Thema: voeding. Opdracht. De Hongerwinter

Transcriptie

1 Thema: voeding Opdracht De Hongerwinter Met de Hongerwinter wordt de winter van 1944 tot 1945 bedoeld. Dit was een strenge winter met een groot tekort aan voedsel en brandstof aan het eind van de Tweede Wereldoorlog waarin twintigduizend Nederlanders omkwamen door de honger en de kou. Materiaal Woordenboek Atlas; kaart van Noord-Europa Tekst (bijgevoegd) Internet / computer Introductie: Bekijk eerst de video: Hongerwinter beelden (tijdsduur: 1:27) Denken Lees de tekst: De Hongerwinter (vergeet niet eerst de woordvragen vooraf) 1. Wanneer was de hongerwinter? Hoeveel jaar duurde de Tweede Wereldoorlog toen al? 2. Welke twee oorzaken kun je vinden voor het ontstaan van de Hongerwinter? 3. Wat aten de mensen in de Hongerwinter uit nood allemaal? 4. Waarom viel het openbare leven tijdens deze winter helemaal stil? 5. Welke rol speelden de boeren tijdens de Hongerwinter? 6. Er waren goede boeren en er waren slechte boeren Leg dit eens uit! Bekijk de video: Een koude hongerige winter (tijdsduur: 3:03) 7. Teken in een kaart van Nederland welk deel van ons land in de winter van 1944 al bevrijd was. Geef daar in aan waar de opmars van de geallieerden werd tegen gehouden. 8. Welk voedsel brachten de eerste boten uit Zweden eind januari 1945 mee?

2 Bekijk de video: Het verhaal van Sonja van Pelt (tijdsduur: 7:45) 9. Wat deden Sonja en Menno in het Sterrebos? Waarom deden ze dat? 10. Wat deed het Interkerkelijk Bureau van Schiedam voor kinderen als Sonja? Durven 1. Stel dat jij de minister van Volksgezondheid bent en je wilt ons land beschermen tegen een nieuwe dreigende hongerwinter. Welke maatregelen zou jij dan van te voren al nemen om ervoor te zorgen dat er geen mensen hoeven te sterven van de honger en kou? 2. Bedenk ook een systeem waarmee je al het beschikbare voedsel eerlijk onder alle mensen kunt verdelen. Wat regel je voor de kleine kinderen, zwangere vrouwen en oude mensen? Doen 1. In de tweede Wereldoorlog ging het schaarse voedsel op de bon. De mensen kregen voedselbonnen (ook wel distributiebonnen genoemd). Zo werd het eten eerlijk verdeeld onder de mensen. Zoek eens naar wat foto s van voedselbonnen (misschien heeft je opa ze nog?) en maak ze zo echt mogelijk op papier na. (Je kunt daarbij de computer gebruiken)

3 Thema: voeding Opdracht 1 De Hongerwinter Met de Hongerwinter wordt de winter van 1944 tot 1945 bedoeld. Dit was een strenge winter met een groot tekort aan voedsel en brandstof aan het eind van de Tweede Wereldoorlog waarin twintigduizend Nederlanders omkwamen door de honger en de kou. Materiaal Woordenboek Atlas; kaart van Noord-Europa Tekst (bijgevoegd) Internet / computer Introductie: Bekijk eerst de video: Hongerwinter beelden (tijdsduur: 1:27) Denken Lees de tekst: De Hongerwinter (vergeet niet eerst de woordvragen vooraf) 1. Wanneer was de hongerwinter? Hoeveel jaar duurde de Tweede Wereldoorlog toen al? De winter van , de oorlog duurde toen al vier jaar en was in het vijfde jaar. 2. Welke twee oorzaken kun je vinden voor het ontstaan van de Hongerwinter? Het gebrek aan brandstof en voedselaanvoer (door de staking) en de extreme koude winter. 3. Wat aten de mensen in de Hongerwinter uit nood allemaal? Dunne soep, waterige stamppot, tulpenbollen en suikerbieten. 4. Waarom viel het openbare leven tijdens deze winter helemaal stil? Scholen en fabrieken gingen dicht, vuilnis werd niet meer opgehaald, iedereen was bezig om te overleven en de mensen dachten niet meer aan andere dingen zoals hun werk. 5. Welke rol speelden de boeren tijdens de Hongerwinter? De boeren, die nog wel te eten hadden, moesten zorgen dat de mensen in de grote steden aan eten konden komen. De mensen uit de grote steden kwamen naar hen toe om eten te vragen. 6. Er waren goede boeren en er waren slechte boeren Leg dit eens uit! Sommige boeren gaven onderdak aan mensen die van ver kwamen en sommige boeren verdienden veel geld met het verkopen van voedsel (ruilen voor dure bezittingen).

4 Bekijk de video: Een koude hongerige winter (tijdsduur: 3:03) 7. Teken in een kaart van Nederland welk deel van ons land in de winter van 1944 al bevrijd was. Geef daar in aan waar de opmars van de geallieerden werd tegen gehouden. De provincies Zeeland, Noord-Brabant en Limburg zijn dan al bevrijd. Bij Arnhem werd de opmars van de geallieerden tegen gehouden. 8. Welk voedsel brachten de eerste boten uit Zweden eind januari 1945 mee? Meel, erwten, melkpoeder, gedroogde groente. Bekijk de video: Het verhaal van Sonja van Pelt (tijdsduur: 7:45) 9. Wat deden Sonja en Menno in het Sterrebos? Waarom deden ze dat? Ze zaagden twijgjes en takken van de bomen als brandhout voor thuis. Zo konden ze het huis verwarmen en eten koken. 10. Wat deed het Interkerkelijk Bureau van Schiedam voor kinderen als Sonja? Ze regelden pleeggezinnen in het oosten van het land bij de boeren waar nog wel eten was. Durven 1. Stel dat jij de minister van Volksgezondheid bent en je wilt ons land beschermen tegen een nieuwe dreigende hongerwinter. Welke maatregelen zou jij dan van te voren al nemen om ervoor te zorgen dat er geen mensen hoeven te sterven van de honger en kou? 2. Bedenk ook een systeem waarmee je al het beschikbare voedsel eerlijk onder alle mensen kunt verdelen. Wat regel je voor de kleine kinderen, zwangere vrouwen en oude mensen? Doen 1. In de tweede Wereldoorlog ging het schaarse voedsel op de bon. De mensen kregen voedselbonnen (ook wel distributiebonnen genoemd). Zo werd het eten eerlijk verdeeld onder de mensen. Zoek eens naar wat foto s van voedselbonnen (misschien heeft je opa ze nog?) en maak ze zo echt mogelijk op papier na. (Je kunt daarbij de computer gebruiken)

5 De Hongerwinter In 1944 lijkt er eindelijk een einde te komen aan de al vier jaar durende Tweede Wereldoorlog. De geallieerden rukken op en het zuiden van Nederland wordt bevrijd. Het noorden niet, dat deel van ons land gaat een lange, barre winter tegemoet: De hongerwinter. Op straat zochten kinderen in afvalbakken naar eten en in centrale gaarkeukens konden mensen dunne soep en waterige stamppot krijgen. Sommige mensen probeerden zelfs eten te maken van tulpenbollen of suikerbieten Oorlog Geallieerden passeren Maastricht Het uitbreken van de oorlog In 1940 overmeesterde het Duitse leger ons land. Koningin Wilhelmina en de ministers vluchtten naar Londen. Maar op 6 juni 1944, na vier jaar bezetting, leek de bevrijding nabij. De geallieerden landden op de Franse kust en trokken vanaf daar naar het noorden op. Parijs, België en het zuiden van Nederland werden bevrijd. De Nederlanders in het noorden verwachtten dat ook zij snel bevrijd zouden worden. Maar bij Arnhem ging het mis. De geallieerden moesten de strijd staken en trokken zich terug. Drie provincies waren bevrijd, de acht andere waren nog steeds door de Duitsers bezet. 2. Staking De Nederlandse regering riep vanuit Londen het spoorwegpersoneel op om te staken zodat er geen treinen met Duitse soldaten en wapens naar Nederland konden komen. De Duitsers waren zeer kwaad over deze spoorwegstaking. Ze verboden daarom al het scheepvaartvervoer in Nederland. Hierdoor kon er niets meer aangevoerd worden naar het noorden en het westen van Nederland. De brandstof raakte op. Kolen moesten namelijk uit de mijnstreek in Limburg komen en dat lag aan de andere kant van de frontlinie, in het bevrijde gebied. Maar het ergste was: er kwam ook geen voedsel meer aan. 3. Extreme winter De winter viel vroeg in 1944 en hij was ook strenger dan in andere jaren. Het was heel erg koud. Kanalen vroren dicht en ook het IJsselmeer werd onbevaarbaar. Tegen het einde van 1944 waren veel mensen aangewezen op voedsel van centrale gaarkeukens van de overheid. De rantsoenen (= voorraden) werden steeds minder en er was nauwelijks brandstof meer om te koken. In lange rijen stonden de mensen bij de uitdeelposten te wachten tot het eten werd gebracht. Mensen in de steden werden wanhopig, want hoe moesten ze aan voedsel komen? Vanaf eind december ging het streng vriezen, zodat behalve tegen de honger nu ook tegen de kou moest worden gestreden.

6 4. Tekort aan brandstof Het gebrek aan brandstof zorgde ervoor dat de stedelingen voortdurend op zoek waren naar brandbare materialen. Zo werden zelfs de geteerde houtblokjes die tussen de tramrails waren aangebracht, gesloopt. Ook werden bomen illegaal omgezaagd waardoor straten en parken ontbost raakten. Gas en elektriciteit waren niet voorhanden en er was geen licht, geen verwarming en geen gelegenheid tot koken. De voedselaanvoer over water, eerst door de Wehrmacht verboden, kwam door het dichtvriezen van de binnenwateren helemaal stil te liggen. In het westen van Nederland ontstond in januari en februari onder de meer dan drie miljoen stedelingen in het westen hongersnood. Het gebrek aan voedsel kostte naar schatting meer dan mensen in Nederland het leven. 5. Hongersnood Eten uit een vuilnisbak; zoeken naar voedsel tijdens de hongerwinter van 1944 Daarom gingen de mensen zelf op zoek naar eten. Op straat zochten kinderen in afvalbakken naar eten en in centrale gaarkeukens konden mensen dunne soep en waterige stamppot krijgen. Sommige mensen probeerden zelfs eten te maken van tulpenbollen of suikerbieten. 6. Hongertochten Veel Rotterdammers trokken te voet, met een kar of fiets naar het platteland om bij boeren extra voedsel te halen. Niet zelden werden bezittingen ( textiel, zilveren bestek, gouden sieraden) geruild voor voedsel. Dergelijke tochten werden hongertochten genoemd. Maar er was niet genoeg voedsel in de steden. Daarom trokken mensen naar het platteland om bij boeren voedsel te ruilen, bijvoorbeeld tegen sieraden. Soms was de nood zo hoog, dat boeren werden bestolen. Mensen liepen of fietsten vanuit het westen van het land helemaal naar Drenthe of Groningen om aan voedsel te komen. Sommigen waren bijna een week onderweg naar de Veluwe voor een zak rogge en wat eieren en brood. Er waren ook kinderen bij die op blote voeten liepen. Deze tochten zijn bekend geworden als de hongertochten. Het waren vooral vrouwen die op pad gingen, omdat mannen de kans liepen door de Duitsers te worden opgepakt. Die zouden dan naar fabrieken in Duitsland worden gestuurd om daar te werken. Maar ook de vrouwen die op pad gingen, liepen gevaar. Soms werden zij tegengehouden en werd alle bagage doorzocht, in het slechtste geval moesten zij alles wat zij op het platteland hadden gekocht of gekregen, weer afgeven. Dan was de hele tocht voor niets geweest. Veel boeren gaven onderdak aan mensen die over straat trokken. Sommige boeren maakten misbruik van de situatie en verrijkten zich.

7 7. Kou Bomen kappen in de hongerwinter, magere kinderen, trektocht naar de boeren Naast de honger was er de kou, en brandstof voor kachels was er niet. Mensen verzonnen van alles om toch aan hout of aan andere brandstof te komen: leegstaande huizen werden gesloopt, kolengruis rond het station werd opgeraapt, spoorwegbielzen wrikte men los. Zo probeerde men elke dag opnieuw te overleven. Maar steeds meer mensen raakten ondervoed en werden ziek. Scholen gingen dicht, fabrieken sloten vanwege gebrek aan water en stroom, en vuilnis werd niet meer opgehaald. Het openbare leven viel stil. 8. Voedseldroppings Voedselpakketten worden gedropt door Engelse vliegtuigen Ook de Duitsers begrepen dat er hulp moest komen voor de Nederlanders. Daarom vonden ze het goed dat andere landen voedsel stuurden naar het door hen bezette gebied. Eind april 1945 werden door Engelse vliegtuigen vanuit de lucht voedselpakketten gedropt. Uit Zweden voeren schepen naar Nederland met meel om brood te bakken. De ergste hongersnood was voorbij. Maar het zou nog weken duren voordat de voedselpakketten waren verspreid. 9. Bevrijding Kind eet soep, de bevrijders brengen voedsel mee, Hongerwinter 1944 In mei 1945 gaven de Duitsers zich eindelijk over en heel Nederland werd bevrijd. Maar de gevolgen van de hongerwinter bleven nog lange tijd merkbaar. Duizenden mensen waren ondervoed. Maar Nederland was weer een vrij land.

8 VOORDAT JE DE TEKST DE HONGERWINTER GAAT LEZEN Eerst even in maximaal 20 minuten checken of je deze lastige woorden al kent en goed begrijpt TOPOGRAFIE Arnhem Rotterdam Drenthe Groningen Veluwe Duitsland Zweden Weet jij waar deze plaatsen liggen of zoek ze anders maar eens op! Pak een atlas Dit kun je binnen 5 minuten doen LASTIGE WOORDEN centrale gaarkeukens tulpenbollen suikerbieten stamppot geallieerden illegaal bagage platteland verrijken (geld) kolengruis spoorwegbielzen ondervoed openbare leven voedselpakketten gedropt Zoek in een woordenboek alle woorden die je niet kent! Dit kun je binnen 10 minuten doen PERSONEN EN ORGANISATIES Koningin Wilhelmina Wehrmacht Zoek snel even uit op Dit kun je binnen 4 minuten doen