Het Stedelijk Museum. 62 Stedelijk Museum Amsterdam. 63 Stedelijk Museum Amsterdam FOCUS FOCUS

Transcriptie

1 62 63 Het Stedelijk Museum opent Stedelijk Museum: view of the original building (A.W. Weissman, 1895) and new building designed by Benthem Crouwel Architects, foto: John Lewis Marshall

2 DAN FLAVIN, Untitled (to Piet Mondrian through his preferred colors, red, yellow and blue) en untitled (to Piet Mondrian who lacked green) 2, Stephen Flavin / Artists Rights Society (ARS), New York, Courtesy David Zwirner, New York

3 66 67 Pionieren in de Badkuip Het gebouw kon niet meer, niet meer voor de kunst. Na bijna negen jaar verbouwen heropent deze maand het meest bekritiseerde museum van het land. De jongste generatie kunsthistorici heeft het museum tijdens de studie nooit kunnen bezoeken. Wordt hun wachten nu eindelijk beloond? k KAZIMIR MALEVITSJ, Hiëratisch suprematistisch kruis (groot kruis in zwart over rood op wit), , olieverf op doek, 84 x 69,5 cm, Collectie Stedelijk door Roos van der Lint q BRUCE NAUMAN, My Name as Though It Were Written on the Surface of the Moon, 1968, collectie Stedelijk schreeuwt de gitarist, terwijl de camera uitzoomt vanaf het woord Brat! van Roy Lichtensteins iconische werk As I Opened Fire (1964). De Wow! band staat voor het drieluik opgesteld, zangeres Mariska Veres zit op de houten visgraatvloer. Het volgende shot zoomt in op de lichtgevende lippen van Martial Raysses Peinture à haute tension (1965, pag. 69), waarna Veres, in minirok en hoge laarzen, een brede trap betreedt. Niet zomaar een trap. Het is 1969 en het vormt het decor van een videoclip van de wereldhit Venus van Shocking Blue. De aanstekelijke video is te bekijken op YouTube, net als een registratie van het in schandaal gehulde Schrijversbal dat datzelfde jaar in het museum plaatsvond. Een groep kunstenaars onder leiding van Metten Koornstra veroorzaakte hier ophef met de decoraties waarin de paus werd afgebeeld, inhakend op het boekenweek thema Palais du Pape. Burgemeester Ivo Samkalden besloot hierop dat alleen wanneer museumdirecteur Edy de Wilde dit kunstzinnig verantwoord achtte, het bal mocht doorgaan. De Wilde bezocht de kunstenaars in hun ateliers en zei spontaan dat hij er graag een paar wilde aankopen voor zijn collectie was tevens het jaar van Op Losse Schroeven: Situaties en Cryptostructuren, de tentoonstelling waarover Giuseppe Penone tijdens een recent interview met Kunstbeeld niet uitgesproken raakte. Arte Povera, conceptuele kunst en land art werden hier als de nieuwste kunst getoond. Jan Dibbets plaatste het museum als het ware op een sokkel door de hoeken van het gebouw uit te graven. Marinus Boezem hing beddengoed uit het raam. Curator Wim Beerens gevoel voor aanstormend talent zette het museum opnieuw in de internationale schijnwerpers. APPELBAR Illustere museumdirecteuren, vernieuwende tentoonstellingen: er was leven in de brouwerij. De verhalen reiken tot ver buiten Europa, de tentoonstellingen passeren menig collegezaal. Geef me een plattegrond van het Stedelijk en ik wijs je blind de Appelbar aan. Maar in de praktijk stond het museum voor mijn generatie synoniem voor rumoerige bouwvakkers in de Albert Heijn op het Museumplein en voor de pislucht rond de houten afzetting aan de Van Baerlestraat. Een volledige studie kunstgeschiedenis trok aan ons voorbij zonder een stap in het Stedelijk Museum te kunnen zetten. Het Stedelijk Museum stond tijdens de sluiting niet stil. Sinds 1 januari 2006 is het museum niet langer een dienst van de Gemeente Amsterdam, maar is het een zelfstandige stichting met als belangrijkste subsidiënt de gemeente. Meteen volgde een belangrijke schenking: Jan Dibbets schonk de contactafdrukken en negatieven van zijn oeuvre sinds Op 9 oktober 2006 volgde de, naar eigen zeggen, meest symbolische ingreep van de renovatie en nieuwbouw: de sloop van de Sandbergvleugel. De Amsterdamse wethouder van Cultuur Carolien Gehrels gooide een steen door de ruiten, museumdirecteur Gijs van Tuyl reed met een bulldozer het gebouw in. Het personeel boog zich de jaren die volgden over de digitalisering van de bijna objecten tellende collectie. En natuurlijk was er vier jaar lang het Stedelijk Museum CS, de vestiging in het voormalige Post CS-gebouw bij het Centraal Station. Hier werden de experimentele tentoonstelling Next Level. Art, Games & Reality (2006), de publiekstrekker Andy Warhol Other Voices, Other Rooms (2007) en de eerste Nederlandse solotentoonstelling van de Amerikanen Allora & Calzadilla (2008) geprogram-

4 69 Rubrieksnaam o MIKE KELLEY, Switching Marys, , verschillende media met videoprojectie, 190,5 x 261,6 x 810,3 cm, Collectie Stedelijk, Courtesy Gagosian Gallery k MARTIAL RAYSSE, Peinture à haute tension, 1965, Collectie Stedelijk

5 70 meerd. Later was er in de oudbouw in het kader van Temporary Stedelijk een explosief publieksprogramma met John Baldessari, Hans Ulrich Obrist, Guido van der Werve en noem maar op. Dan Flavins untitled (to Piet Mondrian through his preferred colors, red, yellow and blue) en untitled (to Piet Mondrian who lacked green) 2 (1986, pag. 64), de installatie die de kunstenaar speciaal maakte voor het museumgebouw, werd aangekocht en getoond. Het was zeker genieten, maar in ons achterhoofd wisten we wel beter. Er is meer. LIEFDESVERKLARING De toekomst voor dat meer ligt vanaf 23 september in het gerenoveerde pand aan de Paulus Potterstraat en in de reusachtige witte aanbouw, alias de Badkuip, met een nieuwe entree aan het Museumplein. De tentoonstelling die hier in de bovenste zalen opent is Beyond Imagination, het jaarlijkse Voorstel tot Gemeentelijke Kunstaankopen. Werken van James Beckett, Christian Friedrich, Julika Rudelius, Rory Pilgrim en zestien anderen mogen als eerste de nieuwe zalen betreden. Ze zullen daar even moeten wachten tot het publiek arriveert. Mels Crouwel van Benthem Crouwel ontwierp de nieuwbouw namelijk zo dat de bezoeker bij binnenkomst aangespoord wordt om eerst de oudbouw te bekijken. Na de toegangspoortjes lonkt de doorgang naar het historische gebouw, terwijl je voor de nieuwbouw een trap moet beklimmen of afdalen. Een liefdesverklaring van Crouwel aan de collectie, vindt collectieconservator beeldende kunst Bart Rutten. Het Stedelijk Museum sloot vlak ná Ruttens studie en dat was minstens zo frustrerend, verzekert hij me in de splinternieuwe personeelskantine. De oudbouw zal permanent gevuld zijn met presentaties van de collectie: beneden met beeldende kunst tot 1960, boven met de periode tot nu toe, licht Rutten toe. Ook de collectie toegepaste kunst is permanent vertegenwoordigd en beslaat één helft van de begane grond. De visgraatvloer is verdwenen, de witte muren van ouddirecteur Willem Sandberg zijn in ere hersteld. De inrichting van de collectiepresentaties is gebaseerd op een losse chronologie, waarin de hoogtepunten uit de collectie thematisch, kunsthistorisch, monografisch of op basis van mentaliteit verbonden worden. Rutten: Er is een aantal werken waar mensen echt van op zullen kijken. De serie fotocollages van Martha Rosler uit 1966, die we recent hebben verworven, is bijvoorbeeld essentieel. Die wordt gepresenteerd te midden van kritische, geëngageerde kunstenaars. Je zult zien dat de fotocollages dan ineens veel krachtiger worden. Ernst Ludwig Kirchners werk zal altijd te zien zijn, net als schilderijen van Piet Mondriaan, Pablo Picasso en Kazimir Malevitsj (pag. 67). Voor de opening is bovendien werk uit het depot gehaald van Willem de Kooning en Bruce Nauman (pag. 66) en nieuwe aankopen van onder anderen Barbara Bloom. In de zaal die zich op de Nieuwe Zakelijkheid richt hangen vergeten schilders. Deze indeling biedt de mogelijkheid om regelmatig te wisselen: het ambitieuze plan is zelfs om iedere maand wel iets te veranderen aan de presentatie. De kritiek dat een collectiepresentatie zou zijn bedacht om geld uit te sparen veegt Rutten van tafel met het argument dat juist voor tijdelijke tentoonstellingen gemakkelijker sponsoren en partners te vinden zijn. De kwaliteit van de collectie, dat is waar het in de oudbouw om draait: Het zijn kunstwerken die je niet één keer moet zien, het zijn kunstwerken die je honderd keer moet zien. BRUTAAL Nu nog internationaal terug op de kaart. Stilstand is achteruitgang, luidt het gezegde. Waar Tate Modern de wereld een nog niet eerder vertoonde permanente expositieruimte voor film- en performancekunst voorschotelt, de Tate Tanks, presenteert het nieuwe Stedelijk in december een retrospectief van de internationaal bekende en gewaardeerde kunstenaar Mike Kelley ( ). Zeker niet minder interessant, wel minder opzienbarend dan performancetanks. Ziet Rutten de grensverleggende taak die Tate op zich neemt niet ook zitten voor het Stedelijk? Wij hebben onze eigen tank in de kelder, de grootste ononderbroken museumzaal van het land [1100 vierkante meter, red.] waar we tijdens de opening spectaculaire installaties tonen waaronder Joan Jonas Organic Honey's Visual Telepathy / Organic Honey s Vertical Roll (1972/1994). Tate is echt van een andere grootte, dat wordt wel eens vergeten. Wij kunnen ook voor spannende dingen zorgen, bijvoorbeeld in samenwerking met andere musea. Zo zou ik me een samenwerking met het nieuwe filmmuseum EYE kunnen voorstellen. Dat het Stedelijk de pioniersrol van weleer weer zal vervullen, staat voor Rutten buiten kijf: We zijn een hub binnen de internationale wereld, maar tegelijkertijd zijn wij heel lokaal gebleven. Er is nog steeds ruimte voor een eigen geluid: een beetje eigenzinnig, brutaal, zelfverzekerd. Daarom is Ann goed. Zij heeft veel bravoure en heel veel lef, ook al wordt dat nooit uitgelicht. En het Stedelijk stelt nog altijd de kunstenaar voorop. Dus ook het nieuwe, peperdure, brand schone gebouw mag door hen onder handen genomen worden, verzekert hij. Gaapt er nog een financieel gat van vier miljoen euro. De Amsterdamse Kunstraad adviseerde het Stedelijk met 11,6 miljoen euro te subsidiëren in plaats van de gevraagde 15,5 miljoen. Voorlopig gevolg: het museum zal op maandag gesloten blijven. Als maandag gesloten zijn ook betekent bijkomen van een bruisend kunstweekend, hoeft dat geen ramp te zijn. Een recordaantal van 657 kunstenaars meldde zich aan voor de Gemeentelijke Kunstaankopen Het leven in de kunst is doorgegaan, en nu staat ook de brouwerij weer. Alle ogen zijn gericht op de Badkuip, die hopelijk een kweekvijver blijkt en geen recreatiebad. Als Ann Goldstein dan nog haar tanden laat zien, krijgen ook toekomstige generaties een Stedelijk Museum om honderd keer te bezoeken. - Het hart van de tijd, Jhim Lamoree, 12 sept. 2012, paperback met stofomslag, 208 pag. + dvd, NL, ISBN BEYOND IMAGINATION 23 SEPT. T/M 11 NOV MIKE KELLEY 15 DEC T/M 1 APR Stedelijk Museum, Museumplein 10, Amsterdam k MARTHA ROSLER Bowl of Fruit, from the series: Body Beautiful, or Beauty Knows No Pain ( ), Courtesy the artist and Galerie Christian Nagel, Berlin/Köln/Antwerp