inbo Biologische Waarderingskaart Versie 2 Toelichting bij de kaartbladen Ameeuw, G., Berten, R. & Paelinckx, D. INBO.R.2006.

Transcriptie

1 inbo Instituut voor natuur- en bosonderzoek Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek - Gaverstraat 4 - B-9500 Geraardsbergen - T.: F.: info@inbo.be - Biologische Waarderingskaart Versie 2 Ameeuw, G., Berten, R. & Paelinckx, D. Toelichting bij de kaartbladen INBO.R

2 Auteurs: Ameeuw, G., Berten, R. & Paelinckx, D Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek Wetenschappelijke instelling van de Vlaamse overheid Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) is ontstaan door de fusie van het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer (IBW) en het Instituut voor Natuurbehoud (IN). Vestiging: INBO Brussel Kliniekstraat 25, 1070 Brussel Wijze van citeren: Ameeuw, G., Berten, R. & Paelinckx, D. (2006). Biologische Waarderingskaart, versie 2. Kaartbladen Rapport en digitaal bestand.inbo.r Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel. D/2006/3241/265 INBO.R ISSN: Druk: Managementondersteunende Diensten van de Vlaamse overheid Foto cover: Grootloon, dorp en omgeving Eddy Daniels (c) RLH 2006, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek

3 Biologische Waarderingskaart Versie 2 Toelichting bij de kaartbladen Ameeuw, G., Berten, R. & Paelinckx, D. INBO.R

4 4 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 33-41

5 Inhoud Inhoud Achtergronden Herkomst kaartgegevens Terreinopname Figuur 3.1. Oppervlaktepercentage per herkomst Aanduiding van gebieden met belangrijke fauna-elementen Opmerkingen i.v.m. de gehanteerde karteringseenheden, evaluatie en het attribuutveld info Digitaal bestand Metadata Digitalisatie, controle Analoge documenten Referenties Figuren in bijlage Figuur 1.1. Administratieve situering...25 Figuur 2.1. Herkomst van de gegevens...26 Figuur 2.2. Spreiding van het veldwerk over de seizoenen...27 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen

6 6 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 33-41

7 1 Achtergronden De bij dit rapport horende digitale bestanden en/of plots geven de Biologische waarderingskaart (BWK), versie 2, voor de kaartbladen 33 en 41. De BWK is een uniforme inventarisatie en evaluatie van het gehele Vlaamse grondgebied aan de hand van een set karteringseenheden die staan voor vegetaties, grondgebruik en kleine landschapselementen (lijn- en puntvormige elementen) ( 5). Ook met de aanwezigheid van belangrijke fauna-elementen is rekening gehouden ( 4). Algemene achtergronden kunnen nagelezen worden in De Blust et al. (1985) of op Van de BWK bestaan er 2 versies. De versie 1 dateert uit de periode en geeft meer de algemene landschapsstructuur weer. De vernieuwde BWK, versie 2, tracht, in vergelijking met de versie 1, aan meer vereisten en noden te voldoen. Deze zijn o.a.: een grotere nauwkeurigheid en meer detaillering meer aandacht voor de kleine landschapselementen (o.a. in het agrarische en urbane milieu) het vermijden van ecologisch heterogene complexen meer aandacht voor de (soortenrijke cultuur)graslanden meer aandacht voor de bossen en voor de ondergroei van populierenbestanden en andere aanplanten inconsequenties wegwerken in de waardering en complexen beter naar hun ecologische waarden inschatten stelselmatige werkwijze en controleerbare criteria voor de fauna-afbakening De gebruiker kan de herkomst van de gegevens natrekken ( 2 en figuren 2.1 en 2.2). Hieruit blijkt of er voor een bepaald gebied of perceel veldwerk gebeurd is en zo ja wanneer. Een ervaren gebruiker kan hieruit conclusies trekken i.v.m. de nauwkeurigheid van een kartering (zo worden bijvoorbeeld bossen met voorjaarsflora best gekarteerd in de periode april begin mei, vele graslanden in de periode mei tot half juni, ). De administratieve situering van de kaartbladen wordt weergegeven in figuur 1.1. Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen

8 2 Herkomst kaartgegevens Tabel 2.1. Betekenis van, en verdere informatie over de codes in het attribuutveld herk (herkomst) Per polygoon enkel raadpleegbaar in de digitale bestanden 99 Veldwerk 1999 (1) door G. Ameeuw, R. Berten 00 Veldwerk 2000 (1) door G. Ameeuw, R. Berten 01 Veldwerk 2001 (2) door G. Ameeuw, R. Berten 02 tot 06 Correcties en aanvullend veldwerk door R. Berten Ex Voor de kartering werd op verschillende plaatsen een beroep gedaan op de medewerking en de informatie van een aantal externe vegetatie- en/of landschapsdeskundigen. E. Dupae, L. Gora, F. Janssens en H. Stulens leverden vegetatiegegevens. L Literatuur en databanken. Er werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens: Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen 2002 (landbouwgebruikspercelen) Vlaamse Landmaatschappij 2003 (landbouwgebruikspercelen) Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, 2001 (bosreferentielaag) Erkenning- en monitoringdossiers van erkende natuurreservaten Vlaamse landmaatschappij (VLM): ruilverkavelingplannen, structuurplannen en landschapsstudies uitgevoerd van de ruilverkavelingen te Brustem (1978), Halle-Booienhoven (1978), Heers (1981), Horpmaal (1982), Jesseren (1995), Jeuk (1976), Kolmont (1992), Melkwezer (1989), Mettekoven (1994), Neerwinden (1978), Rutten (1982), Velm (1976) en Widooie (1984) Limburgse Intercommunale voor Milieubeheer: wegbermvegetaties van een groot aantal gemeenten Regionaal Landschap Herk en Mombeek: regionaal natuurontwikkelingsplan (1995) Diverse Gemeentelijke natuurontwikkelingsplannen (GNOPs) werden geraadpleegd o De weergegeven kartering is gebaseerd op interpretatie van orthofoto s, eventueel aangevuld met ander kaartmateriaal. Orthofoto s en topografische kaarten: Opname Schaal Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, Orthofoto s zwartwit., digitale versie Basis voor de digitalisatie Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, Orthofoto s zwartwit., digitale versie Volledige controle van de digitalisatie Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, 2003 en Orthofoto s kleur, digitale versie Beperkt aantal controles Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, Topografische kaart van Vlaanderen en Brussel Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, Topografische kaart 1/10.000, kaartblokken 33 en Vliegschaal 1/ Vliegschaal 1/ (Brabant) 2003 (Limburg) Vliegschaal 1/ / / Ob Overname uit BWK kaartblad 33 versie 1, na kritische evaluatie via interpretatie van orthofoto s (Van Kerrebroeck 1985). Van kaartblad 41 werd nooit een versie 1 opgemaakt (ligt grotendeels in Wallonië) (1) met eventueel weergave van de maand (bvb 005 = mei 2000) of seizoen (v = voorjaar, z = zomer, n = najaar van het veldwerk) (2) In 2001 werd enkel nog in het voorjaar gekarteerd (april - begin mei). 8 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 33-41

9 Bij de veldkartering werden volgende topografische kaarten als basisdocument gebruikt: Topografische kaarten. Rasterversie van de topografische kaarten van Vlaanderen en Brussel uitgegeven tussen 1978 en /10.000, kaartbladen 33 en 41 Uitgave Schaal / Bij aanvragen wordt de BWK geplot op de topografische kaarten van de klassieke reeks (Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen 1996). Doordat deze topografische kaarten niet als basis gebruikt werden bij de digitalisatie, kunnen er afwijkingen van deze topografische ondergrond voorkomen. De ruimtelijke spreiding van de herkomst van de gegevens wordt weergegeven in figuur 2.1, deze van de spreiding over de seizoenen in figuur 2.2. Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen

10 3 Terreinopname In 1999, 2000 en in het voorjaar van 2001 werd het gehele gebied gekarteerd door G. Ameeuw en R. Berten. Grote delen werden gezamenlijk gekarteerd. G. Ameeuw nam daarbij het voortouw voor de kaartbladen 33/1, 33/2, 33/5, 33/8, 41/1, 41/2, 41/3 en 41/4, R. Berten voor de kaartbladen 33/3, 33/4, 33/6 en 33/7. In 2004, 2005 en 2006 werden een aantal controles uitgevoerd door R. Berten en werden de nodige verbeteringen aangebracht. Een belangrijk areaal van deze kaartbladen is enkel gebaseerd op interpretatie van orthofoto s. Het betreft overwegend intensief agrarische en urbane gebieden. Door de kritische evaluatie zal dit areaal doorgaans nauwkeuriger zijn dan de BWK, versie 1. De streefdoelen van BWK, versie 2 ( 1) zijn in dit areaal evenwel slechts ten dele gehaald. Nota: Het provinciedomein het Vinne te Zoutleeuw werd gekarteerd in Het gebied is oorspronkelijk een natuurlijk meer dat werd drooggelegd ten behoeve van populierenteelt. Toen het gebied gekarteerd werd betrof het dus voornamelijk populierenaanplanten, al dan niet met een ondergroei van riet, grote zeggenvegetaties, of elzen- of berkenopslag. Er waren tal van afwateringsgrachten en moeraszones die vaak een interessante vegetatie herbergden. Eind 2004 werd begonnen met het natuurinrichtingsproject om het natuurlijke meer te herstellen in zijn oorspronkelijke toestand. Dit ontwikkelt zich nu in de richting van open water met rietkragen, broekbossen, moerassige delen, natte hooilandjes, etc De kartering van deze BWK, versie 2 is dus achterhaald, maar kan als referentie van het vroegere grondgebruik aangewend worden. Hoewel een belangrijk deel van het veldwerk uitgevoerd is op een ogenblik dat de 2de reeks zwart-wit orthofoto s al gevlogen waren (zie 2) waren deze nog niet voor ons beschikbaar. Praktisch alle veldwerk werd bijgevolg uitgevoerd met de eerste reeks orthofoto s en ook alle digitalisaties. Hierdoor was het niet mogelijk eventuele veranderingen die bleken uit die 2de orthofotoreeks expliciet op terrein na te trekken (ze werden mogelijk wel gedetecteerd, maar een aantal werden pas opgemerkt tijdens de controles van de digitale bestanden). Globaal gezien is er aan de kaartbladen 33 een inspanning geleverd vergelijkbaar met 4 voltijdse persoonsjaren. Hierbij zijn de doelstellingen van de versie 2 ten dele gehaald en is de detailgraad groter dan deze van de eerder gepubliceerde kaarten van de versie 2. Anderzijds zijn recentere BWK-karteringen nog meer gedetailleerd en meer nauwkeurig en is daarbij het areaal op basis van louter orthofotointerpretatie beperkter. 10 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 33-41

11 oppervlaktepercentage update ( ) herkomst externe gegevens literatuur orthofoto BWK, versie 1 Figuur 3.1. Oppervlaktepercentage per herkomst Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen

12 4 Aanduiding van gebieden met belangrijke faunaelementen Een aantal gebieden krijgen op de kaarten een specifieke rode arcering omwille van de aanwezigheid van bepaalde faunaelementen. Bij de afbakening van deze gebieden hielden we zowel rekening met Rode-Lijstsoorten als met die soorten die vermeld staan op de bijlagen van de Europese Vogelrichtlijn of Habitatrichtlijn. Bij de Rode-Lijstsoorten houden we enkel rekening met de categorieën: Met uitsterven bedreigd, Bedreigd en Kwetsbaar. We maakten hierbij gebruik van de gepubliceerde Rode Lijsten van zoogdieren (Criel et al. 1994), amfibieën en reptielen (Bauwens & Claus 1996), vissen en rondbekken (Vandelannoote & Coeck 1998), vlinders (Maes & Van Dyck 1999), sprinkhanen en krekels (Decleer et al. 2000), broedvogels (Devos et al. 2004) en de herziene Rode Lijst van de libellen (De Knijf 2006). Een bepaald gebied krijgt een rode arcering omdat er of meestal verschillende Rode-Lijstsoorten samen voorkomen, of een soort er in hoge aantallen of dichtheden aanwezig is, of het gebied op Vlaamse schaal belangrijk is voor een bepaalde soort. Voor de das en de hamster werden de kerngebieden afgebakend en die locaties waar er concentraties van burchten voorkomen. Ook de aanpalende belangrijkste foerageergebieden werden mee opgenomen in de afbakening. Voor de akkervogels als geelgors, grauwe gors en veldleeuwerik werden eveneens de kerngebieden mee opgenomen. Veelal kwamen die gebieden ook overeen met die van de hamster. Voor de broedvogels baseren we ons op de soortterritoria zoals die verzameld werden in het kader van het atlasproject gedurende de periode (Vermeersch et al. 2004). Voor die gebieden waarvan geen soortterritoria bekend zijn, hielden we rekening met bijkomende informatie. Bij vogels wordt er ook rekening gehouden met overwinterende watervogels. Als norm voor Vlaanderen stellen wij voor om, in overeenstemming met Kuijken (1984), de 5%- norm van het in Vlaanderen overwinterend aantal per soort te hanteren. Deze 5% werd bepaald op het wintermaximum per soort zoals die soort vanaf de winter tot en met de winter in Vlaanderen voorkwam. De gegevens van vissen werden bekomen door het raadplegen van verschillende literatuurbronnen. Van verschillende andere faunagroepen bestaat er nog geen Rode Lijst of waren de verspreidingsgegevens niet beschikbaar op kilometerhokniveau. Bij de afbakening van de faunagebieden wordt er met die groepen in regel géén rekening gehouden. Voor de kaartbladen 33 zijn de gegevens afkomstig van de verspreidingsgegevens zoals ze in de diverse databanken zijn opgenomen (Tabel 4.1), de hierboven aangehaalde andere bronnen, aangevuld met eigen veldwaarnemingen. Bijkomende gegevens van amfibieën werden ontvangen van de Vlaamse Hamsterwerkgroep. De vertaling van deze gegevens in een gebiedsafbakening werd uitgevoerd door Robin Guelinckx en Geert De Knijf. De fauna-afbakening bestaat uit een afzonderlijk digitaal bestand, dat steeds in combinatie dient gebruikt te worden met het eigenlijke BWK-bestand van karteringseenheden en waardering. 12 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 33-41

13 Tabel 4.1. Herkomst faunagegevens Diergroep Databank Contactpersoon Amfibieën en reptielen INBO en Hyla Natuurpunt Dirk Bauwens & Robert Jooris Broedvogels Broedvogelatlas (INBO) Glenn Vermeersch Watervogels Watervogeltellingen (INBO) Koen Devos Libellen Libellenwerkgroep Gomphus Geert De Knijf Sprinkhanen Sprinkhanenwerkgroep Saltabel Kris Decleer Vlinders Vlaamse Vlinderwerkgroep Dirk Maes Zoogdieren Zoogdierenwerkgroep Natuurpunt & JNM en Dassenwerkgroep LIKONA Goedele Verbeylen Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen

14 5 Opmerkingen i.v.m. de gehanteerde karteringseenheden, evaluatie en het attribuutveld info De karteringseenheden en het toekennen van de waardering worden uitgebreid beschreven in de Algemene verklarende tekst (De Blust et al. 1985). Via (via kenniscentrum, biotopen, bwk) is meer informatie te vinden en is een overzichtslijst van alle karteringseenheden beschikbaar. Specifieke, eventueel van bovenstaande referenties licht afwijkende aspecten voor de kaartbladen 33 en 41 worden hier verder toegelicht. Plassen, vijvers en grachten ae: sommige waterpartijen werden aangeduid op basis van orthofotointerpretatie. Het gaat hier vooral om vijvers die in privaat ontoegankelijk gebied gelegen zijn. Ze werden als aer (biologisch waardevol) gekarteerd als uit de vorm of uit vergelijking met oude kaarten blijkt dat het hoogstwaarschijnlijk relatief recente plassen betreft. In alle andere gevallen kregen ze ae (biologisch zeer waardevol) als typering. In beide gevallen kunnen ze in realiteit zwak of juist heel goed ontwikkeld zijn, zodat een te hoge of een te lage waardering niet uit te sluiten is. Ook bij terreininventarisaties is het onderscheid tussen ae en aer niet altijd juist te bepalen. Het voorkomen ervan op oudere topografische kaarten kan hierbij doorslaggevend zijn. Grachten worden in principe niet gekarteerd, tenzij er een interessante vegetatie aanwezig is. Dit is echter niet stelselmatig gebeurd. Waar wel waardevolle vegetaties opgemerkt zijn is dit terug te vinden als k(ae). Niet gekarteerd (ng) Wanneer bij gebrek aan eigen veldwerk of andere gegevens de interpretatie enkel op basis van luchtfoto s gebeurt én de weergegeven kartering een hoge graad van waarschijnlijkheid heeft dan wordt de karteringseenheid ng niet toegevoegd. Is er meer twijfel over de interpretatie of is de interpretatie onvolledig dan wordt in het attribuutveld eenh1 ng vermeld. Met de beschikbare middelen wordt er dan toch getracht een typologie toe te kennen, die dan mogelijk de aanwezig natuurwaarden onderschat. Eenzelfde werkwijze gebeurt er voor (grotere) ontoegankelijke gebieden, waar de weergegeven typologie dan wel gebaseerd is op waarnemingen vanaf de rand van het gebied. De kartering is dan wel zeker, maar mogelijk onvolledig. Akkers bl*: ondermeer te Kortessem (Kukkelberg), te Ransberg (erkend natuurreservaat Heibos) en te Gelinden (erkend natuurreservaat Overbroek) werd bl* gekarteerd omwille van het voorkomen van zeldzame akkerkruiden. Ondermeer gele ganzebloem, blauw walstro, akkermelkdistel, duist, herik, grove varkenskers, muizenstaart, wilde cichorei, grote klaproos, werden er aangetroffen. Cultuurgraslanden Vaak werden graslanden in bebouwde zones aangeduid als hp via orthofoto interpretatie en/of via raadpleging van het bestand van de landbouwgebruikspercelen (terug te vinden in het attribuutveld herk ). Deze kunnen in realiteit evenwel soortenrijk zijn, zodat een onderwaardering niet uitgesloten is. De karteringseenheid hpr staat normaliter voor weilanden met veel sloten en/of microreliëf. In eerste instantie was deze karteringseenheid voorzien voor de polders en de grote valleien. In de leemstreek, en bijgevolg ook op de kaartbladen 33 en 41, waar vrij regelmatig een glooiend landschap voorkomt, kunnen de daar voorkomende graslanden gelegen zijn op (steile) hellingen. Ook deze graslanden krijgen de karteringseenheid hpr (al dan niet + kt omwille van de aanwezigheid van graften). In het attribuutveld info wordt hellingsgrasland stelselmatig vermeld. 14 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 33-41

15 De eenheid hpr* wordt gebruikt voor de botanisch uitgesproken waardevolle graslanden die het aspect hebben van een hpr (zowel in valleien als op hellingen). De eenheid hx staat voor graslanden die opnieuw ingezaaid of genivelleerd werden. Het gaat om monotone raaigraslanden, vaak met een sterke bemestingsdruk. Het kunnen tijdelijke graslanden zijn en gezien het wisselgebruik in combinatie met akkers worden ze vaak als hx + bl of bl + hx gekarteerd. Halfnatuurlijke graslanden ha: op deze kaartbladen zijn vegetaties van voedselarme gronden zeer zeldzaam (zie ook onder heidegemeenschappen). Het betreft hier struisgrasvegetaties. Zelden zijn ze goed ontwikkeld met ondermeer liggende vleugeltjesbloem, schapezuring, veelbloemige veldbies, struikhei, brem, pijpenstro, tormentil en blauwe bosbes (struisgras gazon te Ransberg). Elders is het aantal typische soorten van dit graslandtype beperkter en komt bvb. enkel tormentil voor, naast soorten met een veel ruimer voorkomen zoals gewoon struisgras, duizendblad, biggekruid en veldzuring (grasland ten noorden van het domein Het Vinne ). Struisgraslanden met enkel nog die soorten met een ruimer voorkomen worden als zwak ontwikkeld (ha-) aangeduid (bvb. een holle weg te Geetbets). hc*: soortenrijke dottergraslanden, rijk aan zeggensoorten (tweerijïge zegge, blaaszegge, blonde zegge, zwarte zegge, elzenzegge, hazezegge, scherpe zegge, moeraszegge en ruige zegge) en/of orchideeën (o.a. gevlekte, vleeskleurige en brede orchis). Ze komen op een drietal plaatsen voor. Men treft ze hier meestal aan samen met fragmenten van het moerasspireaverbond hf*. Soms zijn gradiënten naar mesofiel hooiland aanwezig (zie onder hu). hf: moerasspirearuigten met moesdistel (hfc) zijn karakteristiek voor de valleien van de leemstreek. De meeste groeiplaatsen van moerasspirearuigte al dan niet met moesdistel - situeren zich in het oosten van het kaartblad in de bekkens van de Herk en de Mombeek. Occasioneel komt er ook poelruit (hft) in voor. hk: echte kalkgraslanden komen in het studiegebied niet voor. Er werden wel kalkrijke vegetaties aangetroffen op twee historische grafheuvels (tumuli) te Koninksem en te Herstappe die als kt(hk) aangeduid worden. Aanwezige kalkminnende soorten zijn grote tijm, zachte haver, smal fakkelgras, ruige weegbree, duifkruid, gevinde kortsteel en geel walstro. Graslanden met kalkminnende planten komen regelmatig op deze kaartbladen voor, maar dan ingebed in soorten van mesofiele hooilanden (zoals glanshaver en margriet), waardoor ze gekarteerd werden als hu of hu* zoals in Overbroek (zie verder). hm: te Wommersom en te Walsbergen (Vlaams natuurreservaat) komen er blauwgraslanden voor. Te Walsbergen betreft het een soortenrijk vochtig grasland met onder meer grote ratelaar, egelboterbloem, reukgras, biezenknoppen, koekoeksbloem, grasmuur, wolfspoot, moeraswalstro, kruipend zenegroen, kale jonker, moerasrolklaver, veldrus, wilde bertram, tweerijige zegge, zeegroene zegge, zwarte zegge, blauwe zegge en blauwe knoop. Een orchideeëngrasland binnen het kasteeldomein van Kleine Bergen te Wommersom (kaartblad 33-2) werd gedurende de karteerperiode gescheurd tot akkerland (mei 1999). Het bevatte gevlekte orchis, blauwe zegge, koekoeksbloem, kruipend zenegroen, blauwe knoop, veldrus, egelboterbloem, kale jonker, reukgras, kamgras, etc Een aantal van deze planten zijn in een gracht gespaard gebleven. Ten noorden van het domein Het Vinne komt ook een klein perceel (erkend natuurreservaat) voor dat gekarteerd werd als ms + hmo + mr. Er werden diverse zeggesoorten aangetroffen naast veldrus, moerasrolklaver, veenwortel, waternavel, pitrus, engelwortel, tormentil en veenmossen. hu: natte tot droge glanshavervegetaties. Op mergel en lössgronden en op droge plaatsen (bijvoorbeeld aan holle wegen) groeien er vaak kalkminnende soorten als gewone agrimonie, wilde marjolein, grote Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen

16 tijm, donderkruid en geel walstro. Omdat deze soorten gemengd voorkomen met soorten van het glanshaververbond (zoals wilde peen, margriet, beemdkroon, kraailook, heggedoornzaad, fluitenkruid, dolle kervel, ) krijgen deze vegetaties de code hu. In het attribuutveld info wordt dan met kalkminnende soorten vermeld. Deze toevoeging kan zowel bij zeer goed ontwikkelde graslanden (hu*) voorkomen als bij doorsnee of zelfs zwak ontwikkelde vegetaties (hu, hu ) omdat die ontwikkelingsgraad bepaald wordt op basis van het geheel van de voorkomende soorten en het al dan niet domineren van de minder kritische soorten. Op enkele plaatsen (o.a. te Gors-Op-Leeuw) zijn er nat-droog gradiënten (zowel t.g.v. hellingen als door depressies in vlak grasland) met een afwisseling van mesofiel hooiland en dotterbloemhooiland (hu + hc). Dergelijke gradiëntrijke situaties zijn niet enkel soortenrijk, er kunnen ook bijzondere soorten in voorkomen. hu*: Goed ontwikkelde soortenrijke mesofiele hooilanden (natte tot droge glanshavervegetaties) zijn op een vijftal plaatsen aangetroffen, meestal in het oosten van het kaartblad. Men vindt er onder meer harige ratelaar, kattendoorn, gevlekte orchis, gulden sleutelbloem, kleine bevernel, goudhaver, gevinde kortsteel, hokjespeul, bruine orchis en ruig hertshooi. De gebieden hebben over het algemeen de status van natuurreservaat. Voorbeelden zijn de graslanden van Zammelen en van Overbroek (Gelinden). In holle wegen in de buurt vindt men ook zuurbes en klavervreter terug. Populieren- en andere loofhoutaanplanten Populieren- en andere loofhoutaanplanten kunnen sterk uiteenlopen in sluitingsgraad, waarbij de grens tussen open populierenaanplanten en open vegetaties (bvb. grasland) met populierenrijen of verspreide populieren niet eenduidig vooraf gedefinieerd is. Tevens kan die sluitingsgraad variabel in de tijd zijn. Die sluitingsgraad kan op terrein ook anders geïnterpreteerd worden (bvb. mede door de plaats waar de vaststellingen gedaan worden) dan wanneer die interpretatie gebeurt met orthofoto s. Globaal gezien dient gesteld dat het detailniveau en de nauwkeurigheid van de kartering van vele populierenaanplanten en andere loofhoutaanplanten voor deze kaartbladen slechts ten dele de vereisten van de BWK, versie 2 halen. Voor toepassingen op perceelniveau is het daarom, vooral voor grotere kaartvlakken, aan te bevelen op zijn minst de weergegeven kartering te vergelijken met de verschillende orthofotoreeksen. In algemene lijnen is het kaartbeeld op de kaartbladen 33 op onderstaande wijze tot stand gekomen: in combinatie met als grasland beheerde vegetaties (meestal begraasde graslanden) wordt bij veldwerk steeds het graslandtype aangeduid. Bij een hoge sluitingsgraad (ofwel op terrein vastgesteld ofwel achteraf via orthofoto bepaald en dus mogelijk achteraf gewijzigd) leidt dit tot een kartering zoals lh/hp of n/hp. Hierbij is het onbelangrijk of de bomen nu in rijen staan of niet. Voor graslanden met verspreide bomen(rijen) blijft bvb. hp + kbp weerhouden wordt de ondergroei niet (meer) beheerd als grasland dan wordt geput uit de eenheden lhi, lhb, lsi, lsb, n of wordt de onderliggende vegetatie weergegeven (bvb. lh/hf). De sluitingsgraad kan hierbij sterk variëren (veelal dicht maar mogelijk ook open of met kleine tot grotere open plekken) In beide gevallen is in de controlefase van de digitale bestanden m.b.v. de zwart-wit orthofoto s (Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen 2000) een correctie doorgevoerd voor open vegetaties door de toevoeging jonge aanplant in het attribuutveld info, ook al betreft het veldwerk. Vaak betreft het hier (tijdelijke) kapvlakten (al dan niet terug beplant). De momenteel geldende afspraak dat heel recente populierenaanplanten in grasland, moeras,...dan gekarteerd worden als h + pop, m. + pop,..is hier dus niet altijd toegepast. Anderzijds kan deze laatste notatie ook staan voor (deels) grotere bomen. 16 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 33-41

17 Dikwijls worden er (delen van) aanplanten gekapt waardoor er open plekken ontstaan. Doorgaans worden de gekapte bomen vervangen door nieuwe jonge boompjes. Zulk bestand wordt weergegeven als se met in het attribuutveld info gekapte lh. Een afwijkende karteringseenheid is de code lh* en ls*. Deze worden gebruikt om de aanwezigheid van maretak aan te duiden, wat ook stelselmatig in het attribuutveld info vermeld wordt. lh/qa, lh/va, lh/qs, lh/vn, n/qa: in een aantal gevallen bevat de ondergroei van aanplanten een opvallende voorjaarsflora zonder dat er sprake is van een streekeigen loofbos in de ondergroei (dus geen of weinig of slechts jonge elzen, eiken, essen,...). Mogelijk ontbreekt zelfs een struik- of tweede boomlaag. In dergelijke gevallen wordt toch de kartering lh/qa, lh/va of n/qa weerhouden met vermelding in het attribuutveld info kruidlaag qa of kruidlaag va. Eenzelfde redenering geldt voor lh/qs en lh/vn, zij het dat daar het bepalen van een typische kruidlaag niet altijd evident is. Heidegemeenschappen cg, cv: op deze kaartbladen zijn vegetaties van voedselarme gronden logischerwijze zeer zeldzaam (zie ook onder ha). Struikheidevegetaties zijn slechts op een tweetal plaatsen gekarteerd en dan als zwak ontwikkeld (cg-) in combinatie struweel (Nieuwenhoven) of als schaarse ondergroei in bos (te Dries op kaartblad 33-1). Vegetaties gedomineerd door blauwe bosbes (cv) komen in de bossen bij Nieuwenhoven voor. In de omgeving van Ransberg en Herrebeken groeien hier en daar ook nog soorten als pilzegge, struikhei en blauwe bosbes, maar door het zeer beperkt aantal werd de vegetatie niet als heide gekarteerd. cp: begroeiingen van adelaarsvaren, hoewel iets frequenter, zijn eveneens zeldzaam in de streek en worden aangetroffen in aanplanten, op een talud en in holle wegen, zoals bijvoorbeeld te Kozen Deze begroeiingen kunnen wijzen op voormalige heide of op schrale bostypes. In zijn geheel is de oppervlakte aan heidegemeenschappen zeer klein. Toch wijzen een aantal plaatsnamen, zoals Heide, Heiderbos of Heibos erop dat er vroeger meer heide voorkwam. Struwelen sz: in vele holle wegen en aan spoorwegbermen werden de struwelen als sz gekarteerd. De meerderheid van de struiken zijn niet doornig (zoals vlier, kruidvlier, wilgensoorten, iep, eik, robinia, etc.). Als dit wel het geval was werden ze als sp aangegeven (meidoorn, sleedoorn, hondsroos, bramen ). sz*: in een aantal gevallen werden struwelen met bosrank aangeduid als sz*, met in het attribuutveld info de vermelding bosrank. Deze struwelen komen voor in holle wegen en op spoorwegbermen. De aanwezigheid van bosrank is evenwel niet stelselmatig genoteerd én leidt niet automatisch tot sz*. se/qa, se/qs, se/va: het betreft kapvlakten waarvan het oorspronkelijke bostype nog duidelijk herkenbaar is door de aanwezigheid van een uitgesproken kruidflora (zie ook onder populierenaanplanten) wat ook via het attribuutveld info benadrukt wordt door de vermelding met kruidlaag qa, kruidlaag qs of kruidlaag va. Bossen fa en fs: de weinige beukenbossen die voorkomen op de kaarbladen 33, bevinden zich alle in parkgebieden in het zuidoosten van het studiegebied, namelijk te Heks en te Bommershoven. Ze behoren bijna allemaal tot het zure beukenbostype. Ze zijn in de kruidlaag soortenarm en lokaal vaak verstoord door aanplantingen van naaldhoutsoorten zoals taxus, lork of spar. qa: ondermeer in de streek rond Sint- Truiden (kaartblad 33-6, Gingelom, Buvingen, Kerkom, en 41-2) komt naast de gebruikelijke voorjaarsflora (zoals bosanemoon, muskuskruid, speenkruid, Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen

18 maarts viooltje, eenbes, slanke sleutelbloem, look-zonder-look, ) ook wilde narcis voor. De wilde narcis is een oude bosplant die typisch is voor de lichtrijke loofbossen en bosranden van de leemstreek. Soms herbergen de graslanden, hoogstamboomgaarden, holle wegen of taluds rond deze bossen eveneens wilde narcis. qb: het oligotrofe eikenberkenbos komt weinig voor op leemgronden. Doorgaans is dit bostype karakteristiek voor de zandige bodems van de Kempen ten noorden van de Demer. In Haspengouw zijn ze sporadisch aanwezig op zandige koppen. Ze zijn aangetroffen te Rukkelingen Loon (park Jadoulhoeve) en in het provinciaal domein van Nieuwenhoven. vc: het Mierhoopbos te Kozen is gekarteerd als elzen-essenbos van bronnen en bronbeken samen met alluviaal essenolmenbos (va). Het bos bevindt zich aan de Raasbeek en bevat soorten als zwarte els, bittere veldkers, pinksterbloem, echte valeriaan, ijle zegge, wilde narcis, vf: vf vormt een overgangstype tussen qa en va. Enkel in de vallei van de Mombeek te Haren en te Zammelen komt op een steile helling vochtig elzeneikenbos voor. Naast zwarte els groeit er gewone es, esdoorn, hop, aalbes en iep. In de kruidlaag bloeien massaal speenkruid en daslook, naast zevenblad, kleine maagdenpalm, lookzonder-look, klimop, muskuskruid en maarts viooltje. Ook treft men er vaak aanplantingen aan van populier. vm: het mesotroof elzenbos met zeggen werd op een tiental plaatsen gekarteerd. Deze situeren zich in het oosten van het studiegebied. Deze biotopen liggen in de valleien van de Herk, de Mombeek of een van hun zijbeken. De soortensamenstelling wijkt sterk af van deze van de mesotrofe elzenbossen van de Kempen en is typisch voor de meer mesofiele natte bossen van de leemstreek. Buiten zwarte els en gewone es groeien er veel moerasplanten met soorten als koninginnekruid, ijle zegge, scherpe zegge, riet, kruipend zenegroen, gele lis, echte valeriaan, echte koekoeksbloem, Deze bossen komen voor op gronden met een permanent (zeer) hoge waterstand. Dikwijls vindt men in de ondergroei ook veel wilgen. Bepaalde elzenbossen zijn dan ook gekarteerd als vm + sf (vochtig wilgenstruweel op voedselrijke bodem). Boomgaarden De ondergroei van hoogstamboomgaarden werd in de mate van het mogelijke op terrein onderzocht, tenzij uit het attribuutveld herk blijkt dat de aanduiding ervan niet gebaseerd is op eigen veldwerk. Wanneer hierbij geen opvallende soortenrijkdom opgemerkt werd kreeg de boomgaard standaard kj (of kj* of kj-, zie verder) zonder verdere vermelding van het graslandtype in de ondergroei, wat dan als een hp-grasland beschouwd wordt. In enkele gevallen werd kj/hp gekarteerd. Is de ondergroei wel soortenrijk dan komt dit tot uiting als kj/hp* (of in uitzonderlijke gevallen een ander graslandtype). Soms werd er ook nog hp of hp* aan het complex toegevoegd wanneer grote delen niet door fruitbomen zijn ingenomen. kj*: goed ontwikkelde hoogstamboomgaarden met een aanzienlijke oppervlakte en/of met de aanwezigheid van maretak. De aanwezigheid van maretak werd stelselmatig vermeld in het attribuutveld info. kj-: deze karteringseenheid kan aangeven dat er ofwel (nog) slechts weinig hoogstamfruitbomen aanwezig zijn, door bijvoorbeeld ouderdom, storm of rooien. Ofwel ging het om recent aangeplante hoogstamboomgaarden, die nog niet goed ontwikkeld waren. Ook kan een boomgaard met middelstam als kj- gekarteerd zijn, hoewel deze doorgaans de vermelding kl kregen. Parken kpk: kasteelparken werden zo volledig mogelijk onderzocht, behalve de strikt private delen of de onmiddellijke omgeving van het kasteel. Bij vrije toegang werden vijvers, graslanden, aanplanten, bosrelicten en bebouwing in detail weergegeven. Wanneer geen toelating werd verkregen werd gedigitaliseerd op basis van orthofoto s of werd het geheel aangeduid als complex van (zeer) waardevolle elementen op basis van 18 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 33-41

19 andere bronnen. Vijvers werden evenwel niet stelselmatig vermeld. kp: werd niet alleen voor parken s.s. gebruikt maar ook voor grotere tuinen met een parkachtig karakter. Parken, begraafplaatsen of groene zones met weinig bomen en weinig of geen andere natuurelementen werden als kp gekarteerd. Kleine landschapselementen Er werd gepoogd om zoveel mogelijk kleine landschapselementen aan te duiden op kaart. Indien deze deel uitmaakten van het gebruiksperceel werden ze meestal als complex gekarteerd. Bomenrijen en alleenstaande bomen werden als kb gekarteerd, meestal met soortaanduiding. Bermen en (kleinere) taluds langs wegen zijn evenwel niet, of niet stelselmatig gekarteerd. Enkel soortenrijke(re) bermen en wegbermtaluds die tijdens het karteren opgemerkt werden zijn aangeduid. kbp*: populierenrij met maretak. In het attribuutveld info wordt maretak stelselmatig vermeld. kh + kb of kh + kb: met dergelijke notatie wordt doorgaans een complex of mozaïek beschreven van deels houtkant, deels bomenrij(en) zodat een logische waardering complex van biologisch waardevolle en zeer waardevolle elementen is. In een aantal gevallen evenwel is de verwevenheid dermate (bvb. houtkant met erin een reeks duidelijk hogere bomen) dat een waardering als biologisch zeer waardevol van het geheel terecht is; in dergelijke gevallen vermeld het attribuutveld info ruimtelijk samenvallend. Zo mogelijk wordt dit evenwel vermeden door de dominante boomlaag mee op te nemen in de khnotatie (zo wordt een houtkant met inplant van een rij populieren een khp). kk: ingang ondergrondse mergelgroeve. Aan de Mergelkuilen te Vechmaal vindt men de enige mergel- en silexgrotten van het Scheldebekken. Op verschillende plaatsen zijn er toegangen tot het ondergronds mergelcomplex. Ten zuiden van Horpmaal (Heurnedelle) ligt een dolinelandschap. Beide bestaan uit depressies met taluds en struweel. Ze zijn gekarteerd als kt(sz) + kk. km: op de muren van de Hoogmolen (Lauw) groeit over grote oppervlakte een vegetatie met muurplanten zoals grote leeuwenbek en muurvaren. kq/ae: waterkerskwekerij (stelselmatig vermeld in het attribuutveld info ). In de valleien van de Jeker en de Herk wordt op verschillende plaatsen in kleine vijvertjes waterkers gekweekt. Daarvoor wordt stromend rivierwater aangewend. Vele van deze kwekerijen zijn evenwel niet meer in gebruik en verwilderd, maar toch nog te herkennen. Vaak herbergen ze een interessante moeras- of watervegetatie met grote zeggenvegetaties, beekpunge, moerasvergeet-mij-nietjes, moerasspirea, mannagras, munt, lisdodde, waterweegbree, etc. Is de voormalige waterkerskwekerij niet meer als dusdanig te herkennen dan komt dit niet meer tot uiting in de karteringseenheden, maar is in het attribuutveld info wel vermeld als oude waterkerskwekerij. kt*: is o.a. gebruikt voor een talud met een landschappelijk mooie en soortenrijke vegetatie aan de Sigersveldbeek te Sint- Lambrechts-Herk, met verschillende soorten bomen en struiken, al dan niet geknot. De talud ligt aan een moerasspirearuigte. kw: de holle wegen zijn zoveel mogelijk in detail onderzocht. De aanwezige vegetatie wordt na kw aangeduid. De holle wegen met grazige bermen bevatten vaak kalkminnende planten en worden dan gekarteerd als kw(hu) met in het attribuutveld info hu met kalkminnende soorten. De meeste struwelen in de holle wegen worden als sz aangegeven omdat doornige struiksoorten ontbreken of schaars zijn. De code sp wordt op deze kaartbladen enkel gebruikt voor struwelen waar doornige struiken (exclusief braam) abundant tot dominant zijn. kw*: soortenrijke holle wegen met vegetaties in de bos-, struweel- en graslandsfeer met kalkminnende soorten Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen

20 Naaldhoutaanplanten De karteringseenheden pms en ppms staan volgens de De Blust et al. (1985) voor naaldhoutaanplanten met een ondergroei van lage struiken (bramen, varens, brem, heide). Deze eenheid werd echter ruimer geïnterpreteerd en eveneens gebruikt voor naaldhoutaanplanten met een jonge, lage struiklaag van o.a. sporkehout, Amerikaanse vogelkers en lijsterbes (elders doorgaans gekarteerd als pmb of ppmb). Loofhoutaanplanten Zeer jonge aanplanten op grasland zijn gekarteerd als graslandtype + boomsymbool. Jonge loofhoutaanplanten zijn als n gekarteerd. In een aantal gevallen werd in het attribuutveld info de informatie jonge aanplant genoteerd,. Wanneer de ondergroei van een aanplant (nog) een graslandaspect had, werd dit met een /- verhouding weergegeven. Bebouwing Ook in dorpscentra en in het verstedelijkte gebied werden de open ruimten zoveel mogelijk gekarteerd, met uitzondering van ontoegankelijke delen. Er werd ook aandacht besteed aan de aanwezigheid van kleine landschapselementen en hoogstamboomgaarden rond boerderijen. Dergelijke percelen werden dan gekarteerd als ur +kb, kj of kh en kregen een gemengde waardering. In de mate van het mogelijke werden de boomgaarden bij de digitalisatie afzonderlijk aangeduid. Het attribuutveld info Dit attribuutveld bevat zowel vooraf gecodeerde als vrij bepaalde formuleringen van de karteerders. In bovenstaande tekst wordt vaak de vermeldingen in dit attribuutveld nader toegelicht. Wanneer hp- en hx-graslanden palen aan een rivier met een goede structuur of een goede waterkwaliteit wordt dit stelselmatig vermeld (hpriv, hxriv, riv). Dit is ook zo stelselmatig mogelijk gebeurd voor akkers, andere graslandtypen en andere karteringseenheden (m.u.v. urbane en industriële gebieden). Verder wordt onder het attribuutveld info vermeld: verantwoording voor een afwijkende biologische waardering (vb z < ) verduidelijking van, of uitleg over een karteringseenheid of een zgn. /- verhoudingen (attribuutvelden v1, v2, v3) toevoeging van een kensoort zoals bosrank, maretak, vaak ter verduidelijking van de toekenning van het symbool voor een goede ontwikkeling (bvb. kbp*) verduidelijking van herkomst vroegere toestand als het een wijziging betreft waarvan de vroegere situatie gedocumenteerd is Sportvelden werden systematisch gekarteerd als hx + uv, tenzij een meer waardevol graslandtype werd opgemerkt (vb. hp* + uv). Ook andere graslanden met een recreatief karakter (speel- en ligweiden, ) kregen de kartering van het betreffende graslandtype + uv. Weekendhuisjes werden aangeduid als uv, met eventuele vermelding van vijver (ae), aanplanten of soort bomen. 20 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 33-41

21 6 Digitaal bestand 6.1 Metadata Gelieve de metadatabank GIS-Vlaanderen te raadplegen via web.gisvlaanderen.be. 6.2 Digitalisatie, controle BWK G. Ameeuw, R. Berten, G. Van Dam, VLM, D. Paelinckx Faunistisch belangrijke R. Guelinckx, G. De gebieden Knijf Topologie, technische C. Wils controle 7 Analoge documenten Van de kaartbladen 33 en 41 zijn geen gepubliceerde kaarten beschikbaar. Via bwk@inbo.be kunnen wel, tegen betaling en met mogelijk lange wachttijden, plots aangevraagd worden. Vooral in kleinschalig gekarteerde gebieden kan het moeilijk zijn op deze plots de inhoud bij de juiste polygonen te plaatsen. Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek kan hiervoor niet verantwoordelijk gesteld worden. Distributie-eenheid 1/10000 Noord en 1/10000 Zuid (verdeling zoals de Topografische kaarten NGI, numerieke reeks). Prijsinformatie 3,0 per plot (auteursrechten topografische ondergrond inclusief). 24 per set, areaal 1/ kaarten van het NGI (16 plots). Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen

22 22 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 33-41

23 8 Referenties Bauwens, D. & Claus, K., Verspreiding van amfibieën en reptielen in Vlaanderen. De Wielewaal, Turnhout. 192 pp. Criel, D., Lefèvre, A., Van Den Berge, K., Van Gompel, J. & Verhagen, R., Rode lijst van de zoogdieren van Vlaanderen. AMINAL. 79 pp. De Blust, G., Froment, A., Kuijken, E., Nef., L. & Verheyen, R., Biologische waarderingskaart van België. Algemene Verklarende Tekst. Ministerie van Volksgezondheid en van het Gezin. Instituut voor Hygiëne en Epidemiologie, Brussel. 98 pp. De Knijf G De Rode Lijst van de libellen in Vlaanderen. In: De Knijf G., Anselin A., Goffart P. & Tailly M. (eds.), De Libellen van België: verspreiding evolutie habitats. Libellenwerkgroep Gomphus i.s.m. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel Decleer, K., Devriese, H., Hofmans, K., Lock, K., Barenburg, B. & Maes, D., Voorlopige atlas en "rode lijst" van de sprinkhanen en krekels van België (insecta, orthoptera). Atlas et "liste rouge" provisoire des sauterelles, grillons et criquets de Belgique (insecta, orthoptera). Instituut voor Natuurbehoud, Brussel. 75 pp. Devos K., Anselin, A. & Vermeersch G., Een nieuwe Rode Lijst van de broedvogels in Vlaanderen (versie 2004). In: Vermeersch G., Anselin A., Devos K., Herremans M., Stevens J., Gabriëls J. & Van Der Krieken B., Atlas van de Vlaamse broedvogels Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 23, Brussel. p Kuijken, E Waterrijke gebieden. Situering en evaluatie met nadruk op de ornithologische betekenis. In: Water voor Groen. Vierde Wetenschappelijk Congres voor Groenvoorziening. Brussel. p Maes, D. & Van Dyck, H., Dagvlinders in Vlaanderen: ecologie, verspreiding en behoud. Stichting Leefmilieu i.s.m. Instituut voor Natuurbehoud en Vlaamse Vlinderwerkgroep, Brussel. 480 pp. Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, Topografische Kaart. Rasterversie van de topografische kaarten van Vlaanderen en Brussel uitgegeven tussen 1978 en 1993 op schaal 1/10000 door het Nationaal Geografisch Instituut. CD-ROM s Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, Orthofoto s zwart-wit. Digitale zwart-wit orthofoto s van Vlaanderen en Brussel, opname en vliegschaal 1/43.000, NGI. CD- ROM. Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, Rasterversie orthofoto s zwart-wit. Digitale zwart-wit orthofoto s van Vlaanderen en Brussel, opname en vliegschaal 1/52.000, NGI. CD-ROM. Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, Bosreferentielaag van Vlaanderen. Aminal, afdeling Bos & Groen. CD-ROM. Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, Topografische Kaart 1/10.000, raster. Rasterversie in pseudo-kleur van de topografische kaarten van Vlaanderen en Brussel aangemaakt tussen 1991 en 2001 op schaal 1/10000 door het Nationaal Geografisch Instituut. CD-ROM s Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, Landbouwgebruikspercelen. VLM afdeling Mestbank. CD-ROM. Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen

24 Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, Orthofoto s, middenschalig, kleur, provincie Vlaams-Brabant, opname CD-ROM. Ondersteunend Centrum GIS Vlaanderen, Orthofoto s, middenschalig, kleur, provincie Limburg, opname CD-ROM. Vandelannoote, A. & Coeck, J., Rode Lijst van de inheemse en ingeburgerde zoet- en brakwatervissen en van de rondbekken in Vlaanderen. In Vandelannoote, A. et al Atlas van de Vlaamse beek- en riviervissen. WEL vzw, Antwerpen. p Van Kerrebroeck, K., Biologische Waarderingskaart van België. Instituut voor Hygiëne en Epidemiologie. Coördinatiecentrum van de Biologische Waarderingskaart, Brussel. 47 pp. + 8 kaarten. Vermeersch, G., Anselin, A., Devos, K., Herremans, M., Stevens, J., Gabriëls, J., Van Der Krieken, B., Symens, P., Atlas van de Vlaamse Broedvogels. Instituut voor Natuurbehoud en Natuurpunt vzw i.s.m. Likona, JNM, Ankona en provincie West-Vlaanderen, Brussel. 496 pp. Vlaamse Landmaatschappij, Landbouwgebruikspercelen. Digitaal bestand VLM, afdeling Mestbank. 24 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 33-41

25 9 Figuren in bijlage Figuur 1.1. Administratieve situering Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen

26 Figuur 2.1. Herkomst van de gegevens 26 Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 33-41

27 Figuur 2.2. Spreiding van het veldwerk over de seizoenen Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen