16.A: Algemene risico's en oplossingen bij het bewerken van steenachtige materialen en bij sloopwerkzaamheden. M

Transcriptie

1 ARBOKENNISSYSTEEM 16.A: Algemene risico's en oplossingen bij het bewerken van steenachtige materialen en bij sloopwerkzaamheden. M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: Slijpen, schuren en frezen van oppervlakken van steenachtige materialen Doorslijpen, zagen van diverse materialen Boren in steenachtige materialen (handboormachine) Boren in steenachtige materialen (diamantboormachine) Machinaal zagen van steenachtige materialen (wand- of vloerzaagmachine) Hakken, breken van diverse materialen; handmatig Hakken, breken van diverse materialen; machinaal Zagen van hout met motorkettingzaag Snijden van metaal Knippen van metaal (handmatig) Knippen van diverse materialen (hydraulische machineschaar) Splijten van steen en beton (hydraulisch) Breken van beton- en steenpuin Slopen van diverse constructies door beulen, breken, trekken, afhijsen Hulpwerkzaamheden bij slopen door beulen, breken, trekken, afhijsen Opruimen van puin en vrijkomende materialen (handmatig) Demontage van installaties (handmatig) Frezen van sleuven voor leidingen. Voor risico s en oplossingen bij het opbouwen en demonteren van kleine steigers wordt verwezen naar de groep: Metsel- en voegwerkzaamheden. Voor het bedienen van graafmachines en ander materieel dat bij sommige slooptechnieken en bij het transport van materiaal ingezet kan worden, wordt verwezen naar de groep: Grondverzet. 1

2 1. ALGEMEEN In dit document worden de veel voorkomende risico's, maatregelen en oplossingen beschreven die van toepassing zijn bij het bewerken van steenachtige materialen en bij het slopen van constructies en installaties. Tijdens het bouwproces zijn diverse bewerkingen (boren, frezen, schuren, slijpen) van steenachtige materialen nodig, die veelal worden uitgevoerd met behulp van in de hand gehouden aangedreven gereedschap. Dat gereedschap wordt vaak ook ingezet bij het slopen van gebouwen en constructies. Voor het maken van grote sparingen en het bewerken van grote oppervlakken worden ook verrijdbare machines ingezet. Voor sloopwerk worden vaak ook graafmachines of ander groot materieel ingezet, voorzien van speciale hulpstukken. Materialen: - Metselwerk, beton, gasbeton, kalkzandsteen, natuursteen, vuurvaste steen. - Hout (diverse soorten en formaten) - Metalen (diverse soorten en formaten) - Kunststoffen 2

3 - Glas - Asfalt - Dakbedekkingsmaterialen (pannen, leisteen, bitumen) - Isolatiematerialen (glas- en steenwol, asbest) - Schuurpapier of schuurlinnen, van zeer grof tot zeer fijn - Slijpschijven van diverse materialen Materieel: - Hydraulische graafmachine (voorzien van hulpmiddelen als speciale bakken, sloopof breekhamer, olifantstand, slooparm, grijper, hydraulische machineschaar, enz.) - Dragline (eventueel voorzien van speciale hulpmiddelen) - Mobiele kraan (eventueel voorzien van speciale hulpmiddelen) - Palenkraker - Draglineschotten - Gondel of bootsmansstoeltje - Shovel, bulldozer, grader, motorjapanner, bobcat, dumper, kipwagen, dieplader, vrachtauto, containervrachtwagen - Dommekracht, lier, hydraulische pers, hydraulische splijtapparatuur - Aggregaat, hydraulisch aggregaat, mobiele compressor - Las- of snijbrander met toebehoren (gasflessen, slangen, kranen enz.) - Gas- en zuurstofinstallaties t.b.v. snijbrander, lasapparaat. - Mobiele brekerinstallatie - Mobiele transportband. - Motorkruiwagen, kruiwagen - Bouwlift. - Ladders - Steigers - Waterzuiger - (Elektrische) takel - Drijvende bok (kraan) t.b.v. sloopwerk op of aan water - Vaartuigen (dekschuit, ponton, beunschip, onderlosser) t.b.v. vervoer over water Gereedschappen: - Bandschuurmachine, vlakschuurmachine, (haakse) slijpmachine, steenzaagmachine, freesmachine, elektrische handboormachine 3

4 - Diamantboormachine, wandzaagmachine, vloerzaagmachine - Waterpomp, vacuümpomp - Hak- of breekhamer (elektrisch, hydraulisch of pneumatisch, in de hand gehouden) - Stootijzer, breekijzer, koevoet, houweel - Schep, spade, bats - Wiggen, splijtpennen - Handbetonschaar, hydraulische handbetonschaar - Motorkettingzaag, elektrische hand(cirkel)zaag - Hijsstroppen, hijsblokken, kettingen, kabels, sluitingen, haken, klemmen, oogbouten en -moeren, enz. - Handgereedschap (steek- en ringsleutels, schroevendraaiers, diverse tangen, beitels, diverse typen handhamers, voorhamer, staalborstel, handveger) - Snijbrander, lasapparaat - Elektrische schroevendraaier - Pneumatische slagmoersleutel 4

5 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Stof: Bij diverse bewerkingen aan steenachtige materialen en bij sloopwerk wordt men blootgesteld aan stof. Afhankelijk van het bewerkte materiaal zal daarin kwarts aanwezig zijn. Het kwartsgehalte van beton en cement bedraagt meestal 20 tot 30%; van gasbeton gemiddeld 12 tot 44%; van kalkzandsteen gemiddeld 30 tot 83%; baksteen 10 tot 25%. Het kwartsgehalte van natuursteen is afhankelijk van de steensoort en de plaats van herkomst. In graniet, gneis en leisteen zit meestal 20 tot 40%. Er zijn echter ook steensoorten waarin geen kwarts aanwezig is, zoals kalksteen, marmer en magmagesteente. De grenswaarde voor hinderlijk stof (10 mg/m 3 voor inhaleerbaar stof) kan bij bewerken van steenachtige materialen en sloopwerk worden overschreden. Kwartsstof kan bij langdurige blootstelling aan te hoge concentraties tot silicose leiden. Ook is aangetoond dat blootstelling aan kwartsstof bij de mens longkanker kan veroorzaken. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof (0,075 mg/m 3 ) zal bij diverse werkzaamheden regelmatig worden overschreden. Uitlaatgassen: Uitlaatgassen zijn afkomstig van het materieel waarmee (of in de omgeving waarvan) er 5

