De trek verhaal: Tussen de loopgraven pagina

Transcriptie

1 verhaal Tussen de loopgraven Ik zal er nooit aan wennen. Het onophoudelijk gefluit van de kogels, het geratel van de mitrailleurs. Drie dagen is dat nu al aan de gang. Aan één stuk door. Takketakketakke! Met zijn allen zitten we gehurkt tegen de wand van de loopgraaf. Sommigen houden hun handen tegen hun oren. We worden gek van het knetterende geluid. Takketakketakke. Tussendoor klinkt het zoeven van de granaten die door de lucht vliegen en na een korte tijd met een doffe knal in de grond slaan. We herkennen de geluiden. We weten ook wanneer er een shrapnel aankomt, een kruitbus gevuld met kogels. Als die ontploft, spatten de kogels alle kanten op. Een shrapnel klinkt anders dan een granaat. Het geluid is zwaarder. Als we er eentje horen aankomen, duiken we diep weg in de loopgraaf. Als het geratel even ophoudt, wagen we voorzichtig ons hoofd boven de rand met zandzakken. Soms krijgen we dan het bevel om terug te schieten. Dan zijn de rollen omgedraaid en zitten de Duitsers met hun rug tegen de wand van hun loopgraaf, niet verder dan tweehonderd meter van ons vandaan. Dan klinkt het van onze kant: takketakketakke! Elke dag hetzelfde. Duizenden kogels die over en weer over de loopgraven vliegen en amper doel treffen. Dit is een andere oorlog dan vroeger. Het lijkt of we alleen schieten om elkaar in de loopgraven te houden. We komen er amper uit. We wonen hier, we eten hier, we slapen hier en we wachten hier. Wachten op de volgende granaat of shrapnel die we lang van tevoren aan horen... daar komt er weer een! Bukken! Handen over je hoofd! Kijk uit! Hij valt in de loopgraaf! Krats! Met een enorme dreun spat de granaat uit elkaar. Hij is ongeveer vijftig meter verderop gevallen. De modder spat CANON: DE EERSTE WERELDOORLOG omhoog tot ver boven de loopgraaf. Granaatsplinters vliegen alle kanten op. Dwars door de opgestapelde zandzakken, dwars door de kleren van krijsende soldaten. Ook dat is een geluid waar ik nooit aan wennen zal. Vol ongeloof tasten ze naar hun been dat ze plotseling niet meer kunnen bewegen, naar hun hemd dat zomaar ineens onder het bloed zit. Het zijn angstkreten die me woedend maken. Zo woedend dat ik geneigd ben om uit de loopgraaf te springen en die vervloekte Duitsers af te maken. Maar ik heb geen schijn van kans. Want boven mijn hoofd klinkt nog steeds dat eeuwigdurende geluid. Dat eeuwigdurende takketakketakke. Soldaat Laroux, jij bent aan de beurt voor de wacht. Kapitein Peeters kijkt mij aan. Ik protesteer. De Bruyne zou toch vannacht... De Bruyne zít al op wacht. Jij gaat hem versterken. We verwachten een nachtelijke aanval. Daarom wil ik twee mannen in de wacht. Ik vloek hardop. Ik ben moe. Ik wil slapen. Een halfuur geleden is het schieten opgehouden. Zomaar ineens. Eindelijk stilte, hoewel het geknetter nog naklinkt in mijn hoofd. Het is donker geworden. Terwijl mijn maten zich in de kuilen nestelen die in de wand zijn

