De Ampersand. Veel foto s deze keer van boekjes en boeken van onszelf: Presentatie miniatuurboeken. Bijdragen van Harrie Knoors

Transcriptie

1 De Ampersand Periodiek van de Genkse Vereniging van Boekbinders Secretariaat: Churchilllaan NL 6226 CT Maastricht Website vereniging: Nummer 17 Juni 2015 Inhoudsopgave Presentatie miniatuurboeken 1 Geschiedenis van de boekband 7 Kurk voor de boekbinder 9 Boekententoonstelling Diest 13 Werk van Friecke Hermans 17 Redactioneel Veel foto s deze keer van boekjes en boeken van onszelf: miniboekjes en tentoongestelde boeken; daarnaast werk van Friecke Hermans. Anneke Linssen gaat in op de geschiedenis van de boekband en Harrie Knoors beschrijft het gebruik van kurk in het boekbinden. Kopij voor de volgende Ampersand graag voor 15 december BLINDE BIRDIE, Desiré Haverkamp Uitgifte: Groningen 1994 Bindwijze: aangezette rug / opgezette platten Kapitalen: rood palingleer Schutblad: blauw Hahnemühle Bugra Snede: geschuurd Bekleding: zwart geitenleer / rug rood palingleer Decor: opleg leer kippenpootje Afmetingen: 7,4 x 7,5 x 1,4 cm PRATEN, Remko Ekkers Uitgifte: Groningen 1991 Bindwijze: aangezette rug / opgezette platten Kapitalen: geen Schutblad: rood Hahnemühle Bugra Snede: geschuurd Bekleding: geverfd berkenfineer Decor: rechthoek eigen monoprint Afmetingen: 4,3 x 6,2 x 0,8 cm Wim Heijnen Presentatie miniatuurboeken Na de vergadering van & op 24 januari j.l. vond de bespreking plaats van de gemaakte miniatuurboeken met uitleg over de verschillende bindingen. Renée heeft foto s van de boekjes gemaakt. Hieronder volgen de beschrijvingen en foto s van de getoonde boekjes. Bij de toezending van de notulen van de ledenvergadering begin maart heb ik jullie gevraagd om een beschrijving van de gemaakte boekjes. Niet iedereen heeft hierop gereageerd, vandaar dat hier en daar beschijvingen ontbreken. Bijdragen van Harrie Knoors Dichtbeelden, C.O. Jellema & 30 kunstenaars Uitgifte: Groningen 1995 Bindwijze: Duitse band Kapitalen: donkerblauw geitenleer Schutblad: Ingres Fabriano Snede: geschuurd Bekleding: donkerblauw geitenleer Decor: op voor- en achterplat drie in elkaar grijpende vierkantjes van opleg geitenleer Afmetingen: 6,3 x 7,5 x 1,4 cm 1 2

2 HET MINIATUURBOEK (deel 1, 2 en 3 in één band), Ben Engelhart Uitgifte: Groningen 1999 Bindwijze: Duitse band Kapitalen: okerkleurig leer Schutblad: okerkleurig Efalinpapier Snede: geschuurd Bekleding: okerkleurig geitenleer Decor: vergulde vierkanten en rechthoeken op voor- en achterplat / titel in blinddruk op goud Afmetingen: 7,5 x 6,4 x 1,6 cm NIEUW TESTAMENT Inhoud : Nieuw Testament Bindwijze : bradel Bekleed met zelf gekleurd papier Foedraaltje met lederen randjes en bekleed met zelfgekleurd papier DICHTBEELDEN, C.O. Jellema en 30 kunstenaars Uitgifte: Groningen 1995 Bindwijze: Franse band Kapitalen: zwart geitenleer Schutblad: grijs Efalinpapier Snede: ivoorsnede en kop grafietsnede Bekleding: zwart geitenleer Decor: bladgoud ornamenten Afmetingen: 6,4 x 7,5 x 1,5 cm Miniatuurboek van Annie van Bruggen Mevissen HET MINIATUURBOEK, Ben Engelhart Binding: Franse band met hand gevlochten kapitaalbandjes Bekleding: de platten zijn bekleed met buffelleder Titel: op een listeltje gezet in blinddruk. Miniatuurboek Anneke Linssen Miniatuurboeken van Renée De Gent LIEFSTE Inhoud : zelf geschreven tekst (naar aanleiding van overlijden echtgenoot) Bindwijze : Franse band Bekleding: eerst volledig bekleed met papier waarover dun geschalmd leder dat nadien geschuurd werd Titel: in rode folie op achterplat en 2 ronde puntjes op voorplat 100 ambachten, C. Luyken Band met zichtbare opliggende touwen in rood en donkerblauw Oasis Opleg van listels en blinddrukwerk Titel in blinddruk op het voorplat Schutbladen in stijfselpapier Custode met Oasis en stijfselpapier 3 4

3 Miniatuurboek van Mathieu Hendriks Miniatuurboek van Guy Rutten Hedendaags Verleden, Harry de Olde Ondertitel: 46 monumenten in het Groninger land Fotografie: Abel Groenewold Uitgever: stichting Philip Elchers Uitgegeven te Groningen, april 1997 Doosje: overslagdoosje gemaakt uit één stuk geplooid karton De Stichting Oude Groninger Kerken zet zich sinds 1972 met veel enthousiasme en inspanning in om oude, veelal middeleeuwse kerken inhet Groninger land aan te kopen, te restaureren en een nieuwe bestemming te geven. In dit miniatuurboekje zijn 46 kerken samengebracht die op 1 januari 1997 in het bezit zijn van de stichting. Van elke kerk is een foto en een korte beschrijving (maximaal 1 bladzijde ) opgenomen. Miniatuurboek van Annie van Dooren Miniatuurboeken van Wim Heijnen Het miniatuurboek, Philip Elchers Bindwijze: Franse band met ribben Bekleding: schaapsleer, bruin geverfd met goudopdruk Kapitaalbanden: enkelvoudig gevlochten Foedraal: in leer en papier Het miniatuurboek, Philip Elchers Bindwijze: Franse band Bekleding: schaapsleer, blauw geverfd met zilveropdruk- Titel: verwerkt in zilveropdruk Foedraal: in linnen en papier Miniatuurboek van Françoise Vogelenzang Dichtbeelden, C.O. Jellema en 30 kunstenaars Binding: K118 Bekleed in rood geitenleer met ingelegd leer Foedraal: overslagdoos 5 6

4 Geschiedenis van de boekband door Anneke Linssen Na onze jaarvergadering van 12 februari van dit jaar hield Anneke Linssen een interessante lezing over de ontwikkeling van het gebruik van listel en linten op boekbanden, oftewel over de geschiedenis van de boekband. Op verzoek van de redactie heeft Anneke toegestemd de lezing in deze & op te nemen. RENAISSANCE De renaissance begint in Italie rond 1450, in Frankrijk rond 1520 en in de Nederlanden rond Deze tijd wordt sterk geïnspireerd door de klassieke tijd. Er zijn veel veranderingen t.o.v. de middeleeuwen: *Introductie van het goudstempelen. Het bladgoud wordt met een bindmiddel (eiwitsamenstelling) in het leer gedrukt. *Gebruik van andere ledersoorten. Het Marokijn dat zich goed laat verven en kalfsleer dat spiegelglad kan worden gekolfd en dan gestempeld. *De opkomst van karton als platmateriaal met sluitriemen of sluitlinten i.p.v. houten platkernen met metalen beslag. *Een nieuwe vormentaal. Vanuit Italië komt rond 1540 het goudstempelen op in Frankrijk. Rond 1600 is het aantal boekbinders in Parijs zo groot, dat vergulden een apart beroep werd. Nog heden zijn relieur en doreur verschillende beroepen. Het Franse boekbinden werd ondersteund door de koningen Francois I (+1547) die boekenverzamelaar was, Henri II +1559) die veel bindopdrachten gaf. Andere grote bibliofielen waren Thomas Mahieu en Jean Grolier, , schatmeester en vertegenwoordiger van de bekende boekbinder Aldus uit Venetië. In de 16e eeuw zijn er enkele stijlen die deels naast elkaar bestaan en elkaar overlappen in tijd. Eén ervan is de Grolierstijl. Dit is een stijl met patronen van slingerende en elkaar doorsnijdende linten. De lintpatronen zijn meestal ingekleurd met verschillende kleuren verf. Ertussen staan stempels, meestal mauresken en midden voor op het plat de naam van opdrachtgever of boektitel. In de renaissance kwam dit patroon opnieuw onder de aandacht van ontwerpers. Het werd o.a. gebruikt door Leonarde da Vinci. Christoffel Plantijn ( ) was oorspronklijk boekbinder en had zijn opleiding in Parijs. Hij maakte vele banden in de Grolierstijl. In 1549 vestigde hij zich in Antwerpen en introduceerde het renaissance-boekbinden in Zuid-Nederland. De platkernen werden karton met sluitlinten. Zoals in Parijs de gewoonte was combineerde Plantin dit patroon met maureske stempels. Deze stempels kwamen van de Italiaan Aldus. Er zijn drie versies: gesloten voor gouddruk, open voor leeropleg en gearceerd als accent over de opleg. Eerst werd er nog gewerkt met opleg van gedund leder, maar al snel werden de vlakken ingekleurd met verf. Dit werkt sneller bij het toch al tijdrovende lintendecor. Het patroon was symetrisch en werd van te voren berekend en uitgetekend. Het bestond uit vele lossen lijnen en bogen. Beknopte bibliografie - Blind bestempeld en rijk verguld. Elly Cockx. Museum Plantin Moretus Een aanzet tot de geschiedenis van de boekband. J. Storm van Leeuwen Bucheinbände, vom codex bis heute. Uitg. Allgemeine Berufsschule Zúrich Livres rares, six siecles de reliures. Pierre Beres Dorure et decoration des reliures. Yves Devaux. Uitg. Editions des Galions Het abstracte patroon van linten was van de Kopten, via de Islamitische wereld en Italië in Frankrijk gebracht. Al eerder werden deze patronen gebruikt door Germanen en Kelten. Voorganger van het lintenpatroon is het knopenpatroon op Romaanse boekbanden en b.v. op het Lindisfarne Gospel in de Ierse boekverluchtiging. 7 8

5 Kurk voor de boekbinder door Harrie Knoors Herkomst kurk De kurkproducten, waarvan iedereen wel een aantal voorbeelden kent, zijn afkomstig van de groenblijvende kurkeik (Quercus suber). De kurkproducerende landen zijn Portugal, Spanje, Italië, Marokko en Algerije. De totale oppervlakte kurkbos is ha. Jaarlijks levert deze oppervlakte ongeveer ton kurk. Oogst Als de kurkeik ongeveer 25 jaar oud is, is hij volwassen en kan de schors, de kurk dus, worden geoogst. Dit gebeurt elke 9 jaar. Vanaf begin juni komt door vochtonttrekking de schors los en kan ze worden geoogst. De oogsttijd duurt acht tot negen weken. Na de oogst, die heel zorgvuldig moet gebeuren door deskundige schillers, blijft de naakte stam over, die door oxidatie aan de lucht een diep oker tot roodachtig vocht afscheidt ter bescherming van de moederschors. Nadat de schors drie tot zes maanden in het bos heeft gelegen om het vocht eruit te laten verdampen, gaat het naar de kurkfabriek, waar de kurkvellen worden gekookt, gedroogd en gladgeschaafd. De kurkindustrie is milieuvriendelijk, het product is duurzaam en gemakkelijk te recyclen. Eigenschappen van kurk Kurk is isolerend, elastisch, antistatisch, geluiddempend, flexibel, kleurecht en vochtbestendig. Deze eigenschappen maken kurk geschikt voor het gebruik voor verschillende doeleinden. De elasticiteit en vochtbestendigheid maken kurk zeer geschikt voor flesstoppers. Ongeveer 60% van de productie wordt dan ook hieraan besteed. Door de komst van de kunststofkurken echter dreigde dit gebruik van kurk sterk af te nemen. Dat werd weer goed gemaakt door het toepassen van andere gebruiksmogelijkheden, zoals hierna vermeld. Gebruik Kurk wordt voor veel doeleinden gebruikt o.a voor boeien, flesstroppers, vloertegels, prikborden, wandbekleding, kleding, accessoires, schoenen, meubels enz. Langzaam verkleurt ze van grijs tot zwart, dan is ze na negen jaar weer oogstrijp. De schors is dan weer op dikte gekomen en kan de oogst opnieuw beginnen. Van deze oogst lijdt de boom bij goede behandeling niets. De kurkeiken kunnen gemiddeld tweehonderd jaar oud worden. Enkele jaren geleden kwam ik in contact met een importeur van kurkproducten in Venlo. De firma Corque heeft diverse kurkproducten in haar assortiment waaronder kurk geschikt voor de bekleding van boekbanden. Dit materiaal kan geleverd worden met als basis papier of linnen. Mijn ervaring is dat het gemakkelijk verwerkt kan worden voor boekbanden en dozen. Enkele voorbeelden van door mij gemaakte boekbanden volgen hierna. 9 10

6 Ann Münchow und Herta Lepie, Pala d Oro. Der Goldaltar im Dom zu Aachen, Köln 1996 Duitse band Titel in kalligrafie en bladgoud Lettercollectief Limburg, Gebonden Letters Afmetingen 27,3 x 24,4 x 1,4 cm Jubileum-uitgave Ampersand Aangezette rug Titel kalligrafie en bladgoud Afmetingen 30,2 x 23,6 x 1,9 cm De website van Corque in Venlo is: nl en het adres: info@corque.nl P.N.van Eyck, De tuinman en de dood, Zwaluwpers 2007, nr. 18 / 29 Eenkaternbinding Decor monoprint Afmetingen 22,8 x 23,7 x 1,2 cm 11 & Edwardian Script ITC 12

7 Boektentoonstelling in Diest door Guy Rutten Verslag over de boekententoonstelling door de leden van de Genkse vereniging van Boekbinders in de Stadsbibliotheek Diest en dit tussen 23 april 2015 en 09 mei Deze tentoonstelling kaderde onder het thema Herdenking Cervantes - Shakespeare. Een groep sympathisanten van de Stadbibliotheek heeft - in samenwerking met de stad Diest - een programma opgesteld met feestelijke activiteiten. Deze werden opgevoerd, gespreid over veertien dagen. Het geheel kaderde in de week van de amateurkunsten. Het is deze groep sympathisanten die, langs mijn dochter om, die in Diest woont, gevraagd heeft om boeken van onze leden ten toon te stellen. Verder werd een opstel- en gedichtenwedstrijd uitgeschreven voor de middelbare scholieren, werden schilderijen, etsen en aquarellen tentoongesteld in de Stadsbibliotheek en de Hofstad, het stadsmuseum. Deze kunstwerken werden gemaakt door de cursisten van Hagelandse Academie Diest. Daarbuiten werd muziek gebracht door vrijwilligers, kleine toneelsrukjes werden opgevoerd en lezingen gehouden. De meeste van deze activiteiten gingen door op zondag 3 mei Helaas veel ervan viel letterlijk in het water. De opening van deze veertiendaagse activiteiten gebeurde op 23 april 2015 in de Stadsbibliotheek en in het stadsmuseum. Winnaressen en winnaars van de opstelwedstrijd werden toen bekend gemaakt. Ook ik hield toen een korte toespraak in naam van de Genkse vereniging van Boekbinders. op vrijwillige basis. Alle leden hebben minstens vijf jaar academie gevolgd en met goed gevolg afgesloten, of hebben nog twee jaar specialisatie gevolgd. Het doel van de vereniging is veelvuldig contact houden met de vroegere medecursisten, bindproblemen bespreken, bindopdrachten uitvoeren. De leden komen tweemaal per jaar samen. De februarivergadering is gewijd aan het gesprekscontact en het tonen van de bindopdracht en het bespreken van de resultaten. De oktoberbijeenkomst wordt gevuld met een bezoek aan een erfgoedbibliotheek of een bindersatelier, of een boekententoonstelling Ik wens de organisatoren en organisatrices en de stad Diest en het bibliotheekpersoneel proficiat met deze activiteit en ik wens hen nog veel succes. De hele avond werd opgeluisterd met muziek en dames en heren, gekleed in 16de-eeuwse klederdracht. In stoet, de mensen in die oude klederdracht voorop, ging het dan naar het stadsmuseum, waar de tentoonstelling met schilderijen en aquarellen geopend werd. De hele avond werd opnieuw opgeluisterd met muziek en er was een receptie, aangeboden door de stad Diest. Hieronder volgen de 2 foto s in de glazen kasten en 2 foto s met 16de eeuwse klederdracht. Dames en heren, jeugdige opstelschrijfster en opstelschrijvers, goedenavond, Ook de Genkse vereniging van Boekbinders wil haar steentje bijdragen tot de feestelijke activiteiten in Diest rond het thema Cervantes - Shakespeare. De vereniging doet dit om het project te steunen en om de vriendschap te onderstrepen die ik heb met vele mensen uit Diest. De vereniging doet dat door het opzetten van een kleine tentoonstelling van zelfgebonden boekbanden hier in de kasten van de Stadsbibliotheek. U zult per boek een kaartje vinden met daarop de titel van het boek, de schrijfster of schrijver ervan, de bindwijze en de gebruikte materialen en versieringen en de naam van de bindster of binder. De Genkse vereniging van Boekbinders werd opgericht op 03 oktober 2003 en dit door een viertal pas afgestudeerde cursisten van de boekbindafdeling van de SAPK,de Stedelijke Academie voor Plastische Kunsten te Genk. Nu telt de vereniging 21 leden. Niet elke cursist moet lid worden, dat gebeurt 13 14

8 15 16

9 Boeken van Friecke Hermans Foto s ingestuurd door Stan Verhoeven Stan schrijft erbij: Werkjes van Friecke die ik zelf in de handen heb gehouden en gekoesterd. 17

10 18

11 19

12 20