ARBOKENNISSYSTEEM. Voor het frezen of hakken van leidingsleuven wordt verwezen naar de groep Bewerken van steenachtige materialen en sloopwerk.

Transcriptie

1 ARBOKENNISSYSTEEM 5.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 5.01 Installatie van water en riolering 5.02 Installatie van buizen, kanalen en leidingen 5.03 CV-installatiewerk 5.04 Elektra-installatiewerk 5.05 Communicatie installatiewerk 5.06 Installatie liften en roltrappen 5.07 Installatie gas 5.08 Leidingisolatiewerk 5.09 Inregelwerk warmte- en koelinstallaties 5.10 Installatie sanitair 5.11 Installatie armaturen 5.12 Installatie keukens Voor het frezen of hakken van leidingsleuven wordt verwezen naar de groep Bewerken van steenachtige materialen en sloopwerk. 1

2 1. ALGEMEEN In dit document worden de veel voorkomende risico's, maatregelen en oplossingen bij het technische installatiewerk beschreven. Materialen: - Water- gas-, CV-leiding, riolering, kranen, koppelingen, hulpstukken - Buizen, kanalen - Radiatoren, CV-ketel - Leidingen, bedrading, hulpstukken, stopcontacten, aansluitpunten, schakelaars, elektradozen, meterkast, groepenkast, fasekast, aardlekschakelaar, zekeringen, communicatie-installatie. - Liftinstallatie, leidingen, bedrading - Warmte- en koelinstallatie, meetapparatuur - Sanitaire toestellen - Armaturen - Keukenonderdelen, aanrechten, plaatmateriaal (hout, MDF, metaal), kasten - Beugels, pluggen, schroeven, spijkers - PVC-lijm, soldeervloeistof (S-39), soldeer, kit - Isolatiemateriaal (kunststofschuim, minerale wol), koppelingen, aluminium tape, teflon tape. Materieel: - Kraan (t.b.v. liftinstallatie) - Rolsteiger, trapje - Hefwagen of kanalenlift, wagentje. - Lasapparatuur (autogeen/elektrisch) Gereedschappen: - Tangen, (elektrische) schroevendraaiers, ijzerzaag, hamer, brander, metaalsnijder, stanleymes, buigtangen, buigveer, rolmaat, waterpas - Handcirkelzaag, decoupeerzaag, freesmachine, schaafmachine. - Boormachine, pneumatische (of elektrische) boorhamer, sleuvenfreesmachine, breekhamer 2

3 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Tijdens het boren van muur- en vloerdoorvoeren, het boren van gaten voor het vastzetten van buizen/leidingen/installaties en tijdens het frezen/hakken van leidingsleuven komt er (kwartshoudend)stof vrij. Kwartsstof kan bij langdurige blootstelling aan te hoge concentraties tot silicose leiden. Ook is aangetoond dat blootstelling aan kwartsstof bij de mens longkanker kan veroorzaken. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof (0,075 mg/m 3 ) wordt bij een aantal werkzaamheden overschreden. De grenswaarde voor hinderlijk stof (10 mg/m 3 ) kan af en toe (kortdurend) worden overschreden. Tijdens het werken in een kruipruimte of een meterkast is de blootstelling vaak hoger en langer durend door de vaak geringe ventilatie en de geringe afmetingen van de ruimte. De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag aan respirabel kwartsstof kan de grenswaarde overschrijden. Bij solderen is blootstelling mogelijk aan soldeerrook. In de soldeerrook zijn componenten aanwezig die irriterend zijn voor ogen en luchtwegen. Ook zijn er giftige metaalverbindingen in aanwezig. Naar verwachting worden grenswaarden meestal niet overschreden. Bij werk in een kruipruimte of meterkast, kan dat mogelijk wel het geval zijn. Verder is er kans op huidcontact met de soldeervloeistof (etsend). 3

4 Bij het verwerken van PVC-lijm kan de installateur worden blootgesteld aan de vrijkomende dampen. Naar verwachting worden grenswaarden daarbij niet overschreden. PVC-lijm is moeilijk van de huid te verwijderen en kan leiden tot huidirritatie. Bij het dichtkitten van aansluitingen treedt blootstelling op aan kit, die vaak met een natte vinger wordt aangedrukt. De kit werkt irriterend op de huid. Bij het aanbrengen van een dakdoorvoer en bij het isoleren van leidingen/kanalen is blootstelling mogelijk aan minerale wol. Blootstelling daaraan kan leiden tot irritatie van huid, ogen en luchtwegen. De grenswaarde voor glas- en steenwolvezels (2 vezels/cm 3 ) voor een 8-urige werkdag wordt in het algemeen niet overschreden. Blootstelling aan asbest kan optreden bij onderhoud en renovatie van installaties waarin asbest aanwezig is (als isolatiemateriaal, rookgaskanalen, e.d.). Asbest is sterk kankerverwekkend. Het verwijderen van asbesthoudende materialen dient te worden uitgevoerd onder toezicht van een DTA (deskundig toezichthouder asbestverwijdering) door een gecertificeerd asbestverwijderingsbedrijf. Geluid: M Blootstelling aan geluid veroorzaakt door boren, hakken, zagen, vijlen en hameren. De grenswaarde (zie Voorschriften) wordt bij diverse werkzaamheden (ver) overschreden. Ook de gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag overschrijdt vaak de grenswaarde en bij onvoldoende bescherming is er kans op gehoorschade. Trillingen: 4

5 Bij het werken met een boormachine, een hakhamer of een zaagmachine, wordt men blootgesteld aan hand-arm-trillingen. Jarenlange blootstelling aan te hoge niveaus kan onder meer leiden tot witte vingers en tot schade aan de gewrichten. Met name bij het werken met hakhamer kunnen de grenswaarden (zie Voorschriften) worden overschreden. Klimaat: Het werk vindt veelal binnen plaats. Montage van aircoinstallaties of uitlaten en filterinstallaties gebeurt buiten. Bij warm weer en/of bij aanwezig zijn van warmte bronnen (brander, lampen) in een kleine ruimte of onder het plafond of dak, kan sprake zijn van hoge temperaturen leidend tot hittebelasting. Ook is soms sprake van tocht. Veiligheid: 5

6 Tijdens het boren kan de werknemer vallend of wegspringend gruis en stof in de ogen krijgen. Er is kans op letsel (vooral de vingers) bij het boren en het zagen en bij het snijden en zagen van leidingen. Bij het solderen en lassen is er kans op brandwonden door het in aanraking komen met de vlam, de brander of met hete leidingen. Bij gebruik van een brander in een kleine slecht geventileerde ruimte is er kans op zuurstofgebrek. Ook kunnen brandbare isolatiematerialen onder de begane grondvloer vlamvatten en leiden tot verstikking. Kans op vallen door niet afgezette of dichtgelegde sparingen en leidingschachten. Kans op struikelen over rommel en materialen. Het aanraken van onder spanning staande bedrading, onderdelen van de installatie of niet beveiligd gereedschap, kan leiden tot elektrocutie. Fysieke belasting: 6

7 Het installatiewerk is fysiek belastend. Dit wordt onder andere veroorzaakt door het handmatig hanteren van zware lasten in combinatie met het langdurig aannemen van dezelfde (vaak ongunstige) werkhouding. Tillen en dragen komt voor bij aan-, afvoer en bij plaatsen van installaties en materialen. Vaak wordt gewerkt in kleine ruimtes waar te weinig werkruimte aanwezig is. Het werk wordt ten dele geknield, zittend of liggend uitgevoerd. Boren en schroeven zijn vaak voorkomende handelingen. Ook wordt geduwd en getrokken bij het plaatsen en monteren van de diverse installaties. 7

8 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Gebruik elektrisch geïsoleerd handgereedschap (herkenbaar aan VDE-teken). - Maak gebruik van hulpmiddelen voor het transport van zware materialen (wagens / karren) Gebruik hulpmiddelen om het werk in een betere werkhouding uit te kunnen voeren zoals een montagestoel, in hoogte instelbare werkbank, buigpompsteun. - Boor- en freesmachines voorzien van stofafzuiging. - In besloten ruimten lassen met bronafzuiging. - Laat pijp- en leidingwerk zoveel mogelijk prefab aanvoeren Organisatorisch: - Hou rekening met de voorschriften die gelden wat betreft de Risico-Inventarisatie en Evaluatie en het V&G-plan (zie het hoofdstuk Voorschriften ). - Maak waar mogelijk gebruik van gereedschap werkend op een veilige spanning, 50 Volt bij wisselspanning en 110 Volt bij gelijkspanning (tussen fase en aarde). 8

9 - Elektrotechnisch werk mag alleen worden uitgevoerd door voldoende geschoolde en daartoe bevoegde werknemers. - Stel bij onderhoud en renovatie van te voren vast of asbest aanwezig is en laat dat indien nodig door een daartoe gecertificeerd bedrijf verwijderen. - Voorlichting over het op een juiste wijze uitvoeren van de werkzaamheden. - Bij zwaar werk en bij werk waarbij langdurig dezelfde houding in moet worden genomen, de mogelijkheid bieden om regelmatig een korte pauze te nemen. - Zorg voor goede voorzieningen in het kader van de bedrijfshulpverlening (onder meer brandblussers en EHBO-voorzieningen) Individueel: - Neem de voorschriften geldend voor werken rusttijden in acht. - Instructie hoe veilig te werken. 9

10 4. VOORSCHRIFTEN RI&E en V&G-plan: Bedrijven zijn verplicht op grond van de Arbowet een Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) op te stellen en bijbehorend Plan Van Aanpak (PVA). De aard van de risico s en de te treffen maatregelen verschillen echter vaak per bouwproject. Bovendien zijn bij een project vaak meerdere aannemers betrokken. Daarom moet ook een project-ri&e worden opgesteld. Voor bouwprojecten wordt de project-ri&e en het bijbehorende V&G-plan, opgesteld door de aannemer/werkgever die door de opdrachtgever is belast met de veiligheids- en gezondheidscoördinatie Alle betrokken aannemers dienen de V&G-coördinator in staat te stellen het V&G-plan op te stellen, door aanleveren van de noodzakelijke informatie over te verwachten risico s en te treffen maatregelen van de eigen werkzaamheden. Dat kan door aanleveren van de RI&E met betrekking tot de eigen werkzaamheden op het project leidend tot een deel-v&gplan. De V&G-coördinator verwerkt die informatie in het V&G-plan voor het gehele project. Het V&G-plan moet tijdens de looptijd van het project regelmatig worden geëvalueerd en waar nodig bijgesteld. Fysieke belasting: Fysieke belasting mag geen gevaren voor de gezondheid van de werknemers met zich meebrengen, indien dit wel het geval is, moet de werkgever maatregelen nemen om de risico's af te wenden. Fysieke belasting heeft betrekking op de werkhoudingen, uit te voeren bewegingen en uit te oefenen krachten. Arbeidsmiddelen: De werkgever moet de nodige maatregelen treffen om ervoor te zorgen dat alle ter beschikking gestelde arbeidsmiddelen zodanig zijn uitgerust en/of aangepast dat de veiligheid en gezondheid van de werknemer tijdens het gebruik zijn gewaarborgd. Hiertoe dienen de risico's te worden geïnventariseerd en maatregelen te worden genomen om deze weg te nemen dan wel te verminderen. Voorschriften voor constructie en gebruik van arbeidsmiddelen zijn vastgelegd in de arboregelgeving en in NEN-normen

11 Toxische stoffen: Voor stoffen die bij inademen in stofvorm of gasvorm, schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid worden grenswaarden (MAC-waarden of wettelijke grenswaarden) opgesteld. De grenswaarde is in het algemeen een tijdgewogen gemiddelde concentratie (TGG) over een periode van 15 minuten en/of een periode van 8 uur Indien de grenswaarde wordt overschreden moeten maatregelen worden getroffen om de concentratie tot onder de grenswaarde te verlagen. Indien het technisch (nog) niet mogelijk is de concentratie tot onder de grenswaarde te verlagen is het gebruik van ademhalingsbescherming noodzakelijk. Bij sommige stoffen kan ook een concentratie lager dan de grenswaarde tot gezondheidsschade leiden. Dat geldt met name voor kankerverwekkende stoffen waarvoor geen drempelwaarde kan worden vastgesteld. Bij die stoffen kan het dragen van ademhalingsbescherming ook bij een concentratie lager dan de grenswaarde noodzakelijk zijn. Geluid: Bij geluidsniveaus hoger dan 80 db(a) moeten gehoorbeschermingsmiddelen ter beschikking worden gesteld en moet voorlichting worden verstrekt. Bij geluidsniveaus hoger dan 85 db(a) moeten maatregelen worden getroffen om het geluidsniveau te verlagen, moet de gevarenzone worden gemarkeerd en moet gehoorbescherming worden gebruikt. 11

12 Trillingen: Voor lichaamstrillingen geldt een drempelniveau van 0,25 m/s 2, een actieniveau van 0,5 m/s 2 en een maximumniveau van 0,7 m/s 2. Voor hand-arm trillingen geldt een drempelniveau van 1 m/s 2, een actieniveau van 2,5 m/s 2 en een maximumniveau van 5 m/s 2. Bovenstaande niveaus gelden voor een blootstellingsduur van 8 uur per dag. Boven het drempelniveau is voorlichting verplicht. Boven het actieniveau zijn maatregelen ter vermindering van de blootstelling verplicht, tenzij dit redelijkerwijs niet kan worden gevraagd. Boven het maximumniveau moet de blootstelling worden verlaagd door onder meer een beperking van de blootstellingsduur. Persoonlijke beschermingsmiddelen: Indien de werknemer aan gevaren wordt blootgesteld moeten die worden bestreden. Zolang dat (nog) niet op afdoende wijze is gebeurd moeten doelmatige, passende, op de werknemer afgestemde persoonlijke beschermingsmiddelen door de werkgever ter beschikking worden gesteld en door de werknemer worden gebruikt. Om een goed functioneren te realiseren zijn voorlichting over het gebruik, periodiek onderhoud en reiniging/ontsmetting noodzakelijk. 12

13 5. LITERATUUR Stichting Arbouw: - Handboek Arbozorg en Verzuimbegeleiding in de bouwnijverheid; deel 2 en 3: Bouwberoepen en specifieke werkzaamheden, A-blad Tillen, Productgroep Informatie Systeem Arbouw (PISA). - Handboek Arbeidsmiddelen voor de bouwnijverheid, Arbouw-adviezen voor de bouwnijverheid. - no 5: Persoonlijke beschermingsmiddelen. Aboma+Keboma: - Overige: - 13

14 6. CHECKLIST Ontwerp/V&G-plannen/werkvoorbereiding: - Hou rekening met de voorschriften wat betreft het opstellen van RI&E en V&G-plan (zie het hoofdstuk Voorschriften ). - Tref waar nodig maatregelen om een te hoge blootstelling aan onder meer stof en geluid, te verminderen en om ergonomische aspecten te optimaliseren (zie oplossingsvoorstellen in dit document en bij de verschillende deelwerkzaamheden). - Regel dat voorlichting/instructie over het op een veilige/gezonde wijze uitvoeren van de werkzaamheden wordt verstrekt. - Zorg dat er op het werk goede hygiënische- en sanitaire voorzieningen (toilet, schaftgelegenheid, mogelijkheid tot handen wassen) aanwezig zijn, inclusief schone handschoenen en werkkleding. - Zorg voor aanwezig zijn van beschermingsmiddelen, afgestemd op de te verwachten risico s. Uitvoeringsfase: - Controleer of de vereiste (zie onder meer V&G-plan) voorzieningen / maatregelen om veilig en gezond werken mogelijk te maken, zijn gerealiseerd. - Zorg ervoor dat het personeel geïnstrueerd is in het gebruik van de persoonlijke beschermingsmiddelen en overtuigd is van het belang ervan. Controleer of de te dragen middelen aanwezig zijn en ook daadwerkelijk worden gebruikt. - Verontreinigde handschoenen/kleding moeten worden vervangen. - Controleer of de veiligheidsvoorschriften in acht worden genomen. - Gegeven instructies regelmatig herhalen. 14

15 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid Installatie van water en riolering M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 05.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk. 15

16 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Het aanbrengen, verwijderen of vervangen van (delen van) de waterleiding en de riolering. De leidingen worden op maat gezaagd en de onderdelen worden door lijmen, solderen of door knelkoppelingen met elkaar verbonden. Onderdelen van de installatie worden vastgezet door boren en schroeven. Het werk wordt in diverse ruimtes uitgevoerd, soms met weinig werkruimte zoals kruipruimtes. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Loodgieter Materialen: - Waterleiding, riolering (buizen en hulpstukken), isolatiemateriaal, koppelingen, teflon tape, kranen - Beugels, pluggen, schroeven - PVC-lijm, soldeervloeistof (S-39), soldeer, kit Materieel: - Rolsteiger, trapje - 16

17 Gereedschappen: - Boormachine, tangen, schroevendraaiers, ijzerzaag, hamer, brander, metaalsnijder, stanleymes, buigtangen. 17

18 Samenvatting belastende factoren: toxische stoffen*: Beoordeling per factor: geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak rood: sterk verhoogd risico, maatregelen direct noodzakelijk kwartsstof - geel/rood fysische factoren: fysieke belasting: geluid hand-arm trillingen - geel/rood - geel/rood tillen en dragen duwen en statische belasting trekken (lage rug, knie): - geel - geel - geel veiligheid: - kans op verbranding bij solderen - kans op verstikking door vlamvatten van brandbare materialen in de kruipruimte - vallen van hoogte - vallen van trap of opstap - kans op letsel bij boren, snijden en zagen - gruis en stof in de ogen bij het boren * Huidcontact met soldeervloeistof, PVC-lijm en schadelijke microorganismen. 18

19 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Tijdens het boren van muur- en vloerdoorvoeren en gaten voor het vastzetten van buizen/leidingen kan de grenswaarde voor hinderlijk stof kortdurend worden overschreden. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof kan (kortdurend) ver worden overschreden. Bij het werken in kleine ruimtes of ruimtes met weinig ventilatie kan de gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag de grenswaarde voor respirabel kwartsstof overschrijden. Bij solderen is blootstelling mogelijk aan soldeerrook. Naar verwachting worden grenswaarden meestal niet overschreden. Bij werk in een kruipruimte of meterkast, kan dat mogelijk wel het geval zijn. Verder is er kans op huidcontact met de soldeervloeistof (etsend) Bij het verwerken van PVC-lijm kan de installateur worden blootgesteld aan de vrijkomende dampen. Naar verwachting worden grenswaarden daarbij niet overschreden. Verder is huidcontact mogelijk met PVC-lijm en kit, die vaak met een natte vinger wordt aangedrukt. 19

20 Bij vervangen van een bestaand riool is de afvoer tijdelijk open waardoor rioolgassen vrijkomen. Deze gassen zijn hinderlijk door de geur en in hoge concentratie schadelijk voor de gezondheid. Bij vervangen van een riool is blootstelling mogelijk aan de in de afvoer aanwezige microorganismen. Bij renovatie van oude woningen moet de installateur soms loden waterleidingen of afvoeren vervangen waarbij hij kan worden blootgesteld aan lood. Daarbij zal in het algemeen geen sprake zijn van overschrijden van grenswaarden. Geluid: Bij het installeren van waterleiding en riolering worden de werknemers blootgesteld aan geluid veroorzaakt door de boormachine, door het zagen van metalen leidingen, door het slaan met een hamer op een beitel. Tijdens het boren wordt de grenswaarde (85 db(a)) ver overschreden (95 tot 100 db(a)). De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag ligt naar verwachting rond de grenswaarde. M Trillingen: Bij het werken met een boormachine wordt de werknemer blootgesteld aan handarmtrillingen; de gemiddelde effectieve versnelling bedraagt ongeveer 6 à 7 m/s 2, maar ligt hoger voor klopboormachines (11 m/s 2 ). Grenswaarden (zie Voorschriften) kunnen worden overschreden indien langer dan circa 0,5 tot 1 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Veiligheid: 20

21 Tijdens het boren kan de werknemer vallend of wegspringend gruis en stof in de ogen krijgen. Er is kans op letsel bij het boren en bij het snijden en zagen van buizen en leidingen. Bij het solderen is er kans op brandwonden door het in aanraking komen met de vlam, de brander of met hete leidingen. Bij gebruik van een brander in een kleine slecht geventileerde ruimte is er kans op zuurstofgebrek. Ook kunnen brandbare isolatiematerialen onder de begane grondvloer vlamvatten en leiden tot verstikking Kans op vallen door niet afgezette of dichtgelegde sparingen en leidingschachten. Kans op struikelen over rommel en materialen. Kans op elektrocutie bij het werken met elektrische apparatuur of aan de elektrische installatie. Bij werken op een trap of wankele opstap is er kans op vallen. Fysieke belasting: 21

22 Het loodgieterswerk is fysiek belastend. De werkhouding wordt bepaald door de positie van het te bewerken oppervlak en de ruimte. De houding kan dus knielend, bukkend of staand zijn. Vaak wordt één van deze werkhoudingen meer dan 1 uur gemiddeld over een werkdag aangenomen. Tijdens het boren wordt door de werknemer kracht op de machine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. De gemiddelde duwkracht bij het boren met een handboormachine is ongeveer 90 Newton. Verder is er soms sprake van een grote duwkracht bij het in elkaar schuiven van (van lijm voorziene) onderdelen van de grote rioleringsbuizen, doordat de lijm al hecht voordat de delen volledig zijn samengevoegd. Bij het gebruik van een buigtang is er sprake van trekkracht. Een handboormachine weegt tussen 2,3 en 8,0 kg. Tijdens het werk wordt de machine regelmatig getild. Het gewicht van leidingen en buizen ligt op 5 tot 15 kg. Leidingen en buizen worden regelmatig getild (frequentie < 1 keer per minuut). Leidingen en buizen worden over grote afstanden gedragen. Er is sprake van een statische belasting van de lage rug (1-4 uur, 20 tot 60 graden voorovergebogen, vaak met gedraaide romp) en de knie (meestal meer dan 1 uur knielend werken). 22

23 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Gebruik verhoging. - Lichtere (kortere) leidingen, buizen. - Knelkoppelingen of schroefverbindingen in plaats van lijm of soldeerverbindingen. - Gebruik geen brander (maar knelkoppelingen) in kruipruimtes waarin brandgevaarlijke materialen aanwezig zijn. - Dicht openliggende afvoer tijdelijk af met een kap of een prop. - Kit nastrijken met een spatel en niet met een natte vinger. - Maak gebruik van prefab leidingwerk Organisatorisch: - Stofafzuiging bij het boren. - Zorg bij werk in de kruipruimte voor een droge en goed begaanbare ondergrond. Individueel: - Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen; werkhandschoenen; gehoorbescherming (bij boren, zagen en hakken); gelaatscherm en ademhalingsbescherming bij boren en hakken (P2- of P3-filter); kniebescherming. - Zorg voor een goede hygiene bij vervangen van een bestaand riool. 23

24

25 4. VAN TOEPASSING ZIJNDE RAW- EN STABU-CATEGORIEËN STABU: Hoofdstuk 51 Binnenriolering Hoofdstuk 52 Waterinstallaties Hoofdstuk 53 Sanitair Hoofdstuk 54 Brandbestrijdingsinstallaties Hoofdstuk 55 Gasinstallaties Hoofdstuk 56 Perslucht- en vacuuminstallaties Hoofdstuk 60 Verwarmingsinstallaties Hoofdstuk 61 Ventilatie en luchtbehandeling Hoofdstuk 62 Koelinstallaties Hoofdstuk 63 Regelinstallaties Hoofdstuk 70 Elektrotechnische installaties Hoofdstuk 75 Communicatie en beveiliging Hoofdstuk 80 Liftinstallaties Hoofdstuk 81 Roltrappen en rolpaden Hoofdstuk 82 Hef- en hijsinstallaties 25

26 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid Installatie van buizen, kanalen en leidingen M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 05.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk. 26

27 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Het aanbrengen, verwijderen of vervangen van (delen van) de werktuigbouwkundige installatie (buizen, kanalen en leidingen). De kanalen en leidingen worden op maat gemaakt en de onderdelen worden met popnagels, parkers of knelkoppelingen of door lijmen of solderen met elkaar verbonden. Onderdelen van de installatie worden vastgezet door boren en schroeven. Het werk wordt in diverse ruimtes uitgevoerd, soms met weinig werkruimte zoals zolders, de ruimte boven het plafond De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Installateur, monteur Materialen: - Buizen, kanalen, leidingen en hulpstukken, isolatiemateriaal, koppelingen, aluminium tape, kit - Beugels, pluggen, schroeven, popnagels, parkers, spijkers. Materieel: - Rolsteiger, trapje 27

28 - Hefwagen of kanalenlift. - Lasapparatuur - Velsmachine Gereedschappen: - Boormachine, pneumatische (of elektrische) hamer, tangen, (elektrische) schroevendraaiers, ijzerzaag, hamer, brander, metaalsnijder, stanleymes, buigtangen, buigveer. 28

29 Samenvatting belastende factoren: toxische stoffen*: Beoordeling per factor: geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak rood: sterk verhoogd risico, maatregelen direct noodzakelijk kwartsstof - geel/rood fysische factoren: fysieke belasting: geluid hand-arm trillingen - geel/rood - geel tillen en dragen duwen en statische belasting trekken (lage rug, nek en hoge rug, schouder, knie): - geel - geel - geel veiligheid: - kans op letsel bij boren, snijden en zagen - gruis en stof in de ogen bij het boren - vallen van hoogte - vallen van trap of opstap 29

30 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Tijdens het boren van muur- en vloerdoorvoeren en gaten voor het vastzetten van buizen en kanalen kan de grenswaarde voor hinderlijk stof kortdurend worden overschreden. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof kan (kortdurend) ver worden overschreden. Bij het werken in kleine ruimtes of ruimtes met weinig ventilatie kan de gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag de grenswaarde voor respirabel kwartsstof overschrijden. Af en toe wordt gewerkt met een soldeerapparaat of lasapparatuur. Daarbij is blootstelling mogelijk aan soldeerrook of lasrook. Naar verwachting worden grenswaarden meestal niet overschreden. Bij werk in een kleine ruimte of schacht, kan dat wel het geval zijn. Geluid: Bij het installeren van buizen en kanalen worden de werknemers blootgesteld aan geluid veroorzaakt door de boormachine, door het zagen van metalen leidingen, door het slaan met een hamer op een beitel. Tijdens het boren wordt de grenswaarde (85 db(a)) ver overschreden (95 tot 100 db(a)). De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag ligt naar verwachting rond de grenswaarde. M Trillingen: 30

31 Bij het werken met een elektrische schroevendraaier en boormachine wordt de werknemer blootgesteld aan hand-armtrillingen; de gemiddelde effectieve versnelling bedraagt ongeveer 6 à 7 m/s 2, maar ligt hoger voor klopboormachines (11 m/s 2 ) en een pneumatische hamer (19 m/s 2 ) Grenswaarden (zie Voorschiften) kunnen worden overschreden indien langer dan circa 0,5 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Veiligheid: Tijdens het boren kan de werknemer vallend of wegspringend gruis en stof in de ogen krijgen. Er is kans op letsel bij het boren en bij het snijden en zagen van buizen en leidingen. Bij het lassen treedt blootstelling op aan UV-straling en vonken. Verbranding is mogelijk aan hete delen. Bij gebruik van een brander in een kleine slecht geventileerde ruimte is er kans op zuurstofgebrek. Ook kunnen brandbare isolatiematerialen onder de begane grondvloer vlamvatten en leiden tot verstikking. 31

32 Omvallen van de kanalenlift door onvoldoende stabiliteit. Kans op vallen door niet dichtgelegde sparingen. Kans op struikelen over rommel en materialen. Bij werken op een trap of wankele opstap is er kans op vallen Fysieke belasting: Het installatiewerk is fysiek belastend. Dit wordt veroorzaakt door het hanteren van materialen in langdurig dezelfde werkhouding. 32

33 Tijdens het boren wordt door de werknemer kracht op de machine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. De gemiddelde duwkracht bij het boren met een handboormachine is ongeveer 90 Newton. Er is ook sprake van duwen en trekken bij het in elkaar schuiven van onderdelen buizen en kanalen. Een handboormachine weegt tussen 2,3 en 8,0 kg. Tijdens het werk wordt de machine regelmatig getild. Het gewicht van kanalen en buizen ligt op 5 tot 10 kg. Kanalen en buizen worden regelmatig getild (frequentie < 1 keer per minuut) en worden over grote afstanden gedragen. Er is sprake van een statische belasting van de lage rug (1-4 uur, 20 tot 60 graden voorovergebogen, vaak met gedraaide romp), schouder (1-4 uur, 20 tot 60 graden) en de knie (meestal meer dan 1 uur knielend werken). 33

34 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Gebruik verhoging. - Lichtere (kortere) kanalen, buizen. - Knelkoppelingen of schroefverbindingen in plaats van lijm of soldeerverbindingen. Organisatorisch: - Stofafzuiging bij het boren. Individueel: - Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen; werkhandschoenen; gehoorbescherming (boren, zagen en hakken); gelaatsbescherming (boren en hakken); ademhalingsbescherming (P2- of P3-filter) (boren en hakken); kniebescherming

36 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid CV-installatiewerk M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 05.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk. 36

37 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Het aanbrengen, verwijderen of vervangen van (delen van) de CV-installatie. De leidingen worden op maat gezaagd en de onderdelen worden door knelkoppelingen met elkaar verbonden. Radiatoren worden met beugels vastgezet door boren en schroeven.waar nodig worden gaten geboord in vloeren, muren voor leidingdoorvoeren en in het dak voor de rookgasafvoer van de ketel. Het werk wordt in diverse ruimtes uitgevoerd, soms met weinig werkruimte zoals kruipruimtes. Plaatsen van ketels en pompen bij grote installaties vergt veel overleg en voorbereiding De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Loodgieter, verwarmingsmonteur, CV-monteur Materialen: - Leidingen (gas, olie, CV), radiatoren, CV-ketel, buizen en hulpstukken, isolatiemateriaal, koppelingen, teflon tape, aluminiumtape, kranen - Beugels, pluggen, schroeven - PVC-lijm, soldeervloeistof (S-39), soldeer Materieel: - Rolsteiger, trap - Wagentje - (Mobiele) kraan, hefsteiger, hoogwerker - Lasapparatuur (acetyleen) Gereedschappen: - Boormachine, tangen, (elektrische) schroevendraaiers, ijzerzaag, hamer, brander, metaalsnijder, stanleymes, buigtangen. - Handcirkelzaag of decoupeerzaag (voor zagen dakdoorvoer), pijpenzaag. 37

38 Samenvatting belastende factoren: toxische stoffen*: Beoordeling per factor: geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak rood: sterk verhoogd risico, maatregelen direct noodzakelijk kwartsstof - geel/rood fysische factoren: fysieke belasting: geluid hand-arm trillingen - geel/rood - geel/rood tillen en dragen duwen en statische belasting trekken (lage rug, schouder en knie): - rood - geel/rood - geel veiligheid: - kans op verbranding bij solderen of werken met gas - kans op verstikking door vlamvatten van brandbare materialen in de kruipruimte - brand- of explosiegevaar bij autogeen lassen - vallen van hoogte (door sparingen of van het dak) - vallen van trap of opstap - kans op letsel bij boren, snijden en zagen - gruis en stof in de ogen bij het boren en zagen * Huidcontact met soldeervloeistof, PVC-lijm, minerale wol. 38

39 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Tijdens het boren van muur- en vloerdoorvoeren en gaten voor het vastzetten van leidingen, radiatoren en CV-ketel kan de grenswaarde voor hinderlijk stof kortdurend worden overschreden. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof kan (kortdurend) ver worden overschreden. Bij het werken in kleine ruimtes of ruimtes met weinig ventilatie kan de gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag de grenswaarde voor respirabel kwartsstof overschrijden. Bij solderen is blootstelling mogelijk aan soldeerrook. Naar verwachting worden grenswaarden meestal niet overschreden. Bij werk in een kruipruimte of meterkast, kan dat mogelijk wel het geval zijn. Verder is er kans op huidcontact met de soldeervloeistof (etsend) Bij het verwerken van PVC-lijm kan de installateur worden blootgesteld via huidcontact en door inhalatie van de vrijkomende dampen. Naar verwachting worden grenswaarden daarbij niet overschreden aangezien er alleen incidenteel gebruik van wordt gemaakt. In ketelbekledingen wordt tijdens de montage veel kit verwerkt; blootstelling is mogelijk via huidcontact en door inademen van vrijkomende damp. Bij het aanbrengen van een dakdoorvoer is blootstelling mogelijk aan minerale wol. De blootstelling is van korte duur en de grenswaarde voor glas- en steenwolvezels voor een 8- urige werkdag wordt niet overschreden. 39

40 Geluid: De werknemers blootgesteld aan geluid veroorzaakt door de boormachine (schroefgaten, leidingdoorvoeren), door het zagen van metalen leidingen, door het slaan met een hamer op een beitel. M Tijdens het boren wordt de grenswaarde (85 db(a)) ver overschreden (95 tot 100 db(a)). De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag ligt naar verwachting rond de grenswaarde. Trillingen: Bij het werken met een boormachine wordt de werknemer blootgesteld aan handarmtrillingen; de gemiddelde effectieve versnelling bedraagt ongeveer 6 à 7 m/s 2, maar ligt hoger voor klopboormachines (11 m/s 2 ) Grenswaarden kunnen worden overschreden indien langer dan circa 0,5 tot 1 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Veiligheid: Tijdens het boren kan de werknemer vallend of wegspringend gruis en stof in de ogen krijgen. Dat geldt ook voor het zagen van de dakdoorvoer. Er is kans op letsel bij het boren en het zagen en bij het snijden en zagen van leidingen. 40

41 Bij solderen en lassen is er kans op brandwonden door het in aanraking komen met de vlam, de brander of met hete leidingen. Bij gebruik van een brander in een kleine slecht geventileerde ruimte is er kans op zuurstofgebrek. Ook kunnen brandbare isolatiematerialen onder de begane grondvloer vlamvatten en leiden tot verstikking. Ook is er kans op bedwelming/verstikking bij renovatie van oude ketels. Bij het aansluiten op de gasleiding is er kans op brand of explosie, Kans op vallen door niet afgezette of dichtgelegde sparingen en leidingschachten. Bij werk op het dak voor het aanbrengen van het rookgaskanaal is er kans op vallen door struikelen of uitglijden, met name op hellende daken. Kans op struikelen over rommel en materialen. Bij werken op een trap of wankele opstap is er kans op vallen. Bij het plaatsen van grote installaties is er beknellingsgevaar. Fysieke belasting: Het installatiewerk is fysiek belastend. Vooral de af- of aanvoer van CV-ketel en radiatoren en het monteren daarvan is fysiek zwaar belastend. Dit wordt veroorzaakt door het handmatig hanteren van zware lasten in combinatie met het langdurig aannemen van dezelfde werkhouding. 41

42 Tijdens het boren wordt door de werknemer kracht op de machine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. De gemiddelde duwkracht bij het boren met een handboormachine is ongeveer 90 Newton. Verder wordt geduwd en getrokken met de armen bij het plaatsen en monteren van de CV-ketel en de radiatoren. Bij het gebruik van een buigtang is er sprake van trekkracht. Bij het aandraaien van moeren is een maximale kracht mogelijk van 503 Newton. Tillen komt voor bij af- of aanvoer van CV-ketel, radiatoren en leidingen (tilgewicht 5 tot 50 kg). Tijdens het werk worden de materialen regelmatig met één of twee handen getild in niet optimale asymmetrische tilhoudingen (frequentie < 1 keer per minuut). Ketel, leidingen en radiatoren worden over grote afstanden gedragen. Er is sprake van een statische belasting van de lage rug (1-4 uur, 20 tot 60 graden voorovergebogen, vaak met gedraaide romp), schouder en schoudergordel (arm(en) 1-4 uur, 20 tot 60 graden omhoog) en de knie (meestal meer dan 1 uur knielend werken). 42

43 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Gebruik verhoging. - Mechanisch aanvoeren en plaatsen van ketel, radiatoren en leidingen - Gebruik hulpmiddelen voor (ver)plaatsen bijvoorbeeld een radiatorwagen. - Lichtere (kortere) materialen. - Gebruik geen brander (maar knelkoppelingen) in kruipruimtes waarin brandgevaarlijke materialen aanwezig zijn. - Leidingwerk prefab aanleveren. Organisatorisch: - Stofafzuiging bij het boren. - Zorg bij werk in de kruipruimte voor een droge en goed begaanbare ondergrond. - Zware materialen met meer personen tillen - Materialen dichtbij aanleveren - Zorg voor goede hulpmiddelen en beveiliging bij werk op het dak Individueel: - Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen; werkhandschoenen; gehoorbescherming (bij boren, zagen en hakken); gelaatscherm en ademhalingsbescherming bij boren, zagen en hakken (P2- of P3-filter); 43

44 kniebescherming; bij zagen van dakdoorvoer gelaatscherm en hooggesloten en goed aansluitende kleding als bescherming tegen vallende plukken minerale wol. 44

46 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid Elektra-installatiewerk M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 05.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk. 46

47 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Het aanbrengen, verwijderen of vervangen van (delen van) de elektra-installatie. De leidingen worden op maat gezaagd en met beugels vastgezet door boren en schroeven. Waar nodig worden gaten geboord in vloeren en muren voor leidingdoorvoeren, worden leidingsleuven gefreesd (zie frezen / hakken van leidingsleuven ), of worden gaten geboord voor dozen, contacten of schakelaars. Vervolgens worden draden getrokken en aangesloten en worden dozen, contacten en schakelaars geplaatst. Indien nodig wordt ook de meterkast vervangen of geplaatst en aangesloten. Het werk wordt in diverse ruimtes uitgevoerd, soms met weinig werkruimte zoals zolders of kasten. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Elektromonteur Materialen: - Leidingen, bedrading, hulpstukken, stopcontacten, schakelaars, elektradozen, groepenkast met aardlekbeveiliging en aardedraad - Beugels, pluggen, schroeven, spijkers 47

48 Materieel: - Rolsteiger, trap Gereedschappen: - Tangen, geisoleerde schroevendraaiers, ijzerzaag, hamer, beitel, stanleymes, buigveer, trekveer, rolmaat, AVO-meter. - Boormachine, sleuvenfreesmachine, breekhamer 48

49 Samenvatting belastende factoren: toxische stoffen: Beoordeling per factor: geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak rood: sterk verhoogd risico, maatregelen direct noodzakelijk kwartsstof - geel/rood fysische factoren: fysieke belasting: geluid hand-arm trillingen - geel/rood - geel/rood tillen duwen en statische belasting trekken (lage rug, nek en hoge rug, schouder, benen en knie): - geel - geel/rood - geel veiligheid: - kans op elektrocutie - vallen van hoogte - vallen van trap of opstap - kans op letsel bij boren, snijden en zagen - gruis en stof in de ogen bij het boren en zagen 49

50 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Tijdens het boren van muur- en vloerdoorvoeren en gaten voor het vastzetten van leidingen, bij boren van gaten voor contacten of dozen en bij frezen van leidingen kan de grenswaarde voor hinderlijk stof kortdurend worden overschreden. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof kan (kortdurend) ver worden overschreden. Bij het werken in kleine ruimtes of ruimtes met weinig ventilatie kan de gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag de grenswaarde voor respirabel kwartsstof overschrijden. Dat is zeker het geval indien het werk wordt gecombineerd met het frezen van sleuven in kwartshoudende materialen. Geluid: 50

51 De werknemers blootgesteld aan geluid veroorzaakt door de boormachine (schroefgaten, leidingdoorvoeren) en de schroefmachine. Tijdens het boren wordt de grenswaarde (85 db(a)) ver overschreden (95 tot 100 db(a)). De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag ligt naar verwachting tussen 80 en 85 db(a). Indien het werk wordt gecombineerd met het frezen van leidingen zal de grenswaarde meestal worden overschreden. Trillingen: Bij het werken met een boormachine en een elektrische schroevendraaier wordt de werknemer blootgesteld aan hand-armtrillingen; de gemiddelde effectieve versnelling bedraagt ongeveer 6 à 7 m/s 2, maar ligt hoger voor klopboormachines (11 m/s 2 ). Grenswaarden (zie Voorschriften) kunnen worden overschreden indien langer dan circa 0,5 tot 1 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Dat is meestal niet het geval. Veiligheid: M Tijdens het boren kan de werknemer vallend of wegspringend gruis en stof in de ogen krijgen. Er is kans op letsel bij het boren en bij het zagen van leidingen. Bij het aanraken van onder spanning staande delen is er kans op elektrocutie. Kans op vallen door niet afgezette of dichtgelegde sparingen en leidingschachten. Kans op struikelen over rommel en materialen. Bij werken op een trap of wankele opstap is er kans op vallen. Fysieke belasting: 51

52 Het installatiewerk is fysiek belastend. Vooral het plaatsen en monteren van de installatie is fysiek belastend, doordat langdurig dezelfde (vaak ongunstige) werkhouding moet worden aangenomen. Tijdens het boren wordt door de werknemer kracht op de machine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. De gemiddelde duwkracht bij het boren met een handboormachine is ongeveer 90 Newton. Verder wordt getrokken met de armen bij het trekken van de bedrading, gemiddeld 49 Newton met piekkrachten tot 77 Newton Tillen komt voor bij af- of aanvoer en monteren van de elektra-installatie (tilgewicht tot 10 kg). Tijdens het werk worden de materialen regelmatig met één of twee handen getild in symmetrische tilhoudingen (frequentie < 1 keer per minuut). De materialen worden over grote afstanden gedragen. Er is sprake van een statische belasting van de lage rug (1-4 uur, 20 tot 60 graden voorovergebogen, vaak met gedraaide romp, schouder en schoudergordel (arm(en) 1-4 uur, 20 tot 60 graden omhoog) en de knie (meestal meer dan 1 uur knielend werken). Er wordt meer dan 4 uur verspreid over de dag gestaan. 52

53 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Gebruik verhoging. - Organisatorisch: - Stofafzuiging bij het boren. - Zorg bij werk in de kruipruimte voor een droge en goed begaanbare ondergrond. - Zorg voor goede verlichting die weinig warmte afgeeft. Individueel: - Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen; gehoorbescherming (bij boren, zagen en hakken); gelaatscherm en ademhalingsbescherming bij boren en hakken (P2- of P3-filter); kniebescherming. 53

55 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid Communicatie installatiewerk M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 05.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk. 55

56 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Het aanbrengen, verwijderen of vervangen van (delen van) de communicatie-installatie. De leidingen worden op maat gezaagd en vastgezet door boren en schroeven. Waar nodig worden gaten geboord in vloeren en muren voor leidingdoorvoeren, worden leidingsleuven gefreesd (zie frezen / hakken van leidingsleuven ). Vervolgens worden draden getrokken en aangesloten en wordt de communicatie installatie afgemonteerd. Het werk wordt in diverse ruimtes uitgevoerd, soms met weinig werkruimte zoals zolders of kasten. Ook wordt op het dak gewerkt voor het plaatsen van bijvoorbeeld zenders of ontvangers. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Elektromonteur, zwakstroommonteur Materialen: - Leidingen, bedrading, communicatie-installatie, hulpstukken, schakelaars, aansluitpunten, zekeringen. - Beugels, pluggen, schroeven, spijkers Materieel: - Rolsteiger, trap Gereedschappen: - Tangen, (elektrische) schroevendraaiers, ijzerzaag, hamer, stanleymes, buigveer, trekveer. - Boormachine, sleuvenfreesmachine, breekhamer 56

57 Samenvatting belastende factoren: toxische stoffen: Beoordeling per factor: geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak rood: sterk verhoogd risico, maatregelen direct noodzakelijk kwartsstof - geel/rood fysische factoren: fysieke belasting: geluid hand-arm trillingen - geel/rood - geel tillen duwen en statische belasting trekken (lage rug, schouder, knie): - geel - geel/rood - geel veiligheid: - kans op elektrocutie - vallen van hoogte - vallen van trap of opstap - kans op letsel bij boren, snijden en zagen - gruis en stof in de ogen bij het boren en zagen 57

58 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Tijdens het boren van muur- en vloerdoorvoeren en gaten voor het vastzetten van leidingen, bij boren van gaten voor contacten of dozen en bij frezen van leidingen kan de grenswaarde voor hinderlijk stof kortdurend worden overschreden. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof kan (kortdurend) ver worden overschreden. Bij het werken in kleine ruimtes of ruimtes met weinig ventilatie kan de gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag de grenswaarde voor respirabel kwartsstof overschrijden. Dat is zeker het geval indien het werk wordt gecombineerd met het frezen van sleuven in kwartshoudende materialen. Geluid: M De werknemers blootgesteld aan geluid veroorzaakt door de boormachine (schroefgaten, leidingdoorvoeren) en de schroefmachine. Tijdens het boren wordt de grenswaarde (85 db(a)) ver overschreden (95 tot 100 db(a)). De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag ligt naar verwachting tussen 80 en 85 db(a). Indien het werk wordt gecombineerd met het frezen van leidingen zal de grenswaarde meestal worden overschreden. Trillingen:

59 Bij het werken met een boormachine en een elektrische schroevendraaier wordt de werknemer blootgesteld aan hand-armtrillingen; de gemiddelde effectieve versnelling bedraagt ongeveer 6 à 7 m/s 2, maar ligt hoger voor klopboormachines (11 m/s 2 ). Grenswaarden (zie Voorschriften) kunnen worden overschreden indien langer dan circa 0,5 tot 1 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Dat is meestal niet het geval. Veiligheid: Tijdens het boren kan de werknemer vallend of wegspringend gruis en stof in de ogen krijgen. Er is kans op letsel bij het boren en bij het zagen van leidingen. Bij het aanraken van onder spanning staande delen is er kans op elektrocutie. Kans op vallen door niet afgezette of dichtgelegde sparingen en leidingschachten of van het dak. Kans op struikelen over rommel en materialen. Bij werken op een trap of wankele opstap is er kans op vallen. Fysieke belasting: Het installatiewerk is fysiek belastend. Vooral het plaatsen en monteren van de installatie is fysiek belastend, doordat langdurig dezelfde (vaak ongunstige) werkhouding moet worden aangenomen Tijdens het boren wordt door de werknemer kracht op de machine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. De gemiddelde duwkracht bij het boren met een handboormachine is ongeveer 90 Newton. Verder wordt getrokken met de armen bij het trekken van de bedrading, gemiddeld 49 Newton met piekkrachten tot 77 Newton. Tillen komt voor bij af- of aanvoer en monteren van de communicatieinstallatie (tilgewicht tot 10 kg). Tijdens het werk worden de materialen regelmatig met één of twee handen getild in symmetrische tilhoudingen (frequentie < 1 keer per minuut). De materialen worden over grote afstanden gedragen. Er is sprake van een statische belasting van de lage rug (1-4 uur, 20 tot 60 graden voorovergebogen, vaak met gedraaide romp), schouder en schoudergordel (arm(en) 1-4 uur, 20 tot 60 graden omhoog) en de knie (meestal meer dan 1 uur knielend werken). 59

60 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Gebruik verhoging. - Organisatorisch: - Stofafzuiging bij het boren. - Zorg voor goede verlichting die weinig warmte afgeeft. - Zorg bij werk op het dak voor een veilige toegang en werkplek. Individueel: - Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen; gehoorbescherming (bij boren, zagen en hakken); gelaatscherm en ademhalingsbescherming bij boren en hakken (P2- of P3-filter); kniebescherming

62 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid Installatie liften en roltrappen M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 05.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk. 62

63 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Het aanbrengen, verwijderen of vervangen van (delen van) de liftinstallatie. De roltrap of liftinstallatie wordt aangevoerd en geplaatst. Onderdelen worden aangebracht in de liftschacht door boren, monteren, schroeven, etc. Ook worden leidingen aangebracht en draden getrokken en aangesloten. Het werk wordt op diverse niveaus in de liftschacht of vanuit aangrenzende ruimtes verricht, soms met weinig werkruimte en vaak op de rand van de liftschacht. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Liftmonteur / roltrapmonteur Materialen: - Liftinstallatie, leidingen, bedrading - Beugels, pluggen, schroeven Materieel: 63

64 - Kraan - Wagentje - Trap, ladders - Werkvloer, steigers Gereedschappen: - Tangen, sleutels, (elektrische) schroevendraaiers, ijzerzaag, hamer. - Boormachine - Meetapparatuur - Kabelbewerkingsgereedschap 64

65 Samenvatting belastende factoren: toxische stoffen: Beoordeling per factor: geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak rood: sterk verhoogd risico, maatregelen direct noodzakelijk kwartsstof - geel fysische factoren: fysieke belasting: geluid hand-arm trillingen - geel - geel tillen en dragen duwen en statische belasting trekken (lage rug, nek en hoge rug, schouder, knie): - rood - rood - geel veiligheid: - kans op elektrocutie - vallen van hoogte - worden geraakt door vallend gereedschap of vallende materialen - beknellingsgevaar - vallen van trap of opstap - kans op letsel bij boren - gruis en stof in de ogen bij het boren 65

66 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Tijdens het boren van muurdoorvoeren en gaten voor het vastzetten van onderdelen van de installatie en leidingen kan de grenswaarde voor hinderlijk stof kortdurend worden overschreden. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof kan (kortdurend) ver worden overschreden. De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag aan respirabel kwartsstof overschrijdt meestal niet de grenswaarde. Geluid: M De liftmonteur wordt blootgesteld aan geluid veroorzaakt door de boormachine (schroefgaten, leidingdoorvoeren) en de schroefmachine. Tijdens het boren wordt de grenswaarde (85 db(a)) ver overschreden (95 tot 100 db(a)). De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag ligt naar verwachting tussen 80 en 85 db(a). Trillingen: Bij het werken met een boormachine en een elektrische schroevendraaier wordt de werknemer blootgesteld aan hand-armtrillingen; de gemiddelde effectieve versnelling bedraagt ongeveer 6 à 7 m/s 2, maar ligt hoger voor klopboormachines (11 m/s 2 ). Grenswaarden (zie Voorschriften) kunnen worden overschreden indien langer dan circa 0,5 tot 1 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Dat is meestal niet het geval. 66

67 Veiligheid: Tijdens het boren kan de werknemer vallend of wegspringend gruis en stof in de ogen krijgen. Er is kans op letsel bij het boren. Bij het aanraken van onder spanning staande delen is er kans op elektrocutie. Kans op vallen door niet afgezette of niet dichtgelegde delen van de liftschacht. Bij werk in de liftschacht kunnen werknemers op een lager niveau worden geraakt door vallend gereedschap of vallende materialen. Bij installatie van de verschillende onderdelen is er kans op bekneld raken. Bij werken op een trap of (wankele) ladder is er kans op vallen. Fysieke belasting: 67

68 Het liftinstallatiewerk is fysiek belastend. Vooral het plaatsen en monteren van de installatie is fysiek belastend, doordat gewerkt wordt met zware materialen en langdurig dezelfde (vaak ongunstige) werkhouding moet worden aangenomen. Tijdens het boren wordt door de werknemer kracht op de machine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. De gemiddelde duwkracht bij het boren met een handboormachine is ongeveer 90 Newton. Verder wordt geduwd en getrokken bij het plaatsen van de installatie met inzet van het lichaamsgewicht. Tillen komt voor bij af- of aanvoer en monteren van de liftinstallatie (tilgewicht tot circa 50 kg). Tijdens het werk worden de materialen regelmatig met één of twee handen getild in niet optimale asymmetrische tilhoudingen (frequentie < 1 keer per minuut). De materialen worden over grote afstanden gedragen. Er is sprake van een statische belasting van de lage rug (1-4 uur, 20 tot 60 graden voorovergebogen, vaak met gedraaide romp), schouder en schoudergordel (arm(en) 1-4 uur, 20 tot 60 graden omhoog) en de knie (meestal meer dan 1 uur knielend werken). 68

69 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Mechanisch plaatsen van alle onderdelen van de installatie. - Organisatorisch: - Stofafzuiging bij het boren. - Materiaal dichtbij aanleveren. - Gebruik een wagen voor transport. - Zorg voor goede veiligheidsvoorzieningen; tref maatregelen tegen vallende materialen en gereedschap - Tijdige planning van de werkzaamheden in verband met het inzetten van hijs- /hefmiddelen Individueel: - Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen; gehoorbescherming (bij boren, zagen en hakken); veiligheidshelm; gelaatscherm en ademhalingsbescherming bij boren en hakken (P2- of P3-filter); kniebescherming; waar nodig veiligheidsgordel

70 70

72 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid Installatie gas M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 05.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk. 72

73 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Het aanbrengen, verwijderen of vervangen van (delen van) de gasinstallatie. De leidingen worden op maat gezaagd en de onderdelen worden door solderen met elkaar verbonden. Waar nodig worden gaten geboord in vloeren, muren voor leidingdoorvoeren. Het werk wordt in diverse ruimtes uitgevoerd, soms met weinig werkruimte zoals kruipruimtes. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Monteur, installateur, gawalomonteur Materialen: - Leidingen en hulpstukken, koppelingen, kranen en meters - Beugels, pluggen, schroeven - Soldeervloeistof (S-39), soldeer Materieel: 73

74 - Rolsteiger, trap Gereedschappen: - Boormachine, tangen, sleutels, (elektrische) schroevendraaiers, ijzerzaag, hamer, brander, metaalsnijder, buigtangen, drukmeter. 74

75 Samenvatting belastende factoren: Beoordeling per factor: geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak rood: sterk verhoogd risico, maatregelen direct noodzakelijk toxische stoffen*: kwartsstof soldeerrook - geel/rood - geel fysische factoren: fysieke belasting: geluid hand-arm trillingen - geel/rood - geel tillen duwen en statische belasting trekken (lage rug, schouder en schoudergordel, knie): - geel - groen/geel - geel veiligheid: - kans op verbranding bij solderen of werken met gas - kans op bedwelming - kans op verstikking door vlamvatten van brandbare materialen in de kruipruimte - explosiegevaar - vallen van hoogte - vallen van trap of opstap - kans op letsel bij boren, snijden en zagen - gruis en stof in de ogen bij het boren en zagen * Huidcontact met soldeervloeistof. 75

76 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Tijdens het boren van muur- en vloerdoorvoeren en gaten voor het vastzetten van leidingen, kan de grenswaarde voor hinderlijk stof kortdurend worden overschreden. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof kan (kortdurend) ver worden overschreden. Bij het werken in kleine ruimtes of ruimtes met weinig ventilatie kan de gemiddelde blootstelling over een 8- urige werkdag de grenswaarde voor respirabel kwartsstof overschrijden. Bij solderen is blootstelling mogelijk aan soldeerrook. Naar verwachting worden grenswaarden meestal niet overschreden. Bij werk in een kruipruimte of meterkast, kan dat mogelijk wel het geval zijn. Verder is er kans op huidcontact met de soldeervloeistof (etsend). Bij het verwerken van PVC-lijm kan de installateur worden blootgesteld aan de vrijkomende dampen. Naar verwachting worden grenswaarden daarbij niet overschreden aangezien er alleen incidenteel gebruik van wordt gemaakt. Ook is huidcontact mogelijk met PVC-lijm. Geluid: 76

77 De werknemers blootgesteld aan geluid bij het boren of hakken van gaten (schroefgaten, leidingdoorvoeren), door het zagen van metalen leidingen, door het slaan met een hamer op een beitel. Tijdens het boren wordt de grenswaarde (85 db(a)) ver overschreden (95 tot 100 db(a)). Ook de gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag kan de grenswaarde overschrijden. Trillingen: Bij het werken met een boormachine wordt de werknemer blootgesteld aan handarmtrillingen; de gemiddelde effectieve versnelling bedraagt ongeveer 6 à 7 m/s 2, maar ligt hoger voor klopboormachines (11 m/s 2 ). Grenswaarden (zie Voorchriften) kunnen worden overschreden indien langer dan circa 0,5 tot 1 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Veiligheid: Tijdens het boren kan de werknemer vallend of wegspringend gruis en stof in de ogen krijgen. Er is kans op letsel bij het boren en het zagen en bij het snijden en zagen van leidingen. Bij het solderen is er kans op brandwonden door het in aanraking komen met de vlam, de brander of met hete leidingen. Bij gebruik van een brander in een kleine slecht geventileerde ruimte is er kans op zuurstofgebrek. Ook kunnen brandbare isolatiematerialen onder de begane grondvloer vlamvatten en leiden tot verstikking. Bij het vrijkomen van gas is er kans op brand of explosie, 77

78 Kans op vallen door niet afgezette of dichtgelegde sparingen en leidingschachten. Kans op struikelen over rommel en materialen. Bij werken op een trap of wankele opstap is er kans op vallen. Fysieke belasting: Het gasinstallatiewerk is fysiek belastend. Dit wordt veroorzaakt door het handmatig hanteren van zware lasten in combinatie met het langdurig aannemen van dezelfde werkhouding. 78

79 Tijdens het boren wordt door de werknemer kracht op de machine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. De gemiddelde duwkracht bij het boren met een handboormachine is ongeveer 90 Newton. Verder wordt geduwd en getrokken bij de aanvoer en het monteren van de gasleidingen. Bij het gebruik van een buigtang is er sprake van trekkracht. Tillen komt voor bij aanvoer en plaatsen van leidingen (tilgewicht 2 tot 10 kg) met één of twee handen in niet optimale asymmetrische tilhoudingen (frequentie < 1 keer per minuut). Leidingen worden over grote afstanden gedragen. Er is sprake van een statische belasting van de lage rug (1-4 uur, 20 tot 60 graden voorovergebogen, vaak met gedraaide romp), schouder en schoudergordel (arm(en) 1-4 uur, 20 tot 60 graden omhoog) en de knie (meestal meer dan 1 uur knielend werken). 79

80 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Gebruik verhoging. - Gebruik geen brander (maar knelkoppelingen) in kruipruimtes waarin brandgevaarlijke materialen aanwezig zijn en in kleine ruimtes met weinig ventilatie. Organisatorisch: - Stofafzuiging bij het boren. - Zorg bij werk in de kruipruimte voor een droge en goed begaanbare ondergrond. - Zware materialen met meer personen tillen - Materialen dichtbij aanleveren. - Materialen prefab aanleveren. Individueel: - Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen; werkhandschoenen; gehoorbescherming (bij boren, zagen en hakken); gelaatscherm en ademhalingsbescherming bij boren, zagen en hakken (P2- of P3-filter); kniebescherming. 80

82 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid Leiding-isolatiewerk M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 05.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk. 82

83 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Het aanbrengen, verwijderen of vervangen van leidingisolatie. Het isolatiemateriaal wordt aangevoerd en aangebracht rond leidingen en kanalen. Waar nodig wordt het isolatiemateriaal op maat gesneden en met tape, beugels of draad vastgezet. Het werk wordt in diverse ruimtes uitgevoerd, soms met weinig werkruimte zoals kruipruimtes of leidingschachten. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Monteur, installateur, isoleerder Materialen: - Isolatiemateriaal (kunststofschuim, minerale wol) - Beugels, pluggen, schroeven, tape Materieel: - Rolsteiger, trap Gereedschappen: - Schroevendraaiers, stanleymes, tangen, schaar, rolmaat. 83

84 84

85 Samenvatting belastende factoren: toxische stoffen*: Beoordeling per factor: geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak rood: sterk verhoogd risico, maatregelen direct noodzakelijk minerale vezels - geel fysische factoren: fysieke belasting: statische belasting (lage rug, nek en hoge rug, schouder en knie): - geel veiligheid: - vallen van hoogte (door sparingen of van het dak) - vallen van trap of opstap - kans op letsel bij snijden - gruis, stof en vezels in de ogen en op de huid bij aanbrengen of verwijderen van minerale wol * Huidcontact met minerale wol. 85

86 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Bij het aanbrengen van minerale wol is blootstelling mogelijk aan vezels. Blootstelling daaraan kan leiden tot irritatie van huid, ogen en luchtwegen. De grenswaarde voor glas- en steenwolvezels (2 vezels/cm 3 ) kan kortdurend worden overschreden maar zal naar verwachting gemiddeld over een 8-urige werkdag niet worden overschreden. Veiligheid:

87 Er is kans op letsel bij het snijden van isolatiemateriaal. Kans op vallen door niet afgezette of dichtgelegde sparingen en leidingschachten. Kans op struikelen over rommel en materialen. Bij werk boven het hoofd kunnen plukken minerale wol en vezels in het gezicht en op de huid terecht komen. Bij werken op een trap of wankele opstap is er kans op vallen. Fysieke belasting: Het isolatiewerk is fysiek belastend door de ongunstige werkhouding. Tillen komt voor bij aanvoer en aanbrengen van de isolatiematerialen (tilgewicht tot 5 kg). met één of twee handen in niet optimale asymmetrische tilhoudingen (frequentie < 1 keer per minuut). Het isolatiemateriaal wordt over grote afstanden gedragen. Bij het monteren is er sprake van een statische belasting van de lage rug (1-4 uur, 20 tot 60 graden voorovergebogen, vaak met gedraaide romp), schouder en schoudergordel (arm(en) 1-4 uur, > 60 graden omhoog), nek en hoge rug (werk boven het hoofd) en de knie (meestal meer dan 1 uur knielend werken)

88 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Gebruik verhoging. - Gebruik minerale wol waaruit bij verwerking weinig vezels vrijkomen. Organisatorisch: - Materialen tijdig (machinaal) plaatsen om handmatig transport zoveel mogelijk te vermijden Individueel: - Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen; werkhandschoenen; gelaatscherm (en indien nodig ademhalingsbescherming, P2-filter) bij werk boven het hoofd; kniebescherming; hooggesloten en goed aansluitende kleding als bescherming tegen vallende plukken minerale wol. - Werkhoudingen regelmatig afwisselen. 88

90 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid Inregelwerk warmte- en koelinstallaties M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 05.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk. 90

91 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Het instellen en controleren van warmte- en koelinstallaties. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Monteur, koeltechnicus Materialen: - Warmte- en koelinstallatie - Zekeringen Materieel: - Trap Gereedschappen: - Tangen, schroevendraaiers, meetapparatuur 91

92 Samenvatting belastende factoren: toxische stoffen: Beoordeling per factor: geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak rood: sterk verhoogd risico, maatregelen direct noodzakelijk fysische factoren: fysieke belasting: geluid - groen/geel statische belasting (lage rug, nek en hoge rug, schouder en schoudergordel, knie, benen): - geel veiligheid: - kans op elektrocutie - vallen van hoogte of van trap of opstap - kans op letsel bij plotseling vrijkomen van hete vloeistof of schadelijke koelvloeistof 92

93 2. ARBORISICO'S Geluid: Blootstelling aan hoge geluidspieken bij het ontluchten. De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag ligt naar verwachting rond 80 db(a). Veiligheid: Er is kans op letsel bij het plotseling vrijkomen van hete vloeistof of schadelijke koelvloeistof Bij het aanraken van onder spanning staande delen is er kans op elektrocutie. Kans op vallen door niet afgezette of dichtgelegde sparingen en leidingschachten. Bij werken op een trap of wankele opstap is er kans op vallen. Fysieke belasting: Het inregelwerk is fysiek meestal weinig belastend. Er is sprake van een statische belasting van de lage rug (1-4 uur, 20 tot 60 graden voorovergebogen, vaak met gedraaide romp), nek en hoge rug (bij werk boven het hoofd, 93

94 1-4 uur), schouder en schoudergordel (arm(en) 1-4 uur, 20 tot 60 graden omhoog) en de knie (meestal meer dan 1 uur knielend werken). Er wordt meer dan 4 uur verspreid over de dag gestaan. 94

95 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: Organisatorisch: Individueel: - Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen; gehoorbescherming (bij ontluchten); gelaatscherm indien er kans is op vrijkomen van onder druk staande vloeistoffen; kniebescherming. 95

97 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid Installatie sanitair M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 05.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk. 97

98 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Het aanvoeren, verwijderen of vervangen, plaatsen en monteren van sanitair. Het sanitair wordt op de vloer of aan de wand gemonteerd. Leidingen worden op maat gezaagd en de onderdelen worden door solderen of door knelkoppelingen met elkaar verbonden. Onderdelen van de installatie worden vastgezet door boren en schroeven en aansluitingen worden waar nodig lucht- of waterdicht gemaakt met kit. Het werk wordt in diverse ruimtes uitgevoerd, soms met weinig werkruimte zoals badkamer en toilet De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Loodgieter, gawalomonteur Materialen: - Sanitaire toestellen, leidingen, afvoerbuis (buizen en hulpstukken), koppelingen, tape, kranen 98

99 - Beugels, pluggen, schroeven - PVC-lijm, soldeervloeistof (S-39), soldeer, kit Materieel: - Rolsteiger, trapje - Wagen Gereedschappen: - Boormachine, tangen, sleutels. schroevendraaiers, ijzerzaag, hamer, brander, metaalsnijder, stanleymes, buigtangen, meetapparatuur. 99

100 Samenvatting belastende factoren: Beoordeling per factor: geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak rood: sterk verhoogd risico, maatregelen direct noodzakelijk toxische stoffen*: kwartsstof rioolgassen soldeerrook - geel - geel - geel fysische factoren: fysieke belasting: geluid hand-arm trillingen - geel/rood - geel tillen en dragen duwen en statische belasting trekken (lage rug en knie): - rood - geel - geel veiligheid: - kans op verbranding bij solderen - vallen van hoogte - vallen van trap of opstap - kans op letsel bij boren, snijden en zagen - gruis en stof in de ogen bij het boren * Huidcontact met soldeervloeistof, PVC-lijm, kit en microorganismen. 100

101 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Tijdens het boren van muur- en vloerdoorvoeren en gaten voor het vastzetten van buizen, leidingen en sanitair, kan de grenswaarde voor hinderlijk stof kortdurend worden overschreden. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof kan (kortdurend) ver worden overschreden. Tijdens het werken in een kleine ruimte zoals een toilet is de blootstelling vaak hoger door de geringe afmetingen van de ruimte. De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag aan respirabel kwartsstof zal naar verwachting de grenswaarde niet overschrijden. Indien uitgebreider hakwerk nodig is, zoals het uithakken van de afvoer van een toilet in een vloer, dan is overschrijding van de grenswaarde wel te verwachten. Bij solderen is blootstelling mogelijk aan soldeerrook. Naar verwachting worden grenswaarden meestal niet overschreden. Bij werk in een toilet of andere kleine ruimte is het soms noodzakelijk om voor het zicht op het werk boven de opstijgende soldeerrook te werken en is kortdurend een blootstelling aan een concentratie ver boven de grenswaarde mogelijk. Verder is er kans op huidcontact met de soldeervloeistof (etsend). 101

102 Bij het verwerken van PVC-lijm kan de installateur worden blootgesteld aan de vrijkomende dampen. Naar verwachting worden grenswaarden daarbij niet overschreden. Ook is huidcontact mogelijk met PVC-lijm. Bij het dichtkitten van aansluitingen treedt blootstelling op aan kit, die vaak met een natte vinger wordt aangedrukt. Bij plaatsen van het sanitair is de afvoer tijdelijk open waardoor rioolgassen vrijkomen. Deze gassen zijn hinderlijk door de geur en in hoge concentratie schadelijk voor de gezondheid. Bij vervangen van sanitair is blootstelling mogelijk aan de in het sanitair en de afvoer aanwezige microorganismen. Geluid: Bij het plaatsen en vastzetten van de sanitaire toestellen worden de werknemers blootgesteld aan geluid veroorzaakt door de boormachine, door het zagen van metalen leidingen, door het slaan met een hamer op een beitel. Tijdens het boren wordt de grenswaarde (85 db(a)) ver overschreden (95 tot 100 db(a)). De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag is naar verwachting 80 tot 85 db(a), maar kan de grenswaarde overschrijden indien gaten moeten worden gehakt in een vloer of muur. Trillingen: Bij het werken met een boormachine wordt de werknemer blootgesteld aan handarmtrillingen; de gemiddelde effectieve versnelling bedraagt ongeveer 6 à 7 m/s 2, maar ligt hoger voor klopboormachines (11 m/s 2 ). Grenswaarden (zie Voorschriften) kunnen worden overschreden indien langer dan circa 0,5 tot 1 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Veiligheid: Tijdens het boren kan de werknemer vallend of wegspringend gruis en stof in de ogen krijgen. Er is kans op letsel bij het boren en bij het snijden en zagen van buizen en leidingen. 102

103 Bij het solderen is er kans op brandwonden door het in aanraking komen met de vlam, de brander of met hete leidingen. Spatten soldeervloeistof kunnen in de ogen komen. Ook kunnen brandbare materialen vlamvatten. Kans op vallen door niet afgezette of dichtgelegde sparingen. Kans op struikelen over rommel en materialen. Fysieke belasting: 103

104 Het plaatsen van sanitair is fysiek zwaar belastend. Dat wordt veroorzaakt door de combinatie van het hanteren van zware materialen in combinatie met het (soms langdurig) innemen van een ongunstige werkhouding. Tijdens het boren wordt door de werknemer kracht op de machine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. De gemiddelde duwkracht bij het boren met een handboormachine is ongeveer 90 Newton. Verder is er soms sprake van duw-/trekkracht bij het plaatsen van het sanitair en bij het gebruik van een buigtang. Tijdens het werk worden de sanitaire toestellen regelmatig getild. Het gewicht ligt op 25 tot 100 kg (frequentie < 1 keer per minuut). Het sanitair wordt over grote afstanden gedragen. Er is sprake van een statische belasting van de lage rug (1-4 uur, 20 tot 60 graden voorovergebogen, vaak met gedraaide romp) en de knie (meestal meer dan 1 uur knielend werken). 104

105 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Mechanisch transport - Gebruik transportkar voor vervoer van sanitair. - Dicht openliggende afvoer tijdelijk af met een kap of een prop. - Kit nastrijken met een spatel en niet met een natte vinger. Organisatorisch: - Stofafzuiging bij het boren. - Zwaar sanitair met meerdere personen plaatsen. - Zorg voor aanwezig zijn van hulpmiddelen om het plaatsen lichter te maken. Individueel: - Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen; werkhandschoenen; gehoorbescherming (bij boren, zagen en hakken); gelaatscherm en ademhalingsbescherming bij boren en hakken (P2- of P3-filter); kniebescherming. - Zorg voor een goede hygiene bij vervangen van sanitair. 105

107 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid Installatie armaturen M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 05.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk. 107

108 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Het aanbrengen, verwijderen of vervangen van verlichtingsarmaturen. Waar nodig worden gaten geboord voor bevestigen van armaturen. Vervolgens worden de armaturen aangesloten. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Elektromonteur Materialen: - Armaturen, leidingen, bedrading, hulpstukken, stopcontacten, schakelaars - Beugels, pluggen, schroeven Materieel: - Rolsteiger, trap Gereedschappen: - Tangen, sleutels, striptang, schroevendraaiers, ijzerzaag, rolmaat.. 108

109 Samenvatting belastende factoren: toxische stoffen: Beoordeling per factor: geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak rood: sterk verhoogd risico, maatregelen direct noodzakelijk kwartsstof - geel fysische factoren: fysieke belasting: geluid hand-arm trillingen - geel - geel tillen duwen en statische belasting trekken (nek, hoge rug en schouder): - geel - groen/geel - geel veiligheid: - kans op elektrocutie - vallen van hoogte - vallen van trap of opstap - kans op letsel bij boren - gruis en stof in de ogen bij het boren 109

110 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: De grenswaarde voor respirabel kwartsstof kan (kortdurend) worden overschreden bij het boren van gaten in beton voor het vastzetten van de armaturen. De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag aan respirabel kwartsstof kan de grenswaarde overschrijden indien een groot aantal gaten moet worden geboord. Geluid: M De monteur wordt blootgesteld aan geluid veroorzaakt door de boormachine. Tijdens het boren wordt de grenswaarde (85 db(a)) ver overschreden (95 tot 100 db(a)). De gemiddelde blootstelling over een 8-urige werkdag is naar verwachting 80 tot 85 db(a). Trillingen: Bij het werken met een klopboormachine wordt de werknemer blootgesteld aan handarmtrillingen; de gemiddelde effectieve versnelling bedraagt ongeveer 11 m/s 2. Grenswaarden (zie Voorschriften) kunnen worden overschreden indien langer dan circa 0,5 tot 1 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Dat is meestal niet het geval. Veiligheid: Vallend of wegspringend gruis en stof in de ogen bij het boren. Er is kans op letsel bij het boren. Bij het aanraken van onder spanning staande delen is er kans op elektrocutie. Kans op vallen door niet afgezette of dichtgelegde sparingen; struikelen over rommel en materialen. Bij werken op een trap of wankele opstap is er kans op vallen Fysieke belasting: Het monteren van armaturen is fysiek belastend. Vooral het monteren met de armen boven het hoofd in combinatie met langdurig dezelfde (vaak ongunstige) werkhouding is belastend. Tijdens het boren wordt door de werknemer kracht op de machine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. De gemiddelde duwkracht bij het boren met een handboormachine is ongeveer 90 Newton. Ook bij het aanbrengen van de armaturen wordt geduwd en getrokken. Tillen komt voor bij af- of aanvoer en monteren van de armaturen 110

111 (tilgewicht tot 5 kg) met één of twee handen in symmetrische tilhoudingen (frequentie < 1 keer per minuut). De materialen worden over grote afstanden gedragen Er is sprake van een statische belasting van de schouder en schoudergordel (armen 1-4 uur, > 60 graden omhoog) en de nek en hoge rug (1-4 uur extensie van het hoofd). 111

112 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Gebruik stabiele verhoging met armaturen en gereedschap onder handbereik - Armaturen die met weinig duwen en trekken kunnen worden gemonteerd. Organisatorisch: - Stofafzuiging bij het boren. - Zorg voor aanwezig zijn van scherpe boren en regelmatig vervangen (sneller boren leidt tot minder blootstelling aan geluid en stof en tot een geringere fysieke belasting). Individueel: - Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen; gehoorbescherming (bij boren); indien nodig gelaatscherm en ademhalingsbescherming bij boren (P2- of P3- filter). 112

114 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid 05.12: Installatie keukens M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 05.A: Algemene risico's en oplossingen bij installatiewerk. 114

115 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Het aanvoeren, plaatsen, stellen, monteren en aansluiten van aanrechten en keukenonderdelen. In het geval van onderhoud of renovatie wordt eerst (delen van) de oude keuken verwijderd. Onderdelen worden waar nodig op maat gemaakt en door boren en schroeven aan vloer en achterwand bevestigd. Onderdelen worden gemonteerd en leidingen worden indien nodig aangesloten. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Timmerman, keukensteller Materialen: - Keukenonderdelen, keukenapparatuur, aanrechten, plaatmateriaal (hout, MDF, metaal), kasten - Beugels, spijkers, schroeven, pluggen, kit 115

116 Materieel: - Werkbank - Transportwagen Gereedschappen: - Decoupeerzaag, handcirkelzaag, freesmachine, schaafmachine, boormachine - Hamer, beitel, schroevendraaiers, sleutels, handzaag, meetlat, waterpas 116

117 Samenvatting belastende factoren: Beoordeling per factor: geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak rood: sterk verhoogd risico, maatregelen direct noodzakelijk toxische stoffen: houtstof kwartsstof - rood - geel fysische factoren: geluid hand-arm trillingen fysieke belasting: - geel/rood - geel/rood tillen en duwen en statische dragen trekken belasting (lage rug en knieën): - rood - geel - geel veiligheid: - geraakt worden door vallende materialen bij sloop - kans op ernstige ongevallen door aanraken van het draaiende houtbewerkingsgereedschap - kans op stoten, struikelen, snijden - geraakt worden door wegspringende delen 117

118 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Bij het bewerken van hout of plaat waarin hout is verwerkt, is blootstelling mogelijk aan houtstof. Houtstof kan neusklachten, bronchitis en allergische reacties veroorzaken. Ook kan langdurige blootstelling leiden tot kanker in de neusbijholte. Voor houtstof geldt een wettelijke grenswaarde van 2 mg/m 3. Deze grenswaarde biedt geen volledige bescherming en het verdient aanbeveling te streven naar een concentratie die gelijk is aan of lager dan de gezondheidskundige advieswaarde: 0,2 mg/m 3. De gemiddelde blootstelling over een werkdag is afhankelijk van het type houtproduct, de soort en hoeveelheid houtbewerking, of er binnen of buiten wordt gewerkt en of de apparatuur is voorzien van afzuiging en ligt rond de grenswaarde of hoger. Tijdens het boren van gaten voor het vastzetten van keukenonderdelen kan de grenswaarde voor respirabel kwartsstof (kortdurend) ver worden overschreden. De gemiddelde blootstelling aan respirabel kwartsstof over een 8-urige werkdag kan de grenswaarde overschrijden indien een groot aantal gaten moet worden geboord. Geluid: De blootstelling aan geluid is het gevolg van het geluid veroorzaakt door de zaagmachine, de boormachine en ander aangedreven gereedschap dat wordt gehanteerd. Daarbij zijn geluidsniveaus mogelijk van 95 tot 105 db(a). De grenswaarde voor geluid (85 db(a)) wordt dus ver overschreden. Ook de gemiddelde blootstelling over een werkdag zal in het algemeen de grenswaarde overschrijden. Trillingen: Blootstelling aan hand-armtrillingen. De trillingsintensiteit bij het werken met aangedreven handgereedschap ligt gemiddeld op ca. 6 tot 11 m/s 2. Grenswaarden (zie Voorschriften) kunnen worden overschreden indien langer dan circa 0,5 tot 1 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Veiligheid: Ongevallen zijn mogelijk door het aanraken van de draaiende delen van houtbewerkingmachines. Dat kan optreden bij onoordeelkundig gebruik, door niet gebruiken van de noodzakelijke beveiligingen, of door struikelen of uitglijden. Ook kan de bediener worden geraakt door wegspringen van in het hout aanwezige spijkers. Splinters kunnen leiden tot verwonding van huid. 118

119 Verder kan de timmerman zich stoten aan of bekneld raken tussen de te zagen materialen of zich verwonden bij het verwijderen van de oude keuken bij renovatie. Er is kans op struikelen over materialen of snoeren of vallen van trap of opstapje. Kans op elektrocutie bij werk met slecht onderhouden apparatuur. Fysieke belasting: Er is sprake van fysiek belastend werk door hanteren van zware materialen in combinatie met een vaak gedwongen lichaamshouding. Tijdens het boren wordt door de werknemer kracht op de machine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. De gemiddelde duwkracht bij het boren met een handboormachine is ongeveer 90 Newton. Verder wordt geduwd en getrokken met de armen bij het plaatsen en monteren van de keukenonderdelen en het aanrecht. Bij het gebruik van een buigtang is er sprake van trekkracht. Tillen komt voor bij af- of aanvoer van keukenonderdelen en het aanrecht (tilgewicht 5 tot 100 kg). Tijdens het werk worden de materialen regelmatig met twee handen getild in niet optimale asymmetrische tilhoudingen (frequentie < 1 keer per minuut). Keukenonderdelen en het aanrecht worden over grote afstanden gedragen. 119

Nog meer weergeven