inhoud blz. De hongerwinter Wat er aan vooraf ging 2. Oorzaken van de hongerwinter 3. Het leven tijdens de hongerwinter

Transcriptie

1 De hongerwinter

2 inhoud blz. De hongerwinter Wat er aan vooraf ging 4 2. Oorzaken van de hongerwinter 7 3. Het leven tijdens de hongerwinter 9 4. Hongertochten Hulp De bevrijding Filmpje 16 Pluskaarten 17 Bronnen en foto s 19 Colofon en voorwaarden 20

3 De hongerwinter De hongerwinter is de naam die de laatste winter van de Tweede Wereldoorlog kreeg. De hongerwinter kostte aan ongeveer mensen het leven. In oorlogen proberen legers meestal burgers te sparen voor het geweld. Dat was in deze oorlog niet het geval. Beide partijen voerden een oorlog waarbij veel slachtoffers onder burgers vielen. Vooral door bombardementen van steden en door gebrek aan voedsel. Je leest in dit boek meer over de oorzaak van de hongerwinter en het leven tijdens die laatste winter van de oorlog. Mensen werden gedwongen door het tekort aan voedsel en brandstof tot het leiden van een ander soort leven.

4 1. Wat er aan voorafging Inval in Polen DeTweede Wereldoorlog begon op 1 september 1939 met de inval in Polen door het Duitse leger. In Duitsland was Adolf Hitler aan de macht. Hitler zoekt uitbreiding van Duits grondgebied, Hij droomt van één groot Europa onder zijn leiding. Groot-Brittannië en Frankrijk verklaren Duitsland onmiddellijk de oorlog na de inval in Polen. Inval in Nederland Op 10 mei 1940 viel het Duitse leger ook Nederland, België en Luxemburg binnen. Adolf Hitler Adolf Hilter bezet een groot deel van Europa Duitse parachutisten boven Nederland Daarvoor had het Duitse leger ook al Denemarken en Zweden bezet. Het moderne leger van Hitler met veel tanks, vliegtuigen en parachutisten voert een snelle oorlog.

5 Het ouderwetse Nederlandse leger moest zich na vijf dagen overgeven. Hitler breekt het verzet van het Nederlandse leger door het centrum van de stad Rotterdam te bombarderen. Hitler dreigt ook andere steden te bombarderen. Hierdoor dwingt Hitler het Nederlandse leger tot een snelle overgave Enkele dagen later zouden ook de landen België, Luxemburg en Frankrijk in De stad Rotterdam gebombardeerd handen van Duitsland vallen. Nederland tijdens de Duitse bezetting De Nederlandse regering en koningin Wilhelmina werden gedwongen uit te wijken naar Engeland. Duitsland zag Nederland na de bezetting als een Duitse provincie. Een groot deel van de Nederlandse bevolking probeerde na de bezetting hun gewone leven door te laten gaan. Zo simpel was dat niet, want de Duitse bezetting heeft veel gevolgen voor Nederland. Duitse troepen bezetten Haarlem

6 Wat veranderde er allemaal? Mensen werden gedwongen te denken en te leven volgens de regels van Duitsland. Je kon niet meer zeggen wat je wilde. Nederlandse mannen werden gedwongen te werken in Duitse fabrieken die vooral wapens maakten. Heel veel mannen doken onder (ze hielden zich schuil). Ze wilden niet meewerken. Mensen leefden daardoor in angst. Duitse soldaten controleerden huizen op onderduikers. Joden op transport naar concentratiekampen onderduiker in kast Duits werd een verplichte taal op scholen. Nederland moest mee betalen aan de oorlog die Duitsland voerde. Joden, zigeuners, homosexuelen en mensen die een andere mening hadden, werden afgevoerd naar concentratiekampen

7 2. De oorzaken van de hongerwinter Landing in Normandië Nederland was al meer dan 4 jaar bezet door Duitsland. In juni 1944 landden Amerikaanse, Canadese en Engelse troepen in Normandië in Frank- rijk- De legers van deze landen werden ook wel de geallieerden genoemd. Via de zee werden soldaten aangevoerd. Ze landden op de stranden. Deze dag werd D-day genoemd. Er werden op de standen enorme verliezen geleden, maar toch konden de geallieerde legers doorbreken. nog bezet gebied Juni 1944: landing in Frankrijk Het doel was om Europa zo snel mogelijk te bevrijden van de Duitse bezetting. De geallieerden trokken door Frankrijk naar het noorden. De Duitsers moesten zich steeds verder terugtrekken. Ook België werd bevrijd. De legers trokken verder op en bevrijdden het zuidelijk deel van Nederland tot aan de grote rivieren. Dat alles speelde zich af in september 1944.

8 De spoorwegstaking De Nederlandse regering die in Engeland verbleef, riep op 17 september via de radio op tot een spoorwegstaking. Als al het personeel van de Nederlandse Spoorwegen zou staken, zou dat een groot nadeel voor de Duitsers zijn. Er zouden zo geen Duits militair materieel en soldaten meer in Nederland kunnen komen. Zo hoopte men de geallieerde legers te helpen om de rest van Nederland sneller te bevrijden. De Duitsers hadden hun antwoord klaar. Ze gingen met Duitse treinen rijden. En ze straften Nederland. Ze stopten alle voedseltransporten voor 6 weken naar het westen van Nederland. Niet alleen voedsel, maar ook brandstoffen en medicijnen bleven weg. De Duitsers waarschuwen Daarmee werd de spoorwegstaking de directe oorzaak van de hongerwinter. Ook konden er geen kolen meer aangevoerd worden vanuit het bevrijde Limburg. Bovendien zorgde strenge vorst ervoor dat de rivieren bevroren. Vervoer van goederen over water lag ook stil.

9 3. Het leven tijdens de hongerwinter Spertijd Na acht uur in de avond mocht niemand de straat meer op. Dit werd ook wel spertijd genoemd. Het was een extra straf voor de staking. De knijpkat De elektriciteit werd afgesloten. Bovendien was er ook geen gas. De mensen zaten in het donker en in de kou. Ze konden niet koken op hun fornuizen. de knijpkat de noodkachel Kaarsstompjes en de knijpkat gaven nog wat verlichting. De knijpkat was een zaklamp met een dynamo. Door een knijpbeweging ging een lampje branden. Je moest wel steeds blijven knijpen om licht te krijgen. De noodkachel De noodkachel was een metalen buis. In de metalen buis konden kleine stukjes hout en andere brandbare dingen gestopt worden. Mensen gebruikten deze kachel om zich in die strenge winter te verwarmen en om er eten op te koken. Dat eten raakte steeds meer op en honger was het gevolg.

10 De wonderkachel Deze kachel was kleiner. Deze kachel kon gemaakt zijn van een oud conservenblik of een koekblik. In het blik zat een roostertje. Daarop werden takjes en stukjes hout verbrand. Het wonderkacheltje gaf warmte en je kon er een pannetje water mee aan de kook krijgen. Het kacheltje was niet geschikt om een maaltijd op te koken. Brandstof op zoek naar hout Brandstoffen waren er niet. Alles wat kon branden werd gebruikt. Bomen en heesters werden gekapt. In Amsterdam werden in de Jodenbuurt uit leegstaande huizen van Joodse mensen de houten vloeren weggehaald. Ook spoorwegbielzen onder de rails verdwenen. Die brandden extra goed door de teer waarmee ze ingesmeerd waren. Alles Een houten vloer brandt ook wat kon branden verdween in de kachels.

11 4. Hongertochten Natuurlijk was er niet alleen een tekort aan brandstof. Voedsel was eigenlijk het grootste probleem. Tijdens de eerste jaren van de oorlog was het voedsel al op de bon. Bonnen In tijden van oorlog is er vaak een tekort aan goederen. Om de goederen eerlijk onder alle mensen te verdelen kregen mensen distributiebonnen. In kranten konden men-sen lezen welke bonnen, wanneer en waar gebruikt konden worden. Met bonnen werd alles verdeeld Die bonnen waren in de hongerwinter waardeloos geworden, want er was bijna niets meer te koop. Wel waren er tijdens die laatste oorlogswinter bonnenkaarten waarop mensen in gaarkeukens een waterige stamppot of een soep van aardappelschillen konden krijgen. in de rij bij de gaarkeuken

12 Tulpenbollen De honger was zo groot in het westen dat sommige mensen uit nood tulpenbollen aten. Ze lijken wel op uien, maar smaakten helemaal niet lekker. Het enige wat telde was dat ze voedzaam waren. Er werden zelfs verschillende recepten gebruikt. Zo werd er soep of een stamppot van gemaakt. Ook werden de tulpenbollen wel gebakken. de suikerbiet de rasp tulpenbollen Suikerbieten Suikerbieten werden ook gegeten. Die bieten waren keihard en werden daarom geraspt. Normaal werden deze bieten gebruikt als veevoer of om suiker van te maken. Van de geraspte bieten werd een soort pap gekookt. Die ging langzaam indikken. Na een paar dagen kwam er een soort stroop op de bodem van de pan te zitten. Die stroop kon op oorlogsbrood gesmeerd worden.

13 Op zoek naar eten Vooral in de grote steden van de Randstad was de honger het ergst. Op het platteland in het oosten van het land was vaak nog wel eten bij boeren te vinden. Veel mensen, vooral vrouwen, gingen op de fiets (vaak zonder banden) op hongertocht naar het oosten van het land. Weer anderen trokken er met een kar op uit. hongertocht op fiets zonder banden op hongertocht met een kar Met hun laatste geld, sieraden, zilveren bestek of andere kostbare spullen vertrok-ken ze voor een lange en koude reis. Hun hoop was om bij boeren iets van hun bezittingen te kunnen ruilen tegen iets eetbaars. Veel boeren gaven onderdak aan deze hongertrekkers. Weer andere boeren verrijkten zich juist in deze hongerwinter. Zij maakten misbruik van de honger van anderen en verkochten levensmiddelen tegen een veel te hoge prijs.

14 5. Hulp In februari 1945 kwam er een hulpactie op gang van het internationale Rode Kruis. Schepen brachten vanuit Zweden meel naar Nederland. Het brood werd in Nederland gebakken en uitgedeeld. Later in de maand april vlogen geallieerde vliegtuigen over. Zij gooiden voedsel naar beneden. De geallieerden hadden de toestemming van de Duitse legerleiding om deze hulp te bieden. Er was dus even een korte wapenstilstand. Zo konden de geallieerde vliegtuigen laag overvliegen. Deze actie werd Operatie Manna genoemd. Eindelijk brood van Zweeds meel meel uit Zweden operatie Manna

15 6. De bevrijding In september 1945 hadden de geallieerde legers zonder succes via het zuiden Nederland proberen te bevrijden. Op 23 maart 1945 trokken de eerste geallieerde legers via het oosten eindelijk Nederland binnen. Een groot deel van het Duitse leger bestond uit heel jonge jongens of oude mannen. Zij hadden vaak weinig zin meer om te vechten en gaven zich over. Op sommige plekken, zoals in Groningen, verzetten de Duitsers zich nog hevig. Het duurde nog tot 4 mei 1945 voordat het Duitse leger zich overgaf. Hun leider, Adolf Hitler, had vier dagen eerder zelfmoord gepleegd in Berlijn. Amsterdam bevrijd Elk jaar op 4 mei dodenherdenking Nederland vierde feest, omdat het land weer vrij was. De geallieerde legers deelden vooral sigaretten en chocolade uit. Nog elk jaar worden op 4 mei alle slachtoffers herdacht die in de oorlog vielen. Op 5 mei wordt de bevrijding van Nederland herdacht.

16 Bronnen en foto s

17 Filmpje De hongerwinter Klik hier #q=hongerwinter

18

19

20 Copyright Age Cnossen 2011