Pestprotocol. O.B.S. It Bynt Winsum

Transcriptie

1 Pestprotocol O.B.S. It Bynt Winsum Versie aug.2008

2 INHOUD 1. Waarom wij kiezen voor een pestprotocol Openbaar onderwijs Onderwijsconcept Visie van onze school Missie 7 2. Achtergrondinformatie Wat verstaan wij onder pesten? Kenmerken van de pestkop Kenmerken van de gepeste Signalen, die wijzen op pestgedrag Op welke wijze wordt in onze school gewerkt aan het voorkomen 14 van pestgedrag? 4. Hoe wordt er gehandeld in situaties, waarin pestgedrag wordt 17 gesignaleerd? 5. Welke gedragsregels worden in de groep gehanteerd? Welke maatregelen worden genomen, indien deze gedragsregels 22 niet worden opgevolgd? 7. Veranderingsplannen Bij dit protocol behorende hulpmiddelen en informatiebronnen 24 Bijlagen Bijlage 1: Hoe maak ik van een groep een groep? 25 Bijlage 2: Groepsregels 28 Bijlage 3: Probleem oplossen 30 Bijlage 4: Ik heb de pest aan pesten 31 Bijlage 5: Pleinafspraken 32 Bijlage 6: Analyseformulier pestgedrag (gele en rode kaart) 33 Bijlage 7: Boekenlijst 35

3 1. Waarom wij kiezen voor een pestprotocol Binnen de school doen zich buitengewoon veel situaties voor, waarin kinderen zich heel kwetsbaar opstellen binnen de groep, of bijvoorbeeld bij het spelen op het plein. Situaties, die gemakkelijk kunnen leiden tot gevoelens van ontevredenheid, jaloezie en je achtergesteld of zelfs genegeerd voelen. Dergelijke situaties leiden gemakkelijk tot pestgedrag. Er wordt een slachtoffer gezocht en gevonden. Er worden nog wat meelopers geronseld, en de basis voor een langdurige pestsituatie, met alle negatieve gevolgen van dien is gelegd en kan worden opgestart. Pestgedrag is een niet te ontkennen fenomeen, dat zich de laatste jaren steeds meer voordoet bij zowel kinderen als bij volwassenen. Een fenomeen, dat zich op een brede schaal voordoet, niet alleen binnen het gezin, in de hobbyclub, kinderbeschermingstehuizen, de voetbalvereniging en in en rondom de school, maar zich ook op een nog veel bredere schaal voordoet binnen de samenleving, als wij bijvoorbeeld kijken naar pestgedrag van volwassenen binnen de werkomgeving, vrouwen- en kindermishandeling, seksueel misbruik en ongewenste intimiteiten. Pestgedrag in en rondom onze school belemmert niet alleen de voortgang van het onderwijsleerproces, doordat veel tijd aan de oplossing van dergelijk gedrag moet worden besteed, maar doet ook absoluut inbreuk op onze visie, dat wij in onze school een veilige en kindvriendelijke onderwijsleeromgeving willen nastreven. En hoe kunnen kinderen, die hun onzekerheid en frustraties door middel van pestgedrag uiten, en tot een vast gedragspatroon maken, later als volwassenen op een respectvolle manier met andere mensen in de maatschappij omgaan? Met behulp van dit pestprotocol willen wij het pestgedrag binnen onze school niet alleen aanpakken nadat een pestsituatie is gesignaleerd, maar ook pestgedrag voorkomen, door dit gedrag met al zijn aspecten, gevolgen en de erbij horende rollen van pester, meeloper en gepeste bespreekbaar te maken. Obs. It Bynt 3 Pestprotocol 2008

4 Naast de nodige basisinformatie voor de leerkrachten is ook een duidelijk plan van aanpak beschreven voor situaties waarin pestgedrag wordt gesignaleerd, en zijn overzichten van regels en afspraken ten aanzien van de omgang met elkaar opgenomen. Deze regels zijn in de groepen duidelijk zichtbaar opgehangen, en met de kinderen besproken. Ook in de gangen van de school zijn deze regels duidelijk zichtbaar opgehangen. Bij de aanpak van gesignaleerd pestgedrag worden ook de ouders intensief betrokken, omdat pestgedrag zich niet alleen beperkt tot de school en omdat oorzaken van pestgedrag zeker niet alleen binnen de school, maar vaak ook buiten de school liggen. Dit pestprotocol is een middel om de volgende doelstellingen te bereiken: De leerkrachten kunnen het pestgedrag signaleren en onderkennen. Het pestprotocol vormt een plan van aanpak ten aanzien van: - Het voorkomen van pestgedrag - Het tijdig signaleren van pestgedrag - Het remediëren van pestgedrag - De samenwerking tussen ouders en school om pestgedrag te voorkomen en te remediëren Met dit pestprotocol hopen wij als leerkrachten van onze school, samen met de leerlingen en ouders een positieve en effectieve bijdrage te kunnen leveren aan het voorkomen en bestrijden van pestgedrag. 1.1 Openbaar onderwijs It Bynt is een openbare basisschool. Dat betekent voor ons dat wij actief vorm geven aan de kenmerken van openbaar onderwijs, te weten: - Algemene toegankelijkheid It Bynt" is een openbare basisschool Onze school gaat uit van de in onze maatschappij geldende normen en waarden. Deze zijn ontleend aan de uitgangspunten van het christendom en het humanisme. Onze school is toegankelijk voor alle leerlingen, ongeacht godsdienst of levensbeschouwing. Op deze gronden weigeren wij principieel geen leerlingen. Obs. It Bynt 4 Pestprotocol 2008

5 - Actieve pluriformiteit In ons onderwijs schenken wij op respectvolle wijze aandacht aan de verscheidenheid levensbeschouwelijke en maatschappelijke waarden in de Nederlandse samenleving. - Non-discriminatie Onze school eerbiedigt ieders godsdienst of levensbeschouwing. Iedere vorm van discriminatie op grond van godsdienst, levensbeschouwing maar ook op grond van cultuur, sekse, etniciteit, persoonskenmerken, sociale status, seksuele geaardheid en huidskleur wijzen wij af en voeren daarin een actief beleid naar kinderen en ouders 1.3 Onderwijsconcept Ieder kind is uniek! It Bynt werkt adaptief, hetgeen betekent dat wij tegemoet willen komen aan de verschillen tussen kinderen. De kern van ons onderwijs is dat kinderen met plezier naar school gaan als wordt voldaan aan 3 basisbehoeften: Relatie Autonomie Competentie 1.2 Visie van onze school: Een visie waarbij wij inzetten op het in de praktijk brengen van vormen van adaptief onderwijs: Onze school wil als lerende organisatie aan leerlingen en leerkrachten de ruimte geven om zich samen met de anderen in eigen zelfstandigheid optimaal te ontwikkelen in overeenstemming met de eigen persoonlijke mogelijkheden (relatie, autonomie en competentie) Relatie: Wij willen onze leerlingen leren om verantwoordelijkheid te gaan nemen (verantwoordelijkheid voor elkaar en voor jezelf) Onze school streeft naar het verwezenlijken van acceptatie (respect naar zowel leerlingen, leerlingen onderling, als ook naar de ouders en leerkrachten) Obs. It Bynt 5 Pestprotocol 2008

6 De school wil de leerlingen bewust laten worden "wie ze zijn" (zelfontplooiing) Autonomie: Wij willen leerlingen brengen tot "zelf doen" (zelfsturing, zelfstandigheid), zelf de wereld ontdekken Onze school wil de leerlingen stimuleren door, qua ontwikkeling, te gaan uitlokken, uitdagen en prikkelen Wij willen het kind zien als een ondeelbaar geheel: dus in zijn uniciteit, in zijn totale mens - ontwikkeling, wij willen de leerlingen veiligheid bieden en vertrouwen geven Competentie: De school wil de leerlingen in de gelegenheid stellen zich naar eigen mogelijkheden optimaal te ontwikkelen Hoe willen we dat bereiken? D.m.v. doorgaande leerlijnen en een goede registratie van leervorderingen kinderen te begeleiden in hun ononderbroken leerproces. De leerlingen moeten in de gelegenheid worden gesteld zich volgens de eigen ontwikkelingsmogelijkheden; aard, aanleg en tempo te ontplooien, de cursorisch opgebouwde leerstof, moderne methodes, kerndoelen en lesprogramma zullen daarop moeten worden afgestemd. (adaptief) Leerlingen die zich sneller of langzamer ontwikkelen dan de "gemiddelde leerling" in hun groep, zullen zoveel mogelijk op maat geholpen worden. De leerkrachten zullen een meer begeleidende rol gaan spelen in een meer adaptief onderwijsconcept (aanbieden i.p.v. voorschrijven, aandragen i.p.v. overdracht, richting adviserend i.p.v. wijzen) Door het aansluiten van het onderwijs op het ontwikkelingsniveau en het tempo van de leerling zal er minder "curatieve zorg" nodig zijn, immers iedere leerling werkt aan eigen niveau en mogelijkheden en krijgt daarbij structureel de begeleidende zorg van de leerkracht Wat hebben we hiervoor nodig? didactische vormen van adaptief onderwijs te (be)oefenen en te ontwikkelen een evenwichtig onderwijsaanbod te verwezenlijken samenhang in het onderwijsaanbod aan te brengen Obs. It Bynt 6 Pestprotocol 2008

7 het aanbieden van de kerndoelen aan te sluiten bij de belangstelling en het ontwikkelingsniveau van de leerlingen de betrokkenheid van de leerlingen te vergroten 1.3 Missie Op weg naar het ideaalbeeld Obs. It Bynt 7 Pestprotocol 2008

8 2. Achtergrondinformatie 2.1 Wat verstaan wij onder pesten? Het verschijnsel pesten is een zondebokfenomeen, dat inhoudt, dat leden van een groep om een bepaalde reden een soortgenoot mishandelen. Een fenomeen, dat niet alleen bij mensen voorkomt, doch ook in de dierenwereld bij bijvoorbeeld kippen, apen en katten is aangetoond. Pesten kent duidelijk andere kenmerken dan plagen. Uit een plaagsituatie kan echter heel gemakkelijk een pestsituatie voortvloeien. Een duidelijk overzicht van de kenmerken van PLAGEN en PESTEN, en de gevolgen van dit gedrag vormt een basis voor het signaleren van pestgedrag: Pesten en plagen, waar zit het verschil? PLAGEN PESTEN Is onschuldig, en gebeurt onbezonnen en spontaan. Gaat soms gepaard met humor. Is van korte duur, of gebeurt slechts tijdelijk. Gebeurt berekenend (men weet meestal vooraf goed, wie, hoe en wanneer men gaat pesten). Men wil bewust iemand kwetsen of kleineren. Speelt zich af tussen gelijken ( Twee honden vechten om hetzelfde been ). Is meestal te verdragen, of zelfs leuk maar kan ook kwetsend of agressief zijn. Meestal één tegen één. Is duurzaam: het gebeurt herhaaldelijk, systematisch en langdurig (stopt niet vanzelf en na korte tijd). Ongelijke strijd. De onmachtsgevoelens van de gepeste staan tegenover de machtsgevoelens van de Obs. It Bynt 8 Pestprotocol 2008

9 Wie wie plaagt, ligt niet vast. De tegenpartijen wisselen keer op keer. pestkop. De pestkop heeft geen positieve bedoelingen en wil pijn doen, vernielen of kwetsen. Meestal een groep (pestkop en meelopers) tegenover één geïsoleerd slachtoffer. Er bestaat een neiging tot een vaste structuur. De pestkoppen zijn meestal dezelfden, net zoals de slachtoffers (mogelijk wisselend door omstandigheden). GEVOLGEN GEVOLGEN Schaafwond of korte draaglijke pijn (hoort bij het spel). Wordt soms ook als prettig ervaren ( Plagen is kusjes vragen ). De vroegere relaties worden vlug weer hersteld. De ruzie of het conflict wordt spoedig bijgelegd. Men blijft opgenomen in de groep. De groep lijdt er niet echt onder. Indien niet tijdig wordt ingegrepen, kunnen de gevolgen (zowel lichamelijk als psychisch) heel pijnlijk en ingewikkeld zijn en ook lang naslepen. Het is niet gemakkelijk om tot betere relaties te komen. Het herstel verloopt heel moeizaam. Isolement en grote eenzaamheid bij het gekwetste kind. Aan de basisbehoefte om Bij de groep te horen wordt niet voldaan. De groep lijdt onder een dreigend Obs. It Bynt 9 Pestprotocol 2008

10 en onveilig klimaat. Iedereen is angstig, en men wantrouwt elkaar. Er is daardoor weinig openheid en spontaniteit. Er zijn weinig of geen echte vrienden binnen de groep. 2.2 Kenmerken van de pestkop Alhoewel wij niet zomaar iemand een etiket van Pestkop kunnen opplakken op basis van een of meer van de volgende kenmerken en kinderen natuurlijk onderling verschillen, is toch in de praktijksituatie gebleken, dat bij kinderen die pesten, vaak een of meer van de volgende kenmerken opvallen: Staat vrij positief tegenover geweld, agressie, en het gebruik van stoere taal. Imiteert graag agressief gedrag. Is vlugger agressief, gebruikt meer geweld. Lijkt assertief: zegt spontaan wat hij denkt of voelt. Komt uit voor zijn mening. Is vrij impulsief. Heeft de neiging anderen te over roepen of te domineren om controle te houden, maar is misschien minder zeker dan het lijkt. Wil het middelpunt zijn en is vlug jaloers. Is meestal fysiek sterker of omringd door sterke vrienden die zijn gezag respecteren. Heeft moeite met regels, grenzen, en eigen of door anderen opgelegde regels. Schat situaties verkeerd in. Schat de gevolgen van zijn gedrag verkeerd in. Heeft het moeilijk met stress of spanning, die van buitenaf wordt opgelegd (proefwerken, agressie van ouders, etc.). Lijdt vaak aan een negatieve faalangst. Hoe onveiliger hij zich voelt, hoe groter de behoefte aan een zondebok. Is niet noodzakelijk dommer of slimmer dan de rest. Obs. It Bynt 10 Pestprotocol 2008

11 Geniet respect uit angst en niet uit waardering. Heeft een zwak inlevingsvermogen, is vooral met zichzelf bezig en houdt geen rekening met anderen. 2.3 Kenmerken van de gepeste Alhoewel wij niet zomaar iemand een etiket van Gepeste kunnen opplakken op basis van een of meer van de volgende kenmerken, en kinderen natuurlijk onderling verschillen, is toch in de praktijksituatie gebleken, dat bij kinderen die gepest worden, vaak een of meer van de volgende kenmerken opvallen: Houdt niet van geweld en agressief of onbeschoft taalgebruik. Weet niet hoe hij met agressie van anderen om moet gaan. Is meestal fysiek zwakker. Is eerder in zichzelf gekeerd. Is geneigd zich onderdanig of gedienstig te gedragen. Is onzeker in zijn sociale contacten. Durft niet op te komen voor zichzelf. Heeft vaak een lage dunk van zichzelf en gelooft uiteindelijk, dat hij het verdient om gepest te worden. Voelt zich vaker eenzaam dan andere kinderen. Voelt niet goed aan, welke regels of normen er binnen de groep gelden. Reageert niet op de gepaste manier op druk: Begint te huilen, of gedraagt zich slaafs, gaat klikken of vleien, probeert zich vrij te kopen met snoep of geld, probeert de pestkoppen na te bootsen, maar faalt daarin. 2.4 Signalen, die wijzen op pestgedrag Vaak kunnen door middel van een goede observatie al bepaalde signalen van pestgedrag worden opgevangen. Door het goed observeren van kinderen in de verschillende onderwijsleersituaties en spelsituaties kunnen pestsituaties al in een vroeg stadium worden gesignaleerd en kan op gepaste wijze worden ingegrepen. Obs. It Bynt 11 Pestprotocol 2008

12 Signalen bij de gepeste: Het kind heeft blauwe plekken, of schrammen, gescheurde kleren, beschadigde boeken, en verliest sportkleren en eigendommen. Let zeker op, als het kind normaliter niet slordig is. Ook als het niet weet hoe de signalen er gekomen zijn, of excuses zoekt, is er vaak meer aan de hand. Het kind maakt zich het liefst onzichtbaar. Zelfs zonder zichtbare aanleiding gedraagt het zich als een geslagen hondje. Het is vaak verdrietig of neerslachtig, of heeft onverwachte stemmingswisselingen met driftbuien. In sommige gevallen is het onhandelbaar, agressief en overspannen. Het staat dikwijls alleen op de speelplaats; er komen geen vriendjes thuis om te spelen en het wordt ook niet uitgenodigd om te komen spelen, of te komen op feestjes en logeerpartijen. Het kind zoekt het veilige gezelschap van de leerkracht of de leider. Als er groepjes worden gekozen, wordt het kind als laatste gekozen, of het blijft over. De schoolresultaten worden opeens veel slechter. Het kind is vaak afwezig, letterlijk of figuurlijk. Het vlucht weg in de fantasie en zorgt ervoor dat het zo nipt mogelijk op tijd op school komt, en is meteen na de bel weer weg. Op zondagavond of voor het kind naar een club moet, is het bijzonder gestresst, en zoekt redenen om niet naar school of naar de club te moeten. Signalen bij de pestkop: Het kind heeft blauwe plekken of schrammen en besmeurde of gescheurde kleren van de slachtoffers, die zich hebben verdedigd. Zijn vriendjes zijn volgzame meelopers, die wachten op instructies van de pestkop. Het kind vindt het moeilijk om samen te spelen of samen te werken, omdat het altijd de baas wil zijn. Het verdraagt het slecht om afhankelijk te zijn van het toeval, of van de bekwaamheid of onbekwaamheid van anderen. Het kind verdraagt geen kritiek en wordt boos als zijn positieve beeld van zichzelf ter discussie wordt gesteld, al is het ook maar door een grapje. Obs. It Bynt 12 Pestprotocol 2008

13 Zijn vriendjes zijn gelijkgezinden. Ze spreken vaak negatief of kleinerend over bepaalde kinderen. Wie niet bij de groep hoort, is een zwakkeling of zelfs een vijand. Ze kiezen agressieve idolen uit sport, muziek of film. De pestkop is regelmatig brutaal tegenover een zwakker gezinslid. Dit kan ook een ouder zijn. De pestkop kan zich moeilijk inleven in de gevoelens van anderen en heeft weinig of geen schuldgevoelens. Het kind kan moeilijk grenzen aanvaarden die door anderen worden opgelegd en verdraagt geen kritiek. Je krijgt de indruk, dat het kind een dubbelleven leidt: thuis of tegenover de leraar is het volgzaam en braaf, maar je hoort klachten over het kind in onbewaakte momenten. Obs. It Bynt 13 Pestprotocol 2008

14 3. Op welke wijze wordt in onze school gewerkt aan het voorkomen van pestgedrag? Ter voorkoming van pestgedrag zijn in onze school de volgende maatregelen genomen en wordt in onze school de volgende werkwijze gehanteerd. 1. In kringgesprekken, en in de lessen Sociaal-emotionele vorming, (methode Soemo) wordt gericht aandacht besteed aan de volgende kenmerken van pestgedrag: De achtergronden van pestgedrag De structuren van pestsituaties De kenmerken van de gepeste De kenmerken van de pestkop De kenmerken van de volgelingen De gevolgen van het pestgedrag 2. Het bevorderen van wederzijds respect en waardering van de leerlingen onderling, met als uitgangspunt Alle mensen verschillen onderling, qua uiterlijk, qua persoonlijke eigenschappen, vaardigheden en capaciteiten. Ieder mens heeft het recht om, ongeacht zijn uiterlijk, persoonlijke eigenschappen, vaardigheden en capaciteiten, zichzelf te kunnen zijn, en als zodanig te worden gerespecteerd door zijn medemensen. Bijlage 1: Achtergrond en werkwijze bij de start van het schooljaar 3. De leerkrachten hebben kennis en inzicht m.b.t. alle aspecten van pestgedrag, en zijn vaardig in het signaleren en remediëren van pestgedrag. Het pestprotocol is opgeborgen in de beleidsmap. De leerkrachten handelen conform de hierin genoemde afspraken en stappen (zie map beleid). 4. In alle groepen worden duidelijke groepsregels gehanteerd, die met de leerlingen worden besproken. In alle groepen (groep 1 t/m 8) zijn de groepsregels op schrift gesteld (zie bureaumap) en hangen duidelijk zichtbaar bij toerbeurt volgens schema (zie bijlage 2)voor alle leerlingen op posterformaat aan de wand van het lokaal en bij de hoofdingang in de hal Obs. It Bynt 14 Pestprotocol 2008

15 Bijlage 2: regels en regels numeriek. 5. In alle groepen worden duidelijke gedragsregels ten aanzien van pestgedrag gehanteerd, die met de leerlingen worden besproken aan het begin van het schooljaar en verder als er aanleiding toe is. De gedragsregels zijn op schrift gesteld en opgenomen in de bureaumap achter de schoolregels (8 a.) Bijlage 4: Ik heb de pest aan pesten. 6. In de groepen 0, 1 en 2 worden de groepsregels en de gedragsregels ten aanzien van pestgedrag uitgebreid besproken in kringgesprekken, en worden situaties van pestgedrag en situaties waarin de gedragsregels worden overtreden, tijdens het werken in de verschillende werkhoeken direct aangepakt. Ook het rollenspel wordt in dergelijke situaties gehanteerd. Ook in deze groepen zijn de gedragsregels op schrift gesteld, en bij toerbeurt op posterformaat in het lokaal opgehangen. Op deze wijze wordt bereikt, dat ook de ouders duidelijk op de hoogte zijn van de gehanteerde regels en afspraken. 7. Positief gedrag van leerlingen wordt gecomplimenteerd en op deze wijze beloond. 8. Op ouderavonden en groepsavonden wordt, afhankelijk van de situatie, thematisch aandacht besteed aan alle aspecten van pestgedrag. 9. Er is gedurende 10 minuten voor de aanvang van de lessen, en gedurende de pauzes toezicht op het schoolplein, waarbij duidelijke gedragsregels en afspraken worden gehanteerd. Bijlage 5: Afspraken en regels ten aanzien van gedrag en omgang met elkaar op het schoolplein. 10. In alle groepen wordt iedere week een les van 30 minuten sociaalemotionele vorming gegeven uit de methode Soe mo kaarten van Eduforce. Dit kan n.a.v. een voorval zijn of op basis van keuze. Er wordt geregistreerd welke onderwerpen aan de orde zijn geweest. Obs. It Bynt 15 Pestprotocol 2008

16 11. In de groepen 1 en 2 wordt éénmaal per jaar de kleuterobservatielijst ingevuld. Vanaf groep 3 worden de leerlingen met cito - viseon in ieder geval 1 x per jaar gevolgd. Kinderen in het risicogebied (score D en E) wordt de toets 2 x per jaar afgenomen. In de groepen 5 t/m 8 vullen de leerlingen ook zelf de viseon in. Analyses worden gemaakt en besproken in de leerlingen of groepsbespreking Eveneens éénmaal per jaar wordt in de groepen 5 t/m 8 door middel van de Pesttest een groepsanalyse van het pestgedrag gemaakt en met de leerlingen besproken. Deze analyse kan voor de leerkracht aanleiding zijn om op groepsniveau aandacht te besteden aan het voorkomen en of remediëren van pestgedrag (m.i.v. schooljaar ). Afname momenten zijn op te toetskalender vastgelegd. Obs. It Bynt 16 Pestprotocol 2008

17 4. Hoe wordt er gehandeld in situaties, waarin pestgedrag wordt gesignaleerd? In situaties, waarin pestgedrag wordt gesignaleerd wordt het volgende stappenplan gehanteerd: Waarschuwingsfase De betreffende leerling wordt gewaarschuwd en bespreekt samen met de leerling de gesignaleerde pestsituatie. De leerling is op de hoogte van het feit, dat na deze waarschuwing bij een volgende pestsituatie de Gele Kaart volgt. Handelingsfase 1. De pestsituatie wordt in kringgesprekken binnen de betreffende groep(en) besproken. 2. De leerkracht maakt op het gele analyseformulier een schriftelijk verslag van de pestsituatie. Dit verslag (voor de leerling de Gele Kaart ) wordt in de leerlingvolgsysteemmap van de groep opgeborgen Bijlage 6: Analyseformulier Pestgedrag = gele kaart. Indien de leerkracht door bepaalde factoren of omstandigheden niet een duidelijke analyse van de pestsituatie kan maken en er geen duidelijkheid ontstaat over de rollen van de betrokkenen (pester, gepeste, volgelingen) wordt, na overleg met en toestemming van de ouders, de OBD of de GGD ingeschakeld, om als onafhankelijke derde een duidelijke analyse te maken. 3. Er volgt, indien nodig, een gesprek met de gepeste, de pestkop, en de volgelingen, buiten de groep (de pester ontvangt een gele kaart). 4. De betreffende leerling(-en) moet (moeten) een keuze maken uit een literatuurlijst van kinderboeken, waarin het thema pestgedrag centraal staat. Hij/zij maakt (maken) van het gelezen boek een boekverslag, of houdt (houden) Obs. It Bynt 17 Pestprotocol 2008

18 een boekbespreking voor de groep of in de leeskring (midden- en bovenbouwgroepen). Bijlage 6: Literatuurlijst van Nederlandse boeken. Een overzichtslijst van alle Nederlandse kinderboeken, per niveau, waarin pestgedrag centraal staat, is in de school voorhanden. In de onderbouwgroepen (groep 0, 1 en 2) wordt de pestsituatie uitgebreid besproken en kan een leerling bijvoorbeeld uit de kring worden geplaatst, of mag in een bepaalde werkhoek niet meer meedoen. Verder zijn alle genoemde stappen ook voor de leerlingen uit deze groepen van toepassing. 5. De pestsituatie wordt in de leerkrachtenvergadering besproken. 6. Indien er weer pestgedrag bij dezelfde leerling(en) wordt geconstateerd, worden de genoemde vijf stappen weer doorlopen en dezelfde maatregelen genomen. Er wordt nu echter een tweede gele kaart en dus een rode kaart uitgedeeld. Na het geven van een rode kaart worden nu ook de volgende stappen in genoemde volgorde genomen. 7. De ouders van de gepeste en de ouders van de pestkop worden op de hoogte gesteld van de pestsituatie. 8. De leerkracht(en) van de betrokken leerling(en) bespreekt(bespreken) de pestsituatie met de betrokken ouders. 9. De betrokken ouders krijgen achtergrondinformatie over pestgedrag en handreikingen met betrekking tot de aanpak van het pestgedrag (Informatie uit: Pesten, gedaan ermee, Gie Deboutte. Vindplaats; in de orthotheek). 10. Er wordt gezamenlijk met de betrokken ouders en de betrokken leerlingen een plan van aanpak opgesteld, en er worden afspraken ten aanzien van het gedrag van de betrokken leerlingen gemaakt. Dit handelingsplan (format; cps Obs. It Bynt 18 Pestprotocol 2008

19 map) wordt schriftelijk vastgelegd en in de leerlingvolgsysteemmap van de groep opgeborgen. Het handelingsplan wordt door de ouders getekend voor gezien. 11. In die situaties, waarin het remediëren van het pestgedrag problemen geeft, wordt de assistentie van één of meer hulpverlenende instanties (te bepalen in overleg met de ouders en gerelateerd aan de aspecten van het pestgedrag) ingeschakeld. Obs. It Bynt 19 Pestprotocol 2008

20 5. Welke gedragsregels worden in de groep gehanteerd? Groepsregels Visie -Onze school wil als lerende organisatie aan leerlingen en leerkrachten de ruimte geven om zich samen met de anderen in eigen zelfstandigheid optimaal te ontwikkelen in overeenstemming met de eigen persoonlijke mogelijkheden Vanuit de kernbegrippen relatie, autonomie en competentie uit onze visie, hebben wij onze regels opgesteld: 1: Relatie:(Samen) pictogram: twee handen ineen -Wij willen onze leerlingen leren om verantwoordelijkheid te gaan nemen (verantwoordelijkheid voor elkaar en voor jezelf) -Onze school streeft naar het verwezenlijken van acceptatie en respect; (respect naar zowel leerlingen onderling, als ook naar de ouders en leerkrachten) In onze groep respecteren wij elkaar, wij doen dit door: Naar elkaar te luisteren Denk na voor je wat zegt Niemand uit te schelden Van elkaar af te blijven Van elkanders spullen af te blijven Pesten niet te pikken!! o Wij komen op voor wie gepest wordt o Wij komen op voor wie niet goed meekan o Wij komen op voor wie ziek is Iedereen hoort erbij, we sluiten niemand buiten 2: Autonomie: (Zelf) pictogram: één poppetje -Wij willen leerlingen brengen tot "zelf doen" (zelfsturing, zelfstandigheid), zelf de wereld ontdekken -Onze school wil de leerlingen stimuleren door, qua ontwikkeling, te gaan uitlokken, uitdagen en prikkelen -Wij willen het kind zien als een ondeelbaar geheel: dus in zijn uniciteit, in zijn totale mensontwikkeling, wij willen de leerlingen veiligheid bieden en vertrouwen geven Doe altijd goed je best, stoor een ander niet. Neem verantwoordelijkheid voor je werk(houding) Voer zelfstandig je eigen taken uit In onze groep draagt iedereen zijn steentje bij: Zelfstandig werken Na het werken opruimen Obs. It Bynt 20 Pestprotocol 2008

21 3: Competentie: (Kunnen) pictogram: duim omhoog -De school wil de leerlingen in de gelegenheid stellen zich naar eigen mogelijkheden optimaal te ontwikkelen Geloof in je eigen mogelijkheden. Accepteer jezelf zoals je bent en een ander zoals hij/zij is. In onze groep mag je jezelf zijn: Wij letten niet teveel op elkaar Mag je opkomen voor je eigen mening (geen poster beschikbaar) We streven naar uniformiteit dit schept duidelijkheid voor iedereen Werkwijze in de praktijk: Regels gelden voor iedereen, in het gehele schoolgebouw en op het plein Per 14 dagen wordt één regel centraal opgehangen voor bij de hoofdingang. Vraag: Schooljaar 08/ 09 wordt dit door Jetske verzorgt. In alle lokalen wordt dezelfde regel op a 4 formaat opgehangen en besproken Er is een vaste volgorde waarin de regels centraal worden gesteld (bijlage regels numeriek) De bijlage is ook in de bureaumap opgenomen onder 11. Tot en met groep 4 zijn de ouders vanaf 10 minuten voor aanvang van de les welkom. Voor de aanvang van de lessen is de school voor kinderen in principe niet toegankelijk, alleen als er werk gedaan moet worden na overleg met de groepsleerkracht. Bekers en bakjes mogen op de plank bij de entree worden gebracht. Alle groepsleerkrachten zijn in de hal bij het luiden van de bel. Voorkomende problemen worden vanuit de gemaakte afspraken besproken en naar kinderen toe duidelijk gemaakt Hier bestaat de mogelijkheid om hiervoor bijlage 3 te gebruiken. Regels zijn belangrijk want: Ze bieden houvast Ze bieden veiligheid Maken het leven overzichtelijk, mits ze consequent worden toegepast Grenzen stellen: Zeg duidelijk wat het kind niet mag Leg uit waarom je het niet goed vindt Geef, indien mogelijk, een alternatief Houd voet bij stuk Obs. It Bynt 21 Pestprotocol 2008

22 6. Welke maatregelen worden genomen, indien deze gedragsregels niet worden opgevolgd Indien de genoemde gedragsregels niet worden opgevolgd, worden de volgende maatregelen genomen. 1. Het leerlingengedrag wordt in een kringgesprek binnen de groep besproken (onder-, midden-, en bovenbouwgroepen), en er worden met de betrokken leerling(-en) afspraken gemaakt gericht op het verbeteren van het gedrag. Bij aanhouden wordt er door de eigen groepsleerkracht van betreffende kind(eren) contact opgenomen met de ouder(s) Hier wordt een notitie van gemaakt op het cps. Formulier oudergesprek. (zie map orginelen) Vernielingen door leerlingen worden bij ouders in rekening gebracht. 2. Indien het niet opvolgen van de gedragsregels in de groep structureel wordt, wordt gezamenlijk met de betrokken ouders en de betrokken leerlingen een plan van aanpak opgesteld en afspraken ten aanzien van het gedrag van de betrokken leerling(-en) gemaakt. Ook wordt het gedrag in de personeelsvergadering besproken. Indien het een situatie betreft, waarin ook pestgedrag wordt gesignaleerd, wordt het stappenplan, zoals in hoofdstuk 3 beschreven, gehanteerd. 3. In die situaties, waarin de remediëren van het gesignaleerde gedrag problemen geeft, wordt de assistentie van een of meer hulpverlenende instanties ingeschakeld (te bepalen in overleg met de ouders en gerelateerd aan de aspecten van het gedragsprobleem). Obs. It Bynt 22 Pestprotocol 2008

23 7. Veranderingsplannen In het schooljaar zal ook het gebruik van de Pesttest (groep 6, 7 en 8) aan dit pestprotocol worden toegevoegd. Door middel van dit computerprogramma kunnen duidelijke overzichten worden gemaakt van de groep, en worden pestsituaties duidelijk aan het licht gebracht en geanalyseerd. Ook verbeteringen c.q. verslechteringen van de situatie kunnen in een jaaranalyse naar voren worden gebracht. Er wordt nagedacht over een oploshoek na de laatste aanpassingen. Bij oplossen van problemen tussen kinderen onderling: Te bespreken op een personeelsvergadering: wat te doen bij incidenten: Obs. It Bynt 23 Pestprotocol 2008

24 8. Bij dit protocol behorende hulpmiddelen en informatie- bronnen - De Pesttest (computerprogramma van VOO + handleiding) - Kinderboekenlijst Pestprotocol volgt, maakt Jetske - Informatie voor ouder;pesten, gedaan ermee, Gie Deboutte bestellen!! - Groepsposters Gedragsregels en posters goed geregeld - Schoolposter Ik heb de pest aan pesten (ook van Goed geregeld, bestellen + opkomen voor je eigen mening als die er is) Vraag: Willen wij deze centraal in de hal of in ieder lokaal?? - Onderwijsleermethode sociaal-emotionele vorming (SOEMO kaarten, Eduforce) - Viseon LVS Achtergrondinformatie voor leerkrachten: - Pesten, gedaan ermee, Gie Deboutte bestellen!! - Pesten; wat is het, wat doe je eraan?, Gie Deboutte bestellen!!!! - Eerste hulp bij gedragsproblemen, Luc Koning bestellen!!!!! - Energize!, groepsactiviteiten voor groot en klein, Stichting Lion s Quest Obs. It Bynt 24 Pestprotocol 2008

25 Bijlage 1: Hoe maak ik van een groep een groep?? Vanuit eigen ervaringen met groepen, op school maar ook privé, kan je nagaan wat de kenmerken van een groep zijn waar je goede herinneringen aan hebt. Wie kan je je nog van deze groep herinneren, welke rol hadden deze personen in de groep., wat zijn de leuke en minder leuke ervaringen met deze groep? Je kunt dit afzetten tegen een groep, waar minder goede herinneringen aan hebt. Zo zul je aan een aantal kenmerken komen van een goed functionerende groep. Uit onderzoek komen de volgende kenmerken naar voren: Samen verantwoordelijk voelen voor een groep Respect voor elkaar Samenwerken Er zijn afspraken voor het nemen van beslissingen Problemen worden besproken Groepen vormen zich heel vaak volgens een globaal proces van 5 stappen. Zit proces wordt op gang gebracht door 3 basisbehoeften bij mensen: erbij willen horen, invloed willen uitoefenen en behoefte aan persoonlijk contact. In schema gezet ziet dat proces, dat zonder begeleiding verloopt, als volgt uit: 1. Formeren Kennismaking, situatieverkenning: wie, wat en hoe? 2. Stormen Zoeken naar invloed, het ontstaan van de machtsverhoudingen 3. Normeren Ontstaan van informele groepsregels: wat mag en moet 4. Produceren Productieve periode 5. Afsluiten De groep gaat uit elkaar Zonder begeleiding verschilt het resultaat van de Stormen van klas tot klas. De ene klas wordt een samenhangende, positieve groep, een andere klas valt uiteen in subgroepen met elk een eigen groeiproces, of een hoofdgroep en enkelen die buiten de groep vallen en daardoor risico lopen zondebokken te worden, of de klas wordt een negatieve groep met veel concurrentie en machtstrijd. Kennis over dit proces geeft de mogelijkheid om d.m.v. begeleiding invloed uit te oefenen op de vorming van een nieuwe groep. Het uitgangspunt is: Door begeleiden ervoor zorgen dat Normeren voor Stormen plaatsvindt Doel: Door begeleiding komen tot een positieve, goed functionerende groep. Dit klinkt mooi, maar is mede afhankelijk van de samenstelling van de groep. Er zijn kinderen, waarbij de 3 basisbehoeften, die het groepsproces op gang brengen, niet of in mindere mate aanwezig zijn. Dit betekent: hiermee rekening houden, extra aandacht geven en de verwachtingen niet te hoog. De lessencyclus die volgt heeft twee belangrijke uitgangspunten: Het komt aan op het begin De introductie is zeer belangrijk, je kunt er dan voor zorgen dat groepsafspraken snel ontstaan en niet bepaald worden door degenen die de meeste invloed krijgen in de groep Alleen de afspraken die de leerlingen zelf bedenken en zich eigen maken houden stand! Hier is een onderscheid met de afspraken die je als leerkracht zelf inbrengt (schoolafspraken) en de afspraken die je samen met de kinderen ontwikkelt en vastlegt. Obs. It Bynt 25 Pestprotocol 2008

26 De eerste weken van het schooljaar 1. Informatie geven Wat wordt verwacht? a. Informatie over school Aan de orde komen: - Het gebouw - Wie werken er op school, wie zit waar - Het rooster, dagritmepakket - Gymnastiek - Bibliotheek - Godsdienst/humanistisch onderwijs b. Informatie over schoolafspraken - In alle groepen worden de school- en pleinregels besproken tevens de werkwijze, posters ect. - De regels worden bewaard in de bureaumap en worden gedurende het jaar bij toerbeurt als strip opgehangen - Groepseigen afspraken worden vastgelegd en krijgen een plaats in het lokaal. c. Het Project, blok 1 van de vreedzame school. - Onze school is een gemeenschap waarbij iedereen zich betrokken voelt, waar iedereen gehoord en gezien voelt. Een school waar leerlingen een stem hebben maar ook een school waarin iedereen zich respectvol gedraagt. - De drie doelen van het programma zijn: Constructief omgaan met conflicten Verantwoordelijkheid van kinderen vergroten Positief sociaal gedrag - In de eerste 5 weken wordt er aan het thema Onze klas gewerkt voor verdere beschrijving zie mappen in de verschillende lokalen. 2. Veiligheid bieden Veiligheid bieden door voorbeeldgedrag en duidelijke ik - boodschappen. Alle gedrag van jou als leerkracht waardoor: - Kinderen zich geaccepteerd voelen zolas ze zijn, zonder (voor) oordeel - Dat ze met alle vragen bij je terecht kunnen - Kinderen zich beschermd voelen als anderen ze aanvallen, ook de aanvaller. - Kinderen weten dat ze niet veroordeeld wordt of afgaat als je een fout maakt, maar dat je hiervan kunt leren 3. Zorgen voor het ontstaan van eigen groepsafspraken Wat mag en moet van de groep? Hoe gaan we met elkaar om? Dit start al op de eerste dag: het in gang zetten, voorbereiden Kinderen ontwikkelen zelf positieve groepsafspraken door: - Jouw (voorbeeld)gedrag - Groepsopdrachten en spelen Obs. It Bynt 26 Pestprotocol 2008

27 - Evalueren van de spelletjes en activiteiten - Wat ging goed, wat minder goed - Afspraken maken voor een volgende keer - Groepsregels laten formuleren naar aanleiding van gebeurtenissen!! Heel belangrijk! - Observeren en waarnemen: belangrijk voor bewustwording - De resultaten bewaren Zo komen tot groepsafspraken Belangrijk als het gaat over groepsafspraken - Samen met de kinderen formuleren (medeverantwoordelijkheid) - Expliciet vastleggen en ophangen - Korte positieve formulering - Afspraken stapsgewijs invoeren - Las oefenfase in - Veel prijzen - Corrigeren op de afspraak (niet op de persoon) 4. Afsluiting, Aan het einde van het project sluiten we de introductieperiode gezamenlijk af. Hierbij kunnen alle groepen laten zien en vertellen wat ze gedaan hebben. 5. Herfsteditie schoolkrant In deze schoolkrant wordt aandacht geschonken aan de periode van Formeren ; op deze wijze worden de ouders geïnformeerd. Literatuur over groepsvorming Gieles, P. (1997) Het komt aan op het begin; leefklimaat en leerklimaat in de groep In: JSW, nr 10 Gieles, P. (1997) Begeleiden van het groepsproces: in de bovenbouw wordt de klas een groep. In: JSW, nr. 7 Apacki, C. Ënergize Groepsactiviteiten voor groot en klein, Stichting Lions-quest, Amstelveen Obs. It Bynt 27 Pestprotocol 2008

28 Bijlage 2: Groepsregels Vanuit de begrippen relatie, autonomie en competentie, hebben wij onze regels opgesteld: 1: Relatie:(Samen) pictogram: twee handen ineen In onze groep respecteren wij elkaar, wij doen dit door: Naar elkaar te luisteren Denk na voor je wat zegt Niemand uit te schelden Van elkaar af te blijven Van elkanders spullen af te blijven Pesten niet te pikken!! o Wij komen op voor wie gepest wordt o Wij komen op voor wie niet goed meekan o Wij komen op voor wie ziek is Iedereen hoort erbij, we sluiten niemand buiten 2: Autonomie: (Zelf) pictogram: één poppetje In onze groep draagt iedereen zijn steentje bij door: Zelfstandig te werken Na het werken (met elkaar) op te ruimen 3: Competentie: (Kunnen) pictogram: duim omhoog Accepteer jezelf zoals je bent en een ander zoals hij/zij is. In onze groep mag je jezelf zijn: Wij letten niet teveel op elkaar Mag je opkomen voor je eigen mening (nieuw) We streven naar uniformiteit dit schept duidelijkheid voor iedereen Wij maken samen graag plezier, maar nooit ten koste van een ander. Ruzies of meningsverschillen worden uitgepraat, en niet uitgevochten. Eerlijk duurt het langst: daar kiezen wij voor!!! Obs. It Bynt 28 Pestprotocol 2008

29 Lijst met regels in volgorde waarin ze door de school worden aangeboden: 1. Van elkaar afblijven 2. Niet zoveel letten op elkaar 3. Iedereen hoort erbij 4. Niemand uitschelden 5. Naar elkaar luisteren 6. Van elkaars spullen afblijven 7. Denk na voor je wat zegt 8. Zelfstandig werken 9. Pesten pikken we niet 10. Kom op voor je eigen mening Na het werken opruimen januari 2008 Obs. It Bynt 29 Pestprotocol 2008

30 Bijlage 3: Probleem oplossen. formulier Naam: Waar gebeurde het? Wat gebeurde er? Wat heb ik gedaan? Wat heeft de ander gedaan? Hoe kwam dat? Hoe voelde ik me? (je mag het ook tekenen) Gevoel. Hoe voelde de ander zich? (je mag het ook tekenen) Hoe nu verder? Wat had ik anders kunnen doen? Hoe wil ik dit oplossen? Wat doe ik als het weer gebeurd? Obs. It Bynt 30 Pestprotocol 2008

31 Bijlage 4: Ik heb de pest aan pesten PESTEN MAG NIET!!! Pesten is andere kinderen lastig vallen, door te slaan, te schoppen of te schelden. Maar anderen uitlachen, bespotten en zelfs andere kinderen niet laten meespelen, is ook pesten. Het materiaal van andere kinderen met opzet beschadigen of dingen afpakken, is ook pesten. Op onze school doen wij dit niet. WORD JE ZELF GEPEST? Vecht nooit terug, en scheld nooit terug. Probeer zelf een oplossing te vinden voor het probleem door er met anderen over te praten. Helpt dat niet, ga dan zo snel mogelijk naar je juffrouw of meester, en vertel eerlijk wat er is gebeurd. ZIE JE PESTEN? Doe vooral niet mee. Mee pesten is even erg als zelf pesten. Laat duidelijk zien, dat je het er niet mee eens bent dat er wordt gepest. Laat de gepeste leerling niet alleen, maar laat hem met jou meespelen. Als de pestkop niet stopt met pesten, ga dan naar je juffrouw of meester. BEN JE ZELF DE PESTKOP? Dan ben je fout! STOP onmiddellijk met pesten en maak het weer goed met degene die je hebt gepest. Geen mooie praatjes, maar het ECHT goed menen, zodat het pesten stopt. SAMEN MET ALLE MEESTERS, JUFFROUWEN EN LEERLINGEN, DOEN WIJ ER ALLES AAN OM VAN ONZE SCHOOL EEN PESTVRIJE SCHOOL TE MAKEN EN ONZE SCHOOL PESTVRIJ TE HOUDEN. (Uit: Pesten, gedaan ermee, Gie Deboutte) Obs. It Bynt 31 Pestprotocol 2008

32 Bijlage 5: Pleinafspraken Pleinafspraken 1. Vanaf 10 minuten voor aanvang van de lessen zijn vallen de leerlingen onder het toezicht van de pleinwacht. 2. Fietsen worden op de daarvoor bestemde plaats neergezet; groep 1 t/m 4 bij het kleuterplein en groep 5 t/m 8 bij het andere plein. 3. Aan het begin van het schooljaar wordt er door de leerkrachten een pleinwacht rooster opgesteld. 4. De pleinafspraken worden in de groepsmap gedaan en na elke vakantie in de groepen met de kinderen besproken. 5. Binnen de 10 minuten voor aanvang van de school mag je zonder toestemming van de pleinwacht het plein niet meer verlaten. 6. Als het stoplicht op groen staat mag op het grasveld gespeeld worden. Meester Kees van de bovenbouw cbs zet het stoplicht op rood of groen. 7. De pleinwacht moet alle kinderen kunnen zien spelen. Dus blijf je binnen de hekken, op de tegels of op het grasveld. De bosjes en bomen zijn geen speeltoestel. 8. Er mag in het rode vak gebald worden. 9. Aan het eind van elke dag mogen ballen van het dak gehaald worden onder toezicht van de leerkracht. 10. Het speeltoestel is toegankelijk voor alle leerlingen tot en met groep 6. Als er problemen zijn op het plein melden bij de pleinwacht, er mag niet voor eigen rechter gespeeld worden. Incidenten met kinderen van beide scholen worden door de pleinwacht met de collega( s) van de andere school besproken. Straffen worden in overleg met elkaar of door de leerkracht van de betreffende leerling gegeven. Een kind wat naar binnen gestuurd wordt meld zich bij de eigen leerkracht. De aanwijzingen van de pleinwacht dienen te allen tijde opgevolgd te worden, als dit niet gebeurd wordt dit met de leerkracht van de betreffende leerling besproken en wordt er actie ondernomen richting de leerling(en) De regels zoals ze gehanteerd worden in beide scholen zijn ook op het plein van toepassing; We gaan op een respectvolle wijze met elkaar om. Bij het luiden van de bel gaat de school in. Voorjaar 2008 Obs. It Bynt 32 Pestprotocol 2008

33 Bijlage 6: Analyseformulier pestgedrag LEERLINGGROEP: DATUM: NAAM LEERLING (de pester): NAAM/NAMEN OVERIGE BETROKKENE(N): (gepeste, meeloper(s)) KORTE BESCHRIJVING VAN DE PESTSITUATIE: ONDERNOMEN STAPPEN (gesprek pester + gepeste, etc.): Obs. It Bynt 33 Pestprotocol 2008

34 GEMAAKTE AFSPRAKEN: Obs. It Bynt 34 Pestprotocol 2008

35 Bijlage 7:Boekenlijst Boekenlijst Avi Pesten Ruzie 2 Ik win wel; Bies van Ede. 3 Je moet met me spelen; Menno sluit weer vrienden; Burny Bos. Koen en lot: Een klap voor je kop; M. Brusser. 4 Het laatste streepje; J. Derwig. Hens-up; Rindert Kromhout. 5 De spiegeljongen; T. Dubelaar. De smoezenkampioen: C. Slee. Aart is anders; M. Verhagen. Pudding Tarzan; O. Kirkegaard. 6 Ga jij maar op de gang; J. Vriens. Berenklauw; D. Vranken. Een beetje Tarzan. S. Boonen. 7 Kappen C. Slee. 8 Solo: David Dommel D. van Driel. Nooit meer muisje D. Roothans. Eilandheimwee; S. Noort Liever chatten; E. de Wachter. 9 Confetti Conflict C. Slee. Jacques Vriens. De trommels van Hannes; Carole Vos. Saai zonder Tom; Jetty Krever. Weg met die trollen; Corrie Hafkamp. Geheime briefjes; D. Zachariasse. Wroem van het Groene Woud; Frank Herzen Scoren; V. den Hollander. Een vriend van niks; T.t. Bruggen- Kate. Tussen licht en donker; Z. v. Mersbergen. Obs. It Bynt 35 Pestprotocol 2008