6 wordt gewerkt (graafmachine, dragline, mobiele kraan, aggregaat, shovel, bobcat, motorjapanner, vrachtwagen) en het langsrijdend verkeer. Toxische bestanddelen zijn gassen zoals koolmonoxide (CO), stikstofoxide (NO2) en roetdeeltjes. Dieseluitlaatgassen staan op de lijst van kankerverwekkende stoffen en processen en kunnen longkanker veroorzaken. In hoge concentraties treedt irritatie van ogen en luchtwegen op. Voor de lange termijneffecten van DME (dieselmotoremissies) is (nog) geen grenswaarde vastgesteld. Gezien de kankerverwekkende eigenschappen van dieseluitlaatgassen moet de blootstelling eraan zo veel mogelijk worden beperkt. De mate van blootstelling aan dieselmotoremissies is mede afhankelijk van windrichting en -snelheid, het type of de uitvoering en het vermogen van de motor, de plaatsing en de lengte van de uitlaat, de onderhoudstoestand van de motor, de vorm en diepte van de bouwput, de aanwezigheid van omringende bebouwing, enz. Geluid: M De blootstelling aan geluid is het gevolg van het geluid veroorzaakt door de gereedschappen en het materieel waarmee men werkt. De gemiddelde blootstelling over een werkdag is afhankelijk van de aard en de duur van de werkzaamheden. De grenswaarde voor geluid (zie Voorschriften) wordt bij diverse steenbewerkings- en slooptechnieken ver overschreden en bij onvoldoende bescherming is er kans op gehoorschade. Trillingen: 6

7 Bij het slopen worden de machinisten van de graafmachine, dragline, mobiele kraan, bobcat of motorjapanner dagelijks langdurig blootgesteld aan lichaamstrillingen en schokken. Blootstelling aan lichaamstrillingen kan leiden tot vermoeidheid en op lange termijn tot gezondheidseffecten zoals aandoeningen van de wervelkolom. De grenswaarden voor lichaamstrillingen (zie Voorschriften) worden bij machinisten in het algemeen overschreden. Bij het werken met een sloop- of breekhamer, freesmachine, slijp- en zaagmachines, motorkettingzaag, slagmoersleutel wordt men blootgesteld aan hand-arm trillingen. Jarenlange blootstelling aan te hoge niveaus kan onder meer leiden tot witte vingers en tot schade aan de gewrichten. De grenswaarden voor hand-arm trillingen (zie Voorschriften) kunnen worden overschreden, indien dagelijks langdurig met aangedreven gereedschap wordt gewerkt.. Klimaat: 7

8 Steenbewerking en ook sloopwerk vindt ten dele buiten en ten dele binnen plaats. Bij slecht weer staat men bloot aan kou, wind en neerslag. Bij binnenwerk kan sprake zijn van kou en tocht indien de ruimten nog niet glasdicht zijn. Dat kan bij onvoldoende bescherming leiden tot spier- en gewrichtsklachten en tot verkoudheid. Met name in de zomerperiode en bij zonnig weer treedt buiten blootstelling op aan UVstraling die kan leiden tot huidverbranding en oogirritatie. Jarenlange blootstelling kan leiden tot huidkanker op latere leeftijd. Veiligheid: 8

9 Diverse oorzaken kunnen aanleiding zijn tot ongevallen zoals overbelasting van materieel, wegzakken van materieel, bezwijken van de constructie, onvoldoende ondersteuning van de constructie, vallende materialen. Bij werk met bekrachtigd gereedschap kan men geraakt worden door wegspringend materiaal of vallende materialen. In aanraking komen met bewegende delen kan leiden tot verwondingen. Bij sloopwerk is de werkplek vaak rommelig en is er kans op struikelen, vallen en letsel door scherpe delen. Sloopwerk wordt vaak uitgevoerd op of in gedeeltelijk gesloopte constructies waar geen sprake is van een goede beveiliging van randen of sparingen. Er is daarom kans op vallen van hoogte. Slopen van voor-/nagespannen constructies kan leiden tot wegschieten van constructiedelen bij onzorgvuldig slopen. Vooral in de winter is het in de ochtend soms te donker om goed bij te kunnen werken en is verlichting van de werkplek noodzakelijk. Onvoldoende verlichting belemmert het werk en vergroot de kans op ongevallen. Fysieke belasting: 9

10 De mate van fysieke belasting bij het bewerken van steenachtige materialen is sterk afhankelijk van de bewerkingsmethode. Het machinaal slijpen, frezen, boren en zagen is minder fysiek belastend dan het handmatig slopen. Bij veel werkzaamheden komt langdurige statische belasting van rug, schouders, nek en armen voor. Dat geldt voor het werk van de machinist van sloopmaterieel, maar ook voor handmatig sloopwerk. Handmatig sloopwerk met een sloophamer, een moker of een breekijzer is fysiek zeer belastend. Bij moeilijk bereikbare plaatsen of bij werk vanaf een trap of een ladder wordt vaak in ongunstige werkhoudingen gewerkt. 10

11 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: Hou rekening met de oplossingen beschreven in het blad Aanpak dieselmotoremissies in de bouwnijverheid Voor groot materieel buiten: Uitlaat verlengen naar boven. Onderhoud volgens specificaties. Alle materieel volgens Euro-2-norm. Gebruik van een zelfregenererend combifilter (CRT); een CRT moet in samenspraak met de leverancier op het motorvermogen worden afgestemd. Voor klein materieel buiten: Motoren onderhouden en afstellen volgens schema. Uitlaat van de werknemer af. Oxydatiekatalysator. Voor klein materieel binnen: Elektrische aandrijving (tot 4 ton lastvermogen). Benzinemotor (wat grotere vermogens). Gebruik van perslucht als krachtbron. Goed motoronderhoud. Wegwerpfilter of regenereerbaar filter (inzetbaarheid van filters is aan beperkingen onderhevig). Overige oplossingen: - In bijlage 13 behorend bij beleidsregel Arbobesluit, zijn diverse maatregelen beschreven die kunnen worden getroffen om bij verschillende bewerkingen van steenachtig materiaal de blootstelling aan kwartstof te beperken. Zie daarvoor de betreffende bijlage en ook de maatregelen die worden beschreven in de taakbladen van deze groep. - Het rijdend materieel moet voorzien zijn van een akoestische achteruitrijdsignalering en goede verlichting. - De cabine van de kraan of graafmachine moet op de individuele eigenschappen van de machinist ingesteld kunnen worden, de cabine moet goed toegankelijk zijn, de bedieningsmiddelen binnen handbereik en de machinist moet een goed overzicht hebben. De vering van de stoel moet worden ingesteld op het gewicht van de 11

12 machinist en de te verrichten werkzaamheden. - Maatregelen gericht op het beperken van de blootstelling aan geluid: - hydraulisch aangedreven gereedschap (in plaats van pneumatisch) - geluidreducerende vloermatten - geen onnodig hoog toerental; rustig rijden - vermijd onnodig geluid (door vallende of tegen elkaar slaande voorwerpen) - goede isolatie van materieel - gesloten houden van ramen en deur - zo kort mogelijk buiten de cabine verblijven - omkastingen gesloten houden en kieren dichtmaken - gehoorbescherming met ingebouwd communicatiemiddel (kan de cabine gesloten blijven) - bij zeer hoge niveaus dubbele gehoorbescherming gebruiken Organisatorisch: - Hou rekening met de voorschriften die gelden wat betreft de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie en het V&G-plan (zie het hoofdstuk Voorschriften ). - Stel vast of voor- of nagespannen vloeren aanwezig zijn en hou daar bij de planning en uitvoering van het sloopwerk rekening mee. - Stel vast of asbest aanwezig is en laat dat voor aanvang van de werkzaamheden door een daarin gespecialiseerd bedrijf verwijderen. - Zorg voor het inzetten van het juiste materieel (voldoende vermogen, toegerust met de juiste hulpmiddelen om het werk te verrichten), dat regelmatig wordt gekeurd en in goede staat van onderhoud verkeert. - Zorg ervoor dat materieel stabiel staat, zo nodig door gebruik te maken van draglineschotten. - Zorg voor een goede organisatie van de werkzaamheden, zodat werknemers niet boven elkaar werken (en daardoor worden geraakt door vallende materialen) en niet onnodig aan stof en lawaai worden blootgesteld geproduceerd door andere werknemers. - Zorg waar nodig voor ondersteuning van te slopen constructiedelen. - Kies waar mogelijk voor natte bewerkingsmethoden en bevochtigen van materiaal om de blootstelling aan (kwartshoudend) stof te beperken. - Voorlichting over het op een juiste wijze uitvoeren van de werkzaamheden. - Instructie met betrekking tot de communicatie (signalen, handgebaren). 12

13 - Zorg voor goede hygiënische omstandigheden, schaft- en sanitaire voorzieningen. - Zorg voor goede voorzieningen in het kader van de bedrijfshulpverlening (onder meer EHBO-voorzieningen). Individueel: - Neem de voorschriften geldend voor werk- en rusttijden in acht. - Instructie hoe veilig te werken. - Machinist: opleidingsbewijs machinist SBW 13

14 4. VOORSCHRIFTEN Algemeen: Jeugdigen (werknemers jonger dan 18 jaar) mogen niet werken met gevaarlijke apparatuur, zoals slijptollen en hak- of breekhamers. Voorschriften met betrekking tot blootstelling aan kwartsstof: In de regelgeving zijn, wat betreft kwartsstof, diverse voorschriften opgenomen over de wijze waarop werkzaamheden moeten worden uitgevoerd en de maatregelen die moeten worden getroffen om werknemers tegen blootstelling te beschermen. Deze worden gedetailleerd beschreven in bijlage 13 horend bij beleidsregel van het Arbobesluit. RI&E en V&G-plan: Bedrijven zijn verplicht op grond van de Arbowet een Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) op te stellen en bijbehorend Plan Van Aanpak (PVA). De aard van de risico s en de te treffen maatregelen verschillen echter vaak per bouwproject. Bovendien zijn bij een project vaak meerdere aannemers betrokken. Daarom moet ook een project-ri&e worden opgesteld. Voor bouwprojecten wordt de project-ri&e en het bijbehorende V&G-plan, opgesteld door de aannemer/werkgever die door de opdrachtgever is belast met de veiligheids- en gezondheidscoördinatie. Alle betrokken aannemers dienen de V&G-coördinator in staat te stellen het V&G-plan op te stellen, door aanleveren van de noodzakelijke informatie over te verwachten risico s en te treffen maatregelen van de eigen werkzaamheden. Dat kan door aanleveren van de RI&E met betrekking tot de eigen werkzaamheden op het project leidend tot een deel-v&g-plan. De V&G-coördinator verwerkt die informatie in het V&G-plan voor het gehele project. Het V&G-plan moet tijdens de looptijd van het project regelmatig worden geëvalueerd en waar nodig bijgesteld. Fysieke belasting: Fysieke belasting mag geen gevaren voor de gezondheid van de werknemers met zich meebrengen, indien dit wel het geval is, moet de werkgever maatregelen nemen om de risico's af te wenden. Fysieke belasting heeft betrekking op de werkhoudingen, uit te voeren bewegingen en uit te oefenen krachten. Arbeidsmiddelen: 14

15 De werkgever moet de nodige maatregelen treffen om ervoor te zorgen dat alle hier ter beschikking gestelde arbeidsmiddelen zodanig zijn uitgerust en/of aangepast dat de veiligheid en gezondheid van de werknemer tijdens het gebruik zijn gewaarborgd. Hiertoe dienen de risico's te worden geïnventariseerd en maatregelen te worden genomen om deze weg te nemen dan wel te verminderen. Voorschriften voor constructie en gebruik van arbeidsmiddelen zijn vastgelegd in de arboregelgeving en in NEN-normen. Transportmiddelen (niet elektrisch aangedreven) mogen door de bestuurder pas worden verlaten nadat de rijmotor is afgezet en de parkeerrem is aangezet. Hijskranen, mobiele kranen, graafmachines en de gebruikte hijs- en hefmiddelen dienen te voldoen aan wettelijk vastgelegde eisen. Keuring van het groot materieel dient om de twee jaar plaats te vinden door een gecertificeerde instantie. Toxische stoffen: Voor stoffen die bij inademen in stofvorm of gasvorm, schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid worden grenswaarden (MAC-waarden of wettelijke grenswaarden) opgesteld. De grenswaarde is in het algemeen een tijdgewogen gemiddelde concentratie (TGG) over een periode van 15 minuten en/of een periode van 8 uur. Indien de grenswaarde wordt overschreden moeten maatregelen worden getroffen om de concentratie tot onder de grenswaarde te verlagen. Indien het technisch (nog) niet mogelijk is de concentratie tot onder de grenswaarde te verlagen is het gebruik van ademhalingsbescherming noodzakelijk. Bij sommige stoffen kan ook een concentratie lager dan de grenswaarde tot gezondheidsschade leiden. Dat geldt met name voor kankerverwekkende stoffen waarvoor geen drempelwaarde kan worden vastgesteld. Bij die stoffen kan het dragen van ademhalingsbescherming ook bij een concentratie lager dan de grenswaarde noodzakelijk zijn. Geluid: Bij geluidsniveaus hoger dan 80 db(a) moeten gehoorbeschermingsmiddelen ter beschikking worden gesteld en moet voorlichting worden verstrekt. Bij geluidsniveaus hoger dan 85 db(a) moeten maatregelen worden getroffen om het geluidsniveau te verlagen, moet de gevarenzone worden gemarkeerd en moet gehoorbescherming worden gedragen. 15

16 Trillingen: Voor lichaamstrillingen geldt een drempelniveau van 0,25 m/s 2, een actieniveau van 0,5 m/s 2 en een maximumniveau van 0,7 m/s 2. Voor hand-arm trillingen geldt een drempelniveau van 1 m/s 2, een actieniveau van 2,5 m/s 2 en een maximumniveau van 5 m/s 2. Bovenstaande niveaus gelden voor een blootstellingsduur van 8 uur per dag. Boven het drempelniveau is voorlichting verplicht. Boven het actieniveau zijn maatregelen ter vermindering van de blootstelling verplicht, tenzij dit redelijkerwijs niet kan worden gevraagd. Boven het maximumniveau moet de blootstelling worden verlaagd door onder meer een beperking van de blootstellingsduur. Persoonlijke beschermingsmiddelen: Indien de werknemer aan gevaren wordt blootgesteld moeten die worden bestreden. Zolang dat (nog) niet op afdoende wijze is gebeurd moeten doelmatige, passende, op de werknemer afgestemde persoonlijke beschermingsmiddelen door de werkgever ter beschikking worden gesteld en door de werknemer worden gebruikt. Om een goed functioneren te realiseren zijn voorlichting over het gebruik, periodiek onderhoud en reiniging/ontsmetting noodzakelijk. 16

17 5. LITERATUUR Stichting Arbouw: - Handboek Arbozorg en Verzuimbegeleiding in de bouwnijverheid; deel 2 en 3: Bouwberoepen en specifieke werkzaamheden, Inventarisatie stofarme sloopapparatuur, Stofreductie door vernevelingstechnieken tijdens sloop- en grondverdichtingswerkzaamheden, Lawaai in de bouwnijverheid; bijlagen, Inventarisatie van eenvoudige lawaaibeheersmaatregelen op de bouwplaats, Trillen en Schokken in de Bouwnijverheid, Grote Stofbronnen in de Bouwnijverheid Aanpak dieselmotoremissies in de bouwnijverheid, Arbouw-adviezen voor de bouwnijverheid. - no 1: Hygiënische voorzieningen op de bouwplaats. - no 3: Elektrisch en pneumatisch handgereedschap. - no 4: Veilig werken op hoogte. - no 5: Persoonlijke beschermingsmiddelen. - no 8: Trillingen en schokken in de bouw: lichaamstrillingen. - no 9: Trillingen en schokken in de bouw: hand-arm trillingen. - no 11: Hijsgereedschappen en veilig hijsen. - no 12: Ademhalingsbeschermingsmiddelen. - no 16: Lawaai in de bouw. Aboma+Keboma: - Abomafoon nr Acetyleen- en zuurstofflessen. - Abomafoon nr Materieelkeuringen. - Abomafoon nr Beveiliging van achteruitrijdende voertuigen - Abomafoon nr Kantelgevaar bij hijskranen en funderingsmachines. - Abomafoon nr. 3.40, 3.41, 3.42 Hijsgereedschappen. - Abomafoon nr Elektrisch handgereedschap; 7.16 Sloophamers; 7.18 Motorkettingzaag; 7.23 Haakse slijpmachine. Overige: - Universiteit Wageningen, Afdeling Gezondheidsleer (Friso Steffens; Judith 17

18 Spierings): Blootstelling aan respirabel kwartsstof in de Nederlands bouwnijverheid; intern verslag , oktober

19 6. CHECKLIST Ontwerp/V&G-plannen/werkvoorbereiding: - Hou rekening met de voorschriften wat betreft het opstellen van RI&E en V&G-plan (zie het hoofdstuk Voorschriften ). - Stel vast welke maatregelen / voorzieningen noodzakelijk zijn om veilig en gezond werken in de uitvoeringsfase mogelijk te maken; regel dat deze maatregelen / voorzieningen worden gerealiseerd. - Ga na of asbest aanwezig is; laat dat door een gespecialiseerd bedrijf verwijderen. - Tref maatregelen om een te hoge blootstelling aan onder meer geluid, trillingen, kwartsstof, hinderlijk stof en (diesel)uitlaatgassen te verminderen, om het zware werk lichter te maken en het werk veilig uit te voeren (zie oplossingsvoorstellen in dit document en bij de verschillende deelwerkzaamheden).. - Zorg voor aanwezig zijn van gekeurd en goed onderhouden materieel met voldoende capaciteit voorzien van een akoestische achteruitrijdsignalering; zorg ook voor een veilige en stabiele opstelling van het materieel. - Regel dat voorlichting/instructie over het op een veilige/gezonde wijze uitvoeren van de werkzaamheden wordt verstrekt. - Zorg dat er op het werk goede hygiënische- en sanitaire voorzieningen aanwezig zijn, inclusief schone handschoenen en werkkleding. - Zorg voor aanwezig zijn van beschermingsmiddelen (onder meer gehoorbescherming, ademhalingsbescherming), afgestemd op de te verwachten risico s. Uitvoeringsfase: - Controleer of de vereiste (zie onder meer V&G-plan) voorzieningen / maatregelen om veilig en gezond werken mogelijk te maken, zijn gerealiseerd. - Zorg ervoor dat het personeel geïnstrueerd is in het gebruik van de persoonlijke beschermingsmiddelen en overtuigd is van het belang ervan. Controleer of de te dragen middelen aanwezig zijn en ook daadwerkelijk worden gebruikt. - Controleer regelmatig veiligheid van materieel, hijsgereedschap en gereedschappen. - Controleer of de vereiste voorzieningen t.b.v. veiligheid en gezondheid (zie onder meer V&G-plan) aanwezig zijn. - Controleer of de voorschriften in verband met veiligheid en gezondheid in acht worden genomen; gegeven instructies regelmatig herhalen. 19

20 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid 16.01: Slijpen / schuren / frezen van oppervlakken van steenachtige materialen. M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 16.A: Algemene risico's en oplossingen bij het bewerken van steenachtige materialen en bij sloopwerkzaamheden. Voor het werken met verrijdbare freesmachines die meestal voor wegen en (bedrijfs)vloeren worden ingezet, wordt verwezen naar de groep Bewerken van wegen. 20

21 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Met een schuurmachine, handfreesmachine of slijpmachine wordt de bovenlaag (of delen daarvan) van een stenen of betonnen ondergrond verwijderd. Het betreft meestal wanden, vloeren of plafonds en soms andere oppervlakken zoals van aanrechtbladen. Het kan gaan om een voorbewerking maar ook om eindafwerking. Bij slijpen/schuren wordt voornamelijk gewerkt met band- of vlakschuurmachines of slijptollen. Schuurmachines zijn over het algemeen voorzien van een mogelijkheid tot afzuiging van vrijkomend stof. Slijpmachines kunnen voorzien worden van watertoevoer waardoor het vrijkomen van gruis en stof wordt beperkt. Een freesmachine kan worden ingesteld op een bepaalde breedte en dikte van de te verwijderen strook materiaal. De meeste freesmachines zijn voorzien van een mogelijkheid tot afzuiging van het vrijkomende gruis en stof. Soms wordt met watertoevoer gewerkt om de beitels te koelen en/of het vrijkomen van stof te beperken. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Betonwerker, betonreparateur, natuursteenbewerker, tegelzetter, vloerenlegger, 21

22 terrazzowerker Materialen: - Schuurpapier of schuurlinnen, van zeer grof tot zeer fijn - Slijpschijven van diverse materialen - Beton, gasbeton, kalkzandsteen, natuursteen (diverse soorten, diverse herkomst) Materieel: - Aggregaat Gereedschappen: - Bandschuurmachine, vlakschuurmachine, (haakse) slijpmachine, freesmachine, waterpomp 22

23 Samenvatting belastende factoren: Beoordeling per factor: - geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak - rood: sterk verhoogd risico, maatregelen noodzakelijk toxische stoffen: fysische factoren: fysieke belasting: kwartsstof hinderlijk stof - rood - rood geluid hand-arm trillingen - geel/rood -geel/rood tillen duwen en statische belasting trekken (benen): - geel - geel/rood - rood (schouder, nek en hoge rug): - rood veiligheid: - wegspringend materiaal - zich snijden aan stekeinden (wapening) of scherpe randen - kans op ongevallen door wegschieten van de schuur-, slijp- of freesmachine - elektrocutiegevaar bij nat werken 23

24 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Bij het bewerken van beton en andere kwartshoudende materialen komt veel stof vrij dat kwarts bevat. Wanneer gewerkt wordt met een schuur-, slijp- of freesmachine zonder afzuiging of watertoevoer wordt de grenswaarde voor hinderlijk stof in het algemeen overschreden en wordt de grenswaarde voor respirabel kwartsstof vaak ver overschreden, soms met een factor 10 tot 50. Schuren/slijpen/frezen met afzuiging reduceert de concentratie maar bij hoeken of aansluitingen komt vaak toch nog veel stof vrij waardoor bij binnenwerk de grenswaarde voor hinderlijk stof kan worden overschreden en de grenswaarde voor respirabel kwartsstof meestal zal worden overschreden. Schuren/slijpen/frezen met watertoevoer leidt tot een sterke reductie van de stofconcentratie waardoor de grenswaarde voor hinderlijk stof niet meer wordt overschreden. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof kan nog wel worden overschreden. Wel levert bij nat werken de nevel van water en slib die weggeslingerd wordt veel hinder op. Bij buitenwerk zijn de concentraties in vergelijking met binnenwerk veel lager. Ook bij buitenwerk zal echter in het algemeen de grenswaarde voor respirabel kwartsstof (tijdelijk) worden overschreden indien geen gebruik wordt gemaakt van afzuiging of watertoevoer. Of de grenswaarde voor respirabel kwartsstof gemiddeld over een 8-urige werkdag wordt overschreden is afhankelijk van de duur van de werkzaamheden. Wanneer het te bewerken materiaal is voorzien van een afwerklaag (bijvoorbeeld betonverf) moet rekening gehouden worden met de aanwezigheid in het stof van toxische componenten uit de afwerklaag, bijvoorbeeld zware metalen in pigmenten en conserveermiddelen. In oude afwerklagen (loodwit, loodmenie) kunnen hoge loodgehaltes voorkomen. Geluid: M De werknemers worden blootgesteld aan het geluid veroorzaakt door de schuur-, slijp- of freesmachine. Bij het werken met een pneumatische band- of vlakschuurmachine bedraagt het geluidsniveau db(a). Bij het werken met een pneumatische slijptol bedraagt het geluidsniveau db(a) en bij het frezen liggen de geluidsniveaus rond 100 db(a). De grenswaarde voor geluid (85 db(a)) wordt in het algemeen overschreden. Ook de gemiddelde blootstelling over een werkdag overschrijdt in het algemeen de grenswaarde. 24

25 Trillingen: Bij het werken met een schuurmachine, een freesmachine of een slijptol wordt de werknemer blootgesteld aan hand-arm trillingen; de gemiddelde effectieve versnelling bedraagt bij schuur-, slijp-, frees- en polijstmachines 4-9 m/s 2. Grenswaarden (zie Voorschriften) kunnen worden overschreden indien langer dan circa 1 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Veiligheid: Ongevallen zijn mogelijk doordat stof of gruis in de ogen terechtkomt, door het wegspringen van stukken materiaal (vooral bij het werken met slijpmachines) en door het wegschieten van de schuur-, slijp- of freesmachine. Tijdens werkzaamheden ten behoeve van betonreparatie kan de werknemer zich stoten of snijden aan scherpe punten van het beton of van de wapening. Wanneer wordt gewerkt met watertoevoer is er elektrocutiegevaar wanneer de elektrische beveiliging van de apparatuur onvoldoende is. Bij het werken vanaf een trap, op een steiger, bij niet afgezette vloerranden en bij niet afgezette (of dichtgelegde) vloersparingen is er kans op vallen van hoogte. Fysieke belasting: Het schuren, slijpen of frezen van steenachtige materialen is fysiek belastend. De werkhouding wordt bepaald door de positie van het te bewerken oppervlak. De houding kan dus knielend, bukkend of staand zijn. Soms wordt één van deze werkhoudingen meer dan 1 uur gemiddeld over een werkdag aangenomen. Tijdens het schuren, frezen en slijpen wordt door de werknemer drukkracht op de schuur-, frees- of slijpmachine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. Ook wordt door een duw- of trekkracht de machine in de gewenste richting gemanoeuvreerd. De machines wegen ongeveer 5 kg. Tijdens het werk wordt de machine regelmatig getild. Ook de stofzuiger (of eventueel de waterzuiger) wordt af en toe getild (gewicht tot enkele tientallen kilo). 25

26 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Apparatuur voorzien van afzuiging en zo mogelijk van watertoevoer om blootstelling aan kwartsstof te beperken. - Bewerkt oppervlak niet schoonblazen, maar spoelen met water of stofzuigen. - Geluidgedempt en trillingsarm gereedschap. Organisatorisch: - Bij de planning vaststellen of op de werkplek met een afzuigsysteem en/of watertoevoer kan worden gewerkt; is water beschikbaar? - Werkzaamheden afwisselen met werk waarbij geen blootstelling aan trillingen optreedt. - Zorg voor deugdelijke steigers of werkplateaus wanneer werkzaamheden boven schouderhoogte moeten worden uitgevoerd. Individueel: Persoonlijke beschermingsmiddelen: gehoorbescherming; (trillingsdempende) handschoenen; veiligheidslaarzen of -schoenen; veiligheidshelm (afhankelijk van de situatie); veiligheidsbril of gelaatsscherm aan de helm; bij buitenwerk kleding die afdoende bescherming biedt tegen kou/wind/regen; ademhalingsbescherming: bij frezen/schuren/slijpen (binnen) zonder afzuiging of watertoevoer onafhankelijke ademhalingsbescherming met toevoer van schone (pers)lucht en bij frezen/schuren/slijpen van kwartsbevattende materialen (binnen) met afzuiging of watertoevoer bijvoorkeur een masker of helm met aangedreven gefilterde lucht (2P of 3P); bij nat schuren/slijpen gelaatsbescherming en waterdichte kleding. 26

27 4. VAN TOEPASSING ZIJNDE RAW- EN STABU-CATEGORIEËN Het slijpen/schuren van steenachtige materialen kan een onderdeel zijn van diverse categorieën in diverse RAW hoofdgroepen. ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid 16.02: Doorslijpen/zagen van diverse materialen. M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 16.A: Algemene risico's en oplossingen bij het bewerken van steenachtige materialen en bij sloopwerkzaamheden. 27

28 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: In steenachtig materiaal kunnen sneden met een diepte tot ongeveer 13 cm worden aangebracht met behulp van een slijptol of een handzaagmachine. Voor het doorslijpen van steenachtig materiaal wordt meestal gebruik gemaakt van een haakse slijper, voorzien van een op het materiaal afgestemde slijpschijf. Voor het doorzagen van steenachtig materiaal worden elektrisch of hydraulisch aangedreven handzaagmachines gebruikt, veelal voorzien van een diamantzaagblad. Er bestaan handzaagmachines voor horizontaal (vloeren) en voor verticaal (wanden) gebruik. Bij sloopwerkzaamheden wordt een slijptol ook gebruikt voor het doorslijpen van metalen constructiedelen. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Betonwerker, betonreparateur, natuursteenbewerker, blokkensteller, sloper Materialen: - Beton, gasbeton, kalkzandsteen, natuursteen (diverse soorten, diverse herkomst), metaal Materieel: - Aggregaat 28

29 Gereedschappen: - Haakse slijper, handsteenzaagmachine 29

30 Samenvatting belastende factoren: Beoordeling per factor: - geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak - rood: sterk verhoogd risico, maatregelen noodzakelijk toxische stoffen: fysische factoren: fysieke belasting: kwartsstof hinderlijk stof - rood - geel/rood geluid hand-arm trillingen - rood - geel/rood tillen duwen en statische belasting trekken (benen): - geel - geel? - rood (schouder, nek en hoge rug): - rood veiligheid: - wegspringend materiaal - kans op ongevallen door wegschieten van de machine - elektrocutiegevaar bij nat werken 30

31 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Bij het bewerken van beton en andere kwartshoudende materialen komt veel stof vrij dat kwarts bevat. Wanneer gewerkt wordt met een zaagmachine of slijptol zonder afzuiging of watertoevoer wordt de grenswaarde voor hinderlijk stof in het algemeen overschreden en wordt de grenswaarde voor respirabel kwartsstof vaak ver overschreden. Zagen of doorslijpen met afzuiging reduceert de concentratie maar bij begin en eind van de snede, door een niet goed functionerende afzuigkap en door en niet vlakke of onderbroken ondergrond komt vaak toch nog veel stof vrij waardoor bij binnenwerk de grenswaarde voor hinderlijk stof kan worden overschreden en de grenswaarde voor respirabel kwartsstof meestal zal worden overschreden. Zagen of doorslijpen met watertoevoer leidt tot een sterke reductie van de stofconcentratie waardoor de grenswaarde voor hinderlijk stof niet meer wordt overschreden. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof kan nog wel worden overschreden. Bij nat werken kan soms hinder ontstaan door een nevel van water en slib die weggeslingerd wordt. Bij buitenwerk zijn de concentraties in vergelijking met binnenwerk veel lager. Ook bij buitenwerk kan echter de grenswaarde voor respirabel kwartsstof (tijdelijk) worden 31

32 overschreden indien geen gebruik wordt gemaakt van afzuiging of watertoevoer. Of de grenswaarde voor respirabel kwartsstof gemiddeld over een 8-urige werkdag wordt overschreden is afhankelijk van de duur van de werkzaamheden. Bij het bewerken van metaal met een slijptol komt stof vrij, afkomstig van het doorgeslepen metaal en van de slijpschijf. Blootstelling aan metaalstof (zink, mangaan of koper) in hoge concentraties kan metaaldampkoorts veroorzaken. Verder kan het slijpstof kankerverwekkende metalen of metaalverbindingen bevatten (cadmium, cadmium- en nikkeloxiden, 6-waardig chroom). Ook kan in het stof kwartsstof afkomstig van de slijpschijf aanwezig zijn. Het slijpstof kan giftige componenten bevatten afkomstig van een coating: zink(oxide) bij bewerken van gegalvaniseerd metaal of metaal voorzien van zinkhoudende coating; lood afkomstig van loodhoudende menie of loodwit. Of grenswaarden worden overschreden en de mate waarin dat gebeurt is sterk afhankelijk van het type metaal en de eventueel aanwezige coating. Bij het bewerken van niet gecoat ijzer is de kans op overschrijden van grenswaarden gering (de grenswaarden van ijzer en ijzeroxides liggen relatief hoog). Bij het bewerken van legeringen (b.v. roestvast staal) of bijzondere metaalsoorten is de kans op overschrijden van grenswaarden echter groot Geluid: M De werknemers worden blootgesteld aan het geluid veroorzaakt door de slijptol of de zaagmachine. Het geluidsniveau bedraagt 95 tot 115 db(a). De grenswaarde voor geluid (85 db(a)) wordt bij het werken met een slijptol of een zaagmachine ver overschreden. Ook de gemiddelde blootstelling over een werkdag overschrijdt in het algemeen de grenswaarde. Trillingen: Bij het werken met een slijp- of zaagmachine wordt de werknemer blootgesteld aan handarmtrillingen; de gemiddelde effectieve versnelling bedraagt ongeveer 6,4 m/s 2. Grenswaarden (zie Voorschriften) kunnen worden overschreden indien langer dan ca. 1 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Veiligheid: 32

33 Ongevallen zijn mogelijk doordat stof of gruis in de ogen terechtkomt, door het wegspringen van stukken materiaal en door het wegschieten van de slijp- of zaagmachine. Ook kan letsel optreden door wegspringende vonken of verbranden door aanraken van heet metaal. Snijden is mogelijk aan scherpe delen. Wanneer wordt gewerkt met watertoevoer is er elektrocutiegevaar wanneer de elektrische beveiliging van de apparatuur onvoldoende is. Bij het werken vanaf een trap, op een steiger, bij niet afgezette vloerranden en bij niet afgezette (of dichtgelegde) vloersparingen is er kans op vallen van hoogte. Fysieke belasting: 33

34 Het doorzagen en doorslijpen van materialen met een handzaagmachine of haakse slijper is fysiek belastend. De werkhouding wordt bepaald door de positie van het te bewerken oppervlak. De houding kan dus knielend, bukkend of staand zijn. Soms wordt één van deze werkhoudingen meer dan 1 uur gemiddeld over een werkdag aangenomen. Tijdens het zagen of slijpen wordt door de werknemer kracht op de machine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. Ook wordt door een duw- of trekkracht de machine in de gewenste richting gemanoeuvreerd. Een handzaagmachine weegt ongeveer 10 kg en een haakse slijper weegt gemiddeld 3 tot 8 kg. Tijdens het werk wordt de machine regelmatig getild. Ook de stofzuiger (of eventueel de waterzuiger) wordt af en toe getild (gewicht tot enkele tientallen kilo). 34

35 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Apparatuur voorzien van afzuiging (en bij steenachtig materiaal zo mogelijk van watertoevoer) om blootstelling aan toxische stoffen te beperken. - (Metalen) constructiedelen waar mogelijk knippen in plaats van doorslijpen. - Geluidgedempt en trillingsarm gereedschap. Organisatorisch: - Bij de planning vaststellen of op de werkplek met een afzuigsysteem en/of watertoevoer kan worden gewerkt; is water beschikbaar? - Werkzaamheden afwisselen met werk waarbij geen blootstelling aan trillingen optreedt. - Zorg voor deugdelijke steigers of werkplateaus wanneer werkzaamheden boven schouderhoogte moeten worden uitgevoerd. Individueel: Persoonlijke beschermingsmiddelen: gehoorbescherming (oorkappen, liefst gecombineerd met otoplastiek); (trillingsdempende) handschoenen; veiligheidslaarzen of -schoenen; veiligheidshelm (afhankelijk van de situatie); veiligheidsbril of gelaatsscherm aan de helm; bij buitenwerk kleding die afdoende bescherming biedt tegen kou/wind/regen; bij doorslijpen of zagen van kwartsbevattende materialen 35

36 (binnen) zonder afzuiging of watertoevoer onafhankelijke ademhalingsbescherming met toevoer van schone (pers)lucht en bij doorslijpen of zagen van kwartsbevattende materialen (binnen) met afzuiging of watertoevoer een masker of helm met aangedreven gefilterde lucht (2P of 3P). 36

37 4. VAN TOEPASSING ZIJNDE RAW- EN STABU-CATEGORIEËN Het doorslijpen/zagen van materialen kan een onderdeel zijn van diverse categorieën in diverse RAW hoofdgroepen. 37

38 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid 16.03: Boren in steenachtige materialen (handboormachine). M Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 16.A: Algemene risico's en oplossingen bij het bewerken van steenachtige materialen en bij sloopwerkzaamheden. 38

39 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Met een handboormachine voorzien van een spiraalboor of een kernboor worden gaten aangebracht in steenachtige ondergrond (wanden, vloer, plafond, enz.). Met een spiraalboor kunnen gaten worden aangebracht met een diameter tot circa 32 mm; grotere diameters worden geboord met een kernboor. Spiraalboormachines kunnen vaak worden voorzien van stofafzuiging, maar in de praktijk wordt daar weinig gebruik van gemaakt. Kernboormachines werken vaak met waterkoeling, waardoor er weinig stof vrijkomt. Er wordt meestal gewerkt met elektrische handboormachines. Soms wordt gebruik gemaakt van pneumatisch of hydraulisch aangedreven machines. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Betonwerker, betonreparateur, natuursteenbewerker, plafondmonteur, spouwmuurvuller, gevelisoleerder, timmerman, sloper Materialen: - Beton, gasbeton, kalkzandsteen, natuursteen (diverse soorten, diverse herkomst) Materieel: - Aggregaat 39

40 Gereedschappen: - Handboormachine 40

41 Samenvatting belastende factoren: Beoordeling per factor: - geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak - rood: sterk verhoogd risico, maatregelen noodzakelijk toxische stoffen: fysische factoren: fysieke belasting: kwartsstof hinderlijk stof - geel/rood - groen/geel geluid hand-arm trillingen - rood - geel/rood tillen duwen en statische belasting trekken (benen): - geel - geel? - rood (schouder, nek en hoge rug): - rood veiligheid: - wegspringend materiaal - kans op ongevallen door wegschieten van de machine - elektrocutiegevaar bij nat werken 41

42 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Bij het bewerken van beton en andere kwartshoudende materialen komt stof vrij dat kwarts bevat. Wanneer gewerkt wordt met een boormachine zonder afzuiging of watertoevoer wordt de grenswaarde voor hinderlijk stof in het algemeen niet overschreden. De grenswaarde voor respirabel kwartsstof kan wel worden overschreden (bij binnenwerk). Wanneer gewerkt wordt met een boormachine met afzuiging of watertoevoer wordt de grenswaarde voor hinderlijk stof en kwartsstof in het algemeen niet overschreden. Bij buitenwerk zijn de concentraties in vergelijking met binnenwerk veel lager en zal bij het boren in het algemeen geen sprake zijn van overschrijding van grenswaarden. Geluid: M Het geluidsniveau bij het boren is afhankelijk van de steensoort en het type apparaat. Voor elektrische handboormachines zijn waarden gemeten tussen 85 en 100 db(a) en voor slagboormachines 100 tot 115 db(a). Bij pneumatische handboormachines ligt het geluidsniveau tussen 100 en 124 db(a). De grenswaarde voor geluid (85 db(a)) wordt bij het 42

43 werken met een boormachine ver overschreden. Ook de gemiddelde blootstelling over een werkdag overschrijdt in het algemeen de grenswaarde. Trillingen: Bij het werken met een boormachine wordt de werknemer blootgesteld aan handarmtrillingen; de gemiddelde effectieve versnelling bedraagt ongeveer 6 à 7 m/s 2, maar ligt hoger voor klopboormachines. Grenswaarden (zie Voorschriften) kunnen worden overschreden indien langer dan circa 0,5 tot 1 uur per dag met deze apparatuur wordt gewerkt. Veiligheid: 43

44 Ongevallen zijn mogelijk doordat stof of gruis in de ogen terechtkomt (vooral bij het werken boven het hoofd), door het wegspringen van stukken materiaal en door het wegschieten van de boormachine. Wanneer wordt gewerkt met watertoevoer is er elektrocutiegevaar wanneer de elektrische beveiliging van de apparatuur onvoldoende is. Bij het werken vanaf een trap, op een steiger, bij niet afgezette vloerranden en bij niet afgezette (of dichtgelegde) vloersparingen is er kans op vallen van hoogte. Fysieke belasting: 44

45 Het boren in steenachtige materialen met een handboormachine is fysiek belastend. Het gebruik van stofafzuiging kan leiden tot een moeilijker hanteerbaarheid van de boormachine. De werkhouding wordt bepaald door de positie van het te bewerken oppervlak. De houding kan dus knielend, bukkend of staand zijn. Vaak wordt één van deze werkhoudingen meer dan 1 uur gemiddeld over een werkdag aangenomen. Tijdens het boren wordt door de werknemer kracht op de machine uitgeoefend om de bewerking goed uit te voeren. De gemiddelde duwkracht bij het boren met een handboormachine is ongeveer 90 Newton. Een handboormachine weegt tussen 2,3 en 8,0 kg. Tijdens het werk wordt de machine regelmatig getild. Ook de eventuele stofafzuiging wordt regelmatig getild. Het gewicht daarvan kan variëren van enkele kg tot enige tientallen kg. 45

46 3. OPLOSSINGS- EN VERBETERINGSMOGELIJKHEDEN Technisch: - Apparatuur voorzien van afzuiging (of van watertoevoer) om blootstelling aan kwartsstof te beperken. - Geluidgedempt en trillingsarm gereedschap. - Boorgaten niet leegblazen maar met een stofzuiger leegzuigen. - Waar mogelijk gebruik maken van boorstatieven. - Kies voor andere (minder belastende) werkmethode, zoals ingieten van schroefhulzen, aanbrengen door lijmen. Organisatorisch: - Bij de planning vaststellen of op de werkplek met een afzuigsysteem en/of watertoevoer kan worden gewerkt; is water beschikbaar? - Werkzaamheden afwisselen met werk waarbij geen blootstelling aan trillingen optreedt. - Zorg voor deugdelijke steigers of werkplateaus wanneer werkzaamheden boven schouderhoogte moeten worden uitgevoerd. Individueel: Persoonlijke beschermingsmiddelen: gehoorbescherming (oorkappen of otoplastiek); (trillingsdempende) handschoenen; veiligheidslaarzen of -schoenen; veiligheidshelm (afhankelijk van de situatie); bij werk boven het hoofd veiligheidsbril of gelaatsscherm aan de helm; bij buitenwerk kleding die afdoende bescherming biedt tegen kou/- tocht/regen; ademhalingsbescherming (binnenwerk) met P2- of P3-filter. 46

47 4. VAN TOEPASSING ZIJNDE RAW- EN STABU-CATEGORIEËN Het boren in steenachtige materialen kan een onderdeel zijn van diverse categorieën in diverse RAW hoofdgroepen. 47

48 ARBOKENNISSYSTEEM Werkzaamheid 16.04: Boren in steenachtige materialen (diamantboormachine). Voor een volledig overzicht van arborisico's en oplossingsmogelijkheden is het noodzakelijk ook de volgende documenten te raadplegen: 16.A: Algemene risico's en oplossingen bij het bewerken van steenachtige materialen en bij sloopwerkzaamheden. 48

49 1. ALGEMEEN Omschrijving van de werkzaamheid: Voor het boren van sparingen in vloeren en wanden worden watergekoelde diamantboormachines gebruikt, bestaande uit een boormachine op een statief voorzien van een roterende cilindervormige boorkroon. De aandrijving is elektrisch, hydraulisch of pneumatisch. Het gewicht van statief met motor bedraagt kg; dat van de boorkroon kan tot 30 kg bedragen. Hydraulische machines (aangedreven door krachtstroom) worden ingezet voor sparingen met een diameter van meer dan 300 mm. Pneumatisch aangedreven machines worden veelal ingezet wanneer er kans is op brand of kortsluiting door de aanwezigheid van koelwater, bijvoorbeeld bij het boren in plafonds. De werkzaamheid heeft betrekking op het beroep: - Betonboorder Materialen: - Beton, gasbeton Materieel: - Aggregaat, waterzuiger, (elektrische) takel - Steiger, ladders Gereedschappen: - Diamantboormachine, kernboormachine - Boorkronen van diverse afmetingen - Gereedschap voor vastzetten/verankeren boormachine: vacuümpomp, zuigplaat, expanderende pluggen (slagankers), stempels. - Divers handgereedschap: vuistje, schroevendraaier, waterpomptang, sleutels, waterpas, moker 49

50 Samenvatting belastende factoren: Beoordeling per factor: - geel: verhoogd risico, maatregelen opnemen in een plan van aanpak - rood: sterk verhoogd risico, maatregelen noodzakelijk toxische stoffen: fysische factoren: fysieke belasting: kwartsstof hinderlijk stof - groen*/rood - groen*/rood geluid - rood tillen dragen statische belasting (benen): - rood - rood - geel (schouder, nek en hoge rug): - geel veiligheid: - wegspringend, vallend materiaal - losraken en (om)vallen van de boormachine - vallen van hoogte - uitglijden op natte/gladde vloer - elektrocutiegevaar bij nat werken * Bij gebruik van watertoevoer (waterkoeling). 50

51 2. ARBORISICO'S Toxische stoffen: Bij het bewerken van beton en andere kwartshoudende materialen komt stof vrij dat kwarts bevat. Wanneer gewerkt wordt met een boormachine zonder afzuiging of watertoevoer kan de grenswaarde voor hinderlijk stof worden overschreden en zal de grenswaarde voor respirabel kwartsstof meestal ver worden overschreden (bij binnenwerk). Wanneer (zoals meestal het geval) wordt gewerkt met een boormachine voorzien van watertoevoer wordt de grenswaarde voor hinderlijk stof en kwartsstof in het algemeen niet overschreden. Bij buitenwerk zijn de concentraties in vergelijking met binnenwerk veel lager en zal bij het boren meestal geen sprake zijn van overschrijding van grenswaarden. Blootstelling aan (diesel)uitlaatgassen, bij gebruik van een aggregaat. Naar verwachting is meestal geen sprake van een concentratie die tot klachten leidt. Geluid: De werknemers worden blootgesteld aan het geluid veroorzaakt door de boormachine: 100 db(a) of hoger. De grenswaarde voor geluid (85 db(a)) wordt bij het werken met een kernboormachine ver overschreden. Ook de gemiddelde blootstelling over een werkdag overschrijdt in het algemeen de grenswaarde. Trillingen: Bij de meeste soorten kernboormachines is de blootstelling aan hand-arm trillingen gering of afwezig. Bij sommige soorten kernboormachines kan de werknemer worden blootgesteld aan hand-arm trillingen, de daarbij optredende effectieve versnelling is echter niet bekend. Naar verwachting worden de grenswaarden (zie Voorschriften) voor hand-arm trillingen bij het werken met kernboormachines in het algemeen niet overschreden. Veiligheid: Ongevallen zijn mogelijk doordat stof of gruis in de ogen terechtkomt, of door het wegspringen van stukken materiaal. Ook zijn ongevallen mogelijk indien de bevestiging van de boormachine aan vloer, wand of plafond, loslaat waardoor de boormachine (om)valt. Wanneer wordt gewerkt met watertoevoer is er elektrocutiegevaar wanneer de elektrische beveiliging van de apparatuur onvoldoende is. Door watergebruik kan de vloer nat worden waardoor er kans is op uitglijden. 51