In: Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 123 (1967), no: 1, Leiden,

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "In: Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 123 (1967), no: 1, Leiden,"

Jasper Pepijn Molenaar
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 P. Kloos W.G. Ahlbrinck: Missionaris-etnograaf onder de Karaýben in Suriname In: Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 123 (1967), no: 1, Leiden, This PDF-file was downloaded from

2 KORTE MEDEDELINGEN W. G. AHLBRINCK t Missionaris-etnograaf onder de Karaiben in Suriname. Op 27 augustus 1966 overleed in het R.K. Ziekenhuis te Paramaribo Wilhelmus Gerardus Ahlbrinck. Hij was een dergenen in Suriname die als niet-antropoloog de antropologie gewichtige diensten bewezen heeft. Ahlbrinck werd op 14 februari 1885 in Geldrop geboren. Na een gymnasiale opleiding in Sint Michielsgestel en Roermond trad hij in 1904 toe tot de orde der Redemptoristen (C.s.s.R.), waarna hij in 1909 tot priester werd gewijd. In 1910 werd hij naar Suriname gezonden waar hij aanvankelijk in Nickerie werkte. In 1911 kwam hij naar Paramaribo en missioneerde daar vooral onder de Chinezen. Had Ahlbrinck zich in Nickerie al laten kennen als een man met een bijzonder vermogen om talen te leren (uit die tijd dateert zijn geschrift Balataman teki mi), onder de Chinezen preekte hij al na korte tijd in het Chinees. In 1913 werd hij benoemd tot missionaris onder de Indianen van de Saramacca, Coppename en Marowijne, met als standplaats Albina, aan de Marowijne. Hier begon het werk dat hem een blijvende naam in de antropologie zou bezorgen: het verzamelen van gegevens omtrent de Karaiben, in 1931 bekroond met de publicatie van de Encyclopaedie der Karaiben. Het werk begon met de taal. Er waren er immers verschillenden onder de Karaiben der Marowijne, die zich bij mijn komst terugtrokken of zoo blijvend op al mijn spreken het stilzwijgen deden. Uit onverschilligheid? Neen. Uit schaamte. Zij verstonden het Neger-Engelsch niet, spraken het nog minder. Het nam eenigen tijd vóór ik die reden had ontdekt... toen volgde onmiddellijk de studie van het Karaïbisch" (Voorwoord Encyclopaedie). En binnen korte tijd ook de studie van ethnologische zaken". Ahlbrinck kreeg verlof om zich geheel toe te leggen op de taal, en trok jarenlang langs de verschillende Indianendorpen, tot de malaria hem dit verder belette. Zijn werk ging door, maar in plaats van rond te trekken, bleef hij nu steeds enkele dagen in één dorp. Ahlbrinck heeft nooit lange

3 142 MEDEDELINGEN. tijd in een dorp gewoond. Het werk werd voltooid met hulp van informanten. In verband met zijn gezondheid kon Ahlbrinck zijn arbeid onder de Indianen echter niet volhouden. Hij werd overgeplaatst naar Copieweg bezuiden Paramaribo om zich daar te wijden aan de Javanen. Van 1925 tot zijn dood heeft hij daar gewoond en gewerkt. Ahlbrincks kennis van de Indianen heeft tot gevolg gehad dat hem de leiding werd opgedragen van twee expedities. De eerste viel in 1926 (in samenhang met de expeditie van Stahel) naar de bronnen van de Corantijn en had als doel het opsporen van bepaalde groepen Indianen. Zijn ervaringen legde hij neer in een boekje getiteld: Vijf maanden in het oerwoud. In 1938 trok Ahlbrinck weer het oerwoud in: nu naar de bronrivieren van de Marowijne, op zoek naar die geheimzinnige groep niet-sedentaire Indianen, de Wama's, die hij inderdaad gevonden heeft. Gegevens omtrent deze expeditie zijn te vinden in een artikel van De Goeje (zie bibliografie). Ahlbrinck zelf heeft tenslotte geschreven Op zoek naar Indianen. Dat hij in Suriname algemeen erkend werd als Indianen-kenner blijkt bijv. uit het feit dat de Surinaamse regering hem als vertegenwoordiger zond naar het Amerikanisten congres van 1958, te San José, Costa Rica. Het aantal publicaties van Ahlbrinck over de Karaïben is niet groot (zie bibliografie). Pièce de résistance is zijn Encyclopaedie der Karaïben. Twee artikelen, oorspronkelijk verschenen in Anthropos, werden erin opgenomen. De Karaiben van Suriname is een poging tot popularisering van de Encyclopaedie. Het was bedoeld als het eerste deeltje van een reeks, maar meer dan dat is er nooit verschenen. Naast publicaties van wetenschappelijke aard over de Indianen schreef hij twee verhalen: Tamusu, de Indiaanse verspieder (verschenen in De Surinamer), en De Hoofdman van Grand Carbet (verschenen in Opbouw, ). Verder werkte hij mee aan H. Helmer's boek De laatste der Wajarikoelé's, een roman over deze uitgestorven groep Indianen (die de eigenlijke aanleiding waren van zijn Marowijne expeditie). Ahlbrinck's werk wordt gekenmerkt door zeer grote kennis en een systematische werkwijze (dit laatste blijkt ook op talloze plaatsen in beide expeditieverslagen). De Encyclopaedie hoewel die in de ogen van Ahlbrinck onvolledig was, eigenlijk slechts een vastleggen van wat hij op dat moment wist om het materiaal niet verloren te doen gaan bevat buitengewoon veel gegevens over de Karaïben, die hiermee de

4 MEDEDELINGEN. 143 best beschreven Indianengroep van Suriname zijn. Met deze precisie maar vooral met zijn onbevooroordeeld inzicht in de cultuur van de Indianen steekt zijn werk bijzonder gunstig af bij publicaties van vele andere missionarissen en zendelingen in Suriname en de andere Guyanas (ik denk hierbij speciaal aan religie en magie). Zijn werk is ondanks de kwaliteit ervan vrij onbekend gebleven. In de eerste plaats is dat te wijten aan de taal waarin de Encyclopaedie geschreven is. Gillin 1 komt tot de harde uitspraak dat de Encyclopaedie is useless to much of the scholarly world by reason of its being published in Dutch". Een tweede reden is mogelijk de opzet van het werk: de gegevens staan gerangschikt onder de Karaïbische woorden, en dan alfabetisch. Dit moge voor de linguïst een aanvaardbare of zelfs toe te juichen presentatie zijn, 2 voor de antropoloog is het de op één na slechtste. Na Ahlbrincks activiteiten heeft het onderzoek onder de Indianen in Suriname geruime tijd stilgestaan, op zijn solide basis werd niet voortgebouwd. Pas ruim tien jaar na de oorlog kwam hierin verandering : als eerste kwam de linguïst B. J. Hof f met zijn onderzoek onder de Karaïben, en in 1963 en 1964 werkten twee Engelse antropologen Audrey J. Butt en Peter Rivière onder resp. de Wayana en Trio. Tot enkele maanden vóór zijn dood heeft Ahlbrinck zich mogen verheugen in een levendige, belangstellende en scherpzinnige geest, waarvan hij in zijn publicaties over de Indianen zo duidelijk blijk geeft. Zo bewaren ook de Karaïben hem nog in hun geheugen: als een man die hen dingen over hun taal kon vertellen die zijzelf niet wisten, als de man die een groot boek over hen geschreven heeft. Otalema tpto tuwayemat) tamusji-wja kapu-daka, of, vrij vertaald, hij is de hemel ingegaan, naar god, om er te rusten. P. KLOOS BIBLIOGRAFIE VAN AHLBRINCK N.B. In deze bibliografie zijn alleen opgenomen de werken die voor etnografie van Suriname van belang zijn. 1 2 J. Gillin, Tribes of the Guyanas. Handbook of South American Indians, Ed. J. H. Steward, Buil. 143 Smithsonian Institution. Washington 1948, vol. III, p B. J. Hoff, The languages of the Indians of Suriname and the comparative study of the Carib and Arawak languages (With bibliography). Bijdragen tot de taal-, land- en volkenkunde, jrg. 111, 1955, p

5 144 MEDEDELINGEN. & M. Aurelius Vinken, Zur Lautlehre des Karaibischen. In: Anthropos, Bd XVIII-XIX, , pp De Karaib en zijn taal. In: Koloniaal Missie Tijdschrift, jrg. V (1922), VI (1923), VII (1924), 35 pp. Over vlechtmethoden gebruikelijk bij de Kalinja (Suriname). In: Anthropos, Bd XX, 1925, pp Met tekeningen. 3 Vijf maanden in het oerwoud. Uitg. E. de Bont, Rotterdam z.j. (1929), 155 pp., met foto's. Encyclopaedie der Karaïben. Behelzend taal, zeden en gewoonten dezer Indianen. Geïll. door E. la Rose. Verh. Kon. Ak. v. Wetenschappen, Nieuwe reeks deel XXVII, 1, Amsterdam pp. met 160 pp. foto's en tekeningen. De Karaïben van Suriname. De Wet der Gelijkenissen. Uitg. H. v. d. Boomen, Paramaribo, z.j., 50 pp. Op zoek naar de Indianen. Verslag van een expeditie naar de zuidgrens van Suriname ter opsporing en bestudering van twee onbekende Indianenstammen: de Wama's en de Wajarikoelé's. Kon. Inst. v. d. Tropen, Med. CXVIII, 1956, 184 pp. met foto's, tekeningen en kaarten. 4 CULTURELE ANTROPOLOGIE EN HET GYMNASIUM Er wordt de laatste tijd onder docenten en ouderejaars studenten in de Culturele Antropologie veel gediscussieerd over mogelijkheden om antropologische inzichten in ruimere kring bekendheid te geven. Een opmerkelijk artikel, dat over deze kwestie handelt, is het volgende: M. C. D. Kuilman, Op weg naar een eigentijds Gymnasium". Paedagogische Studiën, jaargang 43 (1966), no. 5, blz De auteur ziet als twee voorname taken van het gymnasium het bijbrengen van het eigene" en de relativering van het eigene". Om de tweede taak te vervullen, zou het gymnasiale onderwijs gebruik dienen te maken van cultureel-antropologische inzichten. Gaarne signaleer ik het artikel van Dr Kuilman in dit tijdschrift, daar het anders makkelijk aan de aandacht van veel geïnteresseerden zou kunnen ontsnappen. P. E. DE J. DE J. 3 Later bijna ongewijzigd opgenomen in de Encyclopaedie. 4 Gegevens over deze expeditie waren eerder gepubliceerd door C. H. de Goeje, Neolithische Indianen in Suriname, met gegevens van de expeditie Ahlbrinck T. Kon. Ned. Aardr. Gen., LX 3, 1943,

Vergelijkbare documenten

H 1202 Stukken afkomstig van Willem Frederik van Lier, 1877-1957, posthouder bij de Djoeka s, publicist. 1,5 doos. Schenking R.A.J. van Lier. 1987.

KITLV-inventaris 34 H 1202 Stukken afkomstig van Willem Frederik van Lier, 1877-1957, posthouder bij de Djoeka s, publicist. 1,5 doos. Schenking R.A.J. van Lier. 1987. Algemeen 1. Dagboekjes, met een brief