Fietsen door Duin, Horst & Weide in de gemeente Wassenaar. Voor de jury van de Entente Florale. groencompetitie 2016 Wassenaar landgoed aan zee

Transcriptie

1 Fietsen door Duin, Horst & Weide in de gemeente Wassenaar Voor de jury van de Entente Florale groencompetitie 2016 Wassenaar landgoed aan zee

2 2

3 Fietsen door Duin, Horst & Weide in de gemeente Wassenaar In de afgelopen decennia heeft ons groenbeleid z n vertaalslag gekregen op Wassenaars grondgebied. Zo heeft u al in onze beleidssamenvatting Wassenaar Landgoed aan Zee kunnen lezen. In deze fietsroute laten we u graag vele voorbeelden zien. De overzichtskaart geeft in één oogopslag de route, een dwarsdoorsnede van Wassenaar van zuid naar noord. U bezoekt de 16 meest interessante (en qua tijd en afstand bereikbare) locaties. Per locatie vertellen we u graag wat deze plek zo bijzonder maakt, qua natuur, landschap of cultureel erfgoed. De fietstocht neemt u mee door het veelzijdige en unieke landschap van Wassenaar met zijn duingebied, vele buitenplaatsen, landhuizen, open weidegebieden en boerderijen en stedelijk gebied. U start in duingebied Meijendel, waar een kijkje op het strand niet ontbreekt. Vervolgens maakt u kennis met de andere belangrijke groenstructuren in het dorp, zoals het veenweidegebied, de landgoederenzone en vervolgens het zeekleigebied te noorden van Wassenaar. Tijdens de fietstocht passeert u verschillende rijksmonumentale parels zoals het Wilhelminaplein, de begraafplaats Persijnhof en het Burchtplein. 3

4 1 2 3

5

6 1 Duin- en natuurgebied Meijendel U begint uw fietsroute in de vallei van duingebied Meijendel bij het bezoekerscentrum De Tapuit. De Tapuit, een voormalige schuur van het 19de-eeuwse boerderijcomplex, biedt het hele jaar door leuke activiteiten, tentoonstellingen en excursies voor jong en oud. Bij De Tapuit is bovendien uitgebreide informatie te vinden over het bijzondere duingebied tussen Den Haag en Wassenaar. Vanaf het bezoekerscentrum fietst u naar het westen, richting het strand. Duingebied Meijendel heeft een oppervlakte van hectare en is aangewezen als Natura2000-gebied. De duinen in dit gebied noemen we jonge duinen, omdat ze in de late Middeleeuwen zijn ontstaan. Meijendel is een zeer gevarieerd duingebied, rijk aan flora en fauna. Het binnenduin bestaat uit grote valleien, paraboolduinen afge wisseld met bos, lage graslanden en struweel. U kunt er bijvoorbeeld merels, tjiftjaffen, vinken, haviken, boompiepers en boomleeuweriken tegenkomen Aangekomen op het strand kunt u genieten van een schitterend uitzicht over de Noordzeekust. Opvallend is het rustige familiestrand van Wassenaar in vergelijking met de toeristische stranden van Scheveningen en Katwijk. 6

7 Vanaf het strand vervolgt de route zich door de libellenvallei, met haar bijzondere flora en fauna, terug richting het bezoekerscentrum. Hier komt u langs akkertjes met een aantal prachtige karakteristieke wallen. In de 19e eeuw wilden de landbouwers hun akkers beschermen tegen zeewind. Ze legden wallen aan en lieten die begroeien met bomen en (elzen)hagen. Die wallen liggen er nog steeds. Vanaf de 18e eeuw werd hier rogge, gerst, haver, erwten en aardappelen geteeld. In 2013 is een start gemaakt met het herstel van de akkerbouw in Meijendel. Verderop in de route komt u langs één van de speelgelegenheden in Meijendel, het Monkeybos, waar kinderen het duingebied kunnen ontdekken en beleven. Even verderop wordt het duingebied begraasd met een kudde heideschapen om vergrassing van het duingebied te voorkomen. Vanuit de Meijendelvallei rijdt u in noodwestelijke richting over de Meijendelseweg naar beneden richting De Kieviet. Deze gaat over in de Berkenlaan en vervolgens de Wilhelminalaan. De Kieviet 2 De Kieviet is als woonwijk begin 20e eeuw aangelegd op het zuidelijk deel van de buitenplaats Groot Haesebroek. De wijk is ontworpen door de Haagse architect Mutters. De wijk kenmerkt zich door het gebogen stratenpatroon en ruime groenstroken. De woonhuizen zijn gebouwd in de stijl van de Nieuwe Haagse School en de Cottage-stijl. Centraal in de wijk ligt het druppelvormige Wilhelmina- 7

8 plein. Op het Wilhelminaplein komen meerdere straten uit, waaronder de Nassau-, Oranje- en Emmalaan. Aan het driehoekige gazon van deze laan, dat direct aansluit op het plein, ligt de Kievietskerk uit , eveneens naar ontwerp van architect Mutters. Het Wilhelminaplein kent een symmetrische plantsoenaanleg. In het midden van het plantsoen ligt een rond verhoogd plein met twee gemetselde banken, vaste planten borders en gazon. Het plein is omsloten met een pergola met klimplanten. De plantvakken kenmerken zich met uitbundige bloeiende sierheesters en vaste planten afgewisseld met grote coniferen en gesnoeide taxussen. Via de Oranjelaan en de Willem III-laan vervolgt u de weg op de Stoeplaan en steekt u over, de Schouwweg op. Langs de Schouwweg bevindt zich één van de vele monumentale lanen van Wassenaar, bestaande uit zomereiken. Ter hoogte van de Oud Wassenaarseweg komen we bij de oorspronkelijke entree van kasteel Oud Wassenaar, gevormd door een pergola. De pergola is tegelijk met de naastgelegen dienstwoning ontworpen door architect Muysken. Het centrale toegangshek in de pergola geeft toegang tot een rotonde met gazon en een oude rode beuk. Dit is het voorplein van het oude kasteel Oud Wassenaar. De Oud Wassenaarseweg gaat over in de Laan van Hoogwolde. Vanaf de Laan van Hoogwolde heeft men een fantastisch uitzicht op het kasteel Oud Wassenaar. Dit indrukwekkende kasteel is in de jaren gebouwd in Neorenaissancestijl met een trapgevel, zijvleugels en torens. Het bijbehorende romantische landschapspark met grillig gevormde waterpartij en slingerende wandelpaden heeft een rijke landschapsstijl, bij het ontwerp zijn de architecten Petzold en Zocher betrokken. 8

9 Verder op de Houtlaan gaat u via de fietstunnel onder de Rijksstraatweg (N44) door richting het Kerkehout, waar aan het begin van de wijk de joodse begraafplaats Persijnhof ligt. Begraafplaats Persijnhof 3 De joodse begraafplaats Persijnhof ligt in de wijk Kerkehout. Het terrein is in 1899 aangekocht door de Nieuwe Hoogduitse gemeente en werd in 1906 in gebruik genomen. Het terrein is gedeeltelijk omgeven door een vroeg 20e-eeuwse monumentale betonnen muur, gerestaureerd in In 1907 is het Metaarhuis gebouwd, naar ontwerp van Simons (lid van de Joodse gemeente), in een historiserende op de oudheid geïnspireerde bouwstijl. Tegenwoordig is het in gebruik als aula van de gemeentelijke begraafplaats. Een tweede eenvoudiger uitgevoerd nieuw metaarhuis staat op het zuidwestelijke deel van het joodse deel van de begraafplaats. De beplanting bestaat vooral uit cipressen die de begraafplaats een zeer bijzondere, mediterrane sfeer geven. Er is bewust voor deze soort gekozen omdat het geloof bepaalt dat de graven vrij moeten liggen, er mag geen groen overheen hangen. Het westelijke deel van de begraafplaats werd in 1977 gekocht door de gemeente Wassenaar, om daar een katholiek en een algemeen gedeelte aan te leggen. Rond de begraafplaats staan veel woonhuizen, vooral uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Vanaf de joodse begraafplaats wordt de horizon zodoende grotendeels bepaald door de omringende woningen. 9

10 Terug langs de Rijksstraatweg gaat u door de fietstunnel naar de overzijde van de N44, en verder op de Houtlaan. Aan het einde van de Houtlaan gaat u rechtsaf verder op de Van Ommerenlaan en rijdt u landgoed Rust en Vreugd binnen. De regionale landgoederenroute loopt via de Van Ommerenlaan door Rust en Vreugd. Vanaf de van Ommerenlaan ziet u in westelijke richting de overgang van strandwal naar strandvlakte. 4 Landgoed Rust en Vreugd De Van Ommerenlaan ligt op de strandwal op het tracé van de van oorsprong middeleeuwse Buurweg. Eind 18e eeuw werd het landgoed Rust en Vreugd gesticht op het terrein van een bestaande boerderij. Dit is één van vijf landgoederen in beheer van de gemeente Wassenaar. Tussen 1760 en 1774 is aan weerszijden van de formele oprijlaan het vroeg-landschappelijke park met zijn geaccidenteerde landschap en slingerende wandelpaden aangelegd. Vanaf 1904 werd het landgoed bewoond door het echtpaar Van Ommeren. De stenen pomp nabij het appartementencomplex werd cadeau gedaan door de heer Van Ommeren aan zijn vrouw Wilhelmina in 1916 op haar 50e verjaardag. Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakte de parkaanleg door bombardementen ernstig beschadigd. Na overlijden van het echtpaar Van Ommeren-de Voogt werd het landgoed eigendom van diverse stichtingen. Het park is opengesteld als openbaar wandelgebied. Vanaf 1978 beheert de gemeente dit landgoed. 10

11 De historische tuin- en parkaanleg van landgoed Rust en Vreugd is een gaaf bewaard voorbeeld van een parkaanleg in vroege en rijpe landschapsstijl. In het park komen bijzondere elementen voor, zoals een particuliere begraafplaats, het langgerekte bosperceel met vroeg-landschappelijk slingerpadenpatroon en de waterallee in landschapsstijl. De combinatie van de beleefbaarheid van de cultuurhistorische en natuurwaarden en de toegankelijkheid voor het publiek maakt Rust en Vreugd tot een zeer waardevol groen rijksmonument voor de gemeente. De Van Ommerenlaan gaat na het hek over in de Menkenlaan. Aan de linkerzijde passeert u het appartementencomplex Van Ommerenpark. Dit bevindt zich op dat deel van het landgoed waar het fabrieksterrein van melkproducent Menken was gelegen. Direct rechtsziet u Ivecke dat een onderdeel is van het vroege landschapspark Backershagen. Aan het einde van de Menkenlaan gaat u rechtsaf op de Rust en Vreugdelaan, waarna u na 50 meter rechtsaf het landgoed Backershagen binnenfietst. 11

12 5 Landgoed Backershagen Landgoed Backershagen is al sinds de 15e eeuw bewoond. Tussen werd in opdracht van Cornelis Backer en Clara Maria van der Hagen een buitenhuis gebouwd. Het omringende park kreeg een aanleg in vroege landschapsstijl. In 1846 wordt het landgoed Backershagen verkocht aan prins Frederik der Nederlanden, eigenaar van het naastgelegen landgoed De Paauw. Het park werd door Zocher jr heringericht. In 1854 maakt Petzold een groot samenhangend ontwerp met Umfahrungsweg om de diverse buitenplaatsen van prins Frederik met elkaar te verbinden. Enkele delen hiervan worden uitgevoerd. Het landgoed Backershagen is in de loop der tijd in enkele delen uiteengevallen. De 18e-eeuwse kernpercelen zijn bewaard gebleven, met daarop een aanleg in vroege en in rijpe landschapsstijl, in basis naar ontwerp van Zocher jr, met enkele aanvullingen van Petzold. Het meest bijzondere van Backershagen is het open weidegebied aan de noordwestzijde. Het is, samen met de weiden van Rust en Vreugd en Oud Wassenaar een laatste herkenbare restant van de opzet van het landschap van strandwallen en vlakten dat het gebied tussen Den Haag en Wassenaar kenmerkt. De opgaande beplanting van de parken op de wallen, met daartussen open weidegebieden in de vlakten. De weiden zijn daarom onlosmakelijk met de historische parkaanleg verbonden. Direct bij binnenkomst van het landgoed ziet u de theekoepel. De theekoepel werd in 1771 gebouwd door Cornelis Backer. Het gebouw ligt op een hoge kunst matige heuvel en is goed zichtbaar vanaf de A44. Het bestaat uit twee verdiepingen en 12

13 is bereikbaar via een steile trap. Even verderop passeert u de hermitage en de mosheuvels, die voor Nederland zeer zeldzaam zijn. De ruïne van dit bouwwerk ligt op een soort schiereiland en ligt onder een heuvel die met veel verschillende mossen begroeid is. Dit bouwwerk, ook wel de hermitage genoemd, werd gebouwd in 1775 door Cornelis Backer. Binnen is een stookplaats. De mosheuvel en hermitage zijn aangewezen als rijksmonument. In 2008 is de hermitage opgeknapt. De route slingert door het landgoed langs landschappelijk ontworpen watergangen en monumentale bomen tot bij dienstwoning Hertenhuisje. Het hertenhuisje, dat in de oude hertenkamp ligt, dateert in oorsprong uit de tijd van de aanleg van de hertenkamp in de late 18e eeuw. De route gaat verder langs het voorpark van de buitenplaats met aan de overzijde van het open veld het landhuis Backershagen. Via het vogeltjesbos verlaat u landgoed Backershagen en gaat u linksaf de Paauwlaan in. Even verder op de Paauwlaan ziet u rechts het bord landgoederenroute. Hier slaat u rechtsaf en komt u op landgoed De Paauw. 13

14 6 Landgoed De Paauw De oudste bekende vermelding van het eerste huis de Pau stamt uit De heer Twent kocht het in 1770 en verbouwde het tot een classicistische buitenhuis. De eerste landschappelijke aanleg is vermoedelijk ontworpen door Zocher sr. Zijn erfgenamen verkopen de buitenplaats in 1837 aan prins Frederik der Nederlanden. Rond 1840 wordt door Zocher jr het huis met twee vleugels uitgebreid en het park omgevormd in landschapsstijl. In 1854 maakt Petzold een groot samenhangend ontwerp met Umfahrungswege om de diverse buitenplaatsen van prins Frederik met elkaar te verbinden. In de parkaanleg zijn verschillende tuinelementen en sieraden aanwezig, zoals de marmeren leeuwen en de drinkbak voor het huis en diverse beelden en ornamenten van de Trojaanse tuin. Samen met bouwmeester Wentzel werkte Petzold aan de Prinsessentuin in neo-pompejaanse stijl. In 1910 wordt De Paauw verkocht, waarna door verkaveling nieuwe buitenplaatsen ontstaan en het noordelijke deel van het landgoed wordt verkaveld voor villabouw. Door de aanleg van de Paauwlaan langs de zuidzijde, en verkaveling voor enkele villa s wordt De Paauw van het voorheen aangrenzende Backershagen gescheiden. 14

15 In 1925 wordt de buitenplaats aangekocht door de gemeente, die het pand als raadhuis gaat gebruiken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het park zwaar beschadigd, waaronder veel van de bouwkundige elementen. Het park wordt in de jaren vijftig hersteld naar plan van Hein Otto. Er vindt geen historische reconstructie plaats, maar met eenvoudige middelen is weer een samenhangend park gecreëerd. Sindsdien kent de tuin een sobere strakke invulling en indeling. Onder meer de neo-pompeaanse tuin kreeg een nieuwe inrichting als rozentuin. Het huis werd uitgebreid en er werd een nieuwe pergola opgericht bij het parkeerterrein. De moestuinfunctie verviel begin 2000, het perceel is onderdeel geworden van de kwekerij van de gemeente. Links van het fietspad ziet u een watergang. Deze vormt een onderdeel van de karakteristieke vijverpartij op landgoed De Paauw en is in oorsprong tot stand gekomen bij de eerste verlandschappelijking van de aanleg omstreeks Door het park lopen slingerende paden, deels met een laanbeplanting. Bij het passeren van de brug ziet u links de Prinsessetuin en treft u even verder het landhuis aan, dat door de gemeente wordt gebruikt als raadhuis. Direct achter het huis staat een oude plataan als markant element op de overgang naar het achterliggende parkbos. U vervolgt de route via de Prinses Marielaan en steekt de Lange Kerkdam over verder op de Middelweg richting de Papeweg. Op de Papeweg heeft u na 350 meter een prachtig weids uitzicht over de Papewegse polder. 15

16 7 Veenweidegebied De Papewegse polder is een beschermd weidevogelgebied en zorgt ervoor dat dat de stedelijke gebieden van Leiden, Wassenaar en Voorschoten niet aan elkaar groeien. Vanaf dit punt zijn in de verte de contouren van de bebouwing van Leiden te zien. Een opvallend contrast met de vlakke, open polder. Het open houden van deze polders is een van de doelstellingen van het samenwerkingsverband Duin Horst & Weide. De Papenwegse Polder bestaat uit grasland, met uitzondering van enkele landgoederen, zoals Zuidwijk en de Koninklijke landgoederen De Horsten. Het gebied ligt voor een deel op een voormalige moerassige strandvlakte en voor een deel in de voormalige overstromingsvlakte van de monding van de Oude Rijn. De polder heeft een veenbodem met op sommige plekken een kleilaag. In het midden van de polder ligt de Dobbewetering die voor de afwatering van de polder zorgt. De Papenwegse polder is nog steeds een rijk weidevogelgebied met de grootste aantallen in het noordelijk deel van de polder. Er komen hoge aantallen voor van de grutto, kievit, tureluur en scholekster. Ook broeden enkele paren slobeend, zomertaling en bergeend in de polder. Even terug op de Papeweg steekt u deze provinciale weg over en bereikt u het Koninklijke Landgoed De Horsten. Vanaf het parkeerterrein van De Horsten wandelt u in westelijke richting over een met klinkers verharde weg en komt u aan bij het theepaviljoen De Horsten. 16

17 Dit theepaviljoen is het voormalige zogenaamde schiethuis van Prins Frederik. In het huisje werden schietwedstrijden gehouden door de leden van het St. Hubertusgilde. Het schiethuis is gebouwd in 1861 in Engelse Tudor-gotiek stijl naar ontwerp van de Duitse architect Wentzel, huisarchitect van prins Frederik en wordt sinds 1987 gebruikt als theeschenkerij. De Horsten 8 Landgoed de Horsten is een groot aaneengesloten groengebied van wel 450 hectare aan de rand van Wassenaar. Het verbindt de landgoederen Ter Horst, Raaphorst en Eikenhorst met elkaar. Stichter van landgoed De Horsten was prins Frederik der Nederlanden ( ). Hij kocht in 1838 de terreinen Ter Horst en Raaphorst. Eikenhorst kreeg hij in 1845 in zijn bezit. Tuinarchitect Petzold kreeg de opdracht de terreinen tot één landgoed samen te smeden. Hierbij moest de karakteristieke aanleg van de afzonderlijke terreinen, zoals de Seringenberg, het bos Raaphorst en de beplante binnenduinen langs de Rijksstraatweg behouden blijven. Vanaf 1854 ontwikkelde Petzold de landschapsstijl op Raaphorst, waarbij de vijver zijn uiteindelijke vorm kreeg. Vervolgens werden op Raaphorst nieuwe met klinkers verharde wegen aangelegd, de Umfahrungsweg, die aansluiting gaven op de andere land goederen van de prins en die nog grotendeels intact zijn. Het bijzondere van de Horsten is dat de opbouw van het 17

18 landschap hier nog steeds fraai te zien is. Het oostelijke gedeelte bevindt zich op de oudste strandwal en het westelijke gedeelte op een jongere en wat hoger gelegen strandwal. Daartussen ligt de strandvlakte, met op het laagste punt een afwatering die het overtollige water noordwaarts naar de Rijn afvoert. Tussen beide strandwallen zijn op een aantal plaatsen dwarsverbindingen zijn aangelegd, zoals de Duivenvoordseweg, de Horstlaan, het Molenpad en de Papelaan. De Papelaan heeft in een ver verleden, toen de Rijn nog in open verbinding met de zee stond, de functie gehad van vloedkering. De hoeveelheid vanuit het noorden ingespoelde zee- en rivierklei is in het gebied van de Horsten dan ook gering. Dat het gebied groen is gebleven en niet of nauwelijks is aangetast door woningbouw, is te danken aan het feit dat het altijd particulier koninklijk eigendom is gebleven. Eikenhorst, waar koning Willem-Alexander en koningin Máximá wonen, is gesloten voor bezoekers, maar de rest van De Horsten is toegankelijk voor wandelaars. Vanaf het theepaviljoen De Horsten wandelt u terug naar het parkeerterrein.u vervolgt de route over de Papeweg per fiets door de Erik Hazelhoff Roelfzema fietstunnel, beter bekend als de Soldaat van Oranje, en komt uit bij het terrein van Huize Den Deijl. 18

19 Den Deyl 9 Het terrein Den Deijl ligt op de hoek van de Lange Kerkdam en de Rijksstraatweg. De panden Huize Den Deijl en het huisje HèHè zijn gebouwd in 1891, respectievelijk Beide liggen binnen het beschermde dorpsgezicht van de Landgoederenzone Wassenaar, Voorschoten en Leidschendam-Voorburg. De panden maakten deel uit van de buurtschap Den Deijl, die al in de Middeleeuwen bestond (eerst bekende vermelding 1491). De gemeente Wassenaar is bezig met een opwaardering van het terrein van Huize Den Deijl. Voor de twee gebouwen is de gemeente Wassenaar op zoek naar partijen die beschikken over de nodige visie, creativiteit en ervaring om deze een nieuwe duurzame toekomst te geven. De gemeente wil dat deze unieke locatie, met een rijke geschiedenis en bijzondere kwaliteiten weer een waardige entree van het dorp Wassenaar wordt. U vervolgt de route in westelijke richting over de Lange Kerkdam verder op de Hoflaan. Aan het einde van de Hoflaan bevindt zich het Burchtplein. 19

20 10 Burchtplein en omgeving Het Burchtplein maakt deel uit van de dorps uitbreiding rond de oude kern van het dorp. Het stedenbouwkundig plan is opgesteld door architect Mutters tussen 1926 en 28. Het plantsoen is in 1928 in decoratieve tuinstijl ontworpen en aangelegd. Voor de waterpartij is gebruik gemaakt van de bestaande wetering. Het park heeft een sterk ontwerp, met aan de zuidzijde een grote gemetselde herinneringsbank, langs de watergang kademuren en aan de noordzijde een grote muziekkoepel, beide in de stijl van de Nieuwe Haagse School. Het geheel is omgeven door symmetrisch opgezette beplanting: gazons langs de centrale, