JAARVERSLAG. Stichting Provinciaal Museum Limburg, Het Bonnefantenmuseum en Stichting Collectie Bonnefantenmuseum BONNEFANTENMUSEUM

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2009 Stichting Provinciaal Museum Limburg, Het Bonnefantenmuseum en Stichting Collectie Bonnefantenmuseum BONNEFANTENMUSEUM ontvangt structureel subsidie van de

2 Inhoudsopgave 1. Oprichting, rechtspersoon en registratie 3 2. Mission statement 4 3. Bericht van de voorzitter 5 4. Bericht van het bestuur 7 5. Verslag van de directie Resultaatverplichtingen Belangrijkste gebeurtenissen Tentoonstellingen, presentaties en evenementen Hedendaagse Kunst Oude Kunst Aankopen en schenkingen in Publieksbegeleiding Pers & Publiciteit Bonnefanten Kunstuitleen 49 Bijlagen: 1. Jaarrekening 51 Begunstigers Pagina 2 van 53

3 1. Oprichting, rechtspersoon en registratie De stichting Provinciaal Museum Limburg Het Bonnefanten Museum, het kunstmuseum van de provincie Limburg, vindt zijn oorsprong in De huidige stichtingsvorm dateert van De stichting Collectie Bonnefanten Museum dateert van Beide stichtingen vormen sinds 2008 een fiscale eenheid (fiscaal nr B01). Bij de Kamer van Koophandel Limburg, vestiging Maastricht, staan beide instellingen geregistreerd onder No , respectievelijk No Kantoor Het kantoor van beide instellingen is gevestigd op Avenue Ceramique 250, te Maastricht, Postbus 1735, NL-6201 BS Maastricht Telefoon: [+31] (0) Fax: [+31] (0) Internet: Bestuur stichting Bonnefantenmuseum drs. J.H.H. Mans, voorzitter prof. dr. K.A. Ottenheym, vice voorzitter drs. J. van den Belt, secretaris L.J.J. Rulkens RA, penningmeester ir. N.H. Gerardu Bestuur stichting s Collectie Bonnefantenmuseum drs. J.H.H. Mans, voorzitter drs. J. van den Belt, secretaris L.J.J. Rulkens RA, penningmeester A.M.U. van Grevenstein drs. H. Dragstra Directie Alexander van Grevenstein, artistiek directeur Harrie Dragstra, zakelijk directeur Staf Paula van den Bosch, conservator hedendaagse kunst Lars Hendrikman, conservator kunst voor 1850 Peter te Poel, conservator sculptuur en kunstnijverheid voor 1850 Ton Quik, conservator educatie, evenementen & projecten Henny Cornelissen, controller Guillemette Naessens, hoofd pers & publiciteit Instellingssecretariaat Kyra van Hulzen, directie assistente Voor algemene informatie over het Bonnefantenmuseum: Telefoon [+31] (0) Kyra van Hulzen, directie assistente Pagina 3 van 53

4 2. Mission statement De stichting Provinciaal Museum heeft zijn oorsprong in 1884 en betrekt, na vele omzwervingen, in 1995 een nieuw gebouw van Aldo Rossi. Sedert 1998 is de instelling het kunstmuseum van de provincie Limburg. Het museum stelt zich ten doel: het tonen van ontwikkelingen in de kunst en actief bijdragen aan het actuele discours; het verwerven van een relevante collectie internationale hedendaagse kunst vanaf 1970; het tonen van de samenhang tussen de internationale ontwikkelingen en het werk van (eu)regionale en nationale kunstenaars; het uitbouwen van een afdeling oude kunst, die in nauwe samenwerking met het Bisschoppelijk Museum en het Instituut Collectie Nederland (ICN) de kunst van de Zuidelijke Nederlanden verbindt met Zuid-Europese cultuurcentra; het samenwerken met particuliere verzamelaars en het tonen van hun collecties op een wijze die niet alleen recht doet aan deze collecties, maar bovendien extra reliëf geeft aan het kunstpalet van het museum. Het Bonnefantenmuseum beoogt naast de esthetische ook de geestelijke rijkdom van de kunst centraal te stellen, op een wijze die kenners overtuigt en het publiek inspireert. Kunst is van nature grenzeloos en uitzonderlijke individuen maken het verschil. Daarom verzamelt en toont het museum werken uit alle beeldende disciplines en kijkt het over regionale en landsgrenzen heen. Individuele oeuvres staan daarbij centraal. De invulling van het kunstenaarschap en atelierpraktijk komen regelmatig aan de orde. Het museum beschouwt het als een belangrijke taak het publiek bewust te maken van het feit dat kunst geen pasklare antwoorden biedt. Eigen meningsvorming wordt op verschillende niveaus gestimuleerd. Het museum profileert zich als Buitenplaats tussen de grote instellingen in de wijde omgeving. Het is een center of excellence, waar dieper op de kunst wordt ingegaan, om deze vervolgens zo breed mogelijk aan de man te brengen. Bij het bevorderen van een intensief contact met de kunst hanteert het museum de menselijke maat als uitgangspunt. Pagina 4 van 53

5 3. Bericht van de voorzitter t Is een bijzonder museum, en dat is het. In het jubileumjaar 2009 bood het Bonnefantenmuseum zijn bezoekers en stakeholders weer alles wat dit museum zo aantrekkelijk maakt: de spanning van het onverwachte, het onwerkelijke, het onuitstaanbare. Op 2009 zijn de woorden bijzonder en feestelijk beslist van toepassing. Met een bijzondere programmering en een uit de kunst jubileumfeest werd op passende wijze gevierd dat 125 jaar geleden het fundament werd gelegd van het huidige Bonnefanten. Een bezoekers werden onthaald op een achttal aansprekende exposities oude, moderne en hedendaagse kunst, met als onbetwiste hoogtepunten de tentoonstellingen Jacob Jordaens (in samenwerking met Statens Museum for Kunst, Kopenhagen, Rijksmuseum Amsterdam en Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen), Exile on Main St. (& parallelprogramma) en Live Forever: Elizabeth Peyton (in samenwerking met The New Museum, New York, Walker Art Center, Minneapolis, en White Chapel, London). Het initiatief om extra muros een tentoonstelling (dit jaar in kasteel Oud- Rekem, België) te maken is voor herhaling vatbaar. Alle tentoonstellingen en evenementen mochten zich verheugen op ruime aandacht in de media, lokaal, landelijk en internationaal. Het bijzondere cadeau van het Rijksmuseum Amsterdam in de vorm van de presentatie Brueghel in Business - Bonnefanten op Schiphol - is vanzelfsprekend in grote dank aanvaard. In de categorie bijzonder en feestelijk past het goede nieuws dat wij van onze hoofdsubsidiënt, de provincie Limburg, ontvingen. Vanaf 2010 kan het museum rekenen op een substantiële ophoging van zowel exploitatie- als aankoopsubsidie. De provincie volgde hiermee de adviezen ter zake van de Visitatiecommissie van het museum (december 2008) op. Wij worden hierdoor in staat gesteld invulling te geven aan een groot aantal van onze ambities op het terrein van collectievorming en -beheer, tentoonstellingsbeleid, pers en publiciteit, publieksbereik en educatie, zoals verwoord in ons ondernemingsplan Focus Onderwijl wordt door de provincie met de nodige voortvarendheid gewerkt aan de realisatie van het energie en milieu verbeterplan (project Duurzaam museum ) en lijkt de nieuwbouwwens van de instelling meer en meer realiteitswaarde te krijgen. Wij zijn de Provincie Limburg bijzonder erkentelijk voor de belangrijke bijdragen aan het beleid van het museum. Deze worden, zeker in een periode van bezuinigingen en schaarste, als bijzonder stimulerend ervaren. Van het Maastrichts stadsbestuur kwam het feestelijke bericht dat het museum in de lopende cultuurplanperiode ( ) kan rekenen op projectsubsidies voor de jaarlijkse Open Dag en voor de tweejaarlijkse internationale kunstprijs (BACA International Award) van het museum. Daarnaast kan het museum blijven rekenen op financiële ondersteuning van het succesvolle jongerenevenement M2LIVE. De goede relatie tussen Maastricht en Bonnefantenmuseum wordt hiermee nog eens onderstreept. In aansluiting op de maatschappelijke trend om een helder onderscheid te maken tussen taken en bevoegdheden van directie en bestuur heeft het museumbestuur besloten om het huidige bestuursmodel van het museum te wijzigen in het model raad van toezicht. Het college van gedeputeerde staten van de provincie Limburg heeft hiervoor inmiddels groen licht gegeven. Pagina 5 van 53

6 Voorjaar 2009 trad een nieuw bestuur aan met als speciale missie de implementatie van het model raad van toezicht, alsmede de werving van de leden ervan. Bij de inrichting van het nieuwe bestuursmodel zullen de principes en best-practice-bepalingen van de Code Cultural Governance leidend zijn. Volgens plan zal een en ander voor het einde van 2010 zijn beslag krijgen. De instelling prijst zich gelukkig met de komst van een aanbevelingscomité dat bestuur en directie terzijde staat bij ondermeer de werving van middelen ten behoeve van het aankoopfonds van de stichting Collectie Bonnefantenmuseum. Bestuur en directie is de heren Peter Elverding, Fons Haagmans, René van der Linden, Huub Smeets, Han Stiphout, Ronald de Leeuw en Jan van den Belt bijzonder erkentelijk voor hun inzet. Niet minder verheugend is de goede samenwerking met de eveneens in 2009 jubilerende (25 jaar) Vereniging Vrienden van het Bonnefantenmuseum. De presentatie van het geschenk van de Vrienden - de gemarmerde versie van Toontje Lager van Bas de Wit - aan het jubilerende Bonnefanten vormde een van de hoogtepunten van dit bijzondere en feestelijke jaar. De balans opmakend kan niet anders dan worden geconcludeerd, dat het Bonnefantenmuseum er aan het eind van het jubileumjaar 2009 in vele opzichten goed opstaat. Er is sprake van een gezonde financiële basis. Weinig of niets staat realisatie van de ambitieuze plannen op het vlak van verwerving, beheer, expositie, publiciteit en educatie in de weg. Met de vorming van een nieuwe afdeling Collectiebeheer en Documentatie zet de instelling opnieuw een belangrijke professionaliseringstap. Ambitieus zijn ook de plannen rond de realisatie van een zogeheten Zichtdepot en de samenwerking met Universiteit Maastricht en Gemeente Roemond aangaande de invulling van een museale en educatieve functie op het ECI cultuureiland in Roermond. Wij zijn onze subsidiënten, bruikleengevers, sponsoren, samenwerkingspartners en Vrienden opnieuw veel dank verschuldigd voor het in ons gestelde vertrouwen. Een bijzonder woord van dank gaat uit naar de Mondriaan Stichting, de BankGiro Loterij en de Turing Foundation. Op bestuurlijk vlak vond in 2009 een drietal belangrijke transfers plaats. We hebben afscheid genomen van de bestuursleden Ruud van Hövell tot Westerflier, Jan Zuidam en Jo Ritzen. Bestuur en directie zijn hen bijzonder erkentelijk voor hun jarenlange inzet voor het museum. Hun plaatsen werden ingenomen door respectievelijk Jan van den Belt, Nico Gerardu en ondergetekende. Last but not least willen wij directie, staf en medewerkers hartelijk bedanken voor hun grote inzet bij het realiseren van de voor 2009 gestelde doelen. Het was in menig opzicht een bijzonder, feestelijk en geslaagd jaar. En dat was het! drs. Jan Mans voorzitter bestuur Maastricht, 9 juni 2010 Pagina 6 van 53

7 4. Bericht van het bestuur Jaarrekening Het jaarverslag, waarin de jaarrekeningen van de stichting Provinciaal Museum Limburg, Het Bonnefanten Museum en van de stichting Collectie Bonnefanten over 2009 zijn opgenomen (beide stichtingen vormen een fiscale eenheid), is door de directie opgesteld. De jaarrekeningen zijn gecontroleerd door Deloitte Accountants te Maastricht. Het voorliggende verslag vormt een goede basis voor de verantwoording die beide besturen afleggen met betrekking tot het gehouden toezicht. Mutaties en herbenoemingen In de samenstelling van het museumbestuur heeft zich in het verslagjaar een drietal wijzigingen voorgedaan. De heer Zuidam heeft per 1 januari 2009 zijn bestuurszetel ter beschikking gesteld (zie ook jaarverslag 2008). De heren van Hövell tot Westerflier en Ritzen deden dat per 1 juli In de vacatures werd per deze laatste datum voorzien. Hiermee samenhangend wijzigde ook de samenstelling van het bestuur van de stichting Collectie Bonnefanten. Toezicht Het bestuur van de stichting Provinciaal Museum Limburg, Het Bonnefanten Museum, heeft in 2009 vijf keer vergaderd in aanwezigheid van de directie. Daarnaast vergaderde het bestuur onderling een tweetal keren. Voorafgaande aan de vaststelling van de jaarrekening 2008 is in een aparte bijeenkomst van penningmeester, controller en accountant van de stichting de jaarrekening 2008, inclusief het accountantsverslag, besproken. De belangrijkste onderwerpen van financiële aard die in de vergaderingen aan de orde zijn geweest zijn: de jaarrekening 2008, de financiële kwartaalrapportages met betrekking tot 2009, alsmede de financiële kaders voor de begroting 2010 en die voor de resterende cultuurplanperiode Daarnaast zijn verschillende onderwerpen van beleidsmatige aard aan de orde geweest, zoals de prioriteitsdoelen voor de komende cultuurplanperiode, het werkplan 2010, het aankoop- en expositiebeleid inclusief de financiering daarvan en de programmering van de jubileumfestiviteiten, inclusief de bijbehorende fondsenwerving. Tijdens de vergaderingen is ruime aandacht besteed aan de voorgenomen wijziging van het bestuursmodel van de museumorganisatie. In overleg met gedeputeerde staten is besloten dat in 2010 het huidige directie/bestuurmodel wordt gewijzigd in een model raad van toezicht. De Code Cultural Governance zal als uitgangspunt worden gehanteerd. Op het personeel organisatorische vlak werd in een aantal vergaderingen gediscussieerd over de toekomstige topstructuur van de instelling en over een aantal opvolgingsvragen binnen de instelling. Gedurende het verslagjaar is drie keer overleg gevoerd met gedeputeerde staten van de provincie Limburg. In dit overleg is gesproken over jaarverslag en jaarrekening 2008, begroting en werkplan 2010, de verleende subsidies voor de cultuurplanperiode , de plannen inzake de verbetering van de energie- en milieuhuishouding van het museum, de nieuwbouwwensen (Zichtdepot) van het museum, de wijziging van artikel 4 (Bestuur) van de Stichting Provinciaal Museum Limburg, Het Bonnefanten Museum, de actie gratis museumbezoek voor inwoners provincie Limburg (initiatief gedeputeerde staten), gratis museumbezoek Gallo Romeins Museum in Tongeren, project Museum Plus Bus en de afronding van het Ceramiqueplan (met het herplaatsen van de watertoren van de Wiebengahal op het voorplein van het museum). Pagina 7 van 53

8 Het bestuur van de stichting Collectie Bonnefantenmuseum heeft in 2009 twee (2) keer vergaderd. Aan de orde kwamen (bekrachtiging) bestuurssamenstelling en (vaststelling) jaarrekening Het Bestuur dankt directie en medewerkers van het Bonnefantenmuseum voor hun toewijding en aandeel in de positieve ontwikkeling van de instelling. Samenstelling best estuur stichting Provinciaal Museum Limburg, Het Bonnefantenmuseum drs. J.H.H. Mans, voorzitter (vanaf 1 juli 2009) prof. dr. K.A. Ottenheym, vice voorzitter drs. J. van den Belt, secretaris (vanaf 1 juli 2009) L.J.J. Rulkens RA, penningmeester ir. N.H. Gerardu (vanaf 1 juli 2009) ir. J. Zuidam (tot 1 januari 2009) dr. ir. J.M.M. Ritzen (tot 1 juli 2009) mr. R.H.M.J. van Hövell tot Westerflier (tot 1 juli 2009) Samenstelling bestuur stichting Collectie Bonnefantenmuseum drs. J.H.H. Mans, voorzitter (vanaf 1 juli 2009) drs. J. van den Belt, secretaris (vanaf 1 juli 2009) L.J.J. Rulkens RA, penningmeester A.M.U. van Grevenstein drs. H. Dragstra dr. ir. J.M.M. Ritzen (tot 1 juli 2009) mr. R.H.M.J. van Hövell tot Westerflier (tot 1 juli 2009) Maastricht, 9 juni 2010 Cultural Governance Het bestuur volgt de beginselen van deugdelijk bestuur en best-practice-bepalingen met betrekking tot cultural governance, zoals vastgelegd in de Code of Ethics van het ICOM en in de Code Cultural Governance. Bestuursleden van het Bonnefantenmuseum en van de stichting Collectie Bonnefantenmuseum ontvangen geen vergoeding voor hun werkzaamheden ten behoeve van het museum. Pagina 8 van 53

9 5. Verslag van de directie In 2009 heeft het museum zijn 125-jarig bestaan gevierd. Een opmerkelijk gebeuren, want hierdoor schaart het museum zich onder de oudste museale instellingen in Nederland, samen met het Teylers Museum in Haarlem en het Rijksmuseum in Amsterdam. De viering bestond uit een tweetal acties: een op het vlak van exposities, een ander op dat van de verwerving. Op meerdere terreinen werd extra in de bus geblazen, mogelijk gemaakt door fondsen die door sponsoring en eigen reserveringen extra gevuld werden. Een tweetal kostbare exposities kregen daardoor bijzondere aandacht. Met Exile on Main St. en Life Forever: Elizabeth Peyton werd het nu jarenlang gevoerde beleid prachtig in het zonnetje gezet. Elizabeth Peyton is een van de meest bekende schilders van dit moment. Haar werk sluit naadloos aan bij dat van Peter Doig, Neo Rauch, Laura Owens en Luc Tuymans, dat eerder aan bod kwam. Dat niet altijd jeugd of een grote bekendheid voorwaarde is voor kwaliteit in de kunst bewezen we met Exile on Main St., waar zeven oudere onbekenden uit de Verenigde Staten voor het voetlicht werden gebracht. De onbevangenheid, overdrijving, dwarsigheid en relativerende humor in het werk van Richard Artschwager, William Copley, Steve Gianakos, Alfred Jensen, Peter Saul, John Tweddle, John Wesley, H.C. Westermann en Joe Zucker staan ons nog scherp op het netvlies. Deze strekking lag ook onder de presentatie Prospect Park V, met werk van Capitaine Lonchamps, Dre Devens, Marrigje de Maar, Rod Summers en Toon Tersas. Hier toonden kunstenaars uit de directe omgeving hoe luchtig de kunst soms kan worden opgenomen. Op het vlak van de oude kunst kreeg de presentatie Palazzo gezelschap van een tweetal presentaties voor fijnproevers: Gejaagd door de maagd, de Dianatapijten van het Rijksmuseum en Jacob Jordaens, The making of a Masterpiece. In deze laatste tentoonstelling, die tot stand kwam in samenwerking met het Statens Museum for Kunst, Kopenhagen, stonden twee versies van The Tribute Money / De Cijnspenning - Petrus vindt de stater in de bek van de vis van Jacob Jordaens centraal. De Deense versie van het schilderij werd in Kopenhagen in 2007 en 2008 uitvoerig technisch onderzocht en volledig gerestaureerd. Alle schilderijen van Jordaens die het Bonnefantenmuseum in het kader van haar alliantie met het Rijksmuseum in langdurig bruikleen heeft completeerden de presentatie. Het betrof een tentoonstelling die model staat voor het te voeren beleid in de komende jaren (zie: Meester van Elsloo in 2011). Bonnefanten extra muros In samenwerking met Annemie Van Laethem werd de tentoonstelling De Oversteek, Beelden in Kasteel Oud-Rekem, georganiseerd. Getoond werden werken uit de collecties hedendaagse kunst van het Bonnefantenmuseum, Defauwes, Van Laethem en Vandenhove. Gastpresentaties van Frank Koolen (NL) en Sofie Muller (B) completeerden deze geslaagde expositie extra muros. Een wel heel bijzonder gebaar maakte het Rijksmuseum door het presentatiepunt op Schiphol aan het Bonnefanten ter beschikking te stellen voor Brueghel in Business, een verkleinde versie van De Firma Brueghel, die in 2001 en 2002 in Maastricht en Brussel te zien was. Een circa extra bezoekers maakten kennis met het Bonnefantenmuseum op deze verrassende plek. Een tweede actie werd op touw gezet rond een vijftal uitzonderlijke aankopen ter versterking van de collectie. Deze verwervingen stellen het museum in staat zaalvullende presentaties te maken van werk van René Daniëls, Robert Mangold, Robert Ryman en Luc Tuymans. Op middellange termijn zullen zij de herkenbaarheid en uitstraling van het museum bepalen. Inmiddels kon het werk van René Daniëls worden Pagina 9 van 53

10 verworven met steun van de BankGiro Loterij. In 2010 zullen zo mogelijk de werken van de andere kunstenaars worden verworven. Een kleine publicatie over deze aankopen is in voorbereiding. De samenwerking tussen de Stichting Restauratieatelier Limburg en Bonnefantenmuseum kwam wederom tot uitdrukking in een aantal geslaagde restauratieprojecten, de extra openstellingen van het atelier in de publieksruimte van het museum tijdens het Nationaal Museumweekend en de Open Dag (een initiatief van de gemeente Maastricht) en in de presentatie van een ensemble door de SRAL gerestaureerde familieportretten uit kasteel Amerongen. Bonnefanten zakelijk Het boekjaar 2009 sluit conform begroting - en na bestemming van het positieve resultaat af met een exploitatiesaldo van nihil, niet in de laatste plaats dankzij de eind van het boekjaar toegezegde extra exploitatiesubsidie van , bestemd voor PR ( ) en Beheer Collectie en Documentatie ( ). De extra PR is nog in 2009 besteed. Van de Beheer Collectie & Documentatie is besteed in Voor het resterende bedrag ad , opgenomen op de balans, zijn inmiddels harde verplichtingen aangegaan: het nieuwe hoofd Collectiebeheer en documentatie komt per 1 mei 2010 de gelederen versterken; het softwareprogramma Adlib Museum is (ter vervanging van het huidige systeem) aangeschaft en met de implementatie is begin 2010 van start gegaan. Het Fonds publiciteit is op het gewenste niveau; hetzelfde kan worden gezegd over het Fonds restauratie. De post met betrekking tot kunstaankopen museum komt per saldo uit op het begrote bedrag. Het museum werd keer bezocht (exclusief presentatie op Schiphol). In 2009 zijn de entreeprijzen niet gewijzigd; de vergoeding voor bezoeken met museumkaart viel licht hoger uit dan begroot. De inkomsten uit entree, inclusief opbrengsten uit (groeps)rondleidingen bedragen ( in 2008). De inkomsten uit de museumwinkel bedragen ( in 2008). Begroot was een omzet van ; de post inkoop winkel werd om die reden met gekort. De netto opbrengst uit horeca (vast/huur+variabel) bedraagt ( in 2008). Begroot was een opbrengst van ( in 2008). Het volume van aankopen van de Bonnefanten Kunstuitleen is in 2009 licht hoger dan begroot. De ontwikkeling van de exploitatie van de kunstuitleen maakt een verdere uitbreiding en actualisering van de collecties ook in 2010 mogelijk. Directie wenst hiervoor komend jaar ( in 2008) uit te trekken, voor minimaal 60% te besteden aan aankopen van kunstwerken van professionele beeldende kunstenaars actief in de provincie Limburg / Euregio. Door opnieuw een goede discipline in de projectorganisatie en gerichte aandacht voor kostenbeheersing is het museum er volgens plan in geslaagd een bedrag van bij te schrijven ten gunste van de programmering tot en met Hiermee is de financiering van de programmering van de tentoonstellingen, collectiepresentaties, catalogi en overige publicaties tot en met 2012 rond. Het budget ten behoeve van de PR van de jubileumprogrammering kon, dankzij de eind 2009 verworven extra exploitatiesubsidie, met worden opgehoogd. Vanwege een aantal bijzondere PR / publieksacties is er sprake van een (geplande) budgetoverschrijding met Het positieve saldo van de post groot onderhoud ad is ten gunste van Voorziening voor Onderhoud bijgeschreven. Het positieve saldo ad van de post afschrijvingen inventaris is ten gunste van het Fonds afschrijvingen bijgeschreven. De personeelslasten (inclusief inleenkrachten) over 2009 bleven binnen de raming. Pagina 10 van 53

11 Tabel 1: Ontwikkeling personeelslasten jaar provinciaal personeelslasten *) % provinciaal exploitatiesubsidie exploitatie subsidie % % % % % % % *) inclusief inleenpersoneel bewaking/beveiliging Door de sterke daling van de olieprijs daalden medio 2009 de tarieven voor gas en in het verlengde daarvan die voor elektriciteit fors. Als gevolg hiervan daalden de energielasten van het museum (elektriciteit, stadsverwarming) voor het eerst sinds De energielasten bepalen in ,1 % (10.8% in 2008) van de exploitatielasten. Het museum is en blijft zeer gelukkig met het initiatief van de provincie Limburg, eigenaar van het gebouw, om flink te investeren in de verbetering van de energie- en milieuprestatie van het museumgebouw. De eerste resultaten hiervan mogen - volgens planning - in 2011 worden verwacht. Tabel 2: Ontwikkeling energielasten jaar provinciaal Σ energielasten % provinciaal exploitatiesubsidie exploitatie subsidie ,2% ,1% ,0% ,6% ,0% % % De gevolgen van de financiële crisis zullen naar verwachting de komende jaren stevig doorwerken op de huishouding van de instelling. De eigen inkomsten komen onder druk te staan, veroorzaakt door beperktere beschikbaarheid van sponsorgelden. Voor de jaren is de directie er in geslaagd niet in de laatste plaats dankzij de verkregen extra provinciale subsidies een ruim aantal aansprekend tentoonstellingen, presentaties en evenementen te plannen en daarbij een sluitende meerjarenbegroting voor de instelling te overleggen. Dit neemt niet weg dat de directie ook de komende jaren hoge prioriteit zal geven aan sponsor- en fondsenwerving. Bonnefantenmuseum staat er eind 2009 in financieel opzicht goed voor, niet in de laatste plaats dankzij een strakke projectorganisatie, aanhoudende aandacht voor kostenbeheersing en door de flexibele inzet van de kernbezetting (2009: fte / 2008: fte). De getoonde toewijding en bijzondere bijdragen van alle medewerkers, vrijwilligers en Vrienden van het museum hebben het jubileumjaar tot een succes gemaakt. De directie is hen allen zeer erkentelijk. Pagina 11 van 53

12 De directie, Alexander van Grevenstein, artistiek directeur Harrie Dragstra, zakelijk directeur Maastricht, 9 juni 2010 Tabel 3: Kengetallen personeel per 31 december 2009 (kernbezetting) Totaal aantal fte s ( ) 28,63 27,58 28,94 29,32 27,62 30,10 30,83 Aantal fulltime + parttime medewerkers Gemiddelde leeftijd 48,5 47,5 46,7 46,1 45,8 45,8 44,7 Gemiddelde dienstverband (jaren) 13,37 12,33 11,3 10,5 10,4 10,4 9,2 Aantal fulltimers /deeltijders 14/26 13/27 14/27 15/26 13/24 16/23 17/23 Gemiddelde (Md) salarisschaal 7,2 7,2 7,5 7,2 7,4 7,6 - Aantal mannen / vrouwen 12/28 11/29 12/29 11/30 10/27 11/28 14/26 Instroom medewerkers Uitstroom medewerkers Ziekteverzuim % *) 5,7 2,88 4,21 3,81 4,02 3,69 4,16 Gemiddelde frequentie p/mw 2,97 2,42 1,95 1,6 1,8 2,0 2,3 Gemiddelde verzuimduur (dagen) 8,48 3,97 3,25 3,24 3,40 2,83 3,54 Medewerkers zonder verzuim % 25,0 27,5 30,0 31,7 14,3 15,4 18,0 *) 1,96% deels werk gerelateerd; 3,74% niet werk gerelateerd Pagina 12 van 53

13 6. Resultaatverplichtingen 2009 (Verplichtingen behorend bij het provinciaal subsidie 2009) Verplichting: Gerealiseerd Palazzo, Verzamelen van vroeg-italiaanse kunst in Nederland ( ) i.s.m. het Rijksmuseum, Amsterdam Op het terrein van de oude kunst realiseert u - naast de presentatie van uw vaste collectie - twee (2) tijdelijke tentoonstellingen i.s.m. het Rijksmuseum Amsterdam; daarnaast eind 2009 begin 2010 Brueghel in Business op Schiphol. Jordaens, The making of a Masterpiece i.s.m. het Statens Museum for Kunst, Kopenhagen Gejaagd door de maagd, de Dianatapijten van het Rijksmuseum i.s.m. het Rijksmuseum, Amsterdam Familieportretten uit kasteel Amerongen i.s.m. SRAL (Stichting Restauratie Atelier Limburg) Brueghel in Business Bonnefanten op Schiphol i.s.m. het Rijksmuseum Amsterdam Verplichting: Gerealiseerd Exile on Main St., humor, overdrijving en dwarsigheid in de Amerikaanse kunst Prospect Park V: If someone keeps it up that long, there must be something good in it Op het terrein van de hedendaagse kunst realiseert u naast de presentatie van uw vaste collectie vier (4) tijdelijke tentoonstellingen. De Oversteek: Beelden in Kasteel Oud-Rekem Bonnefanten extra muros i.s.m. Annemie Van Laethem Live Forever: Elizabeth Peyton georganiseerd door The New Museum, New York Collectieopstelling met Daniëls, Hume, Mangold, Ryman, Tuymans en Broodthaers, Verplichting: Gerealiseerd (Gratis) publieksboekjes: - Jacob Jordaens, The making of a Masterpiece; Pagina 13 van 53

14 U verzorgt vijf (5) publicaties, d.w.z. begeleidende boekjes ter introductie op de tentoonstellingen. - Gejaagd door de Maagd, de Dianatapijten uit het Rijksmuseum; - Exile on Main St. (+ krant) - Prospect Park V: If someone keeps it up that long, there must be something good in it; - De Oversteek: Beelden in Kasteel Oud-Rekem; - Live Forever: Elizabeth Peyton (+ krant) Tentoonstellingscatalogi: - Exile on Main St. ISBN/EAN Prospect Park V: If someone keeps it up that long, there must be something good in it ISBN Verplichting: U realiseert/participeert in 2009 in zeven (7) evenementen, te weten: M2LIVE, (TEFAF) Afterparty, Zijprogrammering Exile on Main St., Nationaal Museumweekend, Festival Jong, Het Parcours, Open Dag t.b.v. Maastricht. Gerealiseerd - M2LIVE ; - (TEFAF) Afterparty ; - Exile Parallel ; - Nationaal Museumweekend ; - Uitmarkt (i.s.m. BankGiro Loterij) ; - Het Parcours ; - Festival Jong Maastricht ; - Jubileumfeest Bonnefanten 125 jaar ; - Open Dag t.b.v. Maastricht Verplichting: U streeft naar minimaal 100 groepsbezoeken met educatieve activiteiten ten behoeve van leerlingen in het primair onderwijs en minimaal 100 groepsbezoeken met educatieve activiteiten t.b.v. leerlingen in het voortgezet onderwijs. Gerealiseerd Primair onderwijs: 98 groepen Voortgezet onderwijs: 165 groepen Vakantieworkshops, e.d.: 22 groepen Totaal groepsbezoek educatieve activiteiten gericht op primair en voortgezet onderwijs: leerlingen. M2LIVE 2009: jongeren Verplichting: Minimaal betalende bezoekers; u streeft naar bezoekers. Gerealiseerd netto bezoekers; bruto bezoekers. (exclusief Bonnefanten op Schiphol) Verplichting: Gerealiseerd Presentaties (4) in dependances Pagina 14 van 53

15 U houdt de kunstuitleen in stand, behalve in Maastricht ook in Heerlen, Sittard, Roermond, Weert en Venlo. Ook zet u het project voort, waarbij jonge lokale kunstenaars exposeren in de filialen van de kunstuitleen. - Pierre van Soest januari februari 2009 (Venlo); - Jef Diederen (Venlo); - Meriam Severijns en Emmy van de Venne, keramiek (Weert); - Lucie Berben, keramiek (Maastricht) - Dag van de Kunstuitleen alle dependances, Verplichting: Het niveau van externe directe en indirecte inkomsten en sponsorbijdragen wordt in 2009 door u geraamd op , zijnde ruim 35% van het exploitatiesubsidie excl. huursubsidie, d.w.z. een hoog niveau in relatie tot uw exploitatiesubsidie. Gerealiseerd Eigen opbrengsten gerealiseerd in 2009: zijnde 40.8% van exploitatiesubsidie provincie exclusief huursubsidie. (2008: zijnde 45.5%) Bonnefantenmuseum heeft in 2009 uitvoering gegeven aan een publieksactie (gratis entree) van de beide provincies Limburg i.k.v. herdenking van de scheiding 170 jaar geleden (via bon in dagblad en op website provincie; in totaal werden bezoekers met bon geregistreerd). Het museum ontvangt hiervoor een vergoeding van maximaal van de provincie Limburg. 1 e Actie Provincies Limburg (bon in dagblad) maand aantal al bezoekers met bon mei 122 juni 516 juli 554 augustus totaal e Actie Provincies Limburg (bon op website) maand aantal bezoekers met bon oktober 451 november 816 december totaal Pagina 15 van 53

16 7. Belangrijkste gebeurtenissen in 2009 januari 11 januari: Gezamenlijke nieuwjaarsreceptie van Bonnefanten, Jan van Eyck Academie (locatie), Hogeschool Zuyd, Marres en NAiM/Bureau Europa. Op 17 januari is Bonnefanten voor de vijfde keer op rij het podium voor het jongerenevenement M2LIVE, met speciaal oog voor de kunst, onder meer vormgegeven in de M2LIVE Filmprijs (in samenwerking met Filmtheater Lumière) en in een aantal Art Trips, verzorgd door een team van studenten en scholieren, die op een geheel eigen, maar professionele wijze bezoekers enthousiast maken voor de kunst in het Bonnefantenmuseum. Aan de editie 2009 werd verder medewerking verleend door het Huis voor de Kunsten, Kumulus, Kunstbende, St. Maartenscollege, afdeling consumptief, en L1. Ruim 3.400, merendeels jongere, bezoekers. 18 januari: nieuwjaarsreceptie van de Vereniging Vrienden van het Bonnefantenmuseum. februari Op het Goed Geld Gala van de BankGiro Loterij (9 februari, locatie: Spoorwegmuseum, Utrecht) wordt het Bonnefantenmuseum voor de derde keer als beneficiant verwelkomd. Het museum ontvangt opnieuw een substantiële bijdrage ( ) uit de opbrengsten van de BankGiro Loterij. Opening jubileumtentoonstelling Exile on Main St.: verspreid over de hele tweede verdieping van het museum zijn een 200-tal werken te zien. De kunstenaars in de tentoonstelling zijn: Richard Artschwager, Steve Gianakos, Alfred Jensen,Peter Saul, John Tweddle, Joe Zucker (allen aanwezig tijdens de opening), John Wesley, William Copley en H.C. Westermann. maart Op uitnodiging van de commissie voor het Sociaal Domein (Provinciale Staten Limburg) neemt de directie op 6 maart deel aan de discussie naar aanleiding van de bespreking van de Beleidsnotitie Musea, waarbij tevens aandacht voor de veiligstelling van de collecties provinciale musea en de rapportage van de visitatiecommissie van de drie provinciale musea. Ter gelegenheid van de opening van de TEFAF 2009 organiseert Bonnefanten, dit keer samen met het Rijksmuseum, op donderdag 12 maart voor de vijfde keer de inmiddels tot over de grenzen bekende (TEFAF) Afterparty. Met ruim 600 gasten uit de wereld van kunst en cultuur, uitgenodigd door Rijksmuseum en Bonnefantenmuseum. Hoogtepunt van de avond is de opening van de tentoonstellingen Jacob Jordaens, The making of a Masterpiece en Gejaagd door de Maagd, de Dianatapijten (Karel van Mander) van het Rijksmuseum. Op 15 maart overlijdt de Nederlands-Amerikaanse beeldend kunstenaar Shinkichi Tajiri. Van 15 tot 17 maart is het museum gastheer van het jaarlijks CODART congres (in samenwerking met Suermondt-Ludwigmuseum, Aken). Start Exile Parallel: tussen 5 maart en 16 juli vindt de parallel programmering van Exile on Main St. plaats, waarbij het museum wekelijks op donderdagavond tot uur geopend is met een rijk aanbod lezingen, debatten, concerten en films. Exile Parallel trekt meer dan bezoekers. Zij kwamen voor de reeks concerten Live in the Living, een aantal underground films en bijzondere avonden zoals de vrijmarkt op 21 mei en de uitgebreide slotavond op 16 juli. Bijdragen van Henk Hofstede (NL), Perry Blake (IRL), David Deprez, Balie Amsterdam, Paulusma, Kat Frankie (D/AUS), Ensemble 88, George Lawson, Lex ter Braak, Stan Rijven, Roel Arkesteijn, Gerlinda Heywegen, Luc de Vos (B), André Manuel (NL), Bas van Heur, Geert Lovink, Anne Nigten, Leo zum Vörde sive Vörding, Tom Pintens (B), Mist (NL), Maria Anna Potocka (P), Iwona Blazwick (UK), Annie Fletcher, Matt Elliott (UK), Pagina 16 van 53

17 Muziekgieterij, Jan Bucquoy (B), Noël Godin (B), Fanchon Daemers (B), Cinema Luna en Rick Treffers. Mogelijk gemaakt door een subsidie van de Mondriaan Stichting. april Op zaterdag 4 april opening AINSI, verzamelplaats voor de Creatieve Industrie in Maastricht en de Euregio. Op 4 en 5 april vieren musea en publiek alweer de 28ste editie van het Nationaal Museumweekend, het grootste culturele evenement van Nederland. In samenwerking met Bonnefanten College Maastricht presenteert Bonnefanten een gevarieerd programma rond het thema Verleiden. mei Start publieksactie van de beide provincies Limburg: gratis toegang bij inlevering van bon in dagblad (mei t/m augustus) en op website (oktober t/m december). De directie is op 2 mei aanwezig op het afscheid van de heer Jan Maarten Boll als voorzitter van de Vereniging Rembrandt. juni Op 8 juni organiseert het museum een studiedag t.g.v. Jacob Jordaens. Inleidingen worden verzorgd door A. Balis (Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten / UFSIA) en door J. Verhave (Kopenhagen, Statens Museum for Kunst). Op 12 juni wordt, ter ere van Ebeltje Hartkamp-Jonxis, conservator van de tentoonstelling Gejaagd door de wind, de Dianatapijten van het Rijksmuseum, een wetenschappelijk symposium georganiseerd in het Bonnefantenmuseum. Internationale specialisten gaan in op Diana in de Europese kunst in de 16 e eeuw, in het bijzonder op wandtapijten. juli Op 12 juli opent Steve Stevaert de tentoonstelling De Oversteek, Beelden in Kasteel Oud- Rekem, Bonnefanten extra muros, in samenwerking met Annemie Van Laethem: getoond worden werken uit de collecties van het Bonnefantenmuseum, Defauwes, Van Laethem, en Vandenhove; verder gastpresentaties van Frank Koolen (NL) en Sofie Muller (B). augustus Museum presenteert zich in het weekend van 28 t/m 30 augustus op de UITMARKT Amsterdam; mogelijk gemaakt door de BankGiro Loterij. september Directie woont op 6 september een bijeenkomst rond de Cultuurnota van de provincie Limburg bij (Gemeentemuseum Roermond). Op 12 en 13 september neemt Bonnefanten deel aan Het Parcours, de opening van het culturele seizoen van Maastricht. Bonnefantenmuseum, Centre Céramique, NAiM/Bureau Europa en Toneelgroep Maastricht presenteren gezamenlijk hun aanbod voor het seizoen op Plein 1992, met als thema transformatie. Indiening subsidieaanvraag 2010, Werkplan & Begroting 2010 (16 september). oktober Op zaterdag 17 oktober opent de tentoonstelling van Live Forever: Elizabeth Peyton, georganiseerd door The New Museum, New York. Bonnefanten op Schiphol: ter gelegenheid van de viering van 125 jaar Bonnefantenmuseum opent op 28 oktober in het Rijksmuseum op Amsterdam Airport Schiphol de tentoonstelling Brueghel in Business. Jubileumfeest op 31 oktober: Bonnefanten 125 jaar! Een feestelijk en gevarieerd programma, georganiseerd i.s.m. de eveneens jubilerende Vereniging Vrienden van het Pagina 17 van 53

18 Bonnefantenmuseum (25 jaar!), m.m.v. Thei Dols, Blanco Wesselink, Hans Emmen, Les Femmes, Frans Budé, Hans van de Waarsenburg, Ryoko Imai, Brenda Dor-Groot, Swoolish, DJ Natashka, Zuco 103 (Brazilelectro), Lotte Lohrengel en Els Roobroeck. Mede mogelijk gemaakt door bijdragen van Artistscreen, Boels, Brand, Harry Heuts, Ipanema, Rozengaard, LSO, Kringloop Zuid, Sonic Support, Vereniging Vrienden van het Bonnefantenmuseum en Provincie Limburg. De goede samenwerking met de eveneens in 2009 jubilerende (25 jaar) Vereniging Vrienden van het Bonnefantenmuseum komt onder meer tot uitdrukking in de presentatie van het geschenk van de Vrienden - de gemarmerde versie van Toontje Lager van Bas de Wit -, aan het jubilerende Bonnefanten. november Alexander van Grevenstein was een van de sprekers op het op donderdag 5 november door Museum van Bommel van Dam in nauwe samenwerking met het Limburgs Museum, het Huis voor de Kunsten Limburg en de Vereniging Rembrandt georganiseerde symposium over de relatie tussen verzamelaars en musea. De Open Dag op 15 november werd ingevuld in samenspraak met de drie scholen van convenantpartner het Bonnefanten College Maastricht: Vrije School, VMBO en HAVO/VWO. De Open Dag (4 e editie) op de derde zondag van de maand november, is een initiatief van de gemeente Maastricht. Bijzondere zijprogrammering en museum gratis toegankelijk: bezoekers. december De jury van de BACA, bestaande uit Enrico Lunghi (Fondation Musée d'art moderne Grand-Duc Jean, MUDAM, Luxemburg), Dirk Snauwaert (WIELS, Brussel) en Alexander van Grevenstein (Bonnefantenmuseum), heeft unaniem besloten de BACA 2010 te verlenen aan Francis Alÿs (B-1959). Alÿs woont en werkt al meer dan twintig jaar in Mexico City en sinds kort ook in Casablanca. De BACA, Biennial Award for Contemporary Art, heeft ten doel om een kunstenaar te eren op grond van een avontuurlijk oeuvre en de invloed op andere (jongere) kunstenaars die ervan uitgaat. Francis Alÿs voldoet op exemplarische wijze aan deze uitgangspunten. Hij voegt daar een persoonlijke wereld aan toe, die bol staat van de poëtische accenten en een enorme betrokkenheid met zijn naasten uit andere dan westerse culturen. Juist deze poëtische en humanistische kant maakt zijn werk van een uitzonderlijke zeggingskracht. Hij is een beeldend dichter met een grote aandacht voor kleine situaties met grote implicaties op diep gewortelde betekenislagen. Zijn werk bestaat uit foto, video, film, geschilderd werk op papier en op doek, waarbij een opvallend element is dat hij regelmatig anderen in opdracht die schilderijen laat uitvoeren. Pagina 18 van 53

19 8. Tentoonstellingen, presentaties en evenementen 2009 Tentoonstellingen tellingen en presentaties Oude KunstK Palazzo Verzamelen van vroeg-italiaanse kunst in Nederland ( ) i.s.m. het Rijksmuseum, Amsterdam Jordaens The making of a Masterpiece i.s.m. het Statens Museum for Kunst, Kopenhagen Gejaagd door de maagd De Dianatapijten van het Rijksmuseum i.s.m. het Rijksmuseum, Amsterdam Familieportretten uit kasteel Amerongen i.s.m. SRAL (Stichting Restauratie Atelier Limburg) Brueghel in Business Bonnefanten op schiphol i.s.m. het Rijksmuseum, Amsterdam ING is exclusief sponsor van het Rijksmuseum Amsterdam Schiphol Collectiepresentatie met onder meer werk uit de collectie Willem en Jeanne Neutelings en uit de collectie Bisschoppelijk Museum Tentoonstelling stellingen en en presentaties Hedendaagse Kunst K Exile on Main St. Humor, overdrijving en dwarsigheid in de Amerikaanse kunst Prospect Park V If someone keeps it up that long, there must be something good in it Pagina 19 van 53

20 De Oversteek: Beelden in Kasteel Oud-Rekem Bonnefanten extra muros i.s.m. Annemie Van Laethem Live Forever: Elizabeth Peyton georganiseerd door The New Museum, New York hoofdbegunstiger algemeen sponsor mediasponsor Collectiepresentatie met werk van René Daniëls, Gary Hume, Robert Mangold, Robert Ryman en Luc Tuymans en Marcel Broodthaers Evenementen Exile Parallel m.m.v. Henk Hofstede (NL), Perry Blake (IRL), David Deprez, Balie Amsterdam, Paulusma, Kat Frankie (D/AUS), Ensemble 88, George Lawson, Lex ter Braak, Stan Rijven, Roel Arkesteijn, Gerlinda Heywegen, Luc de Vos (B), André Manuel (NL), Bas van Heur, Geert Lovink, Anne Nigten, Leo zum Vörde sive Vörding, Tom Pintens (B), Mist (NL), Maria Anna Potocka (P), Iwona Blazwick (UK), Annie Fletcher, Matt Elliott (UK), Muziekgieterij, Jan Bucquoy (B), Noël Godin (B), Fanchon Daemers (B), Cinema Luna, Rick Treffers. Mogelijk gemaakt door subsidie van de Mondriaan Stichting. M2LIVE (5 e editie) Hét jongerenevenement van het Bonnefantenmuseum. Studenten en scholieren uit Maastricht en omgeving organiseren, ondersteund door medewerkers van het museum alle optredens en performances. Alles is mogelijk en het experimentele wordt niet geschuwd! Aan de editie 2009 werd tevens medewerking verleend door het Huis voor de Kunsten, Kumulus, Kunstbende, Filmtheater Lumiëre, St.Maartenscollege, afdeling consumptief, en L1. Pagina 20 van 53

21 M2LIVE is een initiatief van het Bonnefantenmuseum in samenwerking met Code 043 en wordt mede mogelijk gemaakt door Gemeente Maastricht, de Provincie Limburg en het Prins Bernhard CultuurFonds. (TEFAF) Afterparty (5 e editie) Ter gelegenheid van de opening van de TEFAF 2009 werd, in samenwerking met het Rijksmuseum, voor de vijfde keer de inmiddels tot over de grenzen bekende (TEFAF) Afterparty georganiseerd voor gasten uit de wereld van kunst en cultuur, uitgenodigd door Rijksmuseum Amsterdam en het Bonnefantenmuseum Maastricht. Nationaal Museumweekend (29 ste editie) Het Nationaal Museumweekend is een groot cultureel evenement in Nederland. Veel musea (waaronder Bonnefantenmuseum) zijn tijdens dit weekend gratis toegankelijk. Ieder jaar een ander thema. Uitwerking thema 2009 Verleiden : in samenwerking met Bonnefantencollege Maastricht. Jubileumfeest: Bonnefanten 125 jaar Feestelijk gevarieerd programma, m.m.v. Thei Dols, Blanco Wesselink, Hans Emmen, Les Femmes, Frans Budé, Hans van de Waarsenburg, Ryoko Imai, Brenda Dor-Groot, Swoolish, DJ Natashka, Zuco 103 Brazilelectro, Lotte Lohrengel en Els Roobroeck. Mede mogelijk gemaakt door bijdragen van Artistscreen, Boels, Brand, Harry Heuts, Ipanema, Rozengaard, LSO, Kringloop Zuid, Sonic Support en Vereniging Vrienden van het Bonnefantenmuseum en Provincie Limburg. Open Dag (4 e editie) Jaarlijks evenement, een initiatief van de gemeente Maastricht, georganiseerd op de derde zondag van de maand november. Bijzondere zijprogrammering en museum gratis toegankelijk. De Open Dag 2009 op zondag 15 november werd ingevuld in samenspraak met de drie scholen van convenantpartner het Bonnefanten College Maastricht: Vrije School, VMBO en HAVO/VWO. Pagina 21 van 53

22 Daarnaast participeerde Bonnefantenmuseum in 2009 in: o Uitmarkt, Amsterdam mogelijk gemaakt door o Festival Jong Maastricht (6 voorstellingen) De tentoonstelling Live Forever: Elizabeth Peyton is het decor voor de bizarre voorstelling I-Dolls. Groteske poppen spelen beroemdheden en miskleunen. Over de bergen belovende wereld van de celebreties en de diepe donkere dalen van de miskleunen. Een verrassende en bovenal hilarische reis dwars door het hele museum inclusief de - normaal voor publiek gesloten - kelders. o Het Parcours Bonnefantenmuseum, Centre Céramique, NAiM/Bureau Europa en Toneelgroep Maastricht presenteren gezamenlijk hun aanbod voor het seizoen op Plein 1992, met als thema: transformatie. Pagina 22 van 53

23 9. Hedendaagse Kunst Tentoonstellingen en collectiepresentaties Exile on Main St Met Exile on Main St., een tentoonstelling met eigenzinnige en onaangepaste Amerikaanse kunstenaars, wordt het 125-jarig jubileum gevierd. De titel Exile on Main St. is ontleend aan de fameuze dubbel lp van de Rolling Stones. De tentoonstelling concentreert zich op het werk van negen rebelse kunstenaars (Richard Artschwager, William Copley, Steve Gianakos, Alfred Jensen, Peter Saul, John Tweddle, John Wesley, H.C. Westermann en Joe Zucker) die het grote publiek nog niet hebben bereikt, ondanks het feit dat zij al lange tijd actief zijn. Er zijn meer dan 200 werken bijeengebracht van deze kunstenaars die als enige gemeen hebben dat ze er voor kozen tegen de stroom in te roeien. Naarmate Mainstreet en Wallstreet in het huidige tijdsgewricht over elkaar heen buitelen en Wallstreet een welhaast marginale positie is opgedrongen, krijgt de onderstroom in maatschappij en kunst meer gewicht. In de kunst hebben we het dan over outlaws, independents of artist-artists, kunstenaars die hun werk produceren in zelfgekozen ballingschap, ver weg van het gevestigde kunstcircuit en die consequent hun eigen gang gaan, zoals deze negen. Maatschappelijk gezien vereenzelvigen we deze omkering der dingen met crisis. In de kunst daarentegen kunnen we weer enigszins op adem komen en het adagium Diamonds are a girl s best friend achter ons laten en weer gewicht geven aan inhoud en authenticiteit. Ogenschijnlijk ongrijpbare kunstenaars als Richard Artschwager, William Copley, Steve Gianakos, Alfred Jensen, Peter Saul, John Tweddle, John Wesley, H.C. Westermann en Joe Zucker verdienen aandacht omdat hun volstrekt onafhankelijke, hoogst onderscheidende, alle vaste waarden ondermijnende posities minder aan de terreur van oppervlakkigheid en markt onderhevig zijn. Marcel Broodthaers in Zuid-Limburg Marcel Broodthaers in Zuid-Limburg is geen titel. Een titel zou te zeer een ordening alsmede volledigheid suggereren. De ongeveer vierhonderd foto s, zijn talrijke, maar niet uitgewerkte notities, de gedichten en een enkele tekst, vormen echter een al te chaotisch Pagina 23 van 53

24 restant van zijn verblijf in deze contreien. De affiniteit die hij met hetgeen hij in Maastricht en omgeving zoal is tegengekomen zijn terug te voeren op het banale feit dat hij hier was omwille van een vrouw. Dit zijn foto s van een belangrijk kunstenaar. Zij behoren echter niet tot Broodthaers artistiek oeuvre als zodanig. Zij vertellen misschien meer over het werk. Want zoals alle foto s bieden ze ons de mogelijkheid schaamteloos achter de gordijnen te kijken. Het belang van deze foto s ligt besloten in Broodthaers manier van kijken en tevens in zijn omgang met het medium. De ordening heeft iets willekeurigs, maar biedt een onweerstaanbaar perspectief op een poëtisch moment. Het is een schijnordening die juist als ordening het toeval aan het licht brengt. Broodthaers werkterrein ontvouwt zich hier al in vele complexe betekenissen. Niet alleen de foto s, maar ook zijn notities en teksten geven blijk van een sterke betrokkenheid met zijn omgeving alhier. Niets onttrok zich aan zijn aandacht. Zijn aantekeningen en foto s getuigen van een grote nieuwsgierigheid en vormen de basis voor een eigenhandig geschreven geschiedenis van de streek. De serie foto s (+/- 400) worden voor het eerst volledig getoond. Zij zijn de stille getuigen. Prospect Park V If someone keeps it up that long, there must be something good in it Na twee edities met werk van jonge, veelbelovende kunstenaars, gevolgd door twee grootschalige projecten van kunstenaars in hun zogeheten midcareer gaat het Bonnefantenmuseum in Prospect Park V eens aan de keerzijde van great expectations - het min of meer gearriveerde kunstenaarschap - kijken. Het zoomt in op het werk van kunstenaars die ouder zijn. Onder de titel If someone keeps it up that long, there must be something good in it staan vijf kunstenaars uit Nederland en België centraal die in werk en leven onverdroten hun eigen koers varen en zo een intrigerend, uitgekristalliseerd oeuvre hebben weten op te bouwen, en die op één na allen nog professioneel actief zijn: Dre Devens (1946 Heerlen - Maastricht), Capitaine Lonchamps (1953 Spa B), Marrigje de Maar (1944 Den Haag - Groningen), Rod Summers (1943 Dorset GB - Maastricht) en Toon Tersas (1924 Weert Dessel B). Dat volharding in het werk van deze vijf kunstenaars kwaliteit genereerde, althans dat suggereert de titel, is een opvatting die bijzonder discutabel is. Maar toch: als iemand de moed erin houdt, dan lijkt dat een aanwijzing, dan moet er toch iets goeds inzitten? Te zien zijn ontroerende interieur-reisfoto s uit onder meer Rusland, China en Japan van Marrigje de Maar. Beschilderde en dichtbeschreven paneeltjes, doeken en werken op papier in boekvorm van kalligrafisch wonder Toon Tersas. Beschilderd fotomateriaal, dekbedden, gevarieerde objecten, films en geluidswerk geïnspireerd op het neigisme van pataphysicus Capitaine Lonchamps, het stijlvolle minimalisme in situ van Dre Devens en radicaal geluidswerk van audiopionier en -verzamelaar Rod Summers. Pagina 24 van 53

25 Joseph Beuys werken op papier De bekendste maar ook meest omstreden kunstenaar in het Duitsland van na de oorlog is zonder twijfel Joseph Beuys. Met zijn even beroemde als verkeerd begrepen uitspraak Jeder Mensch ist ein Künstler en zijn opvattingen over een sociale sculptuur plaatste hij kunst in het ruimst denkbare kader. In 1975 werd Beuys uitgenodigd om zijn ideeën over zijn positie als kunstenaar en leraar en zijn opvattingen over de taak van een kunstwerk binnen zijn erweiterte Kunstbegriff toe te lichten door middel van een expositie, een lezing en een discussie. De tentoonstelling bevatte een bijna volledig overzicht van de publicaties die verband hielden met zijn activiteiten. Na het inrichten van de expositie besloot Beuys alle aanwezige documenten te schenken aan het museum. Een eerste teken van Beuys aanwezigheid in Maastricht vormt een briefkaart uit 1975, een van de vele kleine drukwerken die hij in grote oplagen als Originalgrafik uitgaf. Afgebeeld zijn Joseph Beuys met kinderwagen vergezeld van de Antwerpse diamanthandelaar, kunstverzamelaar en vriend Isi Fiszman. Een vervolg kreeg deze kaart twee jaar later: van een aantal om technische redenen afgekeurde vellen, waarop telkens vier kaarten waren afgedrukt, maakte Beuys een multiple. Tweehonderd genummerde en gesigneerde exemplaren werden voorzien van een tekst in handschrift, wer nicht denken will fliegt raus, en dwars over alle vier afbeeldingen weer de teksten Bonnefanten. De Oversteek: : Beelden in Kasteel Oud-Rekem Werken uit de collecties van het Bonnefantenmuseum, Defauwes, Van Laethem, Vandenhove + gastpresentaties Frank Koolen en Sofie Muller in Kasteel Oud-Rekem (België) Het Bonnefanten, in samenwerking met Annemie Van Laethem, heeft het initiatief genomen om extra muros een tentoonstelling te maken in Kasteel Oud-Rekem. Deze presentatie van beelden is een voorproefje van tentoonstellingen die het museum mogelijkerwijs de komende jaren aldaar gaat organiseren. Deze start wordt gemaakt in samenwerking met verschillende particuliere verzamelaars: collectie Defauwes, Van Laethem en Vandenhove. In de tentoonstelling ligt het accent op Arte Povera en conceptuele kunst, met werken van Mario Merz, Luciano Fabro, Sol LeWitt en Franz West. Daarnaast is er onder meer werk te zien van Shinkichi Tajiri en een tiental beelden van Jaap Mooy uit collectie Pagina 25 van 53

26 Defauwes. De jaren zeventig en tachtig zijn vertegenwoordigd met sculpturen van Barry Flanagan (collectie Vandenhove), Piero Calzolari (collectie Van Laethem), Richard Deacon en Susana Solano. Twee jonge kunstenaars zijn bovendien uitgenodigd om werk in situ te tonen: Frank Koolen (NL) en Sofie Muller (B). Het kasteel in Oud-Rekem kent een veelbewogen geschiedenis. De meest recente verbouwing stamt uit de 19 e eeuw en het kasteel heeft decennialang gediend als psychiatrische inrichting. De beelden staan dus in een wel heel bijzondere context. Live Forever: Elizabeth Peyton Binnen de keur van de schilders van vandaag Peter Doig, Laura Owens, Tal R, Neo Rauch, Luc Tuymans neemt Elizabeth Peyton een geheel eigen plaats in. Zij is de portretschilder van het stel (een enkele zijstap daargelaten). Peyton fungeert zelfs als een portretschilder van de society van vandaag, in navolging van de zeventiende-eeuwse Antony van Dijck, tot de twintigste-eeuwse Andy Warhol. Dit zou kunnen duiden op een elitaire stellingname. Hiervan blijkt echter niets; er bestaat totaal geen hiërarchie tussen de geportretteerde vrienden, liefdes, popsterren, familie, royalty, klassieke schrijvers en andere. Ze zijn haar allen even lief en bevolken haar wereld zonder enige voorkeur. Niet voor niets hebben haar schilderijen een nagenoeg zelfde formaat (35 x 35 cm). Heroïek en monumentaliteit zijn ver te zoeken. De dunne verfstreken wijzen ook niet op een uitputtend gedetailleerde werkwijze. Peyton raakt aan haar onderwerp met een enkele, lichte verftoets, waardoor ze enige afstand creëert, een afstand overigens die ons op onze beurt toelaat om deel te nemen aan hetgeen zich op het paneeltje afspeelt. Bijzonder daarbij is de geringe neiging naar een treffende, zwierige geniale beeldtaal; haar taal is eerder schraal. Niet alleen de aandacht voor de figuren is gelijk, dit geldt eveneens voor het totale oppervlak. Portret, achtergrond en een enkel doorzicht lopen in elkaar over en zijn alle even belangrijk. Aarzeling en het zoeken liggen er zo dik op dat ook op dit niveau een volstrekt democratisch beeldvlak zich voor ons ontrolt. De afgewende blik, de terloopse houding en de slordige afsnede (de bovenkant van de haren ontbreekt veelal) wekken de suggestie van een snel genomen snapshot waarbij pas bij een tweede blik, of meer, de verschillende bouwstenen zich losweken uit het geheel. Het lijkt alsof net als bij de polaroid de afbeelding nog in een tussenstadium verkeert, nog moet doorkomen, oplichten en drogen. Peyton behandelt haar personages, haar modellen, met mededogen. Wonderlijk is dit soms, omdat veel van haar helden Pete Doherty, Liam en Noel Gallagher, Jarvis Cocker, Sid Vicious en Kurt Cobain nu niet direct een kleurloos bestaan leiden of hebben geleid. Verder lijken vitaliteit, vanitas en vergankelijkheid steeds in elkaar te grijpen. De dingen hebben nu eenmaal meer dan één kant en bloemen houden niet langer dan een enkele week. De schilderkunst dient dan ook om aan al die vluchtigheid en verval te ontsnappen. Het houdt de dingen vast. Ook degenen die ons soms al heel lang geleden vaarwel hebben gezegd. Vandaar de titel: Live Forever. Pagina 26 van 53

27 Publicaties 2009 Exile on Main St. - Richard Artschwager Wiliam Copley Steve Gianakos Alfred Jensen Peter Saul John Tweddle John Wesley H.C. Westermann Joe Zucker Introductie Alexander van Grevenstein; essay Robert Storr; 256 pagina s; kleurafbeeldingen; E; ISBN Prospect Park V: If someone keeps it up that long there must be something good in it Capitaine Lonchamps/ Dre Devens/ Marrigje de Maar/ Rod Summers/ Toon Tersas Introductie Paula van den Bosch; Jean-Michel Botquin over Capitaine Lonchamps; David Courtney over Dre Devens; Ashley C. Givens over Marrigje de Maar; Wikipedia over Rod Summers; Annemie Van Laethem, Erik Croux en Paula van den Bosch over Toon Tersas; 112 pagina s; kleurafbeeldingen; N/E; ISBN Elizabeth Peyton: Live Forever i.s.m. The New Museum, New York; Walker Art Centre, Minneapolis; Whitechapel Art Gallery, Londen; Teksten Laura Hoptman, Iwona Blazwick en John Giorno; 255 pagina s; kleurafbeeldingen; E; Phaidon; ISBN Tentoonstellingsboekjes Exile on Main St. (+ krant) ( ) Tekst en redactie: Alexander van Grevenstein en Ineke Kleijn Prospect Park V: If someone keeps it up that long, there must be something good in it ( ) Tekst en redactie: Paula van den Bosch en Ineke Kleijn De Oversteek: Beelden in Kasteel Oud-Rekem ( ) Tekst en redactie: Alexander van Grevenstein en Ineke Kleijn Live Forever: Elizabeth Peyton (+ krant) ( ) Tekst en redactie: Alexander van Grevenstein en Ineke Kleijn Tijdelijke Bruiklenen aan Derden Pierre van Soest ( ) Museum van Bommel van Dam, Venlo Met Jan van Eijck op bezoek bij de familie Arnolfini, Pierre van Soest ( ) Inv 2109 Werner Mantz - Licht op Limburg: foto's f en films Limburgs Museum, Venlo Inv Ingelijste foto s, Werner Mantz ( ) Inv 3073 Map met tien foto's Galerie Schurmann & Kicken, Werner Mantz ( ) Inv Zwart wit foto's, Werner Mantz ( ) Inv 3806a-c 3 Foto's van architectuur A.J.N. Boosten, Werner Mantz Inv 3970 R.K. kerk te Broeck-Sittard, architect Jos Wielder, Werner Mantz Inv Foto's provinciale wegen, Werner Mantz ( ) Inv 5271a-g 7 Foto's van het AMF gebouw te Heerlen, Werner Mantz La Sombra / The Shadow Fundacion Caja, Madrid Pagina 27 van 53

28 Inv 470 Terras met Hercules, Carel Willink (1940) Jowan van Barneveld. Echoes Museum Het Domein, Sittard Inv 5521 Rainbows could be killers, Jowan van Barneveld (2006) Inv 5522 Cuesta Verde, Jowan van Barneveld (2006) Inv 5546 Stage , Jowan van Barneveld (2008) Inv 5547 Poolside Apparition (1t), Jowan van Barneveld (2007) Werner Mantz ( ) 1983) aan het Vrijthof Museum aan het Vrijthof, Maastricht Inv ingelijste foto s, Werner Mantz ( ) Shifting Identities. (Swiss) Art Now CAC, Vilnius Inv 5449 So genannte Wellen und andere Phanomene des Geistes, Pawel Althamer ( ) Rational/Irrational Haus der Kulturen der Welt, Berlijn Inv 5449 So genannte Wellen und andere Phanomene des Geistes, Pawel Althamer ( ) Angebot+Nachfrage, Bring it all home (B) Broodthaers IKOP, Eupen Inv 3512 L'Entrée de l'exposition, Marcel Broodthaers (1974) Masken. Ein Streifzug durch Zeiten und Kulturen Kunsthistorisches Museum, Wenen Inv 527 La Gamme d Amour, James Ensor (1921) Steven Aalders & Co Mondriaanhuis, Amersfoort Inv 3257 Meubels, Dom. Hans van der Laan (1981) Verzamelen is een kunst Centre Céramique, Maastricht Inv 1343 Crucifix, Gene Eggen Inv 1441 Ruiter te paard, Arthur Spronken (1964) Inv 1442 Amazone te paard, Arthur Spronken Inv.nr Acrobate, Wim Rijvers Edmond Bellefroid. Veelzijdigheid in vorm en verf Limburgs Museum, Venlo Pagina 28 van 53

29 Inv 1193 Landschap met korenschoven, Edmond Bellefroid (1935) Inv 3763 Portret van Marcel Bellefroid in een rood gewaad, Edmond Bellefroid (1938) Inv 3764 Rolande, dochter van de schilder, Edmond Bellefroid (1935) Inv 3766 Meisje met bloemen en vogel, Edmond Bellefroid (1940) Inv 3768 Christus sterft, Edmond Bellefroid (1937) Inv 3769 Portret van Marcel Bellefroid, Edmond Bellefroid Inv 3770 Piëta, Edmond Bellefroid (1948) Inv 3779 Graflegging, Edmond Bellefroid (1953) Inv 3780 Berusting, Edmond Bellefroid (ca.1953) Inv 4058 Het laatste avondmaal, Edmond Bellefroid (1950) Harry Lips ( ) 1979) Museum Land van Valkenburg, Valkenburg aan de Geul Inv 3303 Zelfportret met spiegel in atelier, Harry Lips (1943) Frederic Geurts: : (un)balanced Z33, Hasselt Inv 5063 Hut, Roman Signer (2000) Pagina 29 van 53

30 10. Oude Kunst De afdeling Oude Kunst is trots op het volle en goedbezochte tentoonstellingsprogramma dat zij in het kader van Rijksmuseum Maastricht, en ter gelegenheid van het 125-jarig jubileum heeft kunnen bieden. Het aanbod was veelzijdig en omvatte maar liefst een half millennium West Europese kunstgeschiedenis. Van hoogmiddeleeuwse religieuze sculptuur uit de collectie Neutelings tot zeventiende eeuwse profane pronkstukken van Jacob Jordaens. Vanzelfsprekend was er blijvende aandacht voor de lokale en regionale kunstgeschiedenis met een selectie Maaslandse Houtsculptuur en Maastrichts eigen ambassadeur van de beeldhouwkunst, Jan van Steffeswert. Tentoonstellingen en collectiepresentaties In maart 2009 is een ruime selectie uit de collectie Neutelings gepresenteerd. Enkele andere objecten uit de collectie hebben een andere plaats gekregen in de afdeling Nederlandse kunst. (t/m ) Samenstelling: Lars Hendrikman. Palazzo Met de collectieopstelling Palazzo biedt het Bonnefantenmuseum de bezoeker een omvangrijke collectie Italiaanse schilder- beeldhouw- en toegepaste kunst uit de periode De presentatie is voor het grootste gedeelte samengesteld op basis van een bruikleen van het RMA, aangevuld met eigen bezit en een enkel bruikleen daarbuiten. Vrijwel alle werken zijn oorspronkelijk afkomstig van Amsterdamse verzamelaars uit het interbellum als Edwin vom Rath, Fritz Mannheimer en bovenal Otto Lanz. De inrichting van de collectieopstelling Palazzo appelleert aan dit verzamelaarklimaat en liet zich inspireren door foto s van de inrichtingen van deze verzamelaars, zonder een historiserende opstelling te willen maken. Samenstelling: Frits Scholten (RMA), Duncan Bull (RMA), Fee van t Feen (RMA), Lars Hendrikman. Gejaagd door de Maagd,, de d Dianatapijten van het Rijksmuseum In het Rijksmuseum, Amsterdam, bevindt zich een reeks van zes Nederlandse wandtapijten uit het begin van de Gouden eeuw. Drie ervan werden pas recent verworven, en de serie van zes wordt in het Bonnefantenmuseum voor het eerst sinds enkele eeuwen weer herenigd getoond. Ze worden Dianatapijten genoemd, omdat in de mythologische voorstellingen die erop zijn afgebeeld steeds Diana, de godin van de jacht, een rol speelt. Diana s straffen voor diegenen die haar uitdaagden bestonden niet zelden uit pijnlijke gedaanteveranderingen. De geleerde Haarlemse schilder en schrijver Karel van Mander ( ) maakte de ontwerpen. Hij heeft de mythologische, soms gruwelijke vertellingen als sprookjes weergegeven, die zich in lommerrijke bossen afspelen. Daarmee weken zij af van meer gangbare uitbeeldingen van de Metamorphosen. Op schilderijen en prenten van hun tijd is het gruwelijke einde van stervelingen die door Diana werden gestraft, vaak prominent in beeld gebracht. Met de minder confronterende voorstellingen werd zeker tegemoet gekomen aan de toenmalige smaak van het Engelse hof, in context waarvan deze tapijten waarschijnlijk oorspronkelijk besteld waren. De tentoonstelling wordt gecompleteerd door enkele contemporaine Ovidius-edities en prenten van Karel van Mander. Samenstelling: Ebeltje Hartkamp-Jonxis (RMA), Lars Hendrikman. Pagina 30 van 53

31 Jordaens, The making of a Masterpiece (i.s.m. Statens Museum for Kunst, Kopenhagen) ) Een van de onbetwiste meesterwerken van Jacob Jordaens (Antwerpen, ) is de monumentale Petrus vindt de Cijnspenning in de bek van de vis (Kopenhagen, Statens Museum for Kunst). Een kleinere versie van dit schilderij bevond zich sinds 2002 in het Bonnefantenmuseum, in langdurig bruikleen van het Rijksmuseum, Amsterdam. Dit laatste schilderij werd lang beschouwd als een latere kopie naar het grote doek uit Kopenhagen, maar recent technisch en kunsthistorisch onderzoek, dat ter gelegenheid van de restauratie van beide werken in in Kopenhagen werd uitgevoerd, bewees dat de verhouding tussen beide doeken veel complexer is. In ieder geval moet Jordaens al met de kleinere versie begonnen zijn voordat de grotere zijn definitieve vorm kreeg. De onderzoeksresultaten zijn te zien in de tentoonstelling Jordaens, The Making of a Masterpiece, die het Bonnefantenmuseum ter gelegenheid van haar 125-jarig bestaan presenteert in de reeks tentoonstellingen binnen het kader van Rijksmuseum Maastricht. In de beide aansluitende zalen worden de overige zeven schilderijen van Jordaens uit de collectie van het Rijksmuseum, Amsterdam tentoongesteld, gecompleteerd door een selectie tekeningen uit het Stedelijk Prentenkabinet van Antwerpen en het Rijksprentenkabinet. Samenstelling: Jørgen Wadum (SMK), Eva de la Fuente-Pedersen (SMK), Lars Hendrikman. Tot januari 2010 toonde de afdeling Oude Kunst een overzicht van de Zuid Nederlandse artistieke productie uit de zestiende en de eerste helft van de zeventiende eeuw. De belangrijkste artistieke centra (Antwerpen, Brugge) kwamen afzonderlijk aan bod. Daarnaast werd een aantal kabinetten thematisch ingericht, rondom het genretafereel, het landschap en de portretkunst. Dit laatste in het bijzonder vanwege de gelijktijdige tentoonstelling Live Forever van Elizabeth Peyton. De speciaal aan Jan van Steffeswert gewijde museumzaal maakte integraal onderdeel uit van deze opstelling en vertegenwoordigt Maastricht als artistiek centrum. ( ). Samenstelling: Lars Hendrikman. Publicaties Het concept van het deel over Oud-Nederlandse schilderkunst is in 2009 verder uitgewerkt. Er is een aanvang gemaakt met het feitelijk onderzoek alsmede met het uitbesteden van deelprojecten aan (onder anderen) studenten van de UM en de VU. In samenwerking met het Rijksmuseum heeft uitgeverij Nieuw Amsterdam het boek Het Nederlandse Palazzo verzamelingen van Italiaanse kunst (Fee van t Veen) gepubliceerd. Dit boek, over de collectieopstelling Italiaanse kunst Palazzo, sluit inhoudelijk en formeel aan op de collectieboeken die in eigen beheer zijn geproduceerd, en beleefde in 2009 zijn eerste verbeterde herdruk. Publicatie wetenschappelijk onderzoek n.a.v. collectie en presentaties Bij de tentoonstellingen Jacob Jordaens, The Making of a Masterpiece en Gejaagd door de Maagd, de Dianatapijten van het Rijksmuseum verschenen de volgende catalogi: J. Wadum, E. de la Fuente-Pedersen (red.), Jordaens, The Making of a Masterpiece, Kopenhagen (120 pp). L. Hendrikman, Jacob Jordaens E. Hartkamp-Jonxis, Geweven Mythen, Ovidius Metamorphosen en de Dianatapijten van het Rijksmuseum Amsterdam 2009 (104 pp). Pagina 31 van 53

32 Conform de doelstellingen van Rijksmuseum Maastricht heeft de afdeling Oude Kunst driemaal podium geboden aan wetenschappelijke presentaties en lezingen Gastheer van het jaarlijks CODART congres (i.s.m. Suermondt-Ludwigmuseum, Aken) Studiedag t.g.v. Jacob Jordaens. Inleidingen door A. Balis (Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten / UFSIA) en J. Verhave (Kopenhagen, Statens Museum for Kunst) Ter gelegenheid van de tentoonstelling Gejaagd door de Maagd, de Dianatapijten van het Rijksmuseum, en het afscheid van conservator Ebeltje Hartkamp-Jonxis organiseerde het Bonnefantenmuseum in samenwerking met het RMA het eendaags symposium Diana in 16 th and Early 17 th Century Art, Particularly on Tapestries met een internationaal sprekersveld van zes specialisten. Overig In voorbereiding: publicatie Brueghel Enterprises, n.a.v. tentoonstellingen in het Bonnefantenmuseum (2001) en de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (2001/02) Tentoonstellingsboekjes Jordaens, The Making of a Masterpiece ( ) Tekst en redactie: Lars Hendrikman. Gejaagd door de Maagd ( ) Tekst en redactie: Lars Hendrikman. Palazzo (tweede druk) ( ) Tekst: Fee van t Veen; redactie: Lars Hendrikman. Tijdelijke Bruiklenen aan Derden De ideale vrouw Noordbrabantsmuseum, DenBosch Inv 5448 De ontmoeting tussen David en Abigail, Brueghel & Rottenhammer Moeder Anna Museum voor Religieuze Kunst, Uden Inv 3958 Anna-te-Drieën, Jan van Steffeswert (1500) Darwin, Cuvier en het Grand Animal de Maestricht Natuurhistorisch Museum, Maastricht Inv 2152 Paradijslandschap, Roelant Savery ( ) Het geheim van de stilte Kartuizerklooster, Roermond Inv 5128 Tronende madonna met heiligen en stichter, Jan Provoost ( ) Inv 725bm Kalender van het bisdom Luik (ca. 1514) Pagina 32 van 53

33 Titian, Tintoretto, Veronese... Venetian Rivalry Musée du Louvre, Parijs Inv Nessus en Deianeira, toegeschreven aan Sustris (ca. 1560) Doodleven Hoofdwacht, Maastricht (Centre Céramique) Inv 2576 Dodenbord (1775) Inv 2577 Dodenbord van een prelaat (1868) Inv 345bm Oliebusje Godsgeschenk, privémecenaat aan de Antwerpse kerkgemeenschap Rockoxmuseum, Antwerpen Inv 5098 Interieur van de Dominicanerkerk te Antwerpen, P. Neeffs de Oude (1636) Verzamelen is een kunst Centre Céramique, Maastricht Inv 4 Koning (Antwerpen, ca. 1520) Inv 105 Tronende God de Vader (Nederrijngebied, ca. 1520) Inv 128 Staande Christus (ca. 1550) Inv 140 Christus aan het kruis tussen de beide moordenaars (Antwerpen, ca. 1520) Inv 508 Maria met kind (Maasgebied, 14 e eeuw) Inv 601 Madonna (Bourgondië, begin 15 e eeuw) Inv 670 Gezicht over de Maas op Slavante bij Maastricht, Joris vander Haagen (17 e eeuw) Inv 796 H.Rochus met engel (Nederrijngebied, ca. 1500) Pagina 33 van 53

34 11. Aankopen, schenkingen en legaten in 2009 Aankopen Capitaine Lonchamps 1953 Spa (B) Spa (B) Neige, 2009 Mixed media (fauteuil) Neige, 1998 Acryl op object trouvé (schilderij) 50 x 60 cm Neige, 2009 Acryl op object trouvé (kacheltje) 56 x 59 x 26 cm Et où pourquoi comment où, DVD " Neige, 2009 Acryl op object trouvé (Palm in rubberen pot) Inv 5572 a - c Met steun van de Mondriaan Stichting René Daniëls 1950 Eindhoven - Eindhoven Zonder titel, 1979 Olieverf op doek 240 x 180 cm Inv 5569 Met steun van de BankGiro Loterij, de Mondriaan Stichting en de Vereniging Vrienden van het Bonnefantenmuseum Benoît Hermans 1963 Wittem Maastricht Flesh Back, 2005 Links kleurenfoto op hout / rechts olieverf op jute op hout 100 x 93 cm Inv 5557 L Espace aux Ombres, 2008 Kleurenfoto op houten paneel 100 x 75 cm Inv 5559 Twist and Shout, opscheplepels gemonteerd in olieverf op houten paneel 75 x 55 cm Inv 5558 Met steun van de Mondriaan Stichting Pagina 34 van 53

35 Toon Verhoef 1946 Voorburg Edam Zonder titel, 2007 Olieverf en acryl op doek 190 x 250 cm Inv 5554 Met steun van de Mondriaan Stichting Bas de Wit 1977 Budel - Maastricht SMS, flits, spatie, en locatie, 2008 Acryl op doek 200 x 200 cm Inv 5555 Toontje Lager, 2008 Epoxy, PE-foam, ijzer, polyester 298 x 261 x 132 cm Inv 5556 Met steun van de Mondriaan Stichting Schenkingen Gilbert de Bontridder 1944 Brussel Maastricht 1996 Zonder titel, jaartal onbekend Acryl op papier 150 x 200 cm Inv A + B Schenking van Magda de Bontridder-Michiels Roman Signer 1938 Appenzell St. Gallen Strassenbilder, Oekraïne / Roemenië, 2005 Fotografie 49 x 62 cm Serie van 6 Inv 5560 Schenking van de kunstenaar Pagina 35 van 53

36 Bas de Wit 1977 Budel - Maastricht Toontje lager (Monument to), 2008 Epoxy, PE-foam, ijzer, polyester 380 x 261 x 132 cm Inv 5576 Schenking Vereniging Vrienden van het Bonnefantenmuseum Legaten Charles Eyck 1897 Meerssen 1983 Zomerlandschap boerderij Olieverf op doek 86 x 96,5 cm Inv 5561 Hyde Park London Olieverf op doek 83 x 93 cm Inv 5562 Straat in de winter Olieverf op doek 91 x 107 cm Inv 5563 Boerderij in winterlandschap Olieverf op doek 82 x 102 cm Inv 5564 Pagina 36 van 53

37 12. Publieksbegeleiding De afdeling Publieksbegeleiding heeft in 2009 de reguliere educatieve & publieksprogrammering evenementen zoals M2LIVE, de (TEFAF) Afterparty, Museumweekend en de Open Dag (i.s.m. met het Bonnefanten College dit jaar) succesvol herhaald. Ook projecten als de theatervoorstelling I - Dolls, geïnspireerd op de tentoonstelling Live Forever van Elizabeth Peyton, waren een succes. Maart was in 2009 de drukst bezochte maand en februari de minst drukke maand. Qua omzet waren de entreeopbrengsten* het hoogst in oktober en het laagst in februari. *dit zijn alleen bezoekers, dus excl. groepsprogramma s, zaalhuur, omzet verkoop museumkaarten etc. Tabel Bezoekers: jongeren en onderwijs jongeren < dan 13 jaar jongeren jaar studenten > 18 jaar M2LIVE Totaal al Basisscholen en kinderen 98Groepen uit het basisonderwijs hebben deelgenomen aan de educatieve programma s, 6 groepen meer dan het voorgaande jaar. Het nieuwe programma voor basisscholen Stelletje portretten was geïnspireerd op de tentoonstelling Live Forever van Elizabeth Peyton en behandelde een vrij klassiek thema. In de voorbereidende les werd de geschiedenis van de portretkunst voor het voetlicht gebracht. In het museum vormden de portretten van Peyton een mooi kader om de portretten op de afdeling oude kunst tegen af te zetten. Bij dit programma hoorde een workshop op school. Kinderen schilderden zichzelf naar aanleiding van een foto en op de manier van Peyton. De resultaten waren verbluffend herkenbaar! Familievoorstelling ing I-Dolls De tentoonstelling Live Forever en de kelders van het museum waren het decor voor de absurdistische voorstelling I-Dolls. Groteske poppen spelen beroemdheden en miskleunen. Stijg mee op naar de veelbelovende wereld van de sterren, of daal mee af naar de wereld van de losers. I-Dolls werd gemaakt en gespeeld door Gwendalyne van Erp en Arne Baeck, onder leiding van Denise Castermans. De voorstellingen die in de herfstvakantie (6x) en de voorjaarsvakantie (1x) plaatsvonden, zijn door 169 bezoekers bezocht. Zomeractiviteiten Voor jongeren t/m 12 jaar bood het museum in de zomer de mogelijkheid om zich - buiten schoolverband - op een interactieve manier te verdiepen in kunst. Zo was er voor het eerst een workshop met textiele materialen Dier, deer, oh dear! waarin de zes prachtige Dianatapijten uit het Rijksmuseum de inspiratiebron vormden. Kleine wandtapijtjes met veel dieren waren het resultaat van naald en draad, lijm, vilt en stof. Verder was er de workshop schilderen Hello, John!, geïnspireerd op de golvende werken van John Tweddle uit Exile on Main St. en de knutselrondleiding Dubbel en dwars. 209 Kinderen namen deel aan in totaal 16 workshops. Pagina 37 van 53

38 Voortgezet en hoger onderwijs én jongeren 165 Groepen uit het voortgezet onderwijs hebben het museum bezocht, 18 groepen minder dan het voorgaande jaar. Het ontbreken van een speciaal project zoals Tussen kunst en klank verklaart dit verschil. Er werden twee afterviews voor docenten aangeboden: 14 maart over Exile on Main St. en 22 november over Live Forever van Elizabeth Peyton. Beide keren was Alexander van Grevenstein de voorganger. De afdeling deed mee aan de CKV weken van Maastricht Kommetje Kunst. Melissa Musarella van het Sintermeertencollege (31.3 en 1.4) en Sanne van de Vin (1 en 2.12) van het Philips Hornecollege liepen een tweedaagse beroepsoriënterende stage in het Bonnefanten. Lustrumeditie M2LIVE 09 Op 17 januari 2009 werd de lustrumeditie van M2LIVE gevierd. Met enthousiaste bezoekers op de tellers, iets minder dan het voorgaande jaar maar nog steeds een flink aantal, konde we spreken van een geslaagd evenement. Het evenement groeide uit van een in 2005 door het museum zelf georganiseerd middagfeest voor scholieren en bezoekers naar een mega-evenement dat door de jongeren (van 12 tot 25 jaar) zelf wordt geregeld en waaraan een Filmprijs, expositie én afterparty niet ontbreken. Alles bij elkaar konden we heel tevreden terugkijken op 5 jaar M2LIVE. In het lustrumjaar werd voor de tweede keer de M2LIVE filmprijs georganiseerd. De contacten in de wereld van de filmmakers zijn uitgebouwd en de vertoning van de films werd met een prachtige presentatie op plasmaschermen in de doorgangshallen uitgebreid. De professionele bioscoopzaal was gereserveerd voor de prijswinnaars en nominées. Vermeldenswaardig is het feit dat dit initiatief ook door de professionele filmwereld werd gewaardeerd. Het Nederlands Instituut voor Filmeducatie nodigde het museum uit om een jurylid aan te leveren voor hun MovieSquad, de jongerenjury van de grote filmfestivals in Nederland! Winnaars van de M2LIVE filmprijs 2009: in de categorie >18 jaar Richter van Sven Pauwels en <18 jaar Olaf Bus en Dennis de Pijper (14 jaar!) met de film Teddy s Turn. De expositie van 2 e jaars studenten ABK Maastricht in de koepeltoren verdient een vermelding. De studenten hadden hun complete atelier verhuisd, inclusief fiets en sigarettenpeuken. Een prachtige installatie-achtige presentatie was het gevolg. Alleen al de verhuizing zorgde ervoor dat de studenten met andere ogen naar hun werk keken. Allen vonden de gesprekken met de conservator van het museum, die tevens twee kunstenaars had uitgenodigd, spannend maar erg zinvol. Er waren ook in 2009 weer een 90-tal kleine en grote optredens die we samen met de jongeren in de twee maanden voorafgaand aan dit evenement hadden georganiseerd. Ook in de publiciteit rondom het evenement waren zij uitgebreid betrokken. Het T shirt, waarin op een heel aardige manier het jubileumjaar tot uitdrukking werd gebracht, was door twee studenten van de ABK ontworpen. Verder mogen we de art-trips van de juniorgidsen en studentengidsen niet vergeten en al die jongeren die op de dag zelf voor of achter de schermen dit megafestijn mede organiseerden. N.B. Drie van de studentengidsen zijn in ons professionele gidsenteam opgenomen! Onderwijsconvenanten Het onderhouden van de onderwijsconvenanten, zeven in totaal, vergde veel tijd en aandacht van zowel het museum als van de convenantpartners. Behalve drie academies, twee middelbare scholen en de overeenkomst met de Universiteit Maastricht is Kumulus toegetreden als convenantpartner. Er bleek een enorme belangstelling voor de Bonnefantenjaarpas (634 jaarpassen). Tot slot nog enkele wapenfeiten: - Studenten Toneelacademie spreken de multimediatour bij Exile on Main St. in. - Presentaties van studenten tijdens M2LIVE 09 ( ) en Exile Parallel programmering ( ); Pagina 38 van 53

39 - 6 Studenten afdeling VisCom ABK animeerden onder leiding van Marcel Hermans 6 kunstwerken digitaal. - Introductie ( ) voor 200 nieuwe studenten ABK; ontvangst door Alexander van Grevenstein derdejaars studenten; en lezing Paula van den Bosch op de ABK. - Samenwerkingsproject met 10 studenten docentenopleiding Conservatorium met als resultaat een presentatie op 23 april samen met leerlingen St. Maartenscollege. Samenwerking met Universiteit Maastricht In 2009 verkocht de afdeling 485 UM jaarpassen; meer dan 600 studenten kwamen met deze jaarpas, de PIM-pas of tijdens de Inkom naar het museum, een groei van 175 bezoeken. De Meet & Greet programmering voor buitenlandse studenten van de UM werd omgebogen naar twee kortdurende cursussen (3 delen) die i.s.m. Studium Generale werden georganiseerd. De cursus Introduction to contemporary art (door dr. Guido Goossens, drs. Roel Arkesteijn, Ilse van Lieshout) werd door 70 studenten bezocht en erg positief ontvangen. Rondleidingen, evenementen, ontvangsten voor volwassenen Rondleidingen In 2009 bleef het aantal geboekte programma s voor volwassenen, alsmede het aantal bezoekers dat via VVV Maastricht in groepsverband het museum bezocht, hetzelfde. Er werden 155 programma s, variërend van kaartreserveringen en kennismakingsprogramma s tot de zgn. Inside Stories geboekt en via VVV Maastricht kwamen om en nabij 500 mensen naar het museum. Elke zaterdag en zondag verzorgden gidsen van het museum om uur rondleidingen voor bezoekers; deze waren gratis op vertoon van een entreebewijs. De rondleidingen werden goed bezocht en voorzagen in een behoefte aan een persoonlijke toelichting bij de werken. Family and Friends was het thema van 10 succesvolle kerstrondleidingen in de kerstvakantie: een aansprekend onderwerp met de tentoonstelling Live Forever Elizabeth Peyton en de vele mooie portretten op de afdeling oude kunst als leidend voorwerp. Rondom nieuwe tentoonstellingen werden iedere maand focusrondleidingen georganiseerd, waarbij bezoekers gratis, op vertoon van hun entreebewijs, ruim een uur op stap gingen met de conservator, directeur of expert. Informatieve ondersteuning De afdeling ontwikkelde bij de tentoonstelling Exile on Main St. een Multi Media Tour in drie talen. De teksten waren van Joanna Atkins en de Multimediatour werd ingesproken door studenten van de Toneelacademie Maastricht. Om de tour uit te geven, alsmede voor de verkoop van de tentoonstellingscatalogus, het afhandelen van reserveringen m.b.t. Parallelprogrammering en het verstrekken van praktische en inhoudelijke inlichtingen aan bezoekers werd een tweede servicebalie in het leven geroepen. Deze servicebalie bevond zich bovenaan de trap op de tweede verdieping en diende tevens als informatiepunt voor bezoekers. De afdeling publieksbegeleiding leidde met succes een groep studenten op om deze balie te bemensen. Gidsenbestand De museumgidsen werden dit jubileumjaar frequenter ingezet ter verhoging van de servicegraad richting de bezoekers. De studenten Yannick Servais en Hanna Ruiten namen afscheid en Linda Jansen werd aangenomen als gids en kunsthistorica. Op 19 november gingen de gidsen samen met de afdeling op stap naar de tentoonstelling De passie van de meester over Rogier van der Weyden in Leuven. De rondleiding in Leueven werd verzorgd door museumgids Mieke Vanderputte. Evenementen Jaarlijks terugkerende evenementen waren in 2009 het Nationale Museum Weekend op 4 en 5 april en de Open Dag op zondag 15 november. Pagina 39 van 53

40 Tijdens het nationale Museum Weekend lag vanwege het uitgebreide expositieaanbod de nadruk op rondleidingen: het museum bood er 20 aan. Het weekend was voorbereid door stagiaires van de Masteropleiding Arts & Heritage van de Universiteit Maastricht: Burcak Gursoy, Jason Louise Graham en Adeline d Ursel. Het museum ontving dit weekend bezoekers. De Open Dag, een geste van de Gemeente Maastricht aan de lokale bevolking, werd voor de vijfde keer georganiseerd. Dit jaar werd het programma samen met het Bonnefanten College samengesteld. Dit College is de eerste school met wie het BFM 5 jaar geleden een cultuureducatief convenant sloot. Leerlingen en docenten van de drie scholen die onder het College vallen verzorgden tijdens de Open Dag 40 activiteiten. 70 Deelnemers waren druk met rondleidingen, een kunstdebat en kunstlezingen. Ook was er een expositie te zien met werk van de leerlingen. De Open Dag werd bezocht door bezoekers. Sponsoring: Leenders & Hofman Wijnen. Eenmalige evenementen. Op zaterdag 31 oktober 2009 vond een groot jubileumfeest plaats ter ere van het 125-jarig bestaan van het museum, alsmede het 25-jarig bestaan van de Vereniging Vrienden van het Bonnefantenmuseum. Het feest - om alle betrokken medewerkers, relaties, bruikleengevers, kunstenaars en leveranciers te bedanken werd georganiseerd door de coördinator van de afdeling publiekszaken, Astrid Bonnier, en bijgewoond door circa 750 gasten. Zij betrok het hele gebouw in het feest, waarbij de verschillende ruimtes verschillende thema s meekregen (o.a. Limburg en Oosters ), en zorgde voor een sprookjesachtig feestelijke verlichting, zowel binnen als buiten. Zo was het puntje van de toren in rood gehuld, als een ware vuurtoren aan de Maas! En in de toren zelf werd natuurlijk tot in de late uurtjes gedanst. De volgende evenementen vonden plaats i.s.m. lokale cultuurnetwerken: : Concert Saxofoonkwartet t.g.v. Coupe Maastricht; : Concert De jacht van Marais met muzikale proeverij t.g.v. Musica Sacra; : Dansvoorstelling Les Sylphides t.g.v. Nederlandse Dansdagen. Exile Parallel Tijdens de expositie Exile on Main St. vond op 20 donderdagavonden een parallelprogramma plaats met aandacht voor initiatieven op het gebied van muziek, beeldende kunst, film en theater, die op hun manier het idee exile on mainstreet' vertegenwoordigden. 160 Deelnemers droegen bij aan een van de themablokken: singersongwriters, artist s cinema, debatreeks en vrije producties. Er werd samengewerkt met een tiental culturele instellingen, waaronder De Balie, Live in the Living, Cinema Lumière, De Muziekgieterij en Hogeschool Zuyd. Aantal bezoekers: Subsidie: Mondriaan Stichting. Ontvangsten Voor de vierde keer werd in maart, in samenwerking met Rijksmuseum Amsterdam, de feestelijke (TEFAF) Afterparty georganiseerd. Deze stond dit jaar in het teken van de preview Gejaagd door de Maagd, de Dianatapijten van het Rijksmuseum. Het feest vond plaats aansluitend op de officiële opening van de TEFAF en werd bezocht door circa 500 genodigden. Verder verzorgde de afdeling de openingen, previews voor de gidsen én docenten uit het Voortgezet Onderwijs, alsmede de personeelsrondleidingen bij de diverse tentoonstellingen. Op 17 december ontving de afdeling de afdeling Cultuur, Welzijn en Zorg van de provincie Limburg in het kader van een afdelingsuitstapje. De afdeling CWZ kreeg een algemene rondleiding ( Blik op Bonnefanten ) door het museum aangeboden, verzorgd door twee museumgidsen. Zaalhuur Vooral sponsor DSM en de Provincie Limburg maakten in 2009 van de Pagina 40 van 53

41 vergaderfaciliteiten van het museum gebruik. HOVO Limburg en Ruud Lammerink organiseerden diverse cursussen in het museum. Instellingen en bedrijven als ABP, Buro 5, Conference Management, EDS, Codart, Maastricht Centre for Entrepeneurship, Nutschool, Sociale Verzekeringsbank, Bureau voor Belgische zaken, SVB, Vrije Academie, SRAL, UMC, Universiteit Maastricht en Wolfs Advocaten hielden uiteenlopende bijeenkomsten in het museum. Ten behoeve van dit onderdeel alsmede de bekendheid van het museum als evenementenlocatie lopen er 2 lidmaatschappen: Platform voor Museale Ontvangsten en Evenementen (waaraan de coördinator publiekszaken deelneemt als lid van de Platformraad) én een lidmaatschap Maastricht Congresbureau (samen met museumcafé Ipanema). Het MCB organiseerde diverse site visits t.b.v. potentiële klanten in het museum. Vereniging Vrienden Bonnefantenmuseum (VVB) De VVB vierde in 2009 haar 25-jarig jubileum! Het jubileum werd samen met het Bonnefantenmuseum uitbundig gevierd tijdens het jubileumfeest op 31 oktober. Het bestuur van de vereniging kocht, op voorstel van de Aankoopcommissie van de vereniging, in het kader van het jubileum het kunstwerk Toontje lager ` van Bas de Wit: het jubileumgeschenk van de vereniging aan het Bonnefantenmuseum. Tevens besloot de commissie een bijdrage te leveren aan de aankoop van een kunstwerk van René Daniëls. De door het bestuur van de vereniging georganiseerde activiteiten werden met grote belangstelling door de eigen leden (430 op 31 december 2009) gevolgd. In 2009 betrof het o.a. vier lezingen, drie excursies en drie kunstlunches. Deze en andere activiteiten konden weer rekenen op een goede opkomst. Een vast team van vrijwilligers ondersteunde het bestuur bij de uitvoering van deze taken. De vereniging gaf in 2009 twee maal haar verenigingsblad Bonnefans uit (april en december), met daarin artikelen van de redactie alsook van de conservatoren van het museum. In 2009 werd besloten tot periodiek overleg tussen de directie van het museum en het bestuur van VVB, met als doel de onderlinge samenwerking te intensiveren. Het eerste zichtbare resultaat hiervan was de organisatie van het gezamenlijke jubileumfeest op 31 oktober Andere mogelijkheden van samenwerking liggen op het terrein van organiseren van excursies en lezingen en het verzorgen van gezamenlijke publicaties. Tijdens de algemene ledenvergadering in april 2009 viel het besluit de uitgave van de jaarprenten voor de leden te stoppen. In plaats daarvan vroeg het bestuur aan een drietal kunstenaars (Fons Haagmans, Sidi el Karchi en Kim Zwarts) een jubileumprent te vervaardigen, welke exclusief en tegen een vriendenprijs aan de leden werden aangeboden. Pagina 41 van 53

42 13. Pers & Publiciteit 2009: Jubileumjaar Bonnefantenmuseum Overzicht tentoonstellingen en activiteiten 2009 Palazzo Exile on Main St. M2Live Palazzo / M2LIVE / Exile on Main St. / Exile Parallel / Jacob Jordaens / (TEFAF TEFAF) Afterparty /Gejaagd door de Maagd: de Dianatapijten van het Rijksmuseum / Museumweekend / Prospect Park V: If someone keeps it up that long, there must be something good in it / De oversteek: beelden in Kasteel Oud-Rekem / Open Dag / Dag van de Kunstuitleen K / Live Forever: : Elizabeth Peyton / Jubileumfeest / Brueghel in Business: Bonnefanten op Schiphol Gejaagd door de Maagd Henk Hofstede Exile Parallel Exile on Main St. Pagina 42 van 53

43 Slotavond Exile Parallel De Oversteek Elizabeth Peyton Marcel Broodthaers - collectie De communicatieplannen en inspanningen waren gericht op de werving van bezoekers, met accent op individuele volwassenen met specifieke interesse in kunst en cultuur. Hiertoe, alsmede ter versterking van de reputatie en imago van het museum, werden vakpers en professionals op het terrein van toerisme, cultuur en beeldende kunst gericht benaderd en uitgenodigd. Dit werd gerealiseerd door: Communicatiemiddelen middelen jaarlijkse verspreiding van een algemene informatieve folder over het museum in vier talen (NL/ENG/D/FR) naar Nederland, België en Duitsland; direct mailing van tweetalige bulletins (NL/ENG) aan een geselecteerd adressenbestand (circa contacten): in 2009 verschenen twee bulletins; direct mailing van uitnodigingen: in 2009 waren dat zes reguliere tentoonstellingsuitnodigingen en een nieuwjaarskaart met aankondiging van het jaarprogramma. Internet een actuele website ( bezoeken in 2009); verspreiding (een keer in de 2-3 weken) van een digitale nieuwsbrief (circa abonnees); een facebook pagina over het museum en een groep fans van het museum; de reguliere vermelding van actualiteiten over het museum via Twitter. Pers het doorlopend versturen van beeldmateriaal en persberichten aan internationale, landelijke en regionale persbestanden; de organisatie van persbijeenkomsten ter gelegenheid van de tentoonstellingsopeningen. Advertenties PR-campagnes rondom de tentoonstellingen met onder meer advertenties in (inter-) nationale (vak)media, posters, affichecampagnes (NL/B/D) en radio spotjes (NL/B); PR-campagnes voor diverse evenementen, met name gericht op publiek in de Euregio (50 km); PR-activiteiten gericht op verblijfstoerisme in Zuid-Limburg. Pagina 43 van 53

44 Acties realiseren van promotionele lezersacties; realiseren van promotionele acties en organiseren van bijeenkomsten voor begunstigers en sponsors van het museum (Essent, Océ, DSM, GITP, Turing Foundation, Klara); marketingacties georganiseerd samen met de BankGiro Loterij. Free publicity & persbewerking In 2009 werden meer dan 40 persberichten over uiteenlopende onderwerpen verzonden: aankondigingen van tentoonstellingen, beleidszaken en berichten over bijzondere evenementen, activiteiten en rondleidingen in het museum. Vooral in het kader van de Exile Parallel programmering (maart juli 2009) werd er in het voorjaar 2009 extra naar de pers gecommuniceerd. De resultaten van deze inspanningen vonden hun weerslag in diverse het museum bekende (geschreven) perspublicaties, in totaal meer dan artikelen en publicaties. Alle tentoonstellingen konden rekenen op recensies in de belangrijkste nationale media (NRC Handelsblad, de Volkskrant, Het Financieele Dagblad, de Telegraaf, AD, Elsevier, Elle, Kunstbeeld, Museumtijdschrift). De tentoonstellingen Exile on Main St. en Live Forever: Elizabeth Peyton stonden ook internationaal in de belangstelling (Het Belang van Limburg, Le soir, de Morgen, Artforum, art press, Knack, H-art). In 2009 kregen het museum en meerdere tentoonstellingen extra aandacht van regionale, landelijke en internationale TV- en radioprogramma s in Nederland, België en Duitsland (Kunstuur, Opium - AVRO, de avonden VPRO, Babel Klara/VRT). In dezelfde landen besteedden ook internet tv en radio zenders aandacht aan het museum. Website In 2009 informeerden erden meer dan bezoekers zich via de website van het museum; 74% was een nieuwe e bezoeker. Dit was mede te danken aan een regelmatige verzending van digitale nieuwsbrieven naar een stijgend aantal adressen (circa adressen). Het gemiddelde aantal pagina s per bezoek was bezoekers kwamen uit Nederland (72% nieuwe bezoekers). Hierna volgden qua bezoekersaantallen respectievelijk België, Duitsland, de Verenigde Staten, Frankrijk en Groot-Brittannië (71%- 86% nieuwe bezoekers). 55% van het totale aantal bezoekers kwam op de website via een zoekmachine, 29% via een verwijzende website en 15% uit direct verkeer. Promotionele acties 2009 Actie met de BankGiro Loterij rondom het werk van Marien Schouten Pagina 44 van 53

45 Diverse acties, gericht op stimuleren van bezoek aan een evenement, tentoonstelling of het museum in het algemeen, werden in 2009 georganiseerd in samenwerking met de volgende media/organisaties: Provincie Limburg, BankGiro Loterij, DSM, Océ, Essent, Turing Foundation, Klara, ABP, GITP, ANWB, NS, NMBS Dagtrip, Crowne Plaza Maastricht, Het Belang van Limburg / de Limburger, VVV Maastricht, De Nieuwsbode, Eropuit.nl, Raad en Daad, Vrouwen van nu, Omroep C. In het kader van de jubileumtentoonstelling Live Forever: Elizabeth Peyton werd een gezamenlijke actie georganiseerd met de BankGiro Loterij. Tijdens deze actie maakten de bezoekers van het museum kans op een werk van Marien Schouten uit Meer dan 750 bezoekers namen tussen oktober 2009 en maart 2010 deel aan deze actie. Externe contacten De afdeling Pers & Publiciteit vertegenwoordigde het Bonnefantenmuseum in 2009 in de volgende verbanden/overlegstructuren: 1. Museumvereniging 2. VVV Maastricht en MCB Maastricht en VVV Zuid-Limburg 3. KOM: Kultureel Overleg Maastricht 4. Cultuur- en Wetenschaps Platform Maastricht 5. Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen Evenementen Uitmarkt 2009 Stand van het Bonnefantenmuseum Voor de tweede keer nam het Bonnefantenmuseum eind augustus, met steun van de BankGiro Loterij, deel aan de Uitmarkt in Amsterdam. Het museum nam zijn kans waar om de jubileumtentoonstelling Live Forever: Elizabeth Peyton aan te kondigen. Onder de paraplu Cultuur op Céramique ging het Bonnefantenmuseum in 2009 weer samen met Centre Céramique, NAi Maastricht/Bureau Europa en Toneelgroep Maastricht op zoek naar relevante marketingactiviteiten. In september 2009 presenteerden deze culturele instellingen zich samen op Plein 1992 tijdens Het Parcours, de start van het culturele seizoen in Maastricht. Jubileumjaar 2009 In het kader van het jubileumjaar 2009 vonden extra landelijke advertentiecampagnes plaats rondom de tentoonstellingen Exile on Main St. & Exile Parallel en Live Forever: Elizabeth Peyton via radiospotjes in Nederland (NOS journaals op radio 2 en 4) en België (Klara/VRT). Tevens zagen A0 affichecampagnes het licht in Amsterdam, Maastricht, Brussel en Keulen. Deze extra aandacht voor het museum en zijn activiteiten resulteerde Pagina 45 van 53

46 in een versterking van het imago en een significante stijging van de bezoekersaantallen. Het algemene publiek en het professionele netwerk van het museum sprak bovendien veelvuldig zijn waardering uit over de diverse onderdelen van het jubileumprogramma. Affichecampagne station Brussel Zuid december 2009 Bonnefanten extra-muros In 2009 maakte het museum twee keer naam met tentoonstellingen buiten zijn eigen muren: Franz West Frank Koolen Luciano Fabro De Oversteek versteek: : Beelden B in Kasteel K Oud-Rekem In deze tentoonstelling was in de periode 12 juli-4 oktober 2009 een selectie werken te zien uit de collectie van het Bonnefantenmuseum en de privécollecties Defauwes, Van Laethem en Vandenhove. Ook was in het kasteel werk vertegenwoordigd van twee jonge kunstenaars: Frank Koolen (NL) en Sofie Muller (B). Dit initiatief genereerde meer dan bezoekers en droeg sterk bij aan de verankering van het imago van het Bonnefantenmuseum over de grens in Nederlandstalige België. Brueghel in Business: Bonnefanten op Schiphol In de Rijksmuseum dependance op Amsterdam Airport Schiphol waren vanaf 28 oktober 2009 t/m 22 februari 2010 schilderijen te zien van de beroemde broers Brueghel. De getoonde werken kwamen grotendeels uit de collectie van het Rijksmuseum en worden momenteel bewaard in het Bonnefantenmuseum Maastricht. De schilderijen werden op Schiphol getoond ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van het Bonnefantenmuseum. N.B. In het totale bezoekersaantal 2009 ( ) zijn de bezoekers van Brueghel in Business: Bonnefanten op Schiphol niet meegerekend. Pagina 46 van 53

47 Bezoekers Bonnefantenmuseum Exile on Main St. M2LIVE In 2009 bezochten mensen het Bonnefantenmuseum. Van de geregistreerde bezoekers is het volgende profiel bekend* : 96% individuele volwassenen (alleen, met partner, familie, vrienden of kennissen); 4% groepen; 21% kwam met Museumkaart, en 9% kwam met een andere korting/in het kader van een van de door het museum georganiseerde acties; 76 % kwam voor het museum als geheel, 24% voor een speciale tentoonstelling; 12% bezoekers evenementen: M2LIVE, Exile Parallel, Museumweekend, Het Parcours, Dag van de Kunstuitleen en Open Dag; 7% individueel bezoek van jongeren < 18 jaar. Live Forever: Elizabeth Peyton De herkomst van de geregistreerde bezoekers is als volgt opgedeeld: - 90 % bezoekers kwam uit Nederland, waaronder: 41 % bezoekers uit het westen; 28 % bezoekers uit het zuiden des lands; 21 % bezoekers uit het noorden en oosten van Nederland (resp. 5% en 16%) ; 16% van de bezoekers kwamen uit Limburg. - 10% bezoekers kwamen uit het buitenland, met name uit België en Duitsland. Pagina 47 van 53

48 Exile on Main St. Jubileumfeest De belangrijkste bezoekmotieven waren het museum als geheel en het gebouw van Aldo Rossi (76% van de bezoekers) en een speciale tentoonstelling (23 %) in het bijzonder. 43 % van de bezoekers was herhaalbezoeker, wat betekent dat 57% het museum voor de eerste keer bezocht. De leeftijdsopbouw van de volwassen bezoeker is als volgt: 6 % bezoekers van jaar; 27% bezoekers van jaar; 47% bezoekers van jaar; 20% bezoekers van 65 jaar en ouder. Van alle bezoekers heeft 76% een hogere opleiding genoten, resp. 44% op HBO en 32% op universitair niveau. * bron: MuseumMonitor TNS NIPO Pagina 48 van 53

49 14. Kunstuitleen was een onrustig jaar voor Bonnefanten Kunstuitleen. Drie van de zes dependances sloten tijdelijk hun deuren om uiteenlopende redenen. Zo besloot de gemeente Weert de subsidie voor de kunstuitleen te beëindigen per 1 januari De gemeente was van mening dat het ondersteunen van de kunstuitleen niet meer tot een van haar kerntaken behoort. Tegelijkertijd werd besloten de gebruikersovereenkomst van de ruimte in het Gemeentemuseum de Tiendschuur per die datum op te zeggen. Het goede nieuws was dat met ingang van 1 januari 2010 Bonnefanten Kunstuitleen een nieuwe partner gevonden heeft in het Rick (Regionaal Instituut voor Cultuur en Kunsteducatie). Het Rick heeft binnen haar locatie aan de Beekstraat ruimte en personeel beschikbaar gesteld teneinde de kunstuitleen in Weert te kunnen behouden. De dependance Roermond sloot vanaf november haar deuren in verband met een grote renovatie van het Cuypershuis, het gebouw waar tot eind 2009 zowel de kunstuitleen als het Stedelijk museum waren gehuisvest. Omdat het de bedoeling is dat de kunstuitleen uiteindelijk in 2013 meeverhuist naar het ECI complex werd er voor een tijdelijke oplossing gekozen. Praktisch is de uitleen nu ondergebracht bij het Centrum voor de Kunsten in Roermond. Ook in de Gemeente Heerlen kon met ingang van half december geen gebruik meer gemaakt worden van de ruimte in de voormalige Stadsgalerij. Er wordt nu actief gezocht naar een goed alternatief. Vanwege het succes van de in 2008 georganiseerde tentoonstellingen keramiek, glas en sieraden waren ook dit jaar weer diverse kunstenaars uitgenodigd hun werk te exposeren in de dependances van de kunstuitleen. Keramiek, glas en sieraden zijn door de kwetsbaarheid beperkt vertegenwoordigd in de kunstuitleencollectie. Door middel van deze kleine exposities kunnen ook deze kunstvormen onder de aandacht worden gebracht van de bezoekers en abonnees. Vanwege ruimtegebrek was het echter niet mogelijk om in alle vestigingen werken te exposeren naast de eigen kunstuitleencollectie. Overzicht exposities in de dependances: Maastricht: Keramiek van Lucie Berben (Roermond) ( november- december 2009) Keramiek van Liliane Konings (Maastricht) (november 2009) Venlo: - Expositie Pierre van Soest (januari februari 2009) - Expositie Jef Diederen (juni september 2009) Weert: - Werken uit de uitleencollectie expositieruimte van R.I.C.K. (november 2009) - Keramiek: Mirjam Severijns (Meijel) - Keramiek: Emmy van de Venne (Weert) De collectie De collectie is in 2009 aangevuld met 325 nieuwe werken voor ruim Hiervan werd geïnvesteerd in het aankopen van kunstwerken van in de regio s van de (zes) dependances actieve kunstenaars. In totaal werden in werken verkocht waarvan 520 via reguliere verkoop en 97 via de zogeheten uitverkoophoekjes. Pagina 49 van 53

50 Tabel: overzicht aankopen in totaal aankopen aankopen van in Limburg actieve kunstenaars Bij aankopen wordt rekening gehouden met het aanbod en de vraag uit de regio s waarin de dependances zijn gevestigd. Zo worden zowel de gevestigde als de jonge professionele kunstenaars uit deze regio s regelmatig bezocht t.b.v. mogelijke aankoop. Van de in totaal ruim kunstenaars zijn 440 in Limburg actieve kunstenaars vertegenwoordigd in de collectie van Bonnefanten Kunstuitleen. Dag van de Kunstuitleen ( ( ) Vanwege de opheffing per 1 januari 2010 van de landelijke Federatie Kunstuitleen, tevens de initiatiefnemer en organisator van de Dag van de Kunstuitleen, was er dit jaar geen ondersteuning van die zijde (zoals de landelijke PR en het cadeau voor de nieuwe abonnees.) Intern werd dit opgelost door meer aandacht voor PR en het museum benaderde de Limburgse kunstenares Jacky Stappers voor het cadeau. Dit resulteerde o.a. in een reportage die te zien was op TV Limburg. In totaal werden circa bezoekers geregistreerd (uitgaande van het aantal ruilformulieren en de ontvangen gegevens van de vestigingen). Er werden 61 nieuwe abonnees ingeschreven en 36 werken verkocht. In de dependances Maastricht en Weert vond vanaf de dag van de uitleen tot 31 december een verkooptentoonstelling plaats van keramiek en plastieken van in Limburg actieve professionele kunstenaars. Tabel: aantal nieuwe abonnees per dependance Maastricht Sittard Roermond Heerlen Venlo Weert Pagina 50 van 53