2 uitgegraven, loop ik naar het einde van de loopgraaf. Vandaar loopt een smalle gang schuin naar voren, naar een diepe kuil die als wachtpost dient. De Bruyne kijkt verbaasd op. Kom je me aflossen? fluistert hij. Dat zou je wel willen, fluister ik terug. Kapitein Peeters wil dat er twee mannen op wacht zitten. Hij verwacht een aanval vannacht. Peeters is gek, sist De Bruyne. De Duitsers hebben drie dagen lang aan één stuk door met pepernoten geschoten. Die moeten vannacht natuurlijk hun munitie aanvullen. Eigenlijk zouden wij nu moeten aanvallen. Maar ja, De Bruyne heeft niks te zeggen. De Bruyne zal wel wacht houden. De Bruyne zal wel zijn oortjes openhouden. De Bruyne is goed gek. Als ik dit had geweten, zou ik nooit... Sst! zeg ik. Ik hoor iets. Als De Bruyne eenmaal begint te praten, houdt hij niet meer op. Net een mitrailleur. Het geluid komt uit de loopgraaf van de Duitsers. Voorzichtig steek ik mijn hoofd boven de kuil. Voor en achter me liggen meterslange rollen prikkeldraad. De bodem lijkt op een maanlandschap. Diepe kraters die door de granaten in de grond zijn geslagen, uitgerukte bomen waarvan de wortels omhoog steken, verkoolde struiken die verbrand zijn door het granaatvuur. Ik tuur door mijn veldkijker. Door het prikkeldraad heen zie ik donkere schimmen in het maanlicht. Zo te zien slepen ze met zwaar geschut. De Duitsers zijn iets van plan, zeg ik tegen De Bruyne. We moeten de anderen waarschuwen. Op onze knieën kruipen we door de smalle gang terug naar de loopgraaf en maken kapitein Peeters wakker. Ik had dus toch gelijk, bromt hij. Maak de anderen wakker en zeg dat iedereen zich klaar maakt voor een aanval. We moeten proberen de Duitsers voor te zijn. Door zelf de aanval te openen, schrikken ze misschien terug. De Bruyne en ik maken iedereen wakker en geven de orders van de kapitein door. Binnen een kwartier staan we in een rij met onze buik gedrukt tegen de wand van de loopgraaf. Onze geweren liggen op de bovenste laag zandzakken. Ikzelf kruip achter een mitrailleur die op een verhoog is gezet en achter een laag zandzakken is verborgen. Terwijl ik wacht op het teken van de kapitein, kijk ik naar de donkere lucht. Alles lijkt zo stil. Maar voor hoe lang? Veel tijd om hierover na te denken, heb ik niet. De kapitein heeft het sein tot de aanval gegeven. De geweerschoten knallen de stilte van de nacht uit elkaar. Mijn mitrailleur spuwt de ene kogel na de andere over de donkere en kale vlakte. Of ik doel tref, weet ik niet. Maar daar gaat het niet om. We willen de Duitsers alleen maar afschrikken en hen terugdringen in hun loopgraaf. Takketakketakke. Ik hoor niets anders dan dit ratelende geluid. Even later wordt het vermengd met hetzelfde geluid dat naar ons toe komt. De Duitsers hebben de tegenaanval geopend. Ook hun geweerschoten knallen door de nacht. Ook hun mitrailleurs spuwen de ene kogel na de andere over de kale vlakte. Takketakketakke. Het repeterende geluid overstemt de kreten van de getroffen soldaten. Als in een pantomimespel zie ik hun monden opengaan en een schreeuw uitstoten, hun ogen verschrikt om zich heen kijken, hun handen vertwijfeld naar hun hoofd grijpen en hun lichamen achterover vallen. Takketakketakke. Ik schiet de angst van me af. Maar voor hoe lang? Hoe lang duurt deze oorlog nog? Meer dan een jaar al zitten we elkaar op deze plek te begluren, te beschieten. De Duitsers en wij. Wie heeft dit waanzinnige plan bedacht? De volgende morgen word ik laat wakker. Na de beschietingen van vannacht, die ongeveer twee uur duurden, werden we afgelost door soldaten uit de tweede

3 loopgraaf, die tweehonderd meter achter de eerste ligt. Terwijl zij de Duitsers in de gaten hielden, mochten wij hier even tot rust komen. Rust, eindelijk rust. Tot ik wakker word. Er kriebelt iets in mijn nek. Het zullen wel vlooien zijn waar we hier veel last van hebben. Hoewel, het voelt groter aan. Het zal toch niet... Met een ruk kom ik overeind. Op mijn schouder zit een enorme rat. Even kijkt hij me aan en schiet dan dwars over mijn buik, via mijn benen naar de grond. Ik pak mijn schoenen die naast me liggen en gooi ze het stinkende dier achterna. Maar mijn schoenen raken de benen van De Bruyne die even verderop ligt te slapen. Met een ruk wordt hij wakker en kijkt om zich heen. Plotseling ziet hij de rat. Als in een automatische beweging pakt hij zijn bajonet en werpt die naar het rennende dier. Hebbes! juicht hij. Op de bodem van de loopgraaf ligt een bloedende rat. De bajonet steekt dwars door zijn lijf. Ondertussen zijn de anderen ook wakker geworden. Onder luid gejuich slaat De Bruyne met zijn schoen drie, vier keer op de kop van het dier, totdat het dood blijft liggen. Trots pakt De Bruyne het dier bij zijn staart. Zo doen we dat met ratten, zegt hij triomfantelijk. En zo doen we dat ook met Duitsers. Ik merk dat ik honger heb. Ik pak het stuk brood dat ik aan de balk heb gehangen die over de loopgraaf ligt. Dat is de enige plek waar het veilig is voor de ratten. Want een rat springt niet. Terwijl ik het droge brood tussen mijn tanden fijn maal, speur ik rond. Want De Bruyne mag dan wel juichen om die ene dode rat, maar daarmee zijn we nog niet van die beesten af. Soms zwerven ze met vijftig tot zestig tegelijk door de loopgraven. Aangetrokken door de overal verspreid liggende broodkruimels, de overal verspreid liggende voedselblikken, en niet te vergeten de overal verspreid liggende lijken die tijdens gevechten soms dagen achtereen blijven liggen in het niemandsland tussen de loopgraven. Dag en nacht kom je de ratten tegen. Iedere keer proberen we ze weg te jagen, maar net als het mitrailleurvuur blijven ze onophoudelijk terugkomen. En net als het mitrailleurvuur zal ik er nooit aan wennen. Het is rustig deze dag. Aan beide kanten worden de loopgraven hersteld, de gewonden verzorgd, de doden weggevoerd. De geweren liggen los naast elkaar op de rand van de loopgraaf. Klaar om elk moment vastgepakt te kunnen worden. Maar niemand raakt ze aan. Niemand kijkt er zelfs naar. Vredig liggen ze naast elkaar. Ondertussen lezen we de brieven die onze vrouwen hebben gestuurd. Ze schrijven over de kinderen, de buren, het dorp. Wie er zijn geboren, getrouwd en gestorven. Even vergeten we wat er hier gebeurt. Een soldaat neuriet het volkslied. Anderen neuriën zachtjes mee. Langzaam zwelt de zacht bewegende melodie aan tot een luide strakke mars, gezongen door een koor van soldaten. Op weg naar de overwinning! Voor vorst en vaderland! Na het zingen valt er een korte stilte. Alsof we heel even van de overwinning willen proeven en wachten op het applaus. Maar plotseling klinkt dat ook! In de loopgraven aan de overkant wordt geklapt. Schön, gut, noch einmal, wordt er geroepen. En tegelijkertijd begint onze vijand te zingen. Met forse stemmen worden lange en strakke tonen gezongen. Ik herken het Duitse volkslied. Sommigen van ons zingen het zelfs mee. En ook wij geven na afloop een applaus. Nu worden over en weer andere liederen ingezet. Een uur lang. Liederen die opstijgen uit de loopgraven en zich verspreiden over de kale vlakte waar ogenschijnlijk geen mens is te zien. Tot het opnieuw stil wordt. Een stilte waarin iedereen aan de vijand en aan zichzelf denkt. Vredige stilte? Of oorlogsstilte?

4 Laroux, er moeten nieuwe prikkeldraadversperringen gelegd worden. Door het gevecht van vannacht is alles aan flarden geschoten. De Bruyne gaat met je mee. Doe voorzichtig. Ook al hebben we vanmiddag samen gezongen, je mag de vijand nooit vertrouwen. Kapitein Peeters kijkt me streng aan. Een uur geleden is de zon ondergegaan. De lucht is zwaar bewolkt, waardoor je haast geen hand voor je ogen ziet. Het juiste moment om je in het niemandsland tussen de vijandelijke loopgraven te begeven. Als we de rol prikkeldraad naar boven hebben getrokken, duwen we die sluipend voor ons uit, elke vijf minuten even stil liggend om te luisteren of we onraad horen. Als we bij de oude prikkeldraadversperring zijn aangekomen, rol ik gehurkt de nieuwe prikkeldraad uit, terwijl De Bruyne zijn geweer in de aanslag houdt. Kijk uit voor landmijnen, fluistert hij. Het ligt er hier vol mee. Terwijl ik stap voor stap het prikkeldraad uitrol, sluipt De Bruyne achter me aan, voortdurend om zich heen kijkend of het veilig is. Sst! fluistert hij. Ik hoor iets. Ik blijf stil staan en luister. In de verte klinkt een zacht gefluit dat langzaam dichterbij komt. Zwaar geschut, bromt De Bruyne. Wegwezen! Maar voor we de kans krijgen om terug te gaan, klinkt er een oorverdovende knal. Snel laat ik me op de grond vallen. Een enorme lichtflits verlicht de donkere nacht, verlicht de kale vlakte met het nieuwe blinkende prikkeldraad, verlicht de loopgraven waarin iedereen naar geweren grijpt. De Duitsers hebben een nieuwe aanval ingezet. En deze keer is het ernst. Met kanonnen die ver achter de loopgraven zijn opgesteld, proberen ze ons te bombarderen. De eerste granaat viel nog ver van ons af, maar de volgende zullen steeds dichterbij komen. En het gefluit van de shrapnels klinkt al door de lucht. We moeten hier zo snel mogelijk zien weg te komen, zegt De Bruyne. Dadelijk beginnen ze van twee kanten vanuit de loopgraven te schieten en dan zitten we als ratten in de val. Terwijl hij dit zegt, moet ik glimlachen. Ik denk aan de rat van vanmorgen en aan de woorden van De Bruyne: Zo doen we dat ook met de Duitsers. Als we niet uitkijken, zou het weleens precies andersom kunnen zijn. Plotseling blijf ik met mijn schoen achter het prikkeldraad hangen. De Bruyne kijkt om. Hij kruipt omhoog om mijn voet los te wrikken. We moeten opschieten, zegt hij. Dadelijk beginnen ze met pepernoten te schieten en worden we... Maar voor hij zijn zin kan afmaken, beginnen de mitrailleurs te ratelen. Snel laat De Bruyne zich op de grond vallen. Ik voel een pijnscheut in mijn rechter bovenbeen. Boven mijn hoofd fluiten de kogels door de lucht. Takketakketakke. Ik blijf roerloos liggen, mijn hoofd tegen de grond gedrukt. De pijn trekt naar boven. Het is alsof mijn hele lichaam in brand staat. Zorg dat je hier wegkomt, roep ik tegen De Bruyne die vlak naast me ligt. Wacht niet op mij. Maar De Bruyne geeft geen antwoord. Nu zie ik pas dat er bloed uit zijn mond sijpelt. Zachtjes duw ik zijn hoofd opzij. Hij is aan de achterkant geraakt. Is hij dood? Dat kan toch niet? Zojuist praatte hij nog tegen me. Probeerde hij mijn voet los te wrikken. Wat nu? Als ik opsta, word ik doorzeefd met kogels. Misschien wel door kogels van mijn eigen vrienden. Ik lig in het niemandsland tussen de loopgraven. Waar het mitrailleurvuur onophoudelijk ratelt. Takketakketakke. Ik word er gek van. Ik wil dit niet meer horen. Ik wil dat het ophoudt. Hoe kan ik dit stoppen? Ik wil overeind gaan staan, maar ik kan niet. Mijn benen willen niet meer. Ik zwaai met mijn handen. Hou op! Hou op! De pijn trekt langzaam verder naar mijn hoofd.

5 Het bonst, het schudt heen en weer. Het roept en schreeuwt. Het kan er niet meer tegen. Het wil niet meer horen, niet meer voelen. De pijn wordt heviger, het geratel sneller en harder. Takketakketakke. Dan zakt alles plotseling weg, langzaam, de pijn, het brandende gevoel in mijn lijf. En het geluid wordt zachter, zachter dan de grond waarop ik lig, de grond waarop ik mijn hoofd heb gelegd, mijn hoofd dat wil rusten, rusten zonder de geluiden waaraan ik nooit zal wennen, takketakketa... nooit zal wennen... takketakke... geluid... takketa... rust... takke... ta... t. Van tijd tot tijd. Nederlandse geschiedenis in verhalen Auteurs: Ben Verschuren en Sjef Schmiermann Drunen, DELUBAS Educatieve Uitgeverij, 1999 ISBN: