Handboek Scheepsmilieucontrole

Transcriptie

1 Ministerie van verkeer en waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Directie Oost-Nederland Handboek Scheepsmilieucontrole

2 Opdrachtgever: Rijkswaterstaat Productverantwoordelijke en opdrachtbegeleider: Gerard Hendriks, RWS Oost-Nederland Auteur: Jan Stap Onderzoek & Communicatie, Leiden Klankbordgroep: Rob de Vries, RWS Oost-Nederland Jan van Dam, RWS Oost-Nederland Piet Komduur, RWS Oost-Nederland Frans Gilbers, Rotterdam Port Authority Ingrid Zeegers, Riza Joan Meijerink, Riza Foto's: Jan Stap Onderzoek & Communicatie Cartoon: Peter Jooren, RWS Zuid-Holland Druk: Drukkerij Tamminga Siegers, Duiven Tekstadvies: Laboyrie Communicatie Amsterdam Arnhem, november e wijziging april e wijziging juni 2004

3 Voorwoord Het is eenieder bekend dat een toenemende bevolkingsdruk, groeiende bedrijvigheid en transport het beslag en de druk op ruimte, natuur en milieu doen stijgen. De spanning die hierdoor ontstaat verdeelt de wereld soms. In de meer dagelijkse praktijk bij de vergunningverlening wordt op basis van normstelling en regelgeving een balans gezocht tussen voorgenomen activiteit en belasting van natuur en milieu. Voortdurend wordt gezocht naar een evenwicht tussen maatschappelijke activiteit en de gevolgen voor ruimte, natuur en milieu. Toezicht en handhaving van milieuregels zijn daarbij belangrijke hoekstenen van het milieubeleid. In de door het parlement vastgestelde Vierde Nota Waterhuishouding wordt de scheepvaart als een belangrijke veroorzaker van diffuse verontreiniging van het oppervlaktewater aangemerkt. Om de emissies naar het oppervlaktewater door de scheepvaart sterk te reduceren wordt de waterbeheerder een steeds nadrukkelijker rol toebedacht. De Rijkswaterstaat directie Oost-Nederland is hierbij als waterbeheerder van Boven-Rijn, Waal, Neder-Rijn, Lek, IJssel, Twenthekanalen en Zwarte Waterdelta zonder meer in beeld. In de afgelopen jaren is de scheepvaarttaak dan ook opgepakt. Uit de ervaringen blijkt dat de toezichthouders en handhavers bij de scheepsmilieucontrole behoefte hebben aan een handreiking inzake de vigerende nationale en internationale wet- en regelgeving, de werkwijzen en procedures, en de actoren en relevante instanties in het veld. Daartoe is een handboek vervaardigd dat de verschillende aspecten van de scheepsmilieucontrole overzichtelijk behandelt. Mede door de inzet van een klankbordgroep is er naar gestreefd om de verzamelde kennis en informatie breed te toetsen en om tevens een breed draagvlak bij de gebruikers te bewerkstelligen. Het voorliggende handboek geeft feitelijke informatie over het uitvoeren van een controle en biedt daarbij veel praktische achtergrondinformatie en handreikingen. Het in de praktijk hanteren en actueel houden van het handboek kan een bijdrage leveren om de eenduidigheid en kwaliteit van handelen van de Rijkswaterstaat te versterken en zonodig te verbeteren. Ik bedank de initiatiefnemers en al diegenen die hebben bijgedragen aan de totstandkoming van dit Handboek Scheepsmilieucontrole en spreek de wens uit dat het handboek zich in het dagelijkse gebruik mag bewijzen. Ik hoop dat het een hulp mag zijn bij de verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater in onze grote rivieren en kanalen. ir. H.T.C. van Stokkom directeur Water Rijkswaterstaat, directie Oost-Nederland

4

5 Inhoudsopgave Voorwoord 1 De natte praktijk 2 De Scheepsmilieucontrole 2.1 Het doel van de controles 2.2 De werkwijze bij controle 2.3 De harde controlegegevens 2.4 De zachte controlegegevens 2.5 Twee petten De pet van de toezichthouder De opsporingspet 2.6 Bevoegdheden 2.7 Handhavingsmiddelen 2.8 Van toezicht naar opsporing 2.9 Oog- en oorfunctie 2.10 Cultuurverschillen tussen Nederlanders, Duitsers, Belgen en Fransen 3 Wetgeving 3.1 De Wvo en het Uitvoeringsbesluit artikel 1, derde lid Wvo Schepen mogen niets lozen behalve huishoudelijk afvalwater Hoe verhoudt zich de Wvo tot de milieubepalingen van het RPR? Wie handhaaft er? 3.2 Wm en Eural Zorgvuldig handelen In welke gevallen is er sprake van overtreding van artikel 1.1a en 10.1 Wm? Wanneer is afval gevaarlijk afval? Waar laat de schipper zijn afval? Welke administratieve verplichtingen heeft de schipper? S-formulier 3.3 Rijnvaartpolitiereglement - RPR en Reglement onderzoek schepen op de Rijn - ROSR Hoofdstuk 15 van het RPR - milieuhoofdstuk Olie-afgifteboekje Reglement onderzoek schepen op de Rijn - ROSR 3.4 Afvaltransport per schip over de landsgrenzen - de EVOA 3.5 Meer duidelijkheid door het Scheepsafvalstoffenbesluit Losverklaring Bunkerverklaring 3.6 Privacywetgeving Rechten en plichten rondom de controleregistratie Mogelijkheden en beperkingen rond informatie-inwinning bij de politie

6 4 Samenwerking 4.1 De Werkgroep Milieutoezicht Binnenvaart - WMTB Convenant voor Informatie-uitwisseling en samenwerking CNS-formulier Het Handhavingsplan Scheepsafvalstoffen 4.2 Het project Integrale Milieu Controle Rivieren en Uiterwaarden - IMC Integrale milieucontrole van het laden en lossen van binnenschepen 5 Informatiemanagement 5.1 Procedure voor verwerking van de controlestaat 5.2 Gegevensuitwisseling met andere diensten binnen en buiten de RWS 5.3 Informatieanalyse: Wat gebeurt er met de verzamelde gegevens? Wat is het nut voor handhaving van het registreren van de controlestaten? Wat vertellen we de belangstellende schipper? 6 Aanvullende informatie 6.1 Jurisprudentie 6.2 De indirecte financiering en de SAB 6.3 Praktijkrichtlijn Ladingresten Duwvaart 6.4 Praktijkrichtlijn Binnentankvaart 6.5 Het Scheepsmilieuplan 6.6 Milieuachtergronden 6.7 Nuttige telefoonnummers Bijlagen Trefwoordenregister Bijlage 1 Invulling van de bezoekbevestiging Bijlage 2 Invulling van blad 1 Bijlage 3 Invulling van blad 2 Bijlage 4 (vervallen) Bijlage 5 De Eural en scheepsafvalstoffen Bijlage 6 Visuele inspectie van de machinekamers Bijlage 7 Visuele inspectie van het schip Bijlage 8 Vertalingen van de meest gestelde vragen en de antwoorden

7 1 De natte praktijk We controleren binnenschepen op milieuzaken. Dit handboek moet hierbij een ruggesteun zijn, zodat we niet met lege handen staan. Het geeft aan wat onze aanpak is en het geeft veel achtergrondinformatie. Over onze bevoegdheden, over de wetgeving die we handhaven of waar we zelf mee te maken hebben, over samenwerkingsprojecten en convenanten en over milieuzorg aan boord en milieuachtergronden. Wat vinden we er zelf van Maar wat vinden we zelf van onze scheepsmilieucontroles? Het Riza heeft een aantal van onze collega's bij de RWS en de Rotterdam Port Authority hierover geïnterviewd 1. Bij die interviews kwam duidelijk naar voren hoe ze werken en welke knelpunten ze ervaren. Alle onderwerpen die zij aanroeren, komen verderop in dit handboek aan bod. Maar eerst krijgen onze collega's het woord. Over de normale gang van zaken Over de houding van de schippers Over de ladingproblematiek Ik werk alle vragen uit het controleformulier af, dat doe ik in de stuurhut. Meestal worden de vragen door de schipper redelijk beantwoord. Ik vraag naar het bilgeboekje en het S-formulier en kijk of het klopt. Daarna ga ik de machinekamer in. Er moet altijd iemand met me mee, anders ga ik niet. Als er niet minimaal twee mensen in de stuurhut zijn heeft de schipper dus een personeelstekort. Dan vraagt hij moeders maar om even het roer over te nemen. Ik kijk in de machinekamer bijvoorbeeld naar poetslappen en hoe ze opgeslagen zijn. Er moeten twee bakken zijn: een stalen vanwege de veiligheid en een plastic bak die de verwerker inneemt. Verder naar hoeveel vet er ligt uit de schroefas, of de bilge vol staat, accubakken. Daarna naar de boegschroef, het erft en de kofferdam. Ik heb er trouwens best begrip voor wanneer de kofferdam niet leeg is bij het lossen, omdat het schip anders scheef trekt. Ik kijk ook naar schoonmaakmiddelen, bij voorkeur geen chloorhoudende, en naar koelvloeistoflekkage. Verder kijk ik of er vet ligt in de achterpiek. Ik let wel op technische verbeteringen, maar weet niet goed hoe ik aan de nieuwe informatie kan komen. Schippers zullen nooit niet meewerken aan milieucontroles, behalve als het net heel slecht uitkomt (tijdens manoeuvreren etc.). Circa 90% heeft begrip voor milieucontroles. De milieucontrole heeft voor mij een dubbele functie: zo kom je nog eens met de schipper in gesprek. Er gaat veel informatie over en weer, over veel meer zaken dan milieu. Het is goed dat er geen sancties bij een milieucontrole horen, dat maakt het gesprek veel opener. Ik vind milieu belangrijk, met weinig moeite voorkom je vervuiling. Ik geef informatie over afgiftemogelijkheden, ik heb een lijst bij me. Als er goede folders waren zou ik die zeker uitdelen. Ik gebruik bij de controle het controleformulier maar ik sla de vragen over de ladingresten vaak over. Het is niet uit te leggen dat veevoer in principe niet overboord mag en er zijn geen afgiftemogelijkheden voor. Ik vertel de schipper wel dat hij een overtreding begaat voor iemand anders, want de verlader is verantwoordelijk voor ladingafval. Als het schoonmaken teveel tijd kost wordt de schipper gedupeerd want tijd is geld, je gaat niet een halve dag liggen tot het schip schoon is. 1 Teksten tussen aanhalingstekens zijn ontleend aan: Verkenningen Handhaving van diffuse bronnen, RIZA, I.Zeegers en J.Meijerink, concept juli 2000 De natte praktijk (versie juni 2004) 1-1

8 Als er iets mis is met een schip gaan we er op af. Bij milieucontroles zijn zo mogelijk twee mensen tegelijk van ons aanwezig. Milieucontroles doen we via post Wijk, we vragen daar of het schip al gecontroleerd is. Milieucontroles zijn preventief. Voor de Wvo geldt alleen de heterdaad situatie. Ik controleer altijd tijdens de vaart, wanneer het schip stil ligt komt het wel eens ongelegen. Bij een controle leg ik eerst het doel van de controle uit en vraag dan naar het bilgeboekje en het S-formulier. Ik gebruik daarvoor het controleformulier. Na afronding van een milieucontrole hebben we afgesproken dat een schip gedurende anderhalf jaar niet meer gecontroleerd wordt, behalve als het voor hercontrole in aanmerking komt. Als iets niet goed is aan boord komt het schip in aanmerking voor een hercontrole, of ik maak een nieuwe afspraak met de schipper. Na het bilgeboekje en het S-formulier vraag ik naar ladingresten en krijg dan natuurlijk altijd een gewenst antwoord (iedereen geeft het netjes af). Sommige schippers vragen me naar oplossingen voor het afgifte probleem, ik gebruik dan de stoffenlijst uit de convenant. Na de administratieve controle in de stuurhut volgt een bezoek aan de machinekamer. De toegang is mij nog nooit geweigerd. Ik kijk of de bilge leeg is, of de schroefas lekt, poetslappen rond de motor (veiligheid), motorlekkage, achterpiek (achter de woning), kofferdam en kopschroef. Terug in de stuurhut geef ik eventueel advies (bijvoorbeeld plaats een deksel op een emmer met vloeistof). Het heeft geen zin de schipper op een druk moment te willen controleren. We maken er geen probleem van als de schipper even geen tijd heeft omdat hij bijvoorbeeld even boodschappen moet doen. Er is natuurlijk wel een plicht om mee te werken, maar daar hoeven we eigenlijk nooit gebruik van te maken. Als de schipper aangeeft dat hij op een bepaald moment even geen tijd heeft moet er natuurlijk wel een goed verhaal bij zijn. Kennis om te kunnen adviseren heb ik vooral door eigen ervaring of via collega s. Ik ben zelf al twintig jaar uit de vaart, maar wij hebben kennissen in de binnenvaart die een nieuw containerschip hebben laten bouwen en daar gaat mijn zoon wel eens mee varen. Zodoende kom ik ook nog wel eens aan boord van hele nieuwe schepen met de laatste technieken. Nieuwe schepen: daar leer je wat van! Bij Waterstaat moet je het vooral van de eigen kennis hebben, je moet zelf zorgen dat je op technisch gebied bij blijft. Motivatie voor het vak is erg belangrijk. Als je die niet hebt, merk je dat bij het naar buiten optreden van een handhaver. Wij zijn als collega s bij deze dienstkring met z n drieën gemotiveerd en enthousiast voor het vak. Nogmaals de gang van zaken Over het moment van controle Over kennis en motivatie Eigenlijk zouden we onderling eens met elkaars controles mee moeten lopen om van elkaar te kunnen leren. Laatst trof ik een schipper die eerder zelf toezichthouder was geweest. Die vroeg zich af wat ik kwam doen, want hij wist dat ik geen poot had om op te staan als er iets niet in orde was. Meestal klets ik me er wel uit. Over moeilijke momenten Als ik voor een milieucontrole kom, die dus preventief gericht is, en ik merk dat de schipper er een rommeltje van gemaakt heeft. Ik moet op een gegeven moment overstappen op een repressieve aanpak. Het moeilijke is dat ik in het op preventie gerichte gesprek dingen gehoord heb die ik niet meer mag gebruiken als ik mijn opsporingspet heb opgezet. Ik moet de schipper vertellen dat hij niet tot antwoorden verplicht is. Feitelijk sta ik dus met lege handen. 1-2 De natte praktijk (versie juni 2004)

9 Over apart gehouden afgewerkte olie Over preventie Schippers gaan bewust met milieu om, ze houden alle afval apart. Het is niet uit te leggen dat de bilgeboot de zorgvuldig apart gehouden olie weer bij het bilgewater voegt. Op bilgestations is afgifte van ander afval moeilijk. Aan de jonge generatie hoeft niet veel te worden uitgelegd als het om preventie gaat. Ze weten er al redelijk veel van. Vroeger ging echt alles overboord. Als men een zakje shag leeg had dan gooide men het overboord. De jonge generatie is al heel anders opgegroeid. Controles maken de schipper wel meer bewust van het feit dat hij een bedrijf runt dat bedrijfsafval produceert en dat hij geen particulier is. Wat verstaat u eigenlijk onder preventie? Voorkomen dat afval in het water terecht komt. Voorkomen van het ontstaan van afval, het gescheiden houden van afval. Hebt u het idee dat u met uw controle het gedrag van de doelgroep kunt beïnvloeden? Ja, ik denk van wel. Ik hoop een klein beetje bewustwording op gang te brengen, schippers aan het denken te zetten. De natte praktijk (versie juni 2004) 1-3

10 1-4 De natte praktijk (versie juni 2004)

11 2 De Scheepsmilieucontrole We stellen de schipper vragen aan de hand van onze controlestaat Rijkswaterstaat controleert de binnenvaart ondermeer op naleving van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo) en de Wet milieubeheer (Wm). We maken daarvoor gebruik van onze toezichthoudende bevoegdheid voor de Wvo en de Wm. Hoe en waarom we dat doen, is te lezen in dit hoofdstuk. Dit handboek gaat in op de zogenaamde Scheepsmilieucontrole. We letten bij zo'n controle op hoe de schipper omgaat met afvalstoffen die vrijkomen op een binnenvaartschip. 2.1 Het doel van de controles De Scheepsmilieucontrole is in eerste instantie preventief bedoeld. We willen voorkomen dat het water vervuild raakt. Maar dat sluit niet uit dat we zonodig ook repressief optreden wanneer we strafbare feiten tegenkomen. Als waterkwaliteitsbeheerder willen we immers voorkomen dat scheepsafval in het oppervlaktewater terechtkomt. Het doel van deze controles is goede afgifte van scheepsafvalstoffen te bewerkstelligen en afvalpreventie te stimuleren. We willen daartoe ook meer inzicht krijgen in de afgifte van afval door de binnenvaart. De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004) 2.1-1

12 2.1-2 De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004)

13 2.2 De werkwijze bij controle We gebruiken bij de controle een controlestaat met vragen. Die vragen hebben voor een deel betrekking op wettelijke verplichtingen van de schipper: de harde controlegegevens. Deels zijn ze uitsluitend preventief bedoeld: de zachte controlegegevens. De volgende twee paragrafen gaan in op deze harde en zachte controlegegevens. Paragraaf 2.5 gaat in op hoe we omgaan met onze twee petten; die van preventief toezichthouder en die van opsporingsambtenaar. Maar eerst schetst deze paragraaf in het kort de werkwijze bij de controle. Welke schepen controleren we? Schepen die van buiten af zichtbare gebreken vertonen, zoals schepen met afval in de gangboorden, komen zeker in aanmerking voor controle. Verder controleren we steekproefsgewijs alle schepen van de beroepsvaart, zowel varende als afgemeerde schepen. Wanneer we als toezichthouder een schip willen controleren, vragen we informatie op bij Verkeerspost Wijk bij Duurstede. Wanneer dan blijkt dat het schip langer dan een jaar geen milieucontrole heeft gehad, gaan we over tot controle. Als het schip volgens de opgeslagen informatie voor een hercontrole in aanmerking komt, voeren we die uit. Als bijlage bij dit hoofdstuk zijn beslisschema's opgenomen die weergeven of we gaan controleren en welke stappen we dan moeten zetten. De Scheepsmilieucontrole is opgebouwd uit twee delen. Het eerste deel omvat een serie vragen die we aan de schipper stellen. Het tweede deel is een visuele inspectie van het schip, inclusief de machinekamers. We vragen de schipper van te voren toegang tot het schip. We melden daarbij de reden van het bezoek en stellen ons voor. Desgevraagd tonen we ons legitimatiebewijs van Verkeer & Waterstaat. We kennen onze bevoegdheden 2. Vragen aan de hand van controlestaat Visuele inspectie Afronding Tekortkomingen Om te beginnen vragen we naar het olie-afgifteboekje en de S-formulieren. Dan stellen we de vragen van de controlestaat, die we ondertussen grotendeels invullen. De bijlagen 1 tot en met 3 geven een toelichting op de vragen van de controlestaat. Daarna gaan we het schip controleren op juiste opslag van afvalstoffen. We gaan daarvoor ook kijken in de machinekamers; zowel die van de hoofdmotor als de boegschroefmachinekamer. We hebben aandacht voor eventuele opslagruimte in een tussenerft, de voor- en de achterpiek. We beoordelen ook de situatie rondom de lieren, we werpen een blik in de ruimen en we kijken of de gangboorden vrij zijn van ladingresten. Bij tankschepen vragen we de schipper ook de kofferdam te openen, zodat we na kunnen gaan of deze leeg is. Bijlage 6 geeft meer aandachtspunten bij de inspectie van de machinekamers, bijlage 7 doet hetzelfde voor de rest van het schip. We vullen onze bevindingen in op de controlestaat en geven als er aanleiding toe is informatie over preventiemogelijkheden en de geldende en toekomstige regels. Eventueel verwijzen we de schipper door naar instanties die meer informatie kunnen geven. Tot slot reiken we een bezoekbevestiging aan de schipper uit. Hiermee heeft de schipper eventueel gemaakte afspraken ook op papier. Wat doen we als we iets aantreffen dat niet in orde is? Bij constatering van gebreken 3 wijzen we de schipper hierop. Als wij of onze collega's van de Rotterdam Port Authority (RPA) en het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) 2 Zie paragraaf Een opsomming van alle mogelijke gebreken staat in paragraaf 2.3. De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004) 2.2-1

14 deze gebreken nog niet eerder hebben geconstateerd, geven we een waarschuwing. We spreken met de schipper af wat hij voor welke datum in orde moet maken. We geven het schip de status hercontrole nodig. Dit noteren we ook op de controlestaat. Centrale Post Scheepvaart Wijk bij Duurstede De ingevulde controlestaat sturen we op of faxen we naar de Centrale Post Scheepvaart in Wijk bij Duurstede voor verwerking in het computersysteem. Hiermee wordt deze informatie ook beschikbaar voor collega-handhavers te water. Als we een schip waarbij eerder tekortkomingen zijn geconstateerd onderwerpen aan een hercontrole, volgen we dezelfde procedure. Alleen richten we ons nu allereerst op die tekortkomingen. Zijn ze inmiddels verholpen, dan noteren we dat op de controlestaat. De status hercontrole nodig is daarmee opgeheven. Bestaat de tekortkoming nog steeds en is het een strafbaar feit, dan maken we proces verbaal op. Soms stuiten we bij hercontrole op nieuwe gebreken. Uiteraard wijzen we de schipper hier dan op en als het nodig is geven hem hiervoor een waarschuwing en merken het schip opnieuw aan voor hercontrole. We noteren onze bevindingen op de controlestaat. Hercontrole Welke feiten strafbaar zijn, is te lezen in paragraaf 2.3. Maar we zien ook ongewenste situaties die niet strafbaar zijn. Hoe gaan we daarmee om? Dan dragen we argumenten aan om de schipper ervan te overtuigen dat het beter is dat hij er wat aan doet. De meeste schippers willen hieraan wel tegemoet komen, ook als het niet wettelijk verplicht is De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004)

15 2.3 De harde controlegegevens In hoofdstuk 10 van de Wet milieubeheer (Wm), in de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo), in hoofdstuk 15 van het Rijnvaartpolitiereglement (RPR) en in het Reglement onderzoek schepen op de Rijn (ROSR) zijn enkele zaken rond afvalstoffen wettelijk geregeld. Hierbij gelden voor de Conventionele Rijn 4 deels andere regels dan in de rest van Nederland. Deze paragraaf bevat twee tabellen: een met alle relevante wettelijke verboden en verplichtingen en een met veel gestelde vragen over het bewaren van afval en het melden en registreren van afvalafgiften. Handhaven is doen, maar doen is niet gemakkelijk, zoals zal blijken in deze paragraaf. Toch laten we ons er niet van weerhouden strafrechtelijk op te treden als we met preventief toezicht niet voldoende kunnen bereiken. In zo'n geval kunnen we met de hier gegeven informatie bepalen of iets nu echt strafbaar is of niet. Ontbreken S-formulier niet altijd strafbaar Een voorbeeld om dit te verduidelijken. Stel een schipper zegt te hebben afgegeven bij ISN in Gendt. Hij heeft daarvan geen S-formulier aan boord. Wat doen we daarmee? Om het simpel te houden zeggen we hem van iedere afgifte van gevaarlijk afval aan Nederlandse inzamelaars een S-formulier vijf jaar aan boord te bewaren. Maar als hij dat niet doet, kunnen we hem er geen PV voor geven als het een afgifte binnen het RPR-gebied was. Waarom dat zo is en wanneer het ontbreken van S-formulieren wel strafbaar is, zal blijken uit het vervolg van deze paragraaf. De volgende tabel somt alle verboden en verplichtingen voor de schipper op. Daarbij is rekening gehouden met de verschillen die bestaan tussen de regels binnen het RPR-gebied en daarbuiten. De regelgeving is op dit punt niet erg overzichtelijk. Het Scheepsafvalstoffenbesluit zal hierin verandering brengen 5. 4 De conventionele Rijn in Nederland (RPR gebied) omvat de volgende wateren: Boven-Rijn, Waal, Pannerdensch kanaal, Neder-Rijn, Lek. 5 Lees meer over het Scheepsafvalstoffenbesluit in paragraaf 3.5. De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004) 2.3-1

16 Heel Nederland Conventionele Rijn (RPR-gebied) Nederland met uitzondering van de Conventionele Rijn storten (op of in de bodem brengen) is een overtreding van art Wm. afval mag niet zodanig zijn opgeslagen of neergezet dat er een risico is dat het van boord valt of spoelt op grond van art. 4, 1 e lid onder b van het Uitvoeringsbesluit artikel 1, derde lid, Wet verontreiniging oppervlaktewateren. storten, neerleggen, laten liggen, of laten afvloeien op duinen, stranden, kwelders, slikken, kaden, bruggen, vlonders, aanlegsteigers, dijken, oevers, of in het winterbed is verboden in art. 4, 1 e lid onder c van het Uitvoeringsbesluit artikel 1, derde lid, Wet verontreiniging oppervlaktewateren. verboden en verplichtingen lozen of in het water doen geraken van afgewerkte olie, afgewerkt vet en overige afvalstoffen danwel slops, huisvuil en overig klein chemisch afval is verboden op grond van art lid 1 RPR 6. lozen op het oppervlaktewater van alle stoffen of afvalstoffen m.u.v. huishoudelijk afvalwater is een overtreding van artikel 4, lid 1 van het Uitvoeringsbesluit artikel 1, derde lid, Wet verontreiniging oppervlaktewateren. de schipper die afgewerkt vet, afgewerkte olie, de ontdoener 8 van afgewerkt vet, afgewerkte olie, bilgewater 7, overige oliehoudende afvalstoffen en klein bilgewater, overige oliehoudende afvalstoffen en klein chemisch afval afgeeft, moet hiervan aantekening laten chemisch afval is verplicht alle afgiften te registreren en die maken in het olie-afgifteboekje. Dit olie-afgifteboekje moet registratie 5 jaar te bewaren op grond van art van hij aan boord bewaren. Een vol boekje moet 6 maanden na de Wm. de datum van de laatste aantekening aan boord bewaard blijven. de ontdoener van alle overige gevaarlijke afvalstoffen en bedrijfsafvalstoffen is verplicht alle afgiften te registreren en die registratie 5 jaar te bewaren op grond van art van de Wm. afgifte van afgewerkte olie, afgewerkt vet en overige afvalstoffen danwel slops en overig klein chemisch afval aan een niet door de autoriteiten toegelaten inrichting is verboden op grond van art lid 2 RPR. afgewerkte olie, afgewerkt vet en overige afvalstoffen danwel slops (mits gevaarlijk afval) en overig klein gevaarlijk afval mogen op grond van art en Wm alleen worden afgegeven aan een bedrijf met een Wm-inzamelvergunning. Hierop zijn uitzonderingen. Zie overige gevaarlijke afvalstoffen en bedrijfsafvalstoffen mogen op grond van art Wm alleen worden afgegeven aan een bedrijf met de juiste Wm-vergunning of aan een inzamelbedrijf dat als zodanig is vermeld op de lijst van inzamelaars. Zie ook Lozen van bijvoorbeeld olie op de Conventionele Rijn is dus zowel een overtreding van het RPR als de Wvo. Hoe we daar in strafrechtelijke zin mee omgaan, is beschreven in Let op: het RPR verstaat onder bilgewater ook oliehoudend water uit voor-, of achterpiek, de kofferdammen en de ruimten tussen zij- en beunwand. 8 ontdoener - iemand is ontdoener wanneer hij zich van afval ontdoet. Ontdoen is afgeven aan een ander om er van af te raken. Een schipper die afval in een container bij een sluis plaatst of afgeeft aan een inzamelaar is ontdoener De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004)

17 Heel Nederland Conventionele Rijn (RPR-gebied)) Nederland met uitzondering van de Conventionele Rijn schippers moeten afgewerkte olie, afgewerkt vet en overige afvalstoffen danwel slops, huisvuil en overig klein chemisch afval aan boord gescheiden opslaan 9 in de daarvoor bestemde verzamelreservoirs volgens artikel RPR. verboden en verplichtingen opslag van afgewerkte olie in los aan dek staande verzamelreservoirs is verboden op grond van art lid 2 RPR. afvalstoffen aan boord verbranden is verboden op grond van art lid 2 RPR. reinigingsmiddelen die olie of vet oplossen danwel emulgerend 10 zijn en die tevens de verwerking bij een afvalverwerker bemoeilijken, mogen niet in de bilge van de machinekamer terechtkomen op grond van art lid 2. er moet een brandbestendig verzamelreservoir met deksel voor oliehoudende poetslappen, voor vast klein chemisch afval (kca), voor vloeibaar kca en voor slops aanwezig zijn volgens artikel d, e en f ROSR (Reglement onderzoek schepen op de Rijn). indien een lensinrichting is uitgevoerd met vast aangebrachte leidingen, moeten de lensleidingen van de bilgen die voor het verzamelen van bilgewater zijn bestemd, zijn voorzien van in gesloten stand verzegelde afsluiters volgens art lid 10 ROSR. onzorgvuldig handelen met afvalstoffen is strijdig met artikel 10.1 lid 2 Wm. het is verboden handelingen te verrichten of na te laten waarvan men weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat dat schadelijke gevolgen voor het milieu heeft of kan hebben, volgens art. 1.1a Wm. 9 De afgelopen jaren gooiden inzamelaars de olie vaak bij het bilgewater. Gescheiden houden aan boord kwam op de schippers daarom over als zinloos. Het is echter voor inzamelaars van gevaarlijke afvalstoffen wettelijk verplicht afgewerkte olie gescheiden van andere afvalstoffen in te zamelen. Sinds 2004 handhaaft de VROM-Inspectie op de plicht afvalstoffen bij inzameling gescheiden te houden. 10 Waarschijnlijk zijn nog veel reinigingsmiddelen ofwel oplossend, ofwel emulgerend. Dan blijft alleen de bepaling dat ze de verwerking niet mogen bemoeilijken van belang. In ieder geval bemoeilijken chloorhoudende schoonmaakmiddelen en ontvetters de verwerking van afvalwater. Zie ook paragraaf 6.6. De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004) 2.3-3

18 Behalve op de in de tabel genoemde zaken, letten we ook op veiligheidsaspecten. Een concreet voorbeeld is de vraag: Zijn de kofferdammen schoon. Soms worden de kofferdammen namelijk gebruikt voor opslag van afvalwater. Bij vervoer van gevaarlijke stoffen moeten volgens het ADNR 11, deel 7 voorschrift de kofferdammen leeg en droog zijn. Alleen wat condenswater is toegestaan. Wij zijn echter niet bevoegd voor toezicht op naleving van de Wet vervoer gevaarlijke stoffen (Wvgs) en dus ook niet voor het ADNR 12. Maar in het kader van Wm-toezicht mogen we zonodig alle plaatsen betreden. De kofferdam zou immers gebruikt kunnen zijn om afval in op te slaan. We gaan nooit in de kofferdam! Inspecteren doen we van bovenaf met een zoeklicht. Maar pas op: we mogen niet zelf de kofferdam van ADNR-schepen openen, daarom vragen we de schipper dat te doen. Meer aandachtspunten We kijken van bovenaf in de kofferdammen om na te gaan of er geen afvalwater in staat De uitgebreide (milieu)wetgeving is niet altijd gemakkelijk te raadplegen. Als er ergens staat dat iets niet mag, is dat duidelijk. Maar als er niets een onderwerp te vinden is, mag het dan wel? Moet afval gescheiden worden afgegeven?, is zo'n vraag. Het volgende overzicht geeft daarom antwoord op een aantal veelgestelde vragen. 11 ADNR - Reglement voor het vervoer van gevaarlijke stoffen over de Rijn. 12 Maar onze aangewezen buitengewone opsporingsambtenaren zijn bevoegd voor opsporing van strafbare feiten genoemd in de Wvgs De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004)

19 vraag antwoord verder lezen moet het afval gescheiden aan boord worden bewaard? ja, artikel e lid RPR moet afval worden afgegeven? nee, er is geen afgifteplicht. moet afval gescheiden worden afgegeven? nee, maar: op grond van RPR art moeten afgewerkte olie, afgewerkt vet en overige afvalstoffen danwel slops, huisvuil en overig klein chemisch afval wel gescheiden worden bewaard. de inzamelaar is verplicht gevaarlijke afvalstoffen gescheiden te houden bij de inzameling. veel gestelde vragen over gevaarlijk afval moet aan een vergunninghouder worden afgegeven? moet de schipper de afgegeven afvalstoffen registreren? ja, maar er zijn uitzonderingen. uitzonderingen: afgifte aan een bedrijf dat is vermeld op de lijst van inzamelaars, wanneer een bunkerstation de olie ververst, afgifte aan het eigen bedrijf, afgifte aan een werf indien noodzakelijk bij reparatie. ja, de schipper moet alle afgiften van zowel gevaarlijke afvalstoffen als niet-gevaarlijk bedrijfsafval registreren. Afgifte van huishoudelijk afval hoeft hij niet te registreren. in het RPR-gebied is deze registratie voor een beperkt aantal afvalstoffen voorgeschreven in art e lid RPR. Die afvalstoffen zijn afgewerkte olie, afgewerkt vet en overige afvalstoffen danwel slops en overig klein chemisch afval. Registratie geschiedt in het olieafgifteboekje voor de overige situaties geldt dat deze registratie is voorgeschreven in art Wm. Deze registratie moet 5 jaar worden bewaard moet de schipper voor registratie van afgifte van gevaarlijk afval een S-formulier gebruiken? nee, maar we vragen de schipper dit wel te doen. de Nederlandse ontvanger van het afval moet dit invullen op een S-formulier. De schipper ontvangt een doorslag van dit formulier. Door deze doorslag aan boord te bewaren, houdt de schipper de registratie ter beschikking van de toezichthouder moet de schipper de afgifte melden? nee. De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004) 2.3-5

20 2.3-6 De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004)

21 2.4 De zachte controlegegevens De vorige paragraaf ging in op de te controleren wettelijk verplichte maatregelen en documenten. Deze paragraaf behandelt de controleaspecten die vooral preventief van aard zijn. Voor goed preventief toezicht kan het nodig zijn aanvullende gegevens te vragen. Bij de controles verzamelen we daarom ook gegevens die pas waarde krijgen wanneer ze met elkaar of met andere gegevens in verband gebracht worden. Het hoe en waarom van deze vragen is te lezen in deze paragraaf. Huidige en laatst geloste lading Tanks gereinigd? Herkomst en bestemming We vragen naar de huidige en laatst geloste lading. Ter controle vragen we ook de losplaats en datum. Waarom doen we dat? De achterliggende gedachte is dat we willen weten of het ruim tussen twee reizen is gewassen en waar dat waswater is gebleven. We stellen op basis van het antwoord van de schipper in gedachten vast of wassen tussen twee ladingen nodig was. Daarvoor hebben we veel kennis van de gangbare praktijk in de binnenvaart nodig. Een voorbeeld: stel de laatst geloste lading was steenkool voor een kolencentrale in Duitsland. De huidige lading is grind bestemd voor de betonindustrie. Is het waarschijnlijk dat het ruim is schoongespoten? Ja, brokjes steenkool in het beton maken het beton zwakker. De ontvanger van het grind zal van de schipper een schoon ruim eisen. We vragen vervolgens aan de schipper of het ruim is schoongespoten en waar dat was- of spuitwater is gebleven. Vaak is er geen goede gelegenheid om waswater af te geven. Ook is er geen echte controlemogelijkheid. Het Scheepsafvalstoffenbesluit moet hier verandering in brengen 13. Bij tankschepen vragen we of de tanks zijn gereinigd. Bij opeenvolgend vervoer van dezelfde of verenigbare lading is reiniging meestal niet nodig. We vragen ook naar de methode van reiniging (wassen of ventileren) en naar het aantal gereinigde tanks. Het waswater van olie of chemicaliëntankers is vaak gevaarlijk afval 14, behalve als de ladingontvanger het waswater bij het geloste product kan voegen, want dan is het immers geen afval. Bij afgifte van scheepsafval in Nederland moet altijd een S-formulier worden ingevuld 15. Wanneer de schipper zegt dat hij het waswater in Nederland heeft afgegeven, vragen we hem het S-formulier te tonen. Kan hij dat niet en kan de hij ook geen andere vorm van registratie tonen (zoals een factuur of een journaal), dan is dat een overtreding van de artikel van de Wm 16. We vragen ook naar de herkomst en bestemming van het schip. Dat doen we omdat dat ons helpt een beeld te vormen van eventueel ballasten van het schip. We weten dat sommige lege schepen op bepaalde routes, zoals de Neckar, of bepaalde Duitse of Franse kanalen, moeten ballasten om onder lage bruggen door te kunnen. Als het schip geen aparte ballasttanks heeft en het heeft zo'n route leeg gevaren, kunnen we er donder op zeggen dat de schipper in het ruim heeft geballast. Mogelijk is dat ballastwater verontreinigd geraakt met ladingresten. We wijzen de schipper er zonodig op dat het lozen van verontreinigd ballastwater verboden is. 13 Lees meer over het Scheepsafvalstoffenbesluit en -verdrag in paragraaf Zie voor het bepalen of afval gevaarlijk is of niet paragraaf Tot 2005 hoeft dit alleen bij afgifte van gevaarlijk afval. Vanaf 2005 gelden voor registratie van afgiften gelijke regels voor zowel niet-gevaarlijk afval als gevaarlijk afval. Huisvuil is hiervan uitgezonderd. 16 Zie voor de registratieplicht paragraaf De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004) 2.4-1

22 Hoewel in Nederland de bewijslast bij ons ligt en de schipper dus niet hoeft aan te tonen dat hij niet geloosd heeft, dwingen we als toezichthouder toch wat respect af wanneer we kennis van zaken tonen. Hier gaat zeker een preventieve werking van uit. Zijn geweten moet gaan knagen. We vragen of er afvalstoffen aan boord zijn, hoe ze zijn opgeslagen en hoeveel opslagruimte er aanwezig is. Op diezelfde punten letten we ook als we na invulling van de controlestaat de inspectieronde over het schip maken. Als het nodig is geven we aanwijzingen voor verbeterde opslag. Daarbij doen we een beroep op de welwillendheid van de schipper. Bij grote rommel merken we het schip aan voor hercontrole op grond van de bepalingen voor opslag van afvalstoffen van het RPR 17 en/of het ROSR 18. We controleren of de afvalstoffen aan boord goed zijn opgeslagen We vragen ook naar de laatste afgifte van alle voorkomende soorten gevaarlijk afval, zoals afgewerkte olie, bilgewater en ladingresten. Zo vormen we ons een beeld van het afgiftegedrag van het schip. In gedachten stellen we vragen als: mis ik niets? Komen alle te verwachten afvalstoffen voor op de documenten? Zijn de hoeveelheden waarschijnlijk? Zo niet dan stellen we de schipper gerichte aanvullende vragen als: Heeft u ook oude accu's? Waar laat u die? Is 20 m 3 bilgewater niet wat veel voor uw schip? Is er lekkage geweest? Heeft u wel eens klachten over de inzamelaars in Nederland? Deze vragen zijn vooral preventief bedoeld. Door ze te stellen zetten we de schipper aan het denken. Sommige schippers hebben een klein duwtje nodig om zorgvuldig met afvalstoffen om te gaan. Aan ons de taak om dat duwtje te geven. 17 RPR artikel 15.04, zie ook par ROSR artikel lid d en e, zie ook par De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004)

23 2.5 Twee petten Een aantal van ons is zowel toezichthouder als buitengewoon opsporingsambtenaar. Voor ons gevoel hebben we dus twee petten op. We willen preventief toezicht uitoefenen en zo milieubewust gedrag van de schipper stimuleren. Daarom praten we met de schipper en niet tegen de schipper en luisteren we ook naar wat hij te zeggen heeft. Ook geven we hem voorlichting over nieuwe ontwikkelingen op milieugebied. En zonodig verwijzen we hem naar instanties die hem daarbij kunnen helpen. Maar soms stuiten we op zaken die echt niet door de beugel kunnen. Daar moeten we dan wel tegen optreden. Hoe gaan we om met dat dilemma? De pet van de toezichthouder Preventief toezicht: dat wil zeggen dat we schadelijk gedrag willen voorkomen. Een schipper die uit onwetendheid onjuist handelt, lichten we voor. We proberen hem ook iets te vertellen over het waarom van de dingen. Waarom is het slecht waswater met ladingresten overboord te spoelen? Waarom moet KGA 19 apart van het huisvuil worden afgegeven? Waarom moet hij de S-formulieren van afgifte in Nederland bewaren? Een schipper die handelt uit gewoonte of gemakzucht houden we een spiegel voor. We stellen kritische vragen. Waarom geeft u bilgewater niet altijd af? U weet toch dat het slecht is voor het oppervlaktewater? En u kunt het gratis afgeven. Waarom gebruikt u zoveel water bij het schoonhouden van de machinekamers? Soms is het zelfs in het financieel belang van de schipper maatregelen te nemen. Een lekkende brandstofpomp van de dagtank kost de schipper al gauw enkele honderden guldens per jaar aan weglekkende gasolie. De bilge raakt bovendien onnodig vervuild met gasolie. Een briefje van ƒ 100,- gooit toch ook niemand in het water? Niet alle schippers zullen gevoelig zijn voor deze argumenten. Maar de welwillende schipper zal er toch over na gaan denken. Onder het motto: Ze vragen er steeds naar. Het is zeker belangrijk. We luisteren bij preventief toezicht ook naar het verhaal van de schipper 19 KGA - klein gevaarlijk afval. NB: het RPR en het ROSR spreken van klein chemisch afval. Hiermee wordt hetzelfde bedoeld. De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004) 2.5-1

24 De milieubewuste schipper is minstens even belangrijk voor ons als toezichthouder. We hebben er belang bij dat hij zijn goede gedrag in stand houdt. Hij mag niet gaan denken: Ben ik nou de enige gek. Dus laten we onze waardering blijken voor de zaken die hij goed op orde heeft en stimuleren hem zo door te gaan. Maar hoe moet dat dan als we echt strafbare feiten zien? We zijn tenslotte het bevoegd gezag? We zetten dan onze opsporingpet nog niet op. We houden wel toezicht. We spreken de schipper er op aan, maar geven hem de kans zijn gedrag te verbeteren. We zeggen heel concreet wat hij moet doen en spreken met hem een precieze datum af waarvoor het in orde moet zijn. Dat noteren we op de controlestaat. Tenslotte merken we het schip aan voor hercontrole De opsporingspet Pas bij de hercontrole zetten we onze opsporingspet op. We gaan na of de schipper de zaken in orde heeft gemaakt. Zo niet, dan gaan we over tot repressief handhaven. We kunnen immers niet blijven waarschuwen, want dan verliezen we onze geloofwaardigheid. We gebruiken daarvoor het meest geschikte middel; in regel een (lik-op-stuk-)pv of een last onder dwangsom 20. Voor alle duidelijkheid: bij zaken die geen uitstel dulden - met name een heterdaadlozing of afvaldumping - treden we onmiddellijk op. Voor dergelijke vrije velddelicten is een lik-op-stuk-pv een goed middel. 20 Zie ook par De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004)

25 2.6 Bevoegdheden Als Wvo-toezichthouder 21 zijn we tevens aangewezen als toezichthouder Wm 22 ten aanzien van gevaarlijke afvalstoffen en van de EVOA 23. Voor handhaving van het RPR zijn bevoegd 24 : de hoofden scheepvaartdienst, de (assistent) verkeersleiders, de (assistent) riviermeesters 25 en de (hulp) sluismeesters of -wachters. De bevoegdheden van ambtenaren van Rijkswaterstaat zijn weergegeven in onderstaande tabel. De bevoegdheden van degenen van ons die zijn aangewezen als toezichthouder Wm en of Wvo staan in de Awb 26 aangevuld door de Wm. Die van de opsporingsambtenaren staan in de WED 27. Voor alle handelingen geldt dat we bevoegd zijn voor zover dat redelijkerwijs voor de vervulling van onze taak nodig is. handeling bevoegd als toezichthouder? bevoegd als opsporingsambtenaar WED? inzage vorderen in zakelijke gegevens en bescheiden ja ja kopieën maken ja ja kort meenemen om kopieën te maken ja ja inbeslagnemen nee ja bevoegdheden binnentreden in elke plaats (inclusief woning) met de benodigde apparatuur inlichtingen vorderen ja, maar de woning alleen bij gevaarlijke afval en bovendien met machtiging van de burgemeester ja ja, maar de woning alleen met machtiging van het OM nee zich toegang verschaffen met behulp van de sterke arm ja ja zich te doen vergezellen door personen die door ons zijn aangewezen ja zaken onderzoeken, opnemen en daarvan monsters nemen ja ja verpakkingen openen ja ja zaken korte tijd mee te nemen tegen schriftelijk bewijs, voor onderzoek, opname of bemonstering ja ja 21 Regeling aanwijzing toezichthoudende ambtenaren Wvo. 22 Besluit aanwijzing toezichthoudende ambtenaren VROM-regelgeving, artikel 5 lid EVOA - Europese verordening overbrenging van afvalstoffen. Besluit aanwijzing toezichthoudende ambtenaren VROM-regelgeving, artikel 5 lid Deze personen zijn aangewezen als handhaver van de Herziene Rijnakte 1868 en de daarop gegronde reglementen in de Aanwijzing ambtenaren Rijkswaterstaat Herziene Rijnakte. 25 Nu: mobiel verkeersleiders. 26 Awb - Algemene wet bestuursrecht artikel 5.13 tot en met 20 en artikel 18.5 Wm. 27 WED - Wet economische delicten artikelen 18 tot en met 24a. De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004) 2.6-1

26 Wanneer monsters moeten worden genomen, neemt de ambtenaar op verzoek van de belanghebbende een tweede monster. Beide monsters neemt hij mee. Hij laat het eerste monster analyseren. Het tweede monster laat hij op verzoek van de belanghebbende bij een ander gecertificeerd laboratorium analyseren. Hij geeft de monsters na onderzoek zoveel mogelijk terug. Hij licht de belanghebbende op diens verzoek in over de resultaten van het onderzoek, de opneming of de monsterneming. Zie voor de handelwijze bij monstername het Compendium Handhaving. De Awb geeft ons als toezichthouder de bevoegdheid iedere plaats te betreden met uitzondering van een woning (5.15 lid 1). De Wm geeft de toezichthouder echter in artikel 18.5 tevens de bevoegdheid een woning binnen te treden zonder toestemming van een bewoner, waneer het gaat om gevaarlijk afval. Dan is wel een machtiging van de burgemeester nodig (art. 3 lid 2 van de Algemene wet op het binnentreden). Voor toezicht in het kader van de Wvo geldt volgens artikel 30 dat ondermeer artikel 18.5 Wm van toepassing is. We gaan met deze bevoegdheid gepast om, want we realiseren ons dat de woning het privé-domein van de schipper is. Bij oudere en kleinere schepen maakt de stuurhut onderdeel uit van de woning. Meestal zal de schipper ons toestemming geven de stuurhut binnen te komen. Doet hij dat niet, dan is er op voorhand geen reden om zonder zijn toestemming binnen te treden. We vragen hem de benodigde papieren, zoals S-formulieren en olieafgifteboekje te overhandigen. Bij stilliggende schepen nemen we de papieren even mee naar ons patrouillevaartuig. Bij varende schepen controleren we de papieren desnoods aan dek De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004)

27 2.7 Handhavingsmiddelen preventieve voorlichting Citaat van een schipper: Wij zijn wel van mening dat er meer voorlichting moet komen waar en hoe men scheepsafval weg kan brengen en dat dit op de wijze in combinatie met controle gebeurt is denk niet zo erg. Bij een controle stellen we een aantal vragen die een preventieve werking hebben. Door vragen te stellen geven we aan dat deze onderwerpen belangrijk zijn. Ook kunnen we voorlichting geven over deze onderwerpen. Heeft een schip een gesloten schroefas, laat de schipper restlading achter op de losplaats, gebruikt de schipper chloorvrije schoonmaakmiddelen, houdt de schipper het kga apart van het huisvuil? Dat zijn vragen die schippers aan het denken zetten. Veel van hen zijn niet te beroerd om maatregelen te treffen, vooral als dat weinig extra moeite is. We spreken onze waardering uit als blijkt dat een schipper al preventieve maatregelen heeft genomen. We lichten de schipper ook voor over het Scheepsmilieuplan 28. Als de schipper al een milieuplan heeft, laten we onze waardering blijken. overredingskracht Bevinding: Schip heeft lekke schroefas gehad waardoor de bilge halfvol is. Tevens staan er enkele open volle vetblikken. Afspraken: Schipper wil geen afspraak maken wanneer hij de bilge leeg maakt en of hij de vetblikken en verfblikken zal opruimen. We kunnen niet alles afdwingen door straffen op te leggen. Dat is ook ons streven niet. Toch treffen we situaties aan die verbetering behoeven, zonder dat er nu direct sprake is van een strafbaar feit. Zaken als rommel in de machinekamer, veel water in de bilge vragen onze aandacht. We proberen de schipper ervan te overtuigen dat hij de situatie moet verbeteren. De kans bestaat dat de schipper er geen boodschap aan heeft, maar het is de moeite van het proberen waard. Veel praten en luisteren waarschuwing en hercontrole Ons beleid is zo dat we bij constatering van strafbare feiten die geen directe milieuschade veroorzaken, de schipper de kans geven de situatie te verbeteren. We geven hem dan een bestuurlijke waarschuwing en merken hem aan voor hercontrole. In welk geval dat is, is te vinden in bijlage 1. We maken concrete afspraken over de maatregelen die de schipper moet nemen. We stellen daarvoor ook een redelijke termijn vast. Deze afspraken en de termijn noteren 28 Zie over het Scheepsmilieuplan paragraaf 6.5. De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004) 2.7-1

28 we op de controlestaat en op de bezoekbevestiging voor de schipper. Zo weten beide partijen naderhand nog precies wat er is afgesproken. We vinden een hercontrole nodig als er een strafbaar feit is geconstateerd en we de schipper de tijd willen geven de tekortkoming op te heffen. In andere gevallen treden we meteen op. Concreet gezegd is dat bij overtreding van het Wvo-lozingsverbod. Ook merken we een schip aan als kandidaat voor hercontrole als de situatie op het schip zodanig is dat in onze ogen het milieu risico's loopt. Het gaat dan om zaken die de schipper met wat goede wil kan verbeteren. Te denken valt aan al te veel rommel in de machinekamers, slecht sluitende bussen voor de vuile poetslappen, opslag van lege verfblikken in gewone vuilniszakken en dergelijke. lik op stuk PV Wanneer we een schip op heterdaad betrappen op een strafbaar feit, kunnen we een lik op stuk PV opmaken 29. We faxen dit naar het parket. Daar hangt het Openbaar Ministerie, meestal in de persoon van de parketsecretaris, er een prijskaartje aan. Hij stuurt dan binnen 3 dagen een acceptgiro. Tot het opstellen van een lik-op-stuk proces-verbaal kan worden overgegaan wanneer aan een aantal eenvoudige en direct te constateren criteria is voldaan 30 : a. het betreft een eenvoudig feit (zoals afval weggooien, maar ook lozingen van afvalwater van een schip, met uitzondering van huishoudelijk afvalwater, het ontbreken van het olie-afgifteboekje) b. het betreft een: op heterdaad geconstateerde overtreding, dan wel een overtreding waarbij de betrokkenheid van de verdachte ter plaatse direct kan worden vastgesteld c. het betreft een bekennende verdachte die direct (in een geval als onder b, eerste punt, dan wel onmiddellijk aansluitend (zoals in situaties als bij b, tweede punt, genoemd) kan worden gehoord. In een lik-op-stuk proces-verbaal dienen de volgende gegevens te worden opgenomen: naam en adres verdachte; locatie gepleegde delict; overtreden artikel(en); feitelijke omschrijving van het/de feit(en); verklaring verdachte; deze moet op een dusdanige manier worden weergegeven dat niet alleen de bekennende of ontkennende strekking wordt vermeld, maar ook de feitelijke strekking; of het bestuur wel of niet van de overtreding in kennis dient te worden gesteld. 29 Zie ook par Bron: Openbaar Ministerie, De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004)

29 Voorbeeld van een lik-op-stuk verbaal bij een vrije-veldovertreding VERKORT PROCES-VERBAAL MILIEUDELICT MINISTERIE VAN VERKEER EN WATERSTAAT DIRECTORAAT-GENERAAL RIJKSWATERSTAAT Directie Oost-Nederland Opsporingsinstantie: Dienst onderdeel. Rijkswaterstaat Directie Oost-Nederland Postbus ED Amhem Schikken: Ja Proces-verbaalnummer: Verbalisant:, ambtenaar in dienst van de Rijkswaterstaat, directie Oost-Nederland, afdeling AN, tevens buitengewoon opsporingsambtenaar, nummer akte van beëdiging Verdachte: Naam Voornamen Geboren op Adres te: Woonplaats: Persoonsgegevens conform: geldig afgegeven identiteitskaart met het nummer Vermoedelijke overtreding van: Art. 4, lid 1 van het uitvoeringsbesluit artikel 1, derde lid, Wet verontreiniging oppervlaktewateren, gelet op artikel 1 lid 3 van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren, strafbaar gesteld in artikel 6 van de Wet op de economische Delicten. Pleegplaats Gemeente Datum en tijd omstreeks Locatie Neder-Rijn, ter hoogte van kilometerraai aan de Rechteroever Omschrijving van het feit: Het storten van een vijftal vuilniszakken, gevuld met huishoudelijk afval in het oppervlaktewater. Voor de verklaring van de verdachte wordt verwezen naar de bijlage van dit proces-verbaal. Dit verkort proces-verbaal werd door mij op ambtseed opgemaakt, getekend en gesloten te Amhem op. De verbalisant, Bijlage 1, verklaring verdachte Behoort bij proces-verbaal / 2000 van Rijkswaterstaat directie Oost-Nederland Nadat verdachte was medegedeeld dat bij niet tot antwoorden was verplicht, verklaarde hij het volgende: Mijn naam is. Ik ben schipper aan boord van Europanummer. Ik had vanmorgen een aantal vuilniszakken op het achterdek liggen. Door het warme weer ontstond er een enorme stank. Wij hebben geprobeerd om de vuilniszakken in een container te dumpen. In de waar wij vannacht lagen afgemeerd is geen mogelijkheid om vuilnis te lozen. Het afgeven van vuilnis is in deze omgeving een groot probleem. Wij zijn naar buiten gevaren en hebben de zakken over boord gegooid. Tenminste, ik heb tegen mijn vriendin gezegd gooi die vuilniszakken maar over boord. Ik weet dat dit niet erg slim was, maar de stank was niet meer te houden. Nadat ik tegen mijn vriendin gezegd heb gooi die zakken maar overboord heeft zij dit gedaan. Ik heb geen mogelijkheid hier om de zakken aan de wal te zetten. Voor de door mij gepleegde overtreding wens ik zo mogelijk een schikking te treffen Nadat verdachte zijn verklaring was voorgelezen veklaarde hij daarbij te volharden en ondertekende deze in concept. NB: De vuilniszakken zijn opgevist en op een geëigende plaats afgegeven door de vaarwegbeheerder. De Scheepsmilieucontrole (versie juni 2004) 2.7-3