DE VLAAMSE MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR. Bisnota aan de leden van de Vlaamse Regering

Transcriptie

1 DE VLAAMSE MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Bisnota aan de leden van de Vlaamse Regering Betreft: Voorontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot vaststelling van het Vlaams reglement betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen (VLAREMA) 1. Situering Deze nota bevat een weerslag van de belangrijkste besluitvormingsaspecten die relevant zijn voor de totstandkoming van het VLAREMA. In tegenstelling tot het Verslag aan de Vlaamse Regering, gaat deze nota niet in op de inhoudelijke, juridische en beleidsmatige onderbouwingen van de maatregelen in het uitvoeringsbesluit. Een korte situatieschets: het VLAREMA vervangt het besluit van de Vlaamse Regering van 5 december 2003 tot vaststelling van het Vlaams reglement inzake afvalvoorkoming- en beheer (VLAREA). Het werkt gedetailleerde en uitvoerende regelingen uit voor het beheer van afvalstoffen en materialen. De totstandkoming van het VLAREMA houdt direct verband met de omzetting en uitvoering van Europese en decretale regelgeving. In december 2008 trad de Richtlijn 2008/98/EG van het Europees Parlement en de Raad van 19 november 2008 betreffende afvalstoffen en tot intrekking van een aantal richtlijnen in werking, hierna genoemd kaderrichtlijn. Naast deze kaderrichtlijn bestaat er, zowel op Vlaams niveau, als op Europees en internationaal niveau, een trend om het afvalbeleid te plaatsen in een bredere context. Om de milieueffecten van de afvalfase te verlagen, moet er immers gekeken worden naar beslissingen die worden genomen nog voor het materiaal afval is geworden. Uiteindelijk is het doel om tot materiaalkringlopen te komen die binnen het ecologische draagvlak blijven en voldoende welzijn genereren voor de huidige en toekomstige generaties. Dit vergt een ver doorgedreven geïntegreerd beleid dat benoemd wordt met de term duurzaam materialenbeleid of duurzaam beheer van materiaalkringlopen. Met het ontwerp van decreet betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen, kortweg Materialendecreet, wordt de rechtsgrond gecreëerd voor een correcte omzetting van de kaderrichtlijn. Op 24 juni 2011 hechtte de Vlaamse Regering haar definitieve goedkeuring aan het

2 2 Materialendecreet. Dit decreet vervangt het decreet van 2 juli 1981 betreffende de voorkoming en het beheer van afvalstoffen (Afvalstoffendecreet). Tegelijk creëert het de basis voor een beleid gericht op het duurzaam beheer van materiaalkringlopen. Er zijn grosso modo vier belangrijke overwegingen die het opnemen van maatregelen in dit uitvoeringsbesluit rechtvaardigen: 1. Voor verschillende aspecten van het Materialendecreet geeft de decreetgever aan de Vlaamse Regering de bevoegdheid om nadere uitvoeringsregels vast te stellen. Dit mandaat is evenwel beperkt tot de bepalingen waarin de decreetgever deze mogelijkheid stelt. Het voorliggend ontwerpbesluit reikt deze uitvoerende bepalingen aan en zal samen met het Materialendecreet in werking treden. 2. Er zijn uitvoeringsmaatregelen die in eerste instantie gericht zijn op aanpassingen die noodzakelijk zijn voor een correcte omzetting van de kaderrichtlijn, en om het geheel aan bepalingen te doen kloppen met de nieuwe terminologie en denkwijze van het Materialendecreet. 3. Om de doorwerking en de uitvoering van het VLAREA als bepalende factor van het Vlaamse afvalstoffenbeleid en zijn successen in de afgelopen jaren te verzekeren, zijn er maatregelen die ongewijzigd worden overgenomen. 4. Enkele nieuwe of aangepaste regelingen of maatregelen zijn geïnspireerd door de nood aan efficiëntieverbeteringen en door de nood aan een aansluiting op de praktijk en bestaande afspraken, zoals bijvoorbeeld in MBO's of uitvoeringsplannen. De komende jaren kan dit uitvoeringsbesluit worden gebruikt en aangepast zodat het optimaal invulling geeft aan de doelstellingen van het materialenbeleid. Aanpassingen zijn ook nodig naar aanleiding van voortdurende evaluaties van het beleid. Zo zal de OVAM in 2011 een eerste evaluatie doorvoeren van de economische instrumenten die kunnen worden ingezet in het kader van een materialenbeleid. De uitgebreide producentenverantwoordelijkheid zal nader worden bekeken. Met name zal worden nagegaan of er naast de aanvaardingsplicht andere invullingen mogelijk zijn voor de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. We zullen ook nagaan of bestaande uitvoeringsplannen aan herziening toe zijn om te kunnen beantwoorden aan nieuwe ontwikkelingen, zoals de internationalisering van de afvalstoffenmarkt en de nood aan een meer geïntegreerde beleidsaanpak gericht op de hele levenscyclus van een product. Alvast de voorziene evaluatie van de Uitvoeringsplannen Milieuverantwoord beheer van huishoudelijke afvalstoffen en Hoogcalorisch afval zal worden aangegrepen om een eventuele bijsturing door te voeren. Bij de totstandkoming van dit ontwerp is uitgegaan van de inbreng van betrokken maatschappelijke sectoren, bedrijfsfederaties, gemeenten en administraties bij de Vlaamse overheid. Vanuit de composteringssector is ook de vraag gesteld naar de invoering van een regiefunctie voor de composteerinrichtingen. Door de verhoogde vraag naar biomassa vanuit de energieproductie merken de Vlaamse composteerders een

3 3 daling van de beschikbaarheid van structuurmateriaal. Structuurmateriaal is noodzakelijk om een goed composteringsproces te voeren, zeker wanneer zacht groenafval zoals gras- en bermmaaisel wordt gecomposteerd. Volgens het Uitvoeringsplan Milieuverantwoord beheer van huishoudelijke afvalstoffen is de afvoer van groenafval naar vergunde composteringsinstallaties reeds verplicht. De vzw VLACO heeft in een onderzoek gevoerd naar de invloed van de hoeveelheid structuurmateriaal in een composteringsproces. Het onderzoek concludeerde dat het toevoegen van structuurmateriaal nodig is, maar dat de hoeveelheid afhangt van de procesvoering van de compostering. De zeefoverloop moet ook worden geretourneerd om het verse gft- of groenafval microbiologisch te enten voor een vlotte compostering. Om de aanvoer van structuurmateriaal te garanderen werd gevraagd om een regiefunctie in te voeren voor een aantal stromen groenafval. De stromen groenafval zouden moeten worden afgevoerd naar vergunde composteringsinrichtingen die tevens voor het geproduceerde compost beschikken over een keuringsattest, afgeleverd door VLACO vzw of een andere instelling die voor dit materiaal over de nodige bekwaamheid beschikt. Er is op dit ogenblik echter geen inzicht hoe dit in de praktijk moet uitgevoerd worden en hoe dit gehandhaafd zou kunnen worden. Vroeger onderzoek naar de invoering van een werkbaar systeem om de aanvoer van de verbrandingsovens te garanderen ten nadele van storten heeft ook niet geleid tot een werkbaar systeem om dit te sturen. Bovendien is er met de stort- en verbrandingsverboden (die nog uitgebreid worden voor de stromen die in het buitenland verwerkt worden) reeds een wettelijk kader beschikbaar dat groenafval naar compostering/vergisting zou moeten sturen. Bij de adviesvraag aan Minaraad en SERV zal echter wel specifieke aandacht gevraagd worden voor dit probleem, meer bepaald naar de noodzaak aan dergelijke regiefunctie en suggesties op dit op een praktisch werkbare en handhaafbare wijze in te voeren. 2. Weerslag op de begroting van de Vlaamse Gemeenschap De globale weerslag op de werkingsbudgetten van de Vlaamse Gemeenschap, meer bepaald binnen het domein leefmilieu, is terug te voeren op een vereenvoudiging van procedures en een meer efficiënte vorm van informatieuitwisseling, zoals het op termijn elektronisch registreren van vervoerders of transportmeldingen van kennisgevingen. De administratieve lasten voor de Vlaamse overheid, meer bepaald de OVAM, zijn niet berekend. De maatregelen in dit ontwerp van besluit vallen immers onder de decretaal vastgelegde missie, taken en bevoegdheden van de OVAM. Met andere

4 woorden, er zijn, voor zover dit besluit uitvoering geeft aan het afvalstoffen- en materialenbeleid, geen sterk afwijkende instrumenten geïntroduceerd en maar in beperkte mate bijkomende verplichtingen geformuleerd. Per saldo zijn door efficiëntieverbeteringen of schrappingen van maatregelen, geen bijkomende lasten voor de OVAM of de Vlaamse administraties te verwachten. De volgende opsomming illustreert dit. De opsomming belicht, voor de Vlaamse overheid, enkele van de maatregelen waarvoor in hoofdstuk 5 van de reguleringsimpactanalyse, zoals bijgevoegd bij deze nota, de administratieve lasten zijn berekend voor de bedrijven en maatschappelijke actoren. Waar relevant, is verwezen naar andere overheidsdiensten dan de OVAM. De regeling voor grondstofverklaringen vervangt de regeling voor gebruikscertificaten en de informele procedure voor grondstoffenverklaringen. Een continue evaluatie van de verschillende materiaalstromen, zorgt ervoor dat er verschuivingen zijn voor het al dan niet verplichte karakter van een grondstofverklaring voor bepaalde stromen. Dit houdt per saldo geen administratieve meerlast in voor de OVAM. Een verduidelijking van de eindeafvalcriteria en de procedure creëert meer duidelijkheid voor handhavings- en inspectiediensten. Door een wijziging van de regeling bagger- en ruimingsspecie is er een verminderde werklast voor de OVAM in het aantal dossiers. De controlemogelijkheden zijn gedeeltelijk verschoven door gemeentebesturen in te schakelen bij het ter beschikking stellen van analysegegevens. Voor de gemeenten betekent dit echter geen inhoudelijke behandeling. Het feit dat Europese end-of-waste criteria zullen worden geformuleerd en uitgevaardigd, kan zorgen voor een lastenvermindering bij de OVAM door een afname van af te leveren grondstofverklaringen. Het bijhouden van een register van de actoren die beroep doen op Europese criteria, blijft nodig om handhaving en controle mogelijk te maken. Een registratie zal op termijn via elektronische weg gebeuren. Voor inspectiediensten verschuiven de controleactiviteiten, wanneer niet langer de Vlaamse grondstofverklaringen of einde-afvalcriteria moeten worden gecontroleerd, maar Europese. De uitvoering en naleving van de aanvaardingsplicht voor afgedankte zonnepanelen zal door de OVAM aangepakt worden. Dit past binnen de werkingsmiddelen van de OVAM en sluit aan bij de ervaring van de OVAM met aanvaardingsplichten. Voor de harmonisatie van de gemeentelijke afvaltarieven worden de in het verleden gedane inspanningen voortgezet. Dit vertegenwoordigt slechts een meerlast in het zeer uitzonderlijke geval dat zeer veel gemeenten af zouden wijken van de vooropgestelde tarieven. Aanpassingen aan de regeling afgedankte voertuigen houden belangrijke lastenverminderingen in voor de OVAM. Het invoeren van de registratieplicht voor vervoerders, inzamelaars, afvalstoffenhandelaars- en makelaars en de introductie van een kwaliteitsborgingssysteem voor gevaarlijke en nader te bepalen afvalstoffen, is op te vatten als een omvorming van het systeem voor erkende overbrengers met significante administratieve winsten. Een indicatieve berekening in de RIA bij het Materialendecreet toonde aan dat dit gaat om /jaar vermindering administratieve handelingen. Het opstellen van een code van goede praktijk voor 4

5 5 de kwaliteitsborgingssystemen zal in het begin van de regeling een inspanning van de OVAM vragen. De verhoging van de dossierkost kennisgevingen gaat gepaard met een aanpassing van het systeem van transportmeldingen via een webtoepassing, waardoor de OVAM efficiënter kan werken. De verschuivingen voor de OVAM door dit ontwerpbesluit zullen zeker geen administratieve meerlast met zich meebrengen, noch de begroting van de Vlaamse Gemeenschap bijkomend belasten. Daar waar ruimte ontstaat door efficiëntieverbeteringen en schrappingen van uitvoeringsmaatregelen, wordt er werk gemaakt van andere taakstellingen die horen bij het uitvoeren van een doorgedreven duurzaam materialenbeleid, zoals vastgelegd in het Materialendecreet en in de Beheersovereenkomst van de OVAM. Het advies van de Inspectie van Financiën dateert van 18 april 2011 en gaat als bijlage 5. Onder voorbehoud van een aantal bemerkingen verleent de Inspectie een gunstig advies, binnen de beschikbare refertekredieten. De bemerkingen zijn in acht genomen bij de heropmaak van het ontwerp van besluit van en het verslag aan de Vlaamse Regering, zoals dat was overgemaakt aan de Inspectie: - in artikel is een beroepsprocedure ingevoegd voor grondstofverklaringen, in uitwerking van artikel 40 van het Materialendecreet; - de beoordelingsmarges door de OVAM bij grondstofverklaringen zijn bijgesteld, door in artikel niet langer een afwijkingsmogelijkheid op de prioriteitsvolgorde van artikel 4, 3, van het Materialendecreet op te nemen voor aanvragers van grondstofverklaringen. De regeling voor grondstofverklaringen bestendigt de hiërarchie in zijn algemeenheid; - voor artikel werd inzake voorgaande opmerking ten aanzien van de beoordelingsmarge van de OVAM in de nota een verduidelijking aangebracht. Ook voor artikel is het aangewezen in uitzonderlijke toepassingen afwijkingen van de samenstellingsvoorwaarden toe te laten, om nieuwe soorten van materialen in bouwstoftoepassingen te leren kennen en het gebruik ervan te stimuleren; - de afstemming met de dienstenrichtlijn voor de erkenningen van laboratoria is gewaarborgd. De regeling voor erkenningen van laboratoria wordt met de opmaak van het erkenningenbesluit meegenomen en zal gelijktijdig uit dit ontwerp van besluit verdwijnen. Dat de monsterneming niet door erkende laboratoria moet gebeuren is een vaststaand gegeven. De opmerking dienaangaande is verondersteld te berusten op een misverstand; - de erkenning van geregistreerde vervoerders uit andere gewesten is een stap vooruit in de administratieve vereenvoudiging voor bedrijven en overheden, en is zeker conform de kaderrichtlijn afvalstoffen, die de principes voor registraties per lidstaat oplegt; - de toepassing van de stort- en verbrandingsverboden is beleidsmatig onderbouwd. Juridisch kan een analogie getrokken worden met de toepassing van milieuheffingen conform het Afvalstoffendecreet. Heffingen belasten ook de verwijderings- of toepassingswijze van Vlaams afval over de grens. De principes

6 van het Verdrag van Bazel bevestigen dat grensoverschrijdend afvalverkeer geen gelijke voet kent met het algemeen principe van vrij verkeer van goederen en diensten; - de milieu-impact van de regeling voor bagger- en ruimingsspecie is in de nota nader toegelicht; - collectieve plannen zijn vaak een eerste aanzet tot een verandering van gedrag of productie bij een sector ten aanzien van het gebruik van materialen en afvalstoffen; waar nodig zullen bijkomende instrumenten (andere) verplichtingen opleggen. Meer specifiek voor zwerfvuil is er bewust gekozen om geen productgroepen op te lijsten, zodat die zouden kunnen toegevoegd worden indien er uit onderzoek zou blijken dat er ook van andere producenten veel producten in het zwerfvuil voorkomen. De aanvraag van het akkoord van de Vlaamse minister van Begroting dateert van 27 juni 2011 en gaat als bijlage Weerslag op het personeelskader en de personeelsbudgetten De weerslag op het personeelskader en de personeelsbudgetten wordt, waar relevant, nader toegelicht in deze nota of de RIA en noodzaakt geen akkoord van de Vlaamse minister van Bestuurszaken. 4. Weerslag op de lokale besturen De weerslag op de personeelsinzet, de werkingsuitgaven, de investeringen en schulden en de ontvangsten van de lokale besturen wordt, waar relevant, nader toegelicht in deze nota of de RIA. 5. Kwaliteit van de regelgeving Het wetgevingstechnisch en het taalkundig advies, met nummer 8678, dateren van 17 februari 2011 en zijn in acht genomen bij de heropmaak van het ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering De reguleringsimpactanalyse gaat als bijlage 4 en legt zich toe op het in kaart brengen van de te verwachte effecten van die aspecten van de voorgenomen regelgeving waarover de Vlaamse regelgever kan beslissen zonder in strijd te zijn met communautaire regelgeving. In de reguleringsimpactanalyse is bijgevolg alleen een doorgedreven analyse doorgevoerd van de regels waarvoor juridische en/of politieke vrijheidsgraden gelden en die een relevante impact of gedragswijziging tot gevolg kunnen hebben. De reguleringsimpactanalyse gaat in hoofdstuk 5 dieper in op de administratieve lasten verbonden aan de verschillende bepalingen in het besluit voor de bedrijven en betrokken maatschappelijke spelers. Waar procedurele en informatieve

7 verplichtingen zijn opgelegd of juist versoepeld, is dit doorgerekend conform de richtlijnen van de Vlaamse overheid. Het geeft aan op welke punten bijkomende administratieve lasten en lastenverlagingen zijn verwacht. Er is geen verhoging van de administratieve last te verwachten per saldo, noch voor de overheid, noch voor de maatschappelijke doelgroepen Voorstel van beslissing De Vlaamse Regering beslist: 1. haar principiële goedkeuring te hechten aan het voorontwerp van besluit tot vaststelling van het Vlaams reglement betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen; 2. de Vlaamse minister, bevoegd voor het leefmilieu en het waterbeleid, te gelasten over voornoemd voorontwerp van besluit het advies in te winnen van de Minaraad en de SERV. Joke SCHAUVLIEGE Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Bijlagen: 1. Voorontwerp van besluit 2. Bijlagen bij het voorontwerp van besluit 3. Verslag aan de Vlaamse Regering 4. Reguleringsimpactanalyse 5. Advies Inspectie van Financiën 6. Aanvraag begrotingsakkoord