De Gedragsobservatieschaal voor de Intramurale Psychogeriatrie (GIP) en de klinische diagnose; een vergelijking met de BOP en NOSIE-30

Transcriptie

1 De Gedragsobservatieschaal voor de Intramurale Psychogeriatrie (GIP) en de klinische diagnose; een vergelijking met de BOP en NOSIE-30 de fonghe, M.G. Kat, W.P.T.J. Rottier en R. de Reus* Samenvatting Met stapsgewijze discriminantanalyse is nagegaan wat de bijdrage is van de verpleegkundige observatieschaal GIP aan het verklaren van de variantie in diagnostische classificatie gebaseerd op de DSM-III-R onderverdeeld in vier hoofdgroepen. De GIP werd vergeleken met de reeds langer bestaande BOP en NOSIE-30 op een opname-afdeling voor ouderen van een psychiatrisch ziekenhuis. Indeling volgens de GIP kwam sterk overeen met de klinische diagnose. Tweehonderd en tien patiënten met een dementiesyndroom, een andere psycho-organische stoornis, schizofrenie of stemmingsstoornis werden over het geheel genomen in 85,7% van de gevallen juist geclassificeerd, tegenover 74,3% en 72,8% met de BOP en NOSIE-30. Tevens was er een significante en redelijk exclusieve samenhang tussen de GIP-subschalen en de ernst van dementie en depressie volgens het oordeel van de behandelend arts. De oorspronkelijke psychiatrische GIP-normen die gebaseerd zijn op een chronische-patiëntenpopulatie, worden echter als ontoereikend beoordeeld voor het beschrijven van nieuw opgenomen gerontopsychiatrische patiënten. Summary: The Duth Behaviour Rating scale for Psychogeriatric Inpatients (GIF) and clinical diagnosis: a comparison with the BOP and NOSIE-30. Using a stepwise disctiminant analysis we examined the Dutch observational ward behaviour scale GIP in relation to DSM-III-R dassification. The GIP was compared to older rating-scales like the BOP and NOSIE-30 in a psychiatric observation clinic for the elderly. Nurses' observations based on the GIP are highly related to clinical diagnosis. Two hundred and ten patients with a dementia syndrome, other organic mental disorders, schizofrenia or mood disorders are correctly classified in 85,7% of the cases, con"- pared to 74,3% and 72,8% with the BOP and NOSIE-30. GIP subscales were also significantly and exclusively correlated with severity of dementia and depression. However, the original GIP norms, based on observation in a chronic psychiatric population, are inadequate for the description of newly admitted elderly psychiatric patients. Trefwoorden: dementie, gerontopsychiatrie, ouderen, GIP, BOP, NOSIE-30, discriminantanalyse, normen. Tijdschr Gerontol Geriatr 1995; 26:24-9 * Resp. Neuropsycholoog, psychiater, verpleeghuisarts en psychiater Psychiatrisch Centrum Vogelenzang Ben nebroek Inleiding Multidisciplinaire diagnostiek bij gedragsstoornissen van ouderen is een belangrijke functie van een geriatrische opname-afdeling van het algemeen psychiatrisch ziekenhuis (GAPZ). Sommige symptomen of gedragsproblemen zijn min of meer kenmerkend voor een psychiatrische stoornis, terwijl andere wijzen op een psycho-organisch beeld. Ook kunnen aspecifieke symptomen optreden, zoals een sombere stemming, die voorkomen bij meerdere syndromen. De diagnostiek richt zich op het vinden van samenhang in de veelheid aan symptomen, zodat adequaat behandeld en verwezen kan worden. In het klinisch onderzoek naar gedragsstoornissen bij ouderen worden onder andere observatieschalen toegepast. Deze meetinstrumenten zijn veelal ontwikkeld voor het gebruik door verpleegkundigen. Enkele voorbeelden hiervan zijn de Gedragsobservatieschaal voor de Intramurale Psychogeriatrie (GIP), de Beoordelingsschaal Oudere Patiënten (BOP) en de Nurses' Observation Scale for Inpatient Evaluation (NOSIE-30).1-3 Behalve voor een goede schatting van de ernst van bepaalde gedragsstoornissen, is het van belang te weten of het patroon van geobserveerde gedragingen samenhangt met de klinische diagnose. De mate waarin dit het geval is, bepaalt mede het onderscheidend vermogen van een observatieschaal. Deze relatie is onder meer onderzocht voor de veelvuldig toegepaste BOP.4 Beoordeling met de BOP-subschalen in een psychiatrische opnamekliniek voorspelde voor 71% van de patiënten correct de ontslagdiagnose.5 De nauwkeurigheid voor de categorie dementie was hierbij echter relatief laag (56% correct). Patiënten in somatische en psychogeriatrische verpleeghuizen konden zeer goed worden onderscheiden met behulp van discriminantanalyse in een grootschalig onderzoek waarbij afzonderlijke BOP-items werden gebruikt.' Hoe de in 1987 gepubliceerde GIP zich verhoudt tot de klinische diagnose is vooralsnog onduidelijk. Enkele validiteitsaspecten van de GIP zijn onderzocht in twee studies naar de samenhang met de Cognitieve Screeningstest,7 een korte psychologische test en de beoordelingsschalen BOP en NOSIE-30.' In beide onderzoeken zijn Tijdschr Gerontol Geriatr 1995;

2 geen diagnostische gegevens vermeld. Evaluatie van de samenhang met de klinische diagnose zou het onderscheidend vermogen en daarmee de waarde van de GIF als diagnostisch instrument, nader kunnen onderbouwen. De GIF is oorspronkelijk onderzocht in psychogeriatrische verpleeghuizen en afdelingen voor langdurig verblijf van het psychiatrisch ziekenhuis.' De Commissie Testaangelegenheden Nederland van het Nederlands Instituut van Psychologen beoordeelde de normering als onvoldoende.9 Het is de vraag of de gedragsproblematiek van gerontopsychiatrische patiënten, die voor het eerst worden opgenomen, adequaat wordt beschreven met de bestaande normen voor de psychiatrie. Naar verwachting onderscheiden zij zich van een chronische verblijfspopulatie. Tegen deze achtergrond hebben wij de GIF vergeleken met de klinische diagnose in een psychiatrische opname-afdeling en zijn de gegevens afgezet tegen de normen uit de handleiding. Methode Het onderzoek vond plaats in het Multi Functioneel Centrum Duinoord van Psychiatrisch Centrum Vogelenzang. MFC Duinoord beschikt over observatie- en kortdurende-behandelafdelingen voor oudere patiënten met psycho-organische en psychiatrische stoornissen. In de periode van september 1992 tot november 1993 werden alle patiënten die voor het eerst op de afdeling werden opgenomen beoordeeld door de verpleegkundig contactpersoon met behulp van de GIF, BOF en NOSIE-30, met dien verstande, dat de BOF op de gerontopsychiatrische onderafdeling om logistieke redenen aselect bij twee op de drie patiënten werd gescoord. Zo zijn de GIF en NOSIE maal ingevuld en de BOP 181 maal. De observaties betreffen onder andere de patiënten waarover recent is gerapporteerd.8 De periode waarin gegevens zijn verzameld is enigszins verlengd t.o.v. eerder onderzoek gezien de diversiteit in klinische diagnoses en ter vermijding van een te klein aantal observaties. Op het moment van afronding van de diagnostische fase werden de verpleegkundige observatie-schalen ingevuld: gemiddeld 38,7 dagen na opname, standaarddeviatie 21,2. De GIF geeft de inschatting van verpleegkundigen weer over de ernst van bepaalde stoornissen. Om deze te kunnen vergelijken met het oordeel van de clinicus gaf de behandelend arts een globaal oordeel over de ernst van dementie en depressie. Dit gebeurde voor alle patiënten aangezien de ontslagdiagnose nog niet vaststond op het moment van beoordeling en omdat zowel cognitieve als stemmingsstoornissen kunnen voorkomen bij patiënten met verschillende diagnoses. Bij ontslag van de patiënt, meestal enkele weken na de observatieperiode, werd de classificatie volgens diagnostische criteria in termen van de DSM-III-R1 verkregen uit de ontslagbrief aan de verwijzer. De diagnose komt tot stand na een intensieve observatieperiode waarbij meerdere disciplines zijn betrokken. De behandelend arts, eindverantwoordelijke voor de diagnose, was niet op de hoogte van de scores op de verpleegkundige beoordelingsschalen. De verpleegkundigen beoordeelden de patiënt voordat de ontslagdiagnose werd geformuleerd. De verscheidenheid aan DSM-III-R classificaties werd, om redenen van overzichtelijkheid, in eerste instantie teruggebracht tot tien groepen (zie tabel 1). Vervolgens werden deze ingedeeld in vier hoofdcategorieën (zie tabel 2) die van belang zijn ik' een GAPZ uit oogpunt van diagnostiek, behandeling en verwijzing, namelijk: 1. dementie- Tabel 1. Biografische gegevens, ernst van dementie en depressie en DSM-III-R classificatie (n=212). (Biografic data, severity of dementia and depression and DSM-III-R classification (n=212).) DSM-Ill-R: Leeftijd M SD Man/ vrouw abs. N % Ernst dementie Ernst depressie (S)DAT/dementie 88,3 7,6 36/ ,5 3 (1-4) 1 (0-3) MID 76,8 8,5 1/4 5 2,4 2 (2-4) 2 (0-3) Delier 72,0 10,3 4/2 6 2,8 1,5 (0-2) 0 (0-3) Amnestisch syndroom 81,9 4,7 1/3 4 1,9 1,5 (1-3) 2 (0-3) Psycho-organische st. n.a.o.* 76,1 10,1 10/ ,4 1 (0-4) 1 (0-3) Korsakow 59,9 0/1 1 0,5 1 2 Schizofrenie/psychose 75,9 7,9 3/ ,8 0 (0-3) 0 (0-4) Stemmingsstoornis 74,4 6,6 9/ ,5 0 (0-2) 3 (0-4) Aanpassingsst. /V-codes 71,0 7,5 0/9 9 4,2 0 (0-1) 1 (0-3) Uitgestelde diagnose 70,1 4,5 1/1 2 0,9 1,5 (0-3) 1,5 (0-3) Totaal 77,5 8,4 65/ (0-4) 1 (0-4) SD: standaard deviatie, Ernst van dementie/depressie: mediane score (range). *: Psycho-organische stoornis niet anders omschreven (code 29480) Tijdschr Gerontol Geriatr 1995; 26

3 syndromen (bestaande uit (S)DAT/ dementie/ MID), 2, andere psycho-organische stoornissen (delier, amnestisch syndroom, psycho-organische stoornis n.a.o. en Korsakow), 3. schizofrenie/psychose en ten slotte 4. stemmingsstoornissen (inclusief aanpassingsstoornissen/v-codes). Om de gegevens van de onderzochte psychiatrische patiënten te kunnen vergelijken met de GIP-normen voor de psychiatrie,' zijn de GIP-scores van de groepen drie en vier samengevoegd (n=84). Vervolgens zijn verschillen tussen deze en de GIPnormeringspopulatie onderzocht met de t-toets voor onafhankelijke steekproeven. De gegevens zijn verder onderzocht met behulp van stapsgewijze discriminantanalyse (Wilks). In discriminantanalyse worden gewichten toegekend aan onafhankelijke variabelen in één of meer zogenaamde discriminantfuncties, waarmee de classificatie van personen in groepen wordt voorspeld. De instrumenten De gedragsobservatieschalen GIP (82 items), BOP (35) en NOSIE-30 (30) kennen een variërend aantal subschalen die betrekking hebben op affectieve, cognitieve en gedrags-aspecten van het functioneren. Voor een uitgebreide bespreking van de instrumenten wordt verwezen naar recent onderzoek waarin deze zijn vergeleken.8 De ernst van dementie en depressie werd beoordeeld op twee vijfpuntsschalen uit de Nederlandse versie van de Cambridge Examination for Mental Disorders of the Elderly (CAMDEX-N)." De ernst-van-dementie- schaal kende een uitgebreide CAMDEX-N omschrijving van de categorieën 'beginnend', 'licht', 'matig' en 'ernstig'. Vijfpuntsschalen, zoals deze, weerspiegelen het globale klinische oordeel van de behandelaar over de ernst van het beeld. Resultaten In tabel 1 worden enkele biografische gegevens weergegeven alsmede de onderscheiden diagnostische categorieën volgens DSM-III-R. De groep 'stemmingsstoornissen' bestaat voor het grootste deel uit patiënten met een depressie in engere zin. De categorie 'psycho-organische stoornissen niet anders omschreven' betreft een heterogene groep patiënten (CVA, organische persoonlijkheidsverandering, e.d.). De onderzochte groep patiënten lijkt representatief voor de populatie die door de jaren heen naar het centrum wordt verwezen.12 MFC Duinoord is de enige psychiatrische opname-afdeling voor ouderen in de regio. De scores op GIP-subschalen van vier grotere, diagnostische clusters worden weergegeven in tabel 2. Het gedragsprofiel van de patiënten met een dementiesyndroom wijst erop dat zij met name tot de categorieën begeleidings- en verzorgingsbehoeftige patiënten behoren." De gemiddelde BOP-hulpbehoevendheidsscore voor deze groep bedraagt 19,4, SD 8,57. De psychiatrische patiënten vertonen op alle GIPsubschalen significant minder problemen dan de psychiatrische normgroep, behoudens 'zwaarmoedig/verdrietig gedrag' waar het omgekeerde geldt. Om de verschillen te verduidelijken kan gebruik worden gemaakt van Cohen's 814, een aan de t-toets gerelateerde maat voor 'onderscheidend vermogen'. De waarde van 6 is voor acht van de veertien GIP-subschalen hoger dan 0,50, Tabel 2. GIP-scores van vier onderzochte patiëntengroepen en vergelijking psychiatrische patiënten met de psychiatrische normgroepgegevens uit de handleiding.1 (GIP scores of fout patiëntgroups and comparison between psychiatric patiënts and original psychiatrie normgroup data.) GIP: Dementie (0=93) M1 SD1 Psycho-orga.st. (n=33) M2 SD2 Psychose (n=23) M3 SD3 Stemmingsst. (n=61) M4 SD4 Psychiatrienormgroep ( ) M5 SD5 T5-(3+4)* niet-sociaal gedrag apathisch gedrag bewustzijnsstoornissen decorumverlies opstandig gedrag incoherent gedrag geheugenstoornissen gedesorienteerd gedrag zinloos repetitief gedr, rusteloos gedrag achterdochtig gedrag zwaarmoedig/verdr, gedr, afhankelijk gedrag angstig gedrag ,2 4,8 1, ,4 3,8 3, ,7 4,5 6, ,0 3,7 8, ,0 2,6 6, ,3 3,4 7, ,0 4,9 6, ,8 3,5 7, ,8 3,3 8, ,1 2,7 3, ,2 4,3 3, ,7 4,1-2, ,1 3,5 2, ,5 3,4 5,65 M en SD: gemiddelde en standaarddeviatie. 8: t-toets significant (p<0,05) bij -1,99>T>1,99. Tijdschr Geron tol Geriatr 1995;

4 inclusief drie hoger dan 0,80, hetgeen wijst op respectievelijk matige en grote verschillen. Bij een groot verschil overlappen de groepsscores slechts 20 procent. Nagegaan werd wat de bijdrage is van de obser- Tabel 3. Classificatie na stapsgewijze discriminantanalyse GIP, NOSIE-30 en BOP itemscores ten opzichte van DSM-III-R criterium (n=212; BOP: n=181). (Classification following step wise discriminant analysis of GIP, NOSIE-30 and BOP itemscores in relation to DSM-III-R (n=212; BOP: n=181).) Voorspelde groepen GIP N Dementie (96,8) 0 2 (2,2) 1 (1,1) 2. Psychoorganische st (27,3) 17 (51,5) 1 (3,0) 6(18,2) 3. Schizofrenie/ (8,7) 14 (60,9) 7(30,4) psychose 4. Stemmingsstoornis/ (1,6) 1 (1,6) 59 (96,7) Aanpassingsstoornis 5. Uitgestelde diagnose 2 1 (50,0) 0 0 1(50,0) Totale percentage correct geclassificeerd: 85,7 Voorspelde groepen NOSIE-30 N Dementie (89,2) 3 (3,20) 5 (5,4) 2 (2,2) 2. Psychoorganische st (48,50) 5 (15,2) 1 (3,0) 11 (33,3) 3. Schizofrenie/ 23 7 (30,4) 0 10 (43,5) 6(26,1) psychose 4. Stemmings (6,6) 1 (1,6) 1 (1,6) 55 (90,2) stoornis/ Aanpassingsstoornis 5. Uitgestelde diagnose (50,0) 0 1(50,0) Totale percentage correct geclassificeerd: 72,8 Voorspelde groepen BOP N Dementie (86,0) 7 (7,5) 4 (4,3) 2 (2,2) 2. Psychoorganische st (37,9) 10 (34,5) 1 (3,4) 7(24,1) 3. Schizofrenie/ 15 2 (13,3) 3(20,0) 6(40,0) 4 (26,7) psychose 4. Stemmings (4,8) 3 (7,1) 0 37 (88,1) stoornis/ Aanpassingsstoornis 5. Uitgestelde diagnose 2 1 (50,0) 0 0 1(50,0) Totale percentage correct geclassificeerd: 74,3 vatieschalen aan het verklaren van de variantie in diagnostische classificatie. In een stapsgewijze discriminantanalyse zijn de itemscores ingevoerd als voorspellers van de diagnose volgens DSM- III-R, onderverdeeld in vier hoofdgroepen (tabel 3). Twee discriminantfuncties bereikten significantie voor de GIP en NOSIE-30 en drie voor de BOP: canonische correlatie; GIP: 0,85, 0,56; NOSIE-30: 0,79, 0,45 en BOP: 0,79, 0,42, 0,38. In de bijlage zijn de items uit de discriminantfuncties weergegeven. De GIP verklaart een zeer groot deel van de diagnostische variantie. Bijna 86% van de patiënten wordt juist geclassificeerd, tegenover 74,3% met de BOP en 72,8 met de NOSIE-30. De resultaten zijn het best bij patiënten met een dementiesyndroom of stemmingsstoornis. Voor zowel de GIP, BOP als NOSIE-30 geldt dat geheugenstoornissen-items hoog correleren met de eerste, meest differentiërende discriminantfunctie. Ter uitsluiting van verschillen in steekproef bij onderlinge vergelijking van GIP (n=212), BOP (181) en NOSIE-30 (212), is eenzelfde analyse uitgevoerd over de gegevens van de 181 patiënten waarbij de BOP werd gescoord (analyse niet weergegeven). De classificatie-resultaten komen overeen met die uit de eerste analyse (GIP: 89,4% correct, NOSIE- 30: 71,5%). Voor alle onderzochte patiënten is de samenhang bepaald tussen de verpleegkundige observatie en het oordeel van de arts over de ernst van dementie en depressie (tabel 4). De GIP-schalen die betrekking hebben op het geheugen vertonen een hoge en redelijk exclusieve samenhang met de ernst van dementie voor de totale onderzochte groep. Vice versa blijkt een significante, zij het beperkter, rangcorrelatie tussen de zwaarmoedig/verdrietig gedrag-schaal en ernst van depressie. Een en ander is vergelijkbaar met de gegevens van de BOP en NOSIE-30. Discussie Kort samengevat toont het onderzoek in deze setting aan dat de GIP in hoge mate bijdraagt aan het verklaren van de variantie in diagnostische classificatie gebaseerd op de DSM-III-R onderverdeeld in vier hoofdgroepen. Ten tweede blijkt een significante en redelijk exclusieve samenhang tussen de subschalen van de GIP en een gelijktijdig verkregen globaal klinisch oordeel over de ernst van dementie en depressie. Een derde conclusie is dat de bestaande GIP-normering ontoereikend is voor het beschrijven van een gerontopsychiatrische opnamepopulatie. De GIP-handleiding onderscheidt patiënten alleen naar setting, respectievelijk psychogeriatrisch verpleeghuis en psychiatrische afdeling. Dit onderzoek gaat een stap verder doordat nader wordt ingegaan op de relatie met de klinische -27- Tijdschr Gerontol Geriatr 1995; 26

5 diagnose volgens de DSM-III-R. De GIP onderscheidt als beste vier, relatief veel voorkomende, diagnostische hoofdgroepen. Patiënten met een dementiesyndroom, andere psycho-organische stoornissen, schizofrenie en stemmingsstoornissen worden correct geclassificeerd in 96,8%, 51,5%, 60,9% en 96,7% van de gevallen. De resultaten zijn des te meer opvallend aangezien in de praktijk meestal niet vier mogelijke diagnoses worden overwogen, maar eerder twee. Vergelijking van slechts twee groepen patiënten geeft wellicht nog betere resultaten te zien. Het onderzoek van Wimmers wijst in deze richting.6 De geheugen-items verklaren een groot deel van de diagnostische variantie. Dit bleek ook uit onderzoek naar de BOP waarin 'Psychische invaliditeit' nagenoeg de enige schaal was die bijdroeg aan het gemaakte diagnostische onderscheid.' Geheugenstoornissen zijn het meest kenmerkend voor een dementiesyndroom geclassificeerd volgens DSM-III-R. Aspecifieke symptomen zoals depressiviteit of psychotische fenomenen kunnen voorkomen in het kader van meerdere syndromen waardoor zij wellicht minder differentiëren. Gezien de omvang van de huidige steekproef en met name de relatief kleine aantallen psychotische en niet-demente patiënten met een psychoorganische stoornis, verdient het aanbeveling het onderzoek te repliceren in een grotere groep. De relatieve bijdrage van de items aan de verklaarde variantie kan dan anders uitvallen. Tevens kan het onderscheid tussen patiënten met verschillende vormen van dementie worden onderzocht. De verpleegkundige beoordeling van de ernst van de geheugen- en stemmingsproblematiek komt overeen met die van de arts. De andere GIP-subschalen correleren niet tot veel minder met ae globale ernstmaten. Dit is ook gevonden in onderzoek naar de GIP en CST.7 Evenwel is de overeenstemming bij de ernst van depressie lager (correlatie 0,48) dan bij geheugenstoornissen en ernst van dementie (0,78). Hetzelfde geldt voor de BOP en NOSIE-30. Het is mogelijk dat de ernst van depressieschaal of de verpleegkundige depressieschalen (of beide) minder eenduidig zijn geïnterpreteerd. De categorieën uit de ernst van depressie-schaal (niet depressief tot ernstig) waren niet nader uitgewerkt, zoals wel het geval was bij de ernst van dementie-schaal. Verder is een vijfpuntsschaal zoals deze niet zo betrouwbaar en specifiek als bijvoorbeeld de depressie-schaal van Hamilton." Toepassing van dit laatste meetinstrument leek ons echter niet haalbaar gezien de beperkte mogelijkheden van een uitgebreid interview bij matig tot ernstig demente patiënten. Wellicht ten overvloede wordt opgemerkt dat is onderscheiden tussen vier globale diagnostische categorieën en dat gedragsobservatieschalen een genuanceerde klinische diagnose niet kunnen vervangen. Een ander punt van discussie richt zich op de onafhankelijkheid van de beoordelingen. De arts had geen inzicht in de GIP-beoordeling. De verpleegkundigen wisten niet wat de ontslagdiagnose zou worden. Deze was immers nog niet gesteld op het moment van beoordeling. Het is evenwel denkbaar dat men globaal op de hoogte was van elkaars oordeel over de patiënt, aangezien men werkt in multidisciplinair teamverband. Dit kan van invloed zijn geweest op de resultaten. Vergeleken met de psychiatrische normeringsgroep uit de GIP-handleidingi werden de onderzochte psychiatrische patiënten als minder problematisch beoordeeld op dertien van de veertien Tabel 4. GIP, BOP en NOSIE-30 rangcorrelatie met ernst van dementie (DEM) en ernst van depressie (DEP)(n=212). (GIP, BOP and NOSIE-30 Spearman correlation with severity of dementia (DEM) and depression (DEP)(n=212).) DEM DEP DEM DEP GIP (n=212): BOP (n=181): Niet-sociaal gedrag.30*.01 Hulpbehoevendheid.68* Apathisch gedrag.37* -.07 Agressief gedrag.28* -.11 Bewustzijnsstoornissen.40* -.10 lichamelijke invaliditeit.52* -.19 Decorumverlies A7* -.15 Depressief gedrag -.20* A4* Opstandig gedrag.31* -.12 Psychische invaliditeit.70* Incoherent gedrag.57* Inactiviteit.45* -.09 Geheugenstoornissen.78* -.35* Gedesoriënteerd gedrag.74* NOSIE-30 (n=212): Zinloos repetitief gedrag.46* Sociale competentie -.70*.31* Rusteloos gedrag.18*.03 Sociale interesse -.33* -.05 Achterdochtig gedrag Persoonlijke hygiene -.61*.23* Zwaarmoedig/verdr. gedrag * Prikkelbaarheid.18* -.03 Afhankelijk gedrag Psychose.28* Angstig gedrag.30* -.01 Retardatie.31* -.10 Depressie.45* *:p <0,01. Tijdschr Geron tol Geriatr 1995;

6 subschalen uit de GIP. Het omgekeerde was het geval voor de subschaal zwaarmoedig/verdrietig gedrag. Onderzoek van het verschil met de t-toets was voor alle GIP-subschalen significant. Verschillen met de GIF-normen zoals deze zijn niet alleen statistisch significant, maar ook klinisch relevant. Verondersteld moet worden dat de psychiatrische normerings-populatie voor een aanzienlijk gedeelte zal hebben bestaan uit patiënten met schizofrene stoornissen die waren aangewezen op een langdurig verblijf in het psychiatrisch ziekenhuis (gemiddelde verblijfsduur 13 jaari). In tegenstelling hiermee had een relatief groot aantal psychiatrische patiënten in dit onderzoek een stemmingsstoornis en was voor het eerst opgenomen op deze afdeling. Dit kan de gevonden verschillen verklaren. Aanvulling van de normering is gewenst. Dit onderzoek heeft aangetoond dat verpleegkundige gedrags-observatie met de GIP een belangrijke bijdrage kan leveren aan de multidisciplinaire klinische diagnostiek van psycho-organische en psychiatrische stoornissen. Bijlage. GIP-, NOSIE-30- en BOP-items geselecteerd in stapsgewijze discriminant analyse en correlatie met een van drie discriminant-functies. (GIP, NOSIE-30 and BOP items remaining in stepwise discriminant-analysis and correlation with one of three discriminant functions.) GIP: kent patiënten namen.58, spreekt verward.32, angstig bij bepaalde patiënten.23, neerslachtig -.26, verwart hedenverleden.39, ongedurig -.18, zegt bestolen te worden -.17, omgangsvormen.24, opschieten met anderen -.19, onthoudt vragen.43, vergeet bezigheid.28, desorientatie in tijd,42, vraagt om advies.10, leest.15, houdt zich aan huisregels.09, bang voor bepaalde mensen.23, wijst hulp af.09, kent personeel.43, angstig bij onbekenden.15, begint gesprek.14, boeren/winden.19, kan rustig blijven zitten.12, luistert naar anderen.25, vergeet opname.41, blij met bezoek -.12, is plots angstig.11, besteedt zorg aan uiterlijk.27, maakt dingen duidelijk.18, herhaalt woorden.23, schuift met voeten.11, wantrouwend naar patiënten.22, is bang voor toekomst.28, interesse voor personeel -.18, tegensputteren.12, kijkt als iemand komt.17, luistert naar radio/tv.13, werkt mee.13, rusteloos.15. NOSIE-30: geheugen.82, is somber.44, is slordig.37, kleding in orde.44, hallucinaties -.41, praat over interesses -.35, spreekt met anderen.21, weigert te spreken -.05, is prikkelbaar.39, is nieuwsgierig.14, is geërgerd.44, giechelt zonder reden -.17, visuele hallucinaties.42, mompelt-moppert -.24, verzorgt zichzelf.49, is vriendelijk.24. BOP: kent naam personeel.68, weet waar hij is.60, mag de straat op.50, somber.44, doet wat gevraagd wordt.16, maakt overbodige bewegingen.42, helpt op de afdeling.45, kan lopen -.27, weet de weg,51, houdt zichzelf bezig.18, beschuldigen -.15, hulp bij aankleden.55, snel kwaad.19, maakt geluiden-schreeuwen.17, slaan-schoppen -.11, onaangenaam 's nachts.37. Met dank aan de verpleegkundigen van MFC Duinoord en aan drs. A.W. Goedhart, methodoloog/statisticus. Literatuur 1. Verstraten PFJ, Eekelen CWJM van. Handleiding voor de GIP; Gedragsobservatieschaal voor Intramurale Psychogeriatrie. Deventer; van Loghum Slaterus, Kam van der P, Mol F, Wimmers MFHG. Beoordelingsschaal voor Oudere Patiënten. Deventer; van Loghum Slaterus, Honigfeld G, Klett CJ. The Nurses' Observation Scale for Inpatient Evaluation. Journ Clin Psychol 1965; 21; Diesfeldt HFA. De BOP tien jaar. Gerontologie 1981; 12: Schouten P. Onderzoek naar de samenhang tussen het artsenoordeel 'dementie' en - veranderde - BOPscores. Scriptie Psychologie Universiteit van Amsterdam, Amsterdam In: Diesfeldt HFA. De BOP tien jaar. Gerontologie 1981; 12; Wimniers MFHG. Verpleeghuizen en hun bewoners. Proefschrift Nijmegen, In: Diesfeldt HFA. De BOP tien jaar. Gerontologie 1981; 12: de Graaf A, Deelman BG. Handleiding Cognitieve Screening Test. Swets & Zeitlinger, Lisse, Jonghe JFM de, Kat MG, Reus R de. Validiteit van de Gedragsobservatieschaal voor de Intramurale Psycho-geriatrie. Tijdschr Gerontol Geriatr 1994; 25:110-6, 9. Evers A, Vliet-Mulder JC van, Laak J ter. Dokumentalie van tests en testresearch in Nederland (NIP). van Gorcum & comp. bv American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual on Mental Disorders (3rd ed., rev.) (DSM-III-R). Washington DC: APA, Derix MMA, Teunisse S, Hijdra A et al. Cambridge EXimination for Mental Disorders of the Elderly, Nederlandse versie (CAMDEX-N). Swets & Zeitlinger, Lisse, Jonghe JFM de, Boog SJ van de, Kat MG, Reus R de. Verkorte Klinische Screening van poliklinisch aangemelde psychogeriatrische patiënten. Medisch Contact 1993; Boom-Poels PGM. Het gedragsprofiel van psychogeriatrische patiënten in substitutieprojecten: Verpleeghuiszorg in het verzorgingshuis. Tijdschr Gerontol Geriatr 1994; 25: Cohen J. Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.) Erlbaum, New Jersey, Hamilton M. A rating scale for depression. J Neurol Neurosurg Psych 1960; 23; Correspondentie: Drs. Jos F.M. de Jonghe, neuropsycholoog, Psychiatrisch Centrum Vogelenzang, postbus 5, 2120 BA Bennebroek. Aanvaard: november Tijdschr Gerontol Geriatr 1995; 26