1) De Wapenheraut 1912/13, bl

Transcriptie

1 DE PORTRETTEN VAN HENDRICK RAMMELMAN EN MARIA VAN HOGENDORP, DOOR F. SCHMIDT DEGENER. In Juli 1912 werden mij door den Rotterdamschen schilderijenhersteller, den heer Luitwieler, twee portretten getoond, man en vrouw, in eenigszins verwaarloosden toestand, die behoorden tot de verzameling van den heer G. Knuttel te Delft en die op naam stonden van Paulus Moreelse. De vloeiende en toch zeer zorgvuldige schildertrant, het krachtige, ietwat metallieke clairobscuur, de wijze om in het hoofdhaar enkele haartjes op haast primitieve wijze te detailleeren, herinnerden vrij levendig aan den Rotterdamschen meester Abraham de Vries. Het was dan ook een satisfactie, dat bij de reiniging, die aan deze schilderstukken hun oorspronkelijken luister teruggaf, de signatuur van De Vries te voorschijn kwam met het jaartal Wie waren er op deze portretten voorgesteld? Het mocht mij in het afgeloopen jaar gelukken de identiteit van de afgebeelden vast te stellen, daarbij geholpen door de duidelijke photographieën, die de heer G. Knuttel Wz. zoo vriendelijk was ter mijner beschikking te stellen. Volgens mondelinge tradities heette de man Van der Stel en behoorde de vrouw tot de familie Ruysch. Bij onderzoek bleek echter het gecombineerde alliantie-wapen, omringd door de grootouderlijke wapens, op de portretten aangebracht, hiermede niet te kloppen. Onder de wapens op het dames-portret is er één, waarmede een Rotterdammer allicht vertrouwd zal zijn, een zwart molenrad op een zilveren veld, het wapen der familie Van Hogendorp. In verband hiermede sloeg ik de verhandeling over het G e- slacht Van Hogendorp (Rotterdam 1867)door J. H.Scheffer op en bevond dat de persoon, met wie datum en leeftijd het best kloppen, moest zijn Maria Jansd. van Hogendorp. Zij behoorde tot het Oud- Schiedamsch-Rotterdamsche geslacht Van Hogendorp. Haar vader was Johan van Hogendorp, over Utrecht naar Rotterdam gekomen, en die aldaar ontvanger der belastingen geworden was. Hij sterft te Rotterdam in 1636, in hetzelfde jaar, waarin hem het burgemeesters-ambt ten deel viel *). 1) De Wapenheraut 1912/13, bl

2

3 PORTRET VAN HENDRICK RAMMELMAN (1641) DOOR ABRAHAM DE VRIES, IN DE VERZAMELING G. KNUTTEL TE DELFT

4 PORTRET VAN MARIA VAN HOGENDORP (1641) DOOR ABRAHAM DE VRIES, IN DE VERZAMELING G. KNUTTEL TE DELFT

5

6 Johan van Hogendorp, wonende te Utrecht, had als weduwnaar 25 Sept te Rotterdam Adriana Wely getrouwd, zelve de weduwe van burgemeester Pieter Vroesen. Het wapen van grootvader van moeders kant, zooals het op het dames-portret voorkomt, moet dus Wely zijn. Een onderzoek in Rietstap gaf daarvoor op: d'azur a la croix d'or. Dit komt uit met het wapen op het schilderij, wanneer men aanneemt dat het azuur door den tijd zoo goed als zwart is geworden. Maria van Hogendorp huwde den 18en November 1640 te Rotterdam met Hendrick Rammelman. Voor Rammelman geeft Rietstap op: de gueulesa trois barres d'or Dit komt uit, hoewel men op een gelijktijdig schepenzegel dit wapen juist in spiegelbeeld vindt. Hendrick Rammelman was de zoon van Willem Hendrickz. Rammelman, wijnverlater en van Maria Roch. Rietstap geeft als wapen der familie Roch op: d'or a une roue de moulin de gueules, hetgeen ditmaal precies uitkomt met het wapen van moeders kant van den voorgestelde. Laten we er tot algeheele geruststelling nog bijvoegen, dat onder de schepen-zegels, afgebeeld in de Bronnen voor de Geschiedenis van Rotterdam het wapen van Roch, het molenrad voorkomt gecombineerd met het anker, dat ook op Rammelman's portret gevonden wordt op de vierde plaats, als het wapen van de vrouw van Rammelman's grootvader Roch. Waar de wapens, ondanks enkele onnauwkeurigheden, zoo precies de beide families aanduiden, mogen we de identiteit der voorgestelden als vaststaand aannemen. Voor de overige wapens vond ik geen genealogische gegevens. Het derde wapen met de drie vogels is in Rotterdam zeer veelvuldig, het komt o.a. voor bij de families Crayestein, Versijden, Prins en Quacq. Het vierde schild doet eenigszins denken aan het wapen van de familie Van der Graef. Dr. E. Wiersum geeft in het Nieuw Ned. Biografisch Woordenboek, deel II, eenige bizonderheden over Hendrik Rammelman. De datum van zijn geboorte is onbekend. In 1644 werd hij gekozen tot lid van de vroedschap, wat hij tot zijn dood bleef; in 1655 was hij burgemeester, tusschen 1645 en 1653 ontmoeten wij hem als gedeputeerde ter dagvaart en sinds 1647 had hij zitting in het college der bewindhebbers van de O.-I. C. der kamer Rotterdam. Hij huwde als weduwnaar Maria van Hogendorp. 117

7 Van zijn eerste huwelijk is niets bekend. Hij sterft in De geboorte-datum van Maria van Hogendorp is eveneens onbekend. Hij moet echter vallen tusschen 1613 en Uit haar huwelijksakte blijkt namelijk, dat zij te Rotterdam geboren is. Nu maken haar ouders 26 Sept voor Notaris Symons een testament, uit hetwelk men moet opmaken, dat zij dan nog kinderloos zijn, terwijl in de Rotterdamsche doop-registers der Gereformeerde kerk, die eerst met October 1617 beginnen, Maria van Hogendorp niet voorkomt. Zij sterft den 27sten Maart Kort na het huwelijk hebben de jonggetrouwden zich laten conterfeiten. Zooals dikwijls op Hollandsche portretten der XVIIe eeuw heeft de man een aangenamer uiterlijk dan de vrouw. Ze mag vriendelijk van aard zijn, een schoonheid was ze niet. Een breede mond, bolle, ver uit elkaar staande oogen, omzoomd van boven door forsche oogleden, van onder door zware wallen, en met groote traanklieren voorzien; een grove neus met uitstaande vleugels, en vergestrekte wenkbrauwen, maken van haar een ondankbaar model. Gelukkig dat de frissche carnatie en het aangename karakter dat uit haar blauwe oogen spreekt, veel goed maken. Het kostuum komt haar ook te hulp. Zij draagt de rijke mode van 1640, die elegantie en pracht in een zoo zeldzaam evenwicht hield, de rok van glanzende zwarte zij waarop de transparante fichu ligt, met zware, kostbare kant omzoomd. Rammelman is iets eenvoudiger gekleed. Ook hij heeft de goedige, open uitdrukking, maar daarbij iets nuchters en energiekst 1) Hier volgen nog enkele bizonderheden over de familie Rammelman uit het Rotterdamsch archief: Hendrik Rammelman en Maria van Hogendorp maken huwelijksche voorwaarden 22 October 1640 voor notaris Jacob Duyfhuisen. Getuigen zijn voor den bruidegom: Jacob Jacobsz. Roch, bewindhebber van de O.-I. C. te Amsterdam, Doctor Hercules Roch, advocaat en Raad van Amsterdam, en Reynier Dammans, zijn ooms en neef; voor de bruid: Nicolaes Arentsz. van Naerden en Mr. Daniël van Hogendorp, oud-burgemeester van Rotterdam en tegenwoordig gecommitteerde Raad, haar oom, neef en voogd. Den 5<*en Augustus 1648 koopt Hendrik Rammelman een huis aan de Zuidzijde van het Haringvliet (prot. n. 3972) voor f (inbegrepen f 600 voor 't goudleer). Maria van Hogendorp maakt haar testament voor notaris Delphius den 23*ten Febr Het bevat niets bizonders. Haar minderjarige kinderen waren Johan, Willem, Adriana, Maria en Hendrik Rammelman. Den 1 sten Mei 1664 verkoopt Mr. Daniël van Hogendorp, voogd over de weeskinderen van Maria Rammelman, het huis aan het Haringvliet voor f

8 Wat den kunstenaar betreft, Abraham de Vries is omstreeks 1590 in Rotterdam geboren en waarschijnlijk omstreeks 1649 in Den Haag gestorven. In 1628 wordt hij in Antwerpen vermeld, in 1635 in Parijs. Op zijn terugkeer uit Frankrijk schilderde hij te Antwerpen het portret van den Kardinaal-Infant, dat zeer geprezen werd. Hij werkte ook in Amsterdam en in Den Haag. Sedert het bleek, dat het bekende portret van Simon de Vos in Antwerpen van zijne hand is, trok deze bizondere meester weer meer de aandacht. De Vries neemt, door zijn eigenaardig intensieve expressies en zijn zeer aparte techniek, een tamelijk onafhankelijke plaats in onder zijn collega's der XVIIe eeuw. Hij is de beste portretschilder, dien Rotterdam heeft voortgebracht. Johan Rammelman trouwt 5 Dec met Alijda de Lange. Uit dit huwelijk wordt in 1673 een dochter Maria, in 1676 een zoon Hendrik, in 1678 een zoon Pieter en in 1680 nog een Pieter geboren. Den 4<*«i Dec maakt Willem Rammelman zijn testament voor notaris Dirk Meesters. Isaac Elsevier wordt executeur-testamentair. Onder de legaten krijgt o.a. Willem Elsevier, zoon van Isaac Elsevier, een gouden horloge. De begraafplaats der Van Hogendorpen, in het hoogkoor der St. Laurenskerk, ging over in het bezit der familie Rammelman. Van de kinderen van Maria Rammelman overleed Hendrik Rammelman (op de Hoogstraat) in Augustus 1676 zonder kinderen. Johan Rammelman, de man van Alijda de Lange (op het Haringvliet) stierf in de week van 3 9 Dec en liet twee minderjarige kinderen na. Den 2<* Mei 1685, bij de seclusie van de Weeskamer, wordt het testament van Johan Rammelman, in zijn leven luitenant-kolonel, genoemd, dat den 1 Jan voor notaris Dirck Meesters gepasseerd moet zijn. Dit testament is echter in het protocol niet aanwezig. Willem Rammelman (op de Hoogstraat) overleed half September 1684 zonder kinderen. Marya Rammelman, weduwe van Willem Verboom (op de Hoogstraat) overleed in Maart 1723, en liet twee meerderjarige kinderen na. 119