Inventarisatie vleermuizen gemeentehuis Bloemendaal

Transcriptie

1 Inventarisatie vleermuizen gemeentehuis Bloemendaal 27 november 2012

2

3 Inventarisatie vleermuizen gemeentehuis Bloemendaal Ten behoeve van de herinrichting gemeentehuis

4

5 Verantwoording Titel Inventarisatie vleermuizen gemeentehuis Bloemendaal Opdrachtgever Gemeente Bloemendaal Projectleider ing. M.M. (Margaret) Konings Auteur(s) ing. M.M. (Margaret) Konings Kwaliteitsborging Drs. S. (Simone) Bremer, projectmanager Uitvoering veldwerk ing. M.M. (Margaret) Konings en W. (Willem) van Esch Projectnummer Aantal pagina's 26 (exclusief bijlagen) Datum 27 november 2012 Handtekening Ontbreekt in verband met digitale verwerking. Dit rapport is aantoonbaar vrijgegeven. Colofon Tauw bv BU Ruimtelijke Kwaliteit Amsterdam Zekeringstraat 43 g Postbus NS Amsterdam Telefoon Fax Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: - NEN-EN-ISO 9001 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal 5\26

6 6\26 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal

7 Inhoud Verantwoording en colofon Samenvatting Inleiding Aanleiding en doel Natuurbeschermingswetgeving Huidige situatie en beoogde werkzaamheden Ecologie en methoden Ecologie van vleermuizen Onderzoeksmethodiek Verwachte soorten Verwachte functies Doel onderzoek Werkwijze Periodisering Resultaten en interpretatie Effectbeschrijving Overzicht van effecten Conclusies en aanbevelingen Conclusies Maatregelen uitvoering Maatregelen nieuwbouw Aanbevelingen Literatuur Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal 7\26

8 Bijlage(n) 1 Overzichtskaart vleermuizen 2 Toelichting natuurbeschermingswet 8\26 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal

9 1 Samenvatting De gemeente Bloemendaal is voornemens om het huidige gemeentehuis op te knappen en te vergroten door middel van een herinrichting. De wens van de gemeente Bloemendaal is om het kantoor binnen het gemeente huis uit te breiden met een publiekscentrum en vergaderzalen. In het voorjaar van 2012 heeft de gemeente Bloemendaal een voortoets in het kader van de natuurbeschermingswetgeving uit laten voeren door Tauw met als kenmerk R MGKena-V01-NL. Uit de voortoets kwam voor de Flora- en faunawet naar voren dat de uitbreiding van het gemeentehuis voor de soortgroepen grondgebonden zoogdieren en vleermuizen een effect op de aanwezigheid van verblijfplaatsen en leefgebied op kan treden. Hierdoor is soortgericht onderzoek noodzakelijk om de aanwezigheid en de functie van het plangebied vast te stellen. Voor de soortgroep vogels is aanbevolen om verstorende activiteiten buiten het broedseizoen uit te voeren. Voor de Natuurbeschermingswet 1998 treden voor de herontwikkeling van het gemeentehuis Bloemendaal, geen effecten op de instandhoudingsdoelstellingen van het Natura 2000-gebied Kennemerland-Zuid. Hierdoor is een vergunning van de natuurbeschermingswet niet nodig. Dit rapport is gericht op de aanwezigheid van vleermuizen, de functie van het plangebied en het gebruik van de nabije omgeving. In het plangebied zijn 5 soorten vleermuizen waargenomen. Uit het soortgericht onderzoek komt naar voren dat binnen het plangebied geen vaste verblijfplaatsen aanwezig zijn van gebouwbewonende soorten en boombewonende soorten. Het plangebied wordt zeer actief gebruikt als foerageergebied voor gewone dwergvleermuizen. Ook bestaat het plangebied uit verschillende onderdelen van vliegroutes. Met name de donkere delen worden veelvuldig door vleermuizen gebruikt. In de nabije omgeving van het plangebied zijn vier paarverblijfplaatsen aanwezig, zie bijlage 1. De herinrichting heeft geen effect op deze paarverblijfplaatsen, mits er rekening wordt gehouden met de periode van de kap. Om het plangebied ook na de herinrichting te laten fungeren als foerageergebied voor de aanwezige vleermuizen is het van groot belang dat de verlichting wordt aangepast. Door gebruikt te maken van vleermuisvriendelijke LED verlichting en met dimmende werking blijft het gebied zijn functie behouden. In de nabije omgeving is een paarterritorium aanwezig van de bosuil (categorie 5- soort). Jongen van de bosuil zijn waargenomen in het plangebied en in de Ter Hoffsteedeweg. Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal 9\26

10 2 Inleiding 2.1 Aanleiding en doel In opdracht van gemeente Bloemendaal heeft Tauw onderzoek gedaan naar het voorkomen van vleermuizen ten behoeve van de herinrichting van het gemeentehuis Bloemendaal. Het vleermuizenonderzoek is gericht op het vaststellen van de functie van het plangebied voor de in de regio voorkomende vleermuissoorten. Het plangebied kan een essentieel onderdeel vormen van het leefgebied van vleermuizen, in de vorm van verblijfplaats(en), (een onderdeel van) een vliegroute en (een onderdeel van) een foerageergebied. De kans bestaat dat als gevolg van de werkzaamheden (onderdelen van het leefgebied van) vleermuizen worden verstoord of verdwijnen. Wanneer dit daadwerkelijk het geval is, dienen mitigerende maatregelen te worden getroffen om de functionaliteit van de voortplantings- en/of vaste rust- en verblijfplaatsen te garanderen. Deze maatregelen (kunnen) worden voorgelegd aan Dienst Regelingen van het Ministerie van EL&I. Bij goedkeuring van de maatregelen wordt een positieve afwijzing gegeven, omdat geen overtreding van de Flora- en faunawet optreedt. Indien het nemen van dergelijke maatregelen niet mogelijk is, dient ontheffing van de Flora- en faunawet te worden aangevraagd op grond van een wettelijk belang uit de Habitatrichtlijn. In een eerder stadium is een voortoets uitgevoerd ten behoeve van de herinrichting van het gemeentehuis Bloemendaal [Tauw, 2012]. Op basis van de voortoets kunnen negatieve effecten op vleermuizen niet op voorhand worden uitgesloten. De beoogde ingreep heeft een mogelijk effect op verblijfplaatsen en leefgebied van vleermuizen. Of effecten optreden is afhankelijk van de daadwerkelijke aanwezigheid van deze soorten en de functie die het plangebied daarbij vervult. Daarom is nader onderzoek naar vleermuizen noodzakelijk. Dit rapport geeft een beschrijving van het plangebied, uitleg over de ecologie van vleermuizen, de gebruikte onderzoeksmethodiek, de resultaten, effectbeschrijving en de conclusies van het onderzoek. 2.2 Natuurbeschermingswetgeving De Flora- en faunawet gaat uit van het voorzorgsbeginsel en stelt dat een overtreding van verbodsbepalingen met zekerheid moet kunnen worden uitgesloten. Uitsluitsel is alleen mogelijk op basis van voldoende en actuele gegevens. Wanneer negatieve effecten op soorten mogelijk zijn, en wanneer op basis van het oriënterend veldbezoek of actuele verspreidingsgegevens niet met zekerheid vast te stellen is of een soort aanwezig is, is nader onderzoek naar de aanwezigheid van deze soorten noodzakelijk. Ook bij het aanvragen van een eventuele ontheffing dient de aanwezigheid van de betreffende soort aangetoond te worden. Hierbij geldt een omgekeerde bewijslast waarvoor de initiatiefnemer verantwoordelijkheid draagt. 10\26 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal

11 2.3 Huidige situatie en beoogde werkzaamheden Het plangebied voor de beoogde ontwikkeling is gelegen aan de Bloemendaalseweg 158 in Overveen, (zie figuur 1.1). Het plangebied ligt aan de rand van het Natura 2000-gebied Kennemerland Zuid. Het terrein heeft twee parkeerplaatsen, links en rechts van het gemeentekantoor, een parkachtige omgeving met verschillende oudere beuken en eikenbomen en een ruim gazon voor het gemeentehuis. Figuur 2.1 Globale ligging van het plangebied Beoogde ontwikkeling De gemeente Bloemendaal is op dit moment gehuisvest op verschillende locaties binnen de gemeente. Deze verspreide huisvesting van kantoren en publieksfuncties is kostbaar qua onderhoud. Om de kosten te drukken wil de gemeente de huisvesting centraliseren op één locatie, de locatie in Overveen. Het huidige gemeentehuis heeft een plat dak. Tijdens de nieuwe ontwikkeling komt er een extra etage bovenop. Deze ruimte is bestemd als werkplek voor de ambtenaren met rondom veel glas zodat extra daglicht naar binnen schijnt. De werktijden voor de ambtenaren zijn globaal tussen half 7.00 s ochtends en uur s avonds. Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal 11\26

12 Op het gemeentekantoor worden in de avonden verschillende inspraakavonden georganiseerd, waardoor het licht in de avond uren langer aan kan staan. Figuur 2.2 Sfeerbeeld van het kantoor na herinrichting (bron: R. Uytenhaak achitectenbureau, 2011) Ten behoeve van de toekomstige nieuwbouw worden de volgende werkzaamheden uitgevoerd: Kap van bomen (aantal nog onbekend) Voorbereidingswerkzaamheden Bouwrijp maken van de grond Heiwerkzaamheden Bouwwerkzaamheden Terreininrichting en aanpassen verlichting Figuur 2.3 Overzicht van de kantoorindeling (bron: R. Uytenhaak achitectenbureau, 2011) 12\26 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal

13 3 Ecologie en methoden 3.1 Ecologie van vleermuizen Vleermuizen gebruiken delen van het landschap voor verschillende doeleinden. Er worden drie belangrijke gebruiksfuncties te onderscheiden: Vliegroutes: De meeste soorten vleermuizen maken gebruik van lijnvormige elementen in het landschap om zich langs te verplaatsen, zoals heggen, lanen, bosranden en waterlopen. Dergelijke lijnvormige elementen dienen als oriëntatie en bieden beschutting tegen wind en tegen vijanden. Er wordt door vleermuizen vaak ook gefoerageerd op de vliegroute Foerageergebieden: Vleermuizen jagen ofwel boven water, in halfopen, parkachtig landschap, in stedelijk gebied of in het bos binnen de openingen in het kronendak, maar vooral langs bosranden en overgangen. Sommige vleermuissoorten leggen s avonds kilometers af om hun foerageergebieden te bereiken. Andere soorten zoeken hun voedsel binnen een straal van enkele honderden meters rondom de verblijfplaats Verblijfplaatsen: Vleermuizen gebruiken holten en spleten in bomen of gebouwen als verblijfplaats. Door het jaar heen maken vleermuizen gebruik van verschillende soorten verblijfplaatsen: Zomerverblijfplaatsen: De Nederlandse vleermuizen hebben voorkeur voor een zomerverblijfplaats in bomen en/of gebouwen. De belangrijkste voorwaarde van een verblijfplaats is de nabijheid van een goed voedselgebied. Daarnaast speelt het microklimaat in het verblijf een belangrijke rol. De zomerverblijven worden gekenmerkt door warme en droge omstandigheden en worden bewoond in de periode tussen april en oktober (Kapteyn, 1995; Limpens et al., 2004; Limpens et al., 2009). Kraamverblijfplaatsen: In de zomer verzamelen de vrouwtjes zich in kraamkolonies (bijvoorbeeld in boomholten, op zolders, in spouwmuren, achter daklijsten) om gezamenlijk jongen te krijgen. Een dergelijke kraamkolonie bewoont tegelijkertijd of afwisselend een aantal verschillende verblijfsplaatsen. Mannetjes worden niet geduld, zij leven in de zomer solitair of in kleine groepen. De jongen worden geboren in de vroege zomer (eind mei-half juni) en foerageren mee met de vrouwtjes tot in juli of augustus. Daarna verlaten de vrouwtjes langzaam de kraamkolonies en gaan ze op zoek naar de mannetjes om te paren (Kapteyn, 1995; Limpens et al., 2004; Limpens et al., 2009). Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal 13\26

14 Paarverblijfplaatsen: Paarverblijfplaatsen zijn tijdelijke verblijfplaatsen die aan het einde van de zomer door zowel mannetjes als vrouwtjes worden bezocht om te paren. De paarverblijfplaatsen liggen vaak in groepen bij elkaar op strategische plaatsen, bijvoorbeeld langs de trekroutes naar overwinteringgebieden. De mannetjes verdedigen hun individuele paarverblijf of paarterritorium tegenover andere mannetjes, terwijl ze, vliegend of stationair (afhankelijk van de soort), de vrouwtjes luid roepend proberen te lokken. Exacte locaties van paarverblijven zijn lastig vast te stellen. Een voorbeeld: als er een fanatiek roepende en rondvliegende gewone dwergvleermuis rondom een woningblok wordt waargenomen, dan kan het hele woningblok als paarverblijf worden aangewezen (Kapteyn, 1995; Limpens et al., 2004; Limpens et al., 2009). Winterverblijfplaatsen: Om de winter te overleven houden vleermuizen een winterslaap van oktober tot maart of april. Enkele vleermuizen, zoals de ruige dwergvleermuis, komen vanuit kraamkolonies in Midden- en Oost-Europa naar Nederland om te overwinteren. Vleermuizen houden hun winterslaap doorgaans in koude, donkere, vochtige, vaak onderaardse verblijven. Ook kunnen ze in bomen of op zolders overwinteren. In de winterverblijven is het vochtig en er heerst een constante temperatuur tussen circa 0 C en 10 C. Als het microklimaat verandert, dan gaan de vleermuizen op zoek naar een nieuwe ruimte met een gunstiger klimaat (Kapteyn, 1995; Limpens et al., 2004; Limpens et al., 2009). Zwermplaatsen: Zwermplaatsen zijn locaties waar sociale interactie tussen vleermuizen plaatsvindt. Bij deze sociale interactie kan het gaan om kennisuitwisseling over leefgebieden en verblijfplaatsen of uitwisseling van genen. Vaak zijn op zwermplaatsen ook winterverblijven aanwezig. Zwermgedrag vindt vaak heel lokaal plaats. Het vaststellen van zwermgedrag is soms lastig, maar het gaat in ieder geval om een grote groep vleermuizen die voor langere tijd op dezelfde locatie blijft rondvliegen. Wanneer dat nabij een kerkgebouw of een andere geschikte winterverblijfplaats van dan is er sprake van zwermgedrag bij een winterverblijfplaats (Kapteyn, 1995; Limpens et al., 2004; Limpens et al., 2009). Vleermuizen maken gebruik van het landschap als netwerk, waarin de verblijfplaatsen, vliegroutes en foerageergebieden verspreid door het landschap liggen (zie figuur 2.1). Als gevolg van de seizoenswisselingen, maar ook door factoren zoals veranderingen in het voedselaanbod aanbod op de verblijfsplaatsen, is het gebruik van het netwerk dynamisch en veranderlijk in de loop van het seizoen en in de loop van de jaren [Kapteyn, 1995; Limpens et al., 2004; Limpens et al., 2009]. 14\26 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal

15 Kenmerk R MGK-lyv-V02-NL Figuur 3.1 Impressie van het gebruik van het landschap als netwerk van verschillende verblijfplaatsen en vliegroutes door vleermuizen overdag en s nachts [Limpens et al., 2004]. Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal 15\26

16 3.2 Onderzoeksmethodiek Verwachte soorten Het plangebied wordt gekenmerkt door een bosrijke omgeving. Uit verspreidingsgegevens (Limpens et al., 2009; en op basis van het oriënterend veldbezoek (Tauw, 2012) kan de aanwezigheid van de volgende vleermuissoorten in het plangebied niet worden uitgesloten: gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis, laatvlieger, watervleermuis, gewone grootoorvleermuis, rosse vleermuis, franjestaart en baardvleermuis. In tabel 3.1 staat voor bovengenoemde soorten weergegeven hoe deze vleermuizen het landschap gebruiken en waar verblijfplaatsen kunnen worden aangetroffen. Tabel 3.1 Schematisch weergave van het landschapsgebruik van de gewone dwergvleemuis, ruige dwergvleermuis, laatvlieger, franjestaart, baardvleermuis, watervleermuis, gewone grootoorvleermuis, rosse vleermuis. + = ongevoelig voor licht, = gevoelig voor licht (Naar: Limpens et al., 2004). Soort Gewone dwergvleermuis Ruige dwergvleermuis Type Type jachtgebied verblijfplaats Bebouwing O.a. stedelijk gebied, besloten landschap en bos Bebouwing O.a. stedelijk gebied, en bomen besloten landschap en bos Type Max. afstand tussen Licht Licht vliegroute verblijfplaats en op tijdens jachtplaats route jacht Lijnvormige 1 15 km + structuur Lijnvormige 1 20 km + structuur / open gebied Laatvlieger Bebouwing O.a. stedelijk gebied, Lijnvormige 1 20 km + besloten landschap en bos structuur / open gebied Watervleermuis Bomen Waterrijke omgeving Lijnvormige structuur 1 20 km Gewone grootoorvleermuis Bebouwing en bomen O.a. besloten landschap en bos Rosse vleermuis Bomen O.a. stedelijk gebied, besloten landschap en bos Franjestaart Bebouwing en bomen Waterrijk besloten landschap Baardvleermuis Bebouwing Waterrijk besloten en bomen landschap Lijnvormige structuur Open gebied Lijnvormige structuur Lijnvormige structuur 0 5 km 1 40 km km 1 10 km 16\26 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal

17 3.2.2 Verwachte functies Bij het onderzoek naar vleermuizen ligt de focus op het lokaliseren van belangrijke gebruiksfuncties in en rondom het plangebied. Eveneens ligt de focus op het vaststellen van de functie van de te kappen bomen en de te slopen gevels voor vleermuizen. De volgende gebruiksfuncties in en rondom het plangebied zijn onderzocht: Vliegroute Foerageergebied Verblijfplaats: Zomerverblijfplaatsen Kraamplaatsen Paarverblijfplaatsen Winterverblijfplaatsen Zwermplaatsen Doel onderzoek Het doel van het vleermuizenonderzoek is om aan te tonen of en hoe het plangebied van belang is voor vleermuizen. Het onderzoek richt zicht op het vaststellen van zomer-, winter-, kraam- en paarverblijven van vleermuizen. Ook aanwezige vliegroutes en foerageergebieden worden in kaart gebracht. Indien het plangebied inderdaad een belangrijke functie vervult voor één of meerdere vleermuissoorten, wordt een afweging gemaakt of de beoogde ontwikkelingen de staat van instandhouding van de soort(en) beïnvloedt. De Flora- en faunawet beschermt niet alleen de instandhouding van soorten, maar ook individuen. Wanneer een ontwikkeling de instandhouding niet schaadt, maar één of enkele individuen wel, dienen mitigerende maatregelen te worden getroffen tijdens de planfase of tijdens de sloop of het kappen van de verblijfplaats(en). De nodige maatregelen moeten vooraf aan de werkzaamheden worden opgenomen in een (nader uit te werken) mitigatieplan Werkwijze Het vleermuizenonderzoek is uitgevoerd met behulp van een heterodyne bat-detector (type: Petterson D240X). Een batdetector is een apparaat dat ultrasone geluiden, die een vleermuis maakt, omzet in voor de mens hoorbare geluiden. Aan de hand van het ritme van het geluid en de frequentie waarop de vleermuis het beste wordt gehoord, de zogenaamde piekfrequentie, kan in veel gevallen worden bepaald om welke vleermuissoort het gaat. Indien determinatie in het veld niet mogelijk is, is met behulp van opname apparatuur een time-expansion opname gemaakt, waarvan op kantoor met behulp van gespecialiseerde software het spectogram is geanalyseerd. Voor het determineren van soorten wordt gebruik gemaakt van opnameapparatuur en het programma Batsounds. Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal 17\26

18 De veldbezoeken zijn uitgevoerd door twee ervaren ecologen. Dit is nodig omwille van veiligheid en kwaliteit. Om de vliegroutes, foerageergebieden en verblijfplaatsen in kaart te brengen, is lopend met de batdetector het plangebied en de naast gelegen omgeving doorzocht. Het Natura 2000-gebied is niet geïnventariseerd op het voorkomen van vleermuizen. Het deel van het Natura 2000-gebied dat dicht bij het plangebied ligt, is niet toegankelijk voor publiek Periodisering In totaal zijn vier veldbezoeken uitgevoerd in de periode juli tot en met september. Meerdere bezoeken zijn nodig, omdat vleermuizen gebruik maken van een netwerk van verblijfplaatsen en foerageergebieden die in verschillende perioden in het jaar worden gebruikt (zie figuur 2.1 en 2.2). Door de bezoeken te spreiden wordt een beter beeld verkregen van de aanwezigheid van vleermuizen in het plangebied en hiermee van de betekenis van het plangebied voor vleermuizen. In tabel 3.2 zijn de data en weersomstandigheden van elk veldbezoek weergegeven. Het aantal bezoeken, het tijdstip en de periode zijn gebaseerd op het vleermuizenprotocol [Netwerk Groene Bureaus, 2012]. Het veldwerk is weersafhankelijk en is alleen bij (redelijk) gunstige weersomstandigheden uitgevoerd. Dit houdt voor vleermuizen in dat er geen of weinig neerslag is en weinig wind. Tabel 3.2 Data en weersomstandigheden van de uitgevoerde veldbezoeken Datum veldbezoek Tijdstip Focus Weersomstandigheden 5 juli 2012 ochtend Verblijfplaatsen, vliegroutes en foerageergebieden 30 juli 2012 avond Verblijfplaatsen, vliegroutes en foerageergebieden 29 augustus 2012 avond Verblijfplaatsen, vliegroutes en foerageergebieden, zwermen 1 oktober 2012 avond Verblijfplaatsen, paarverblijfplaatsen, vliegroutes en foerageergebieden Weinig wind, geen neerslag, ±18 C Wind (2-3), zware bewolking, droog, ±17 C Wind (2-3), lichte bewolking, geen neerslag, ±17 C Wind (2), bewolkt, na zonsondergang geen neerslag, ±13 C 18\26 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal

19 4 Resultaten en interpretatie In onderstaande paragrafen worden de resultaten weergegeven van de vier veldbezoeken voor het vleermuizenonderzoek. In bijlage 1 is de veldkaart weergegeven met daarop de locaties en gebruiksfuncties van de waargenomen vleermuissoorten. Eerste veldbezoek: Tijdens het eerste veldbezoek zijn vier soorten vleermuizen waargenomen. Dit zijn de gewone dwergvleermuis, de ruige dwergvleermuis, de laatvlieger en de rosse vleermuis. Langs de bosrand naast het gemeentehuis zijn drie laatvliegers op vliegroute waargenomen in zuidelijke richting. Beide parkeerplaatsen naast het gemeentehuis worden gebruikt als foerageergebied door de gewone dwergvleermuis. Bij de parkeerplaats aan de westkant van het plangebied is eveneens een foeragerende ruige dwergvleermuis waargenomen. Langs de Ter Hoffsteedeweg zijn verschillende gewone dwergvleermuizen op vliegroute waargenomen. Hoog boven het plangebied is een rosse vleermuis op vliegroute waargenomen. In het plangebied zijn geen vaste zomerverblijfplaatsen waargenomen van zowel gebouw- als boombewonende vleermuizen. Tijdens de inventarisatie zijn vier jonge bosuilen waargenomen in het plangebied en in de nabije omgeving van het plangebied. Tweede veldbezoek: Tijdens het tweede veldbezoek zijn vijf soorten vleermuizen waargenomen. Dit zijn de gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis, laatvlieger, rosse vleermuis en de watervleermuis. Beide parkeerplaatsen naast het gemeentehuis worden gebruikt als foerageergebied door de gewone dwergvleermuis. Langs de Ter Hoffsteedeweg zijn verschillende gewone dwergvleermuizen op vliegroute waargenomen. Schuin over de Ter Hoffsteedeweg in de richting van de Lindeheuvel is een vliegroute van de laatvlieger waargenomen. Hier zijn aan het begin van de avond acht laatvliegers in noordelijke richting waargenomen. In de Dompvloedslaan zijn naast verschillende foeragerende gewone dwergvleermuizen ook een foeragerende ruige dwergvleermuis waargenomen. Aan het begin van de avond zijn enkele gewone dwergvleermuizen op vliegroute waargenomen vanuit het stedelijk gebied in noordelijke richting. Hoog boven het plangebied is kort een rosse vleermuis op vliegroute waargenomen. Aan de overkant van de Bloemendaalseweg 158 ligt een kleine vijver. Ruim na zonsondergang is een watervleermuis foeragerend waargenomen. Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal 19\26

20 In het plangebied zijn geen vaste zomerverblijfplaatsen waargenomen van zowel gebouw als boombewonende vleermuizen. Derde veldbezoek: Tijdens het derde veldbezoek zijn vier soorten vleermuizen waargenomen. Dit zijn de gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis, laatvlieger en de watervleermuis. Tijdens zonsondergang zijn geen uitvliegende vleermuizen waargenomen vanuit het gemeentehuis. Om 20:38 uur is de eerste gewone dwergvleermuis op vliegroute tussen de boomkronen bij de parkeerplaats rechts waargenomen in noordelijke richting. Kort daarop is een laatvlieger op vliegroute waargenomen. Een kwartier later werd tussen het gemeentehuis en parkeerplaats rechts door meerdere gewone dwergvleermuizen tussen de boomkronen gefoerageerd. Aan de overkant van de Bloemendaalseweg, in de Dompvoetslaan, zijn twee foeragerende gewone dwergvleermuizen waargenomen, waarvan één tussendoor ook baltsgedrag liet zien nabij de woningen. In de Permambucolaan zijn rondom de vijver een foeragerende watervleermuis, laatvlieger, gewone en ruige dwergvleermuis waargenomen. De laatvlieger vertrok in noordwestelijke richting. Circa 1,5 uur na zonsondergang is boven de vijver aan de overkant van het gemeentehuis een foeragerende watervleermuis en enkele gewone dwergvleermuizen waargenomen. In de Ter Hoffsteedeweg die overgaat in de Hoge Duin en Daalseweg is een foeragerende ruige dwergvleermuis waargenomen. Bij beide parkeerplaatsen van het gemeentehuis is gedurende de inventarisatie foerageergedrag van de gewone dwergvleermuis waargenomen. Het plangebied wordt door de gewone dwergvleermuis voornamelijk gebruikt als foerageergebied. In het plangebied zijn geen vaste zomerverblijfplaatsen waargenomen van zowel gebouw als boombewonende vleermuizen. Vierde veldbezoek: Tijdens het vierde veldbezoek zijn vier soorten vleermuizen waargenomen. Dit zijn de gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis, laatvlieger en de watervleermuis. Gelijk na zonsondergang zijn op de parkeerplaats aan de linkerkant van het gemeentehuis twee foeragerende gewone dwergvleermuizen waargenomen tussen de boomkronen. Vanuit het gemeentehuis zijn geen uitvliegende gebouwbewonende vleermuizen waargenomen. Rondom het gemeentehuis wordt na zonsondergang voornamelijk foerageergedrag waargenomen van verschillende gewone dwergvleermuizen. In de Ter Hoffsteedeweg die overgaat in de Hoge Duin en Daalseweg is bij de villa aan de rechterzijde een baltsende gewone dwergvleermuis man aangetroffen. Dit baltsen houdt in dat gedurende een lange periode de vleermuis roepend rond vliegt. Dit betekent dat hij gewone dwergvleermuis vrouwen naar zijn paarverblijfplaats probeert te lokken. 20\26 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal

21 Kort daarop is ook een foeragerende laatvlieger rondom deze woning waargenomen die in noordelijke richting foeragerend verder vloog. Verder op de avond is bij de parkeerplaats rechts van het gemeentehuis een baltsende gewone dwergvleermuis waargenomen. Zijn gedrag was ook hier regelmatig waarneembaar deze avond. Dit betekent dat een paarverblijfplaats aanwezig is in de naast gelegen woning. De bomenrij langs de Bloemendaalseweg richting de Busken Huetlaan wordt ook als vliegroute gebruik door de gewone dwergvleermuis. In de Zijweg kort daarop eveneens een baltsende gewone dwergvleermuis waargenomen in de tuin nabij de villa. Hier is ten westen van de zijde weg een laatvlieger op vliegroute waargenomen. Tussen het gemeentehuis en de parkeerplaats rechts is kort een watervleermuis op vliegroute waargenomen. De richting is niet waargenomen. Uitgegaan wordt dat de watervleermuis de donkere bomenrij tussen het Natura 2000-gebied en de parkeerplaatsen gebruikt als vliegroute. Tussen het gemeentehuis en de parkeerplaats rechts wordt het plangebied voornamelijk gebruikt als foerageergebied. Tussen de boomkronen wordt veel vliegactiviteit waargenomen van voornamelijk gewone dwergvleermuizen. Tussen het woonhuis (gelegen naast het gemeentehuis) en de parkeerplaats rechts is deze avond een baltsende gewone dwergvleermuis man waargenomen. Hier wordt uitgegaan dat een paarverblijf in de naastgelegen woning aanwezig is. Later op de avond is een laatvlieger op vliegroute waargenomen in de noordelijke richting. In het plangebied zijn geen vaste zomerverblijfplaatsen waargenomen van zowel gebouw als boombewonende vleermuizen. Tijdens deze inventarisatie is een roepende bosuil waargenomen aan de rand van het plangebied en de Ter Hofstedeweg. Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal 21\26

22 5 Effectbeschrijving In dit hoofdstuk wordt per waargenomen essentiële gebruiksfunctie van het leefgebied van de aangetroffen vleermuissoorten beschreven of en welke negatieve effecten optreden bij doorgang van herinrichting van het gemeentehuis Bloemendaal. Daarnaast worden de vervolgstappen omschreven. 5.1 Overzicht van effecten Tijdelijke effecten: Geluid bij grondwerken Gebruik van kunstlicht tijdens bouwfase Verstoring door verhoogde aanwezigheid en beweging van mensen Verstoring door graafwerkzaamheden en bouwwerkzaamheden Permanente effecten: Kap van bomen ontstaan van gaten in vliegroutes / verloren gaan van verblijfsplaats(en) Aanleg van een weg oppervlaktebeslag/ verloren gaan foerageergebieden / Verblijfsplaats(en) Toegenomen verkeersdrukte meer verstoring Veranderde habitatstructuur Emissies (licht) door verhoging van het gemeentehuis en het gebruik van meer glas in de nieuwbouw verstoring door licht 22\26 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal

23 6 Conclusies en aanbevelingen In dit hoofdstuk worden de resultaten samengevat en worden de nodige maatregelen toegelicht. Daarnaast worden aanbevelingen gedaan. 6.1 Conclusies De vleermuissoorten die in en nabij het plangebied zijn aangetroffen zijn gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis, laatvlieger, watervleermuis en rosse vleermuis. Het plangebied vormt een essentieel onderdeel van het leefgebied van vleermuizen, doordat het een onderdeel van een vliegroute en een belangrijk foerageergebied is. In de omgeving zijn enkele paarplaatsen waargenomen van de gewone dwergvleermuis. Effecten zijn daardoor niet uit te sluiten. Door het treffen van een aantal maatregelen in de uitvoering en de nieuwbouw zijn effecten te voorkomen. Deze maatregelen zijn in paragraaf 6.2 verder uitgewerkt. In tabel 6.1 worden de verwachte en waargenomen soorten, gebruiksfuncties en verwachte effecten weergegeven mits de maatregelen van paragraaf 6.2 worden toegepast. Tabel 6.1 Foerageergebied Vliegroute Verblijfplaats Gewone dwergvleermuis Ruige dwergvleermuis Watervleermuis Laatvlieger Rosse vleermuis Legenda bij Tabel 6.1 Soort + gebruiksfunctie is: Niet aangetroffen Aangetroffen, maar geen negatief effect verwacht Aangetroffen, negatief effect verwacht Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal 23\26

24 6.2 Maatregelen uitvoering De volgende maatregelen zijn nodig om negatieve effecten te voorkomen: De bomen in het plangebied kappen buiten de actieve periode van vleermuizen (dus half oktober half maart, dan zijn ze in winterslaap) Behoud zoveel mogelijk van de oorspronkelijke beplanting en vervang gekapte bomen met bomen van enige omvang zodat het foerageergebied en de vliegroute minimaal worden aangetast. Tijdens de actieve periode van vleermuizen (half maart- half oktober) alleen overdag werken zodat geen kunstmatige verlichting nodig is en licht- en geluidsverstoring wordt voorkomen. 6.3 Maatregelen nieuwbouw De volgende maatregelen zijn nodig om negatieve effecten te voorkomen: Ten aanzien van licht wordt aanbevolen om het lichtgebruik in en rondom het gemeentehuis en de parkeerplaatsen te beperken. Dit kan het gebruik van het plangebied als vliegroute- en foerageergebied bevorderen Gebruikt voor de verlichting vleermuisvriendelijke LED-verlichting. Dit is een amberkleurige verlichting waarvan door de zoogdiervereniging en een lichtexpert is aangetoond dat deze geschikt zijn voor vleermuizen Pas de verlichting aan in de avonduren op de parkeerplaatsen. Dit kan door de verlichting na een bepaalde tijd te dimmen of met behulp van bewegingssensoren kort te laten branden. Houd de lichtuitstraling gericht en beperkt en voorkom uitstraling richting het groen. 6.4 Aanbevelingen De volgende aanbevelingen versterken de hierboven genoemde maatregelen maar zijn niet nodig om een negatief effect uit te sluiten: Bespreek de mogelijkheden met de ecoloog en de verlichtingsexpert. Leg het uiteindelijke verlichtingsplan voor aan de ecoloog Er kunnen in gevel van het gemeentehuis ruimten worden gerealiseerd die dienen als verblijfplaats voor gebouwbewonende vleermuizen. Dit kan goedkoop en relatief eenvoudig door bijvoorbeeld enkele stenen vleermuisverblijfplaatsen in te bouwen in de spouwmuren of de spouwmuren bij de aanwezige warmteleidingen ook geschikt te maken voor vleermuizen. Hiermee ondersteunt de gemeente de vleermuizen door het vergroten van het aantal potentiële verblijfplaatsen welke door de huidige nieuwbouwtechnieken (in algemene zin) dreigen te verdwijnen. Meer over het gebruik van deze kasten lichten wij graag toe. 24\26 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal

25 7 Literatuur [Jansen, J.A.M. & Schaminée, J.H.J., 2008] Europese Natuur in Nederland, Soorten van de habitatrichtlijn, Tweede herziene en uitgebreide druk, KNNV Uitgeverij, Zeist. [Kapteyn, K., 1995] Vleermuizen in het landschap. Over hun ecologie, gedrag en verspreiding. Schuyt en Co Uitgevers en importeurs BV, Haarlem/ Provincie Noord-Holland, Haarlem. [Limpens, H., Mostert, K., Bongers, W., 1997] Atlas van de Nederlandse vleermuizen. Onderzoek naar verspreiding en ecologie. Stichting Uitgeverij Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging Utrecht. [Limpens, H.J.G.A., Twisk, P. & Veenbaas, G., 2004] Met vleermuizen overweg. Uitgave Dienst Weg- en Waterbouwkunde Delft en de Vereniging voor Zoogdierkunde en Zoogdierbescherming Arnhem. ISBN [Limpens, H., Regelink, J. & Koelman, R., 2009] Cursusmap Vleermuizen en Planologie, Zoogdiervereniging, april [Simon, M., Hüttenbügel, S & Smit-Viergutz, J., 2004] Ecology and Conservation of Bats in Villages and Towns, BFN Federal Agency for Nature Conservation, Bonn Bad Godesberg. [Twisk, P., Van Diepenbeek, A. & Bekker, J.P., 2010] Veldgids Europese zoogdieren, KNNV Uitgeverij, Zeist. [ Website laatst bezocht op 16 oktober, 2012 [ Website laatst bezocht op 16 oktober, 2012 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal 25\26

26 26\26 Vleermuisonderzoek gemeentehuis Bloemendaal

27 Bijlage 1 Overzichtskaart vleermuizen

28

29 Figuur 7.1 Rechthoek bruin = plangebied, Paarse cirkel = foerageergebied watervleermuis, Groene cirkel= foerageergebied gewone dwergvleermuis, Rode cirkel= foeragerende laatvlieger. Gele circel= foerageergebied ruige dwergvleermuis, Groene circel gestreept= paarverblijfplaats gewone dwergvleermuis, Groene lijn= vliegroute gewone dwergvleermuis, Rode lijn= vliegroute laatvlieger, Paarse lijn= vliegroute watervleermuis, Lichtblauwe lijn= vliegroute rosse vleermuis

30

31 Bijlage 2 Toelichting natuurbeschermingswet

32

33 Flora- en faunawet De Flora- en faunawet beschermt een groot aantal in Nederland voorkomende wilde dier- en plantensoorten. Uitgangspunt van de wet is dat aantasting van de beschermde soorten moet worden voorkomen. Wanneer dit niet mogelijk is, kan een ontheffing worden verleend door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). De beschermde diersoorten (vogels, vissen, zoogdieren, amfibieën, reptielen, insecten, et cetera) en ongeveer 100 plantensoorten zijn te vinden in tabellen, die deel uitmaken van de Flora- en faunawet. Niet elke soort is even zwaar beschermd, er wordt onderscheid gemaakt in verschillende categorieën: Tabel 1: Algemene en niet bedreigde soorten Tabel 2: Schaarse soorten Tabel 3: Meest zeldzame en bedreigde soorten Naast deze drie groepen zijn alle broedende vogels, hun broedplaatsen én de functionele omgeving van de broedplaatsen beschermd tijdens de broedperiode. Tevens zijn vaste rust- en verblijfplaatsen en functionele omgeving van een aantal soorten jaarrond beschermd (zie Vogels). De Flora- en faunawet bevat artikelen met bijbehorende verbodsbepalingen. Deze zijn weergegeven in onderstaand overzicht. Activiteiten waarbij de verbodsbepalingen overtreden worden dienen voorkomen te worden, bijvoorbeeld door het treffen van mitigerende maatregelen. Indien dit niet mogelijk is, dan is het uitvoeren van een dergelijke activiteit alléén toegestaan met een ontheffing van het Ministerie van LNV. De noodzaak tot het daadwerkelijk in bezit hebben van een goedgekeurd mitigatieplan of een ontheffing is gekoppeld aan de uitvoeringsfase. Artikel 2: Zorgplicht ten aanzien van alle plant- en diersoorten, al dan niet beschermd Artikel 8: Verbod: plukken, uitsteken, vernielen, beschadigen of verwijderen van beschermde planten Artikel 9: Verbod: opsporen, vangen, bemachtigen, doden, verwonden van beschermde dieren Artikel 10: Verbod: opzettelijk verontrusten van beschermde dieren Artikel 11: Verbod: wegnemen, verstoren, aantasten van verblijfplaatsen en voortplantingsplaatsen Artikel 12: Verbod: zoeken, rapen, beschadigen, vernielen of uit nesten nemen van eieren Artikel 13: Verbod: onder zich hebben van beschermde planten, dieren, eieren of producten hiervan Bij bepaalde activiteiten en alleen voor soorten vermeld in tabel 1 geldt een vrijstellingsregeling. Voor de tabel 2 en 3 soorten is bij bepaalde activiteiten (zie onderstaand schema) ook geen ontheffing nodig wanneer deze worden uitgevoerd op basis van een door de Minister van LNV goedgekeurde en door de initiatiefnemer geaccordeerde gedragscode. Wanneer niet volgens een gedragscode gewerkt wordt en wanneer tabel 2 of 3-soorten worden aangetast, dan moeten mitigerende maatregelen genomen worden ter voorkoming van een overtreding van de verbodsbepalingen. Het verdiend de sterke aanbeveling een dergelijk mitigatieplan vooraf te laten goedkeuren door het Ministerie van LNV (in de vorm van een afwijzing van de ontheffingsaanvraag). Wanneer ook het treffen van mitigerende maatregelen niet mogelijk is, dient een ontheffing te worden aangevraagd. Onderstaand is een stroomschema opgenomen met de bepalingen wanneer een mitigatieplan of ontheffing nodig is.

34 Stroomschema Flora- en faunawet [LNV, 2009] Zoals weergegeven in het stroomschema, moet wanneer het treffen van mitigerende maatregelen niet mogelijk is, een ontheffing worden aangevraagd. Het verkrijgen van een ontheffing is aan strikte voorwaarden gebonden. De exacte voorwaarden verschillen afhankelijk van de beschermde status van de soort waarvoor ontheffing wordt aangevraagd: Tabel 1-soorten (algemene en niet bedreigde soorten) Begin 2005 is een Algemene Maatregel van Bestuur in het kader van de Flora- en faunawet in werking getreden. Hierin is geregeld dat een aantal algemene soorten, vanaf toen de tabel 1- soorten genoemd, bij bepaalde activiteiten verstoord mogen worden zonder dat daar vooraf een ontheffing voor is verkregen. Het gaat daarbij om de werkzaamheden Beheer en onderhoud, Bestendig gebruik en Ruimtelijke ontwikkeling. Activiteiten, die binnen deze categorieën vallen,

35 kunnen onder voorwaarden zonder ontheffing worden uitgevoerd, óók als dit schadelijke effecten heeft voor deze soorten. De zorgplicht is voor deze soorten echter onverminderd van toepassing. Tabel 2-soorten (schaarse soorten) Voor de tabel 2-soorten kan een mitigatieplan worden opgesteld (en goedgekeurd door het Ministerie van LNV in de vorm van een afwijzing van een ontheffingsaanvraag) waarmee een overtreding van de verbodsbepalingen voorkomen wordt. Is dit niet mogelijk, dan kan alleen een ontheffing worden verleend indien de activiteit een redelijk doel dient en er geen afbreuk wordt gedaan aan de gunstige staat van instandhouding van de soort (effecten op regionaal populatieniveau). Indien de gunstige staat van instandhouding van de soort wel in het geding komt, dienen altijd mitigerende en/of compenserende maatregelen te worden getroffen. Voor initiatiefnemers die beschikken over een door het Ministerie van LNV geaccordeerde gedragscode die aangeeft op welke wijze rekening wordt gehouden met beschermde soorten geldt voor de tabel 2-soorten eveneens een vrijstelling. Tabel 3-soorten (zeldzame en bedreigde soorten) Voor de tabel 3-soorten kan door het Ministerie van LNV eveneens een mitigatieplan worden goedgekeurd (in de vorm van een afwijzing van een ontheffingsaanvraag) waarmee een overtreding van de verbodsbepalingen voorkomen wordt. Is dit niet mogelijk, dan kan alleen een ontheffing worden verleend indien aan specifieke criteria wordt voldaan. Deze criteria zijn afhankelijk van de status van de betreffende tabel 3-soort 1 : Voor tabel 3-soorten afkomstig uit Bijlage 1 van het Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten, kan ontheffing aangevraagd worden indien er geen alternatief beschikbaar is, en op grond van wettelijke belangen uit deze AMvB. Dit zijn: a) Bepalingen inzake vrij verkeer en markt van het Verdrag tot oprichting van de EG b) Bescherming van flora en fauna c) Veiligheid van het luchtverkeer d) Volksgezondheid of openbare veiligheid e) Dwingende redenen van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard en voor het milieu wezenlijk gunstige effecten f) Voorkomen van ernstige schade aan eigendom anders dan gewas, vee, bos en wateren g) Belangrijke overlast veroorzaakt door een beschermde inheemse diersoort h) Uitvoering van bestendig beheer en onderhoud in landbouw en bosbouw i) Bestendig gebruik j) Uitvoering van werkzaamheden in het kader van ruimtelijke inrichting of ontwikkeling. Voor tabel 3-soorten uit de Bijlage IV van de Habitatrichtlijn geldt dat voor ruimtelijke ingrepen alleen ontheffing verleend wordt indien er geen alternatief beschikbaar is en op grond van een wettelijk belang uit de Habitatrichtlijn. Dit zijn: 1 De tabel 3-soorten kunnen verdeeld worden in twee categorieën; hetzij Bijlage 1-soorten van de bijlagen van het (AMvB) Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten, of Bijlage IV-soorten van de bijlagen van de Europese Habitatrichtlijn. De aanwijzing van de eerste categorie is nationaal bepaald. Voor de tweede categorie gelden Europese verplichtingen om beschermingsmaatregelen te nemen.

36 a) Bescherming van wilde flora en fauna en instandhouding van de natuurlijke habitats b) Ter voorkoming van ernstige schade aan o.a. gewassen, veehouderijen, bossen en wateren c) In het belang van de volksgezondheid of openbare veiligheid of andere dwingende redenen van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard, en voor het milieu wezenlijke gunstige effecten d) Ten behoeve van onderzoek en onderwijs, repopulatie en herintroductie van soorten e) Onder strikt gecontroleerde omstandigheden vangen, plukken of in bezit hebben van soorten Vogels Vogels nemen in de Flora- en faunawet een bijzondere positie in. De basis hiervoor vormt de Europese Vogelrichtlijn, waarin ondermeer de bescherming gereguleerd is voor alle inheemse en geregeld voorkomende trekvogels, zodat deze 'kunnen voortbestaan en zich kunnen voortplanten'. Voor deze vogels is de Flora- en faunawet van kracht. De Flora- en faunawet geeft aan dat álle broedende vogels, hun broedplaatsen én de functionele omgeving van de broedplaatsen beschermd zijn tijdens de broedperiode. Ontheffingen voor verstoring tijdens de broedperiode worden niet verleend. Daarnaast zijn rust- en verblijfplaatsen van een aantal in Nederland kwetsbare vogelsoorten jaarrond beschermd. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in vijf categorieën, waarbij de nesten van categorie 1 t/m 4 jaarrond beschermd zijn en categorie 5 alléén tijdens de broedperiode. Hierbij geldt echter dat wanneer zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen, ook de nesten van categorie 5 soorten jaarrond beschermd kunnen zijn. Voor deze soorten is daarom vaak ook inzicht nodig in de rust- en verblijfplaatsen in het plangebied en de omgeving. De onderscheiden categorieën zijn: 1. Nesten die, behalve gedurende het broedseizoen als nest, ook buiten het broedseizoen gebruikt worden als vaste rust- en verblijfplaats (voorbeeld: Steenuil). 2. Nesten van koloniebroeders die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast of afhankelijk van bebouwing of biotoop zijn. De (fysieke) voorwaarden voor de nestplaats zijn vaak zeer specifiek en limitatief beschikbaar (voorbeeld: Roek, Gierzwaluw en Huismus). 3. Nesten van vogels, zijnde géén koloniebroeders, die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast of afhankelijk van bebouwing zijn. De (fysieke) voorwaarden voor de nestplaats zijn vaak zeer specifiek en limitatief beschikbaar (voorbeeld: Ooievaar, Kerkuil en Slechtvalk). 4. Nesten van vogels die jaar in jaar uit gebruik maken van hetzelfde nest en die zelf niet of nauwelijks in staat zijn een nest te bouwen (voorbeeld: Boomvalk, Buizerd en Ransuil). 5. Nesten van vogels die weliswaar vaak terugkeren naar de plaats waar zij het jaar daarvoor hebben gebroed of de directe omgeving daarvan, maar die wel over voldoende flexibiliteit beschikken om, als de broedplaats verloren is gegaan, zich elders te vestigen (voorbeeld: Boerenzwaluw, Groene specht en Torenvalk). Het bevoegd gezag hanteert voor categorie 1 t/m 4 de volgende soorten: Boomvalk, Buizerd, Gierzwaluw, Grote gele kwikstaart, Havik, Huismus, Kerkuil, Oehoe, Ooievaar, Ransuil, Roek, Slechtvalk, Sperwer, Steenuil, Wespendief en Zwarte wouw. De vaste rust- en verblijfplaatsen en functionele leefomgeving van deze soorten zijn daardoor jaarrond beschermd.

37 De rust- en verblijfplaatsen van de soorten van categorie 5 kunnen echter óók jaarrond beschermd zijn wanneer zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen. Voor deze soorten is daarom ook inzicht nodig in de aanwezige rust- en verblijfplaatsen. Voor categorie 5 hanteert het bevoegd gezag de volgende soorten: Blauwe reiger, Boerenzwaluw, Bonte vliegenvanger, Boomklever, Boomkruiper, Bosuil, Brilduiker, Draaihals, Eidereend, Ekster, Gekraagde roodstaart, Glanskop, Grauwe vliegenvanger, Groene specht, Grote bonte specht, Hop, Huiszwaluw, IJsvogel, Kleine bonte specht, Kleine vliegenvanger, Koolmees, Kortsnavelboomkruiper, Oeverzwaluw, Pimpelmees, Raaf, Ruigpootuil, Spreeuw, Tapuit, Torenvalk, Zeearend, Zwarte kraai, Zwarte mees, Zwarte roodstaart en Zwarte specht. Voor het verstoren van broedende vogels tijdens de broedperiode wordt in principe in het geheel géén ontheffing verleend. Voor het aantasten van vogels en/of de jaarrond beschermde vaste rust- en verblijfplaatsen geldt een zware toets, vergelijkbaar met die van tabel 3-soorten. Een ontheffing wordt alleen verleend indien er geen alternatief beschikbaar is en aan specifieke wettelijke criteria wordt voldaan, voortkomend uit de Europese Vogelrichtlijn. Deze criteria zijn: Volksgezondheid of openbare veiligheid Veiligheid van het luchtverkeer Ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, visserij en wateren Bescherming van flora en fauna In verband met onderzoek en onderwijs, repopulatie en herintroductie van soorten Onder strikt gecontroleerde omstandigheden vangen, plukken of in bezit hebben van soorten In het geval van vaste rust- en verblijfplaatsen van vogels bestaat de mogelijkheid om mitigerende maatregelen te nemen, en daarmee een overtreding van de verbodsbepalingen te voorkomen. Hierbij is altijd een zogenaamde omgevingscheck nodig om inzicht te krijgen in de lokale omstandigheden. Het verdiend de sterke aanbeveling een dergelijk mitigatieplan vooraf te laten goedkeuren door het Ministerie van LNV, in de vorm van een afwijzing van een ontheffingsaanvraag. Zorgplicht In de Flora- en faunawet is een zorgplicht opgenomen; artikel 2, lid 1. De tekst daarvan is als volgt: Een ieder neemt voldoende zorg in acht voor de in het wild levende dieren en planten, evenals voor hun directe leefomgeving. artikel 2, lid 2: De zorg, bedoeld in het eerste lid, houdt in ieder geval in dat een ieder die weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat door zijn handelen of nalaten nadelige gevolgen voor flora of fauna kunnen worden veroorzaakt, verplicht is dergelijk handelen achterweg te laten voorzover zulks in redelijkheid kan worden gevergd, dan wel alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem kunnen worden gevergd teneinde die gevolgen te voorkomen of, voorzover die gevolgen niet kunnen worden voorkomen, deze zoveel mogelijk te beperken of ongedaan te maken. De zorgplicht geldt altijd en voor alle planten en dieren, of ze beschermd zijn of niet, en in het geval dat ze beschermd zijn ook als er ontheffing of vrijstelling is

38 verleend. De zorgplicht betekent niet dat er geen dieren mogen worden gedood, maar wel dat dit, indien noodzakelijk, op zodanige wijze gebeurt dat het lijden zo beperkt mogelijk is. Over de Rode lijst De Rode lijsten hebben geen wettelijke status. Soorten die op de Rode lijst zijn geplaatst, zijn alléén beschermd als ze ook in de Flora- en faunawet als beschermde soort zijn opgenomen. Soorten kunnen op de Rode Lijst worden opgenomen wanneer zij zeldzaam zijn of wanneer de trend negatief is. Voor soorten van de Rode Lijst is niet per definitie een ontheffing vereist. Deze lijst heeft een signalerende functie en dient als een instrument ten behoeve van beleidsontwikkeling. Het zeldzamer worden van een bepaalde soort en het daarmee in een andere categorie terechtkomen, kan wel tot gevolg hebben dat een soort door de minister onder het beschermingsregime van de Flora- en faunawet wordt geschaard. Voorts geldt dat voor beschermde Rode Lijst-soorten de gunstige staat van instandhouding eerder in het geding kan zijn, waardoor eerder compenserende maatregelen kunnen worden geëist. Dit is echter geen vaststaand feit.