de verzamelnaam aardwerk. De meeste vazen en potten zijn voorzien van een glazuurlaag. Door de glazuurlaag zijn ze waterdicht en minder kwetsbaar. Er zijn twee methoden om glazuur aan te brengen. 1. Je laat de gevormde klei drogen (leerhard). Als de klei helemaal droog is kun je het glazuur erop aanbrengen. Vervolgens bak je de pot op 1150 graden. 2.na het vormen en drogen bak je de pot op 1000 graden. De pot is daarna nog poreus (waterdoorlatend) dit noem je biscuit. Op deze gebakken pot breng je de glazuurlaag aan. Daarna bak je de pot opnieuw, maar dan op 1150 graden. Aardewerk heeft al nadeel dat er kleine scheurtjes kunnen ontstaan in het glazuur als je het een aantal keren gebruikt. Bovendien springen er snel stukjes af bij ruwe behandeling. Pagina 3

5 Porselein: Porselien is een hard, doorschijnend keramisch product dat niet poreus is. Het is doorgaan wit van kleur. De grondstoffen zijn porseleinaarde, veldspaat en kwarts. Veel porseleinaarde zorgt voor verminderende doorschijnbaarheid maar maakt dat het product goed bestand is tegen temperatuursverschillen. Door veel veldspaat toe te voegen wordt het product meer doorschijnend maar ook breekbaarder (brosser). Steengoed Steengoed noem je ook wel gres of stoneware. Het zijn producten van klei die op temperaturen tussen 1250 en 1350 graden worden gebakken. Deze artikelen zijn harder en goed waterdicht. Door de hoge baktemperatuur smelt een klein gedeelte van de grondstof, waardoor een glazig uiterlijk ontstaat. Dat heet sintering. Onder steengoed vallen de producten die veel pottenbakkers leveren aan de detailhandel, denk aan de Keulse potten Ze zijn er in bruin en grijs met donkerblauwe decoratie. aardewerk kn.nu/ww.8786aeb (docx, maken.wikiwijs.nl) Pagina 4

6 Cement Beton Van oorsprong een bouwmateriaal, wit of grijs. Binnenhuis minder geschikt. Het is zwaar en oogt wat lomp. Als je een andere kleur tegenkomt, is het beton bewerkt. Je noemt dat gepatineerd. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat het beton groen ziet van de algen. Die aanslag kun je met heet water en een scheutje algen-verwijderaar verwijderen. Sommige betonnen producten zijn enigszins poreus. In dat geval nemen ze water op en kunnen ze bij vorst kapot springen. Beton is er in verschillende kwaliteiten. Het goedkoopst is een mengsel van zand en cement. Dit is makkelijk te bewerken, maar kwetsbaar. Als je er grind door mengt krijg je een sterker resultaat. Goed mengen zorgt ervoor dat het beton dicht wordt, het is dan beter bestand tegen vorst. Ook zijn er vaak fraaie ornamenten in beton te verkrijgen. Oefening over cement/beton kn.nu/9c02h Inleiding Beton is het alternatief voor asbestcement. Beton is er in verschillende kwaliteiten, van poreus tot waterdicht. Beton is meestal wit of grijs. Van oorsprong is het een bouwmateriaal. Toepassing: Nu asbestcementbakken verboden zijn, gaan mensen op zoek naar alternatieven. Als balkonbak kun je ook prima kunststofbakken gebruiken. Verder zie je in de tuin steeds vaker allerlei creatieve oplossingen met beton. Holle bouwelementen zijn ook zeer geschikt om met potgrond te vullen en er planten in te zetten. Voor binnen is beton minder geschikt. Het is namelijk erg zwaar en het oogt vrij lomp door de dikte. In de tuin, waar je de ruimte hebt, geeft dat juist vaak een heel fraai effect. Denk maar eens aan het contrast tussen een stel ranke narcissen die groeien in zulk grof Pagina 5

7 bouwmateriaal. Beton is poreus. Daarom kan het niet lang water vasthouden. Zorg dus voor een laag plastic folie voordat je betonbakken met potgrond vult. 1. Wat zijn nadelige eigenschappen van beton? Waar is beton van gemaakt? Waar is beton van gemaakt? 1. Beton heeft voor- en nadelen. Benoem er van ieders twee 1. Wat wordt er bedoeld met een ornament? zoek een afbeelding... Pagina 6

8 Glas & Kristal Inleiding: Glazen vazen worden veel gebruikt om bloemen in te zetten. Het gebruik van glazen vazen heeft veel voordelen n.l. glas is zeer gemakkelijk schoon te maken, glas is meestal transparant zodat je het waterniveau goed in de gaten kunt houden en machinaal gemaakt glas is vaak goedkoop. Het grote nadeel van glas is dat het zeer breekbaar is. Het maken van glas kn.nu/ww.80396ef (youtube.com) bronnen glas kn.nu/ww.9a6cab7 (docx, maken.wikiwijs.nl) Opdracht glas kn.nu/ww c (docx, maken.wikiwijs.nl) Pagina 7

9 Hout Hout Hout is gemakkelijk te verwerken en wordt mede daarom veel toegepast. Er zijn veel houtsoorten. De voorkeur gaat uit naar milieuverantwoorde houtsoorten. Deze zijn voorzien van een FSC keurmerk. Door gebruik te maken van de natuurlijke vormen en structuren kan het erg decoratief zijn. Ook bij gebeitst hout blijven de structuren zichtbaar. Hout wordt machinaal gedraaid maar ook handmatig gebeiteld. Hout zwelt onder vochtige omstandigheden en krimpt bij droogte. Dat heet werken. Bewaar hout niet op een vochtige plaats, dan ontstaat schimmel; Op een verwarmde plaats kunnen de naden losraken of het hout kan barsten. hout kn.nu/ww.dad4383 (docx, maken.wikiwijs.nl) Pagina 8

10 Kaarsen Kaarsen maken kn.nu/ww.22eff38 (youtube.com) 1.1 Geschiedenis In deze tijd waarin elektrisch licht overal als een vanzelfsprekendheid wordt ervaren en waarin kaarsen een artikel zijn geworden dat sfeer en romantiek moet oproepen is het moeilijk ons voor te stellen dat kaarsen vroeger de enige lichtbron waren. De voorlopers van de kaars waren de olielamp en de toorts, waarbij olie, vet en pit al een rol speelden. Het Latijnse woord voor toorts is "candela", welk woord wij nu nog terugvinden in het Engelse woord "candle" en in het Nederlandse woord voor kaarsenhouder of "kandelaar". In de middeleeuwen werden in Gouda al kaarsen gemaakt door een aantal vlas- of katoenpitten, die op een bepaalde afstand op een stokje hingen, in gesmolten vet of was te dompelen en daarna te laten afkoelen. Deze handeling werd zo vaak herhaald tot de kaarsen de gewenste dikte hadden. Dit waren de goedkoopste talk- of vetkaarsen voor dagelijks gebruik. De kwaliteit was slecht. Het beste materiaal was de bijenwas, dat een gelijkmatige vlam gaf, rustig brandde en het minst droop. Het was ook het duurste materiaal. Bij erediensten werden deze bijenwaskaarsen gebruikt. In 1826 slaagde de Franse scheikundige Chevreuil er in stearinekaarsen te maken. Stearine maakte het mogelijk om kaarsen machinaal te maken, omdat stearine in vormen gegoten kan worden. Naast het traditionele gebruik in de Kerstperiode zien we steeds vaker dat kaarsen gebruikt worden om de sfeer in en om huis te verhogen. Kaarsen bestaan altijd uit een brandbare, gemakkelijk smeltbare stof. De gesmolten stof wordt door de pit (lont) opgezogen en voedt de vlam. De pit bestaat uit katoenen draden, die uit drie snoeren zijn samengevlochten. Pitten worden met anorganische stoffen geïmpregneerd. Deze pit brandt dan gelijkmatig met de grondstof op. De pit moet aan de kaarsdikte worden aangepast. Bij het doven van de kaarsvlam bedekt de pit zich met een laagje was waardoor deze wordt afgesloten van de lucht en niet nagloeit. Nagloeien heeft als nadeel dat de pit kleiner wordt (verast) waarbij een vettige onaangename rook ontstaat. Opnieuw aansteken van de kaars is dan niet meer zo eenvoudig. Vroeger werd de pit niet geïmpregneerd, waardoor deze niet volledig verbrandde. Deze pit moest dan worden "gesnoten" (= op de juiste lengte afgeknipt). 1.2 Fabricage Om kaarsen te vervaardigen worden diverse technieken gebruikt. Pagina 9

11 A. Rollen (alleen handwerk) Hierbij rolt men een pit in een van tevoren tot een dunne laag uitgewalste plaat B. bijenwas. Dompelen (handwerk en machinaal) Een aantal pitten worden aan een rechthoekige plaat bevestigd. Deze pitten worden in vloeibare was gedompeld. Er hecht zich een dun laagje was om de pitten. Dat stolt, zodra de pitten uit de massa gehaald zijn. Deze handeling wordt herhaald tot de kaars de gewenste dikte heeft. C. Gieten (handwerk en machinaal) Voor het fabriceren van kaarsen met een afwijkende vorm. (bijv. figuren e.d.) Vroeger werden gipsvormen gebruikt. Tegenwoordig worden hiervoor vormen gebruikt van siliconenrubber gebruikt. Het eindproduct wordt vaak gelakt of beschilderd. D. Persen (alleen machinaal) Hierbij wordt uitgegaan van paraffinepoeder dat of zelf gefabriceerd wordt of van een raffinaderij gekocht wordt. Dit poeder wordt onder hoge druk in een vorm geperst, waarna de kaars wordt uitgestoten E. Trekken (machinaal) Dit is een verder mechanisering van het dompelen (B). De kaarsenpit wordt net zo lang door een bad met vloeibare was getrokken totdat de vereiste dikte is bereikt. We kennen voor het vervaardigen van kaarsen diverse grondstoffen: Grondstof Was Omschrijving Gebruik - Een vettige verbinding die - Bij het dompelsysteem door bijen in honingraten - Voor handwerk afgescheiden wordt Eigenschappen - Druipt - Trekt krom - Lange brandduur - Druipt niet Stearine - Een mengsel van hogere - Bij gieten in mallen - In vetzuren door distillatie optrek- of opdruk machine verkregen uit oliën en vetten - Trekt niet krom - Zuiver wit - Stilstaande vlam - Goede komvorming Volledig geraffineerd: - Laag oliegehalte - Druipt niet Paraffine - Op was lijkende stof, gedestilleerd uit ruwe petroleum - Bij dompelen - Bij gieten - Trekt niet krom - Roet nagenoeg niet Half geraffineerd - Hoger oliegehalte - Druipt - Trekt krom - Glazige kleur Pagina 10

12 - Druipt niet Stearine +Paraffine - Mengsel van stearine en paraffine - Bij optrek- en opdrukmachines - Trekt niet krom - Stilstaande vlam - Goede komvorming 1.3 Het kleuren Dit kan op twee manieren gebeuren: 1. Door kleurstof aan het gietmateriaal toe te voegen. Dit geeft vermindering van kwaliteit. De brand eigenschappen worden daardoor duidelijk minder goed. 2. Door de kaarsen na vervaardiging in kleurstof te dompelen (nadompelen). Dit geeft uitstekende brandeigenschappen. Maakt men gebruik van in vet opgeloste kleurstoffen, dan kan de kleur na verloop van tijd verschieten. Bij synthetische kleurstoffen die gebruikt worden, treedt géén verkleuring op. Vooral de firma Molca maakt van de zgn. nadompelmethode gebruik. Het voordeel van deze methode is dat er tevens een goede komvorming ontstaat, doordat de kleurlaag een iets hoger smeltpunt heeft dan de kern van de kaars. 1.4 Verwerking Kaarsen verlangen de volgende behandeling: - plaats een kaars nooit in de nabijheid van een warmtebron; - vermijd tocht, anders gaat de vlam bewegen waardoor de kaars slecht gaat als de kaars gaat walmen, doof haar dan, maak de pit iets korter, (pit nooit wacht tot de was gestold is. Steek de kaars dan weer aan; branden;. rechtbuigen) bij uitblazen altijd de hand achter de kaarsvlam houden, dat voorkomt het wegblazen van gesmolten was; doof de kaars bij voorkeur door de pit om te buigen in de vloeibare was en zet de pit daarna weer overeind (Kaarsendover); als de kaars te dik is voor een kandelaar, houd dan de onderkant in warm water zodat hij zacht wordt; als de kaars te dun is voor een houder, dan is er hechtwas in de handel die de kaars overal kan doen staan. (Bij gekleurde kaarsen de kleurrand onderaan wegsnijden voor betere hechting); maak nooit een draaiende beweging in de kaarsenstandaard omdat dan de opgelegde kleurlaag kan beschadigen; eventuele als kaarsen in groepjes bij elkaar in een arrangement komen, denk dan aan onderlinge afstand i.v.m. de warmte van de vlam; een juiste als een kaars wat vuil is geworden, dan met een warme wollen doek opwrijven. Bij erg vervuilde kaarsen kunnen deze schoongemaakt worden met tetra (verkrijgbaar bij de Pagina 11

13 drogist); - stearinekaarsen kunnen liggend worden opgeborgen, koel en in het donker; bijenwas-, paraffine- en compositiekaarsen moeten hangend aan de pit bosjes worden opgehangen. Ook hier koel en donker. 1.5 gebundeld in Fabrikanten Enkele belangrijke fabrikanten zijn: Apollo - Gouda (Gouda kaarsen) Bolsius - Schijndel (Produceert vooral de goedkopere kaarsen) Haweka - Etten-Leur (Produceert een kwalitatief goed product in een (Molca) - ruime kleurschakering) Opdracht kaarsen kn.nu/ww.5772c04 (docx, maken.wikiwijs.nl) Oefening over kaarsen kn.nu/jqm2d Maak de vragen om te kijken of je voldoende kennis hebt over kaarsen Waarom verkopen we kaarsen? In de middeleeuwen maakten ze kaarsen van dierlijke vetten en bijenwas? De techniek van het kaarsen trekken wordt tegenwoordig niet meer gebruikt. waar of niet waar? Pagina 12

14 Hoe worden kaarsen vervaardigt? In welke tijd van het jaar verkoop je veel kaarsen? wat kan er met kaarsen gebeuren die te lang in de winkel liggen? Pagina 13

15 Kunststof Kunststof Kunststof is in allerlei vormen, kleuren en maten te krijgen. Het is stevig, licht, waterdicht en goedkoop. Kunststof Kunststof ondergronden zijn bij uitstek geschikt voor trendy toepassingen. Kunstenaars bedenken allerlei bijzondere vormen van verschillende materialen. Bij grote belangstelling brengt een fabrikant het in grote aantallen op de markt. Dat levert een mooi product op voor een betaalbare prijs. Voordelen kunststof: gaat niet snel kapot; waterdicht; niet zwaar; betaalbaar. kunststof kn.nu/ww.9b955e2 (docx, maken.wikiwijs.nl) Moodboard kunststof kn.nu/ww.ceac121 (docx, maken.wikiwijs.nl) Pagina 14

16 Mandwerk Manden vlechten kn.nu/ww.ea9f6b9 (youtube.com) mandwerk kn.nu/ww.d49bef4 (docx, maken.wikiwijs.nl) Opdracht mandwerk kn.nu/ww.8ff001f (docx, maken.wikiwijs.nl) Pagina 15

17 Metaal metaal kn.nu/ww.b264eca (docx, maken.wikiwijs.nl) Opdracht metaal kn.nu/ww.d2a7d5c (docx, maken.wikiwijs.nl) Opdracht hout kn.nu/ww.d73dcb6 (docx, maken.wikiwijs.nl) Pagina 16

18 Antwoorden Antwoorden: Oefening over cement/beton 1. Wat zijn nadelige eigenschappen van beton? Beton is poreus (waterdoorlatend) en erg zwaar om te hanteren. Aantal punten juist antwoord: 1 Waar is beton van gemaakt? Waar is beton van gemaakt? Beton is er in verschillende kwaliteiten. Het goedkoopst is een mengsel van zand en cement. Dit mengsel is gemakkelijk te bewerken, maar geeft een kwetsbaar product. Meng je er ook grind door, dan krijg je een sterker resultaat. Lang en goed mengen zorgt bovendien dat het beton dicht wordt. Er zit nauwelijks nog lucht in en daardoor wordt het minder poreus. Het is dan ook beter bestand tegen vorst. Aantal punten juist antwoord: 1 1. Beton heeft voor- en nadelen. Benoem er van ieders twee Voor binnen is beton minder geschikt. Het is namelijk erg zwaar en het oogt vrij lomp door de dikte. In de tuin, waar je de ruimte hebt, geeft dat juist vaak een heel fraai effect. Denk maar eens aan het contrast tussen een stel ranke narcissen die groeien in zulk grof bouwmateriaal. Beton is poreus. Daarom kan het niet lang water vasthouden. Zorg dus voor een laag plastic folie voordat je betonbakken met potgrond vult. Beton is zwaar waardoor het stabiel is in de tuin en het geeft een mooie natuurlijke uitstraling. Aantal punten juist antwoord: 1 Pagina 17

19 1. Wat wordt er bedoeld met een ornament? zoek een afbeelding... Een ornament (Latijn ornare en ornamentum, dat respectievelijk versieren en sieraad betekent) is een compositie of versieringselement dat tot doel heeft een voorwerp of gebouwen of delen daarvan te versieren. Van beton zijn het vaak beelden voor in de tuin. Aantal punten juist antwoord: 1 Antwoorden: Oefening over kaarsen Waarom verkopen we kaarsen? Past prima in het assortiment voor decoratie en sfeer Aantal punten juist antwoord: 1 In de middeleeuwen maakten ze kaarsen van dierlijke vetten en bijenwas? waar Aantal punten juist antwoord: 1 De techniek van het kaarsen trekken wordt tegenwoordig niet meer gebruikt. waar of niet waar? niet waar Aantal punten juist antwoord: 1 Hoe worden kaarsen vervaardigt? dompelen, gieten, trekken Pagina 18

20 Aantal punten juist antwoord: 1 In welke tijd van het jaar verkoop je veel kaarsen? najaar ( in de donkere dagen) Aantal punten juist antwoord: 1 wat kan er met kaarsen gebeuren die te lang in de winkel liggen? kromtrekken of verkleuren Aantal punten juist antwoord: 1 Pagina 19

21 Over dit lesmateriaal Colofon Auteurs Regien ten Napel ; L Zandman Laatst gewijzigd 06 October 2016 om 09:23 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Bron Type machinaal vervaardigen Video Handmatig vervaardigen Video Het maken van glas Video Kaarsen maken Video Manden vlechten Video Pagina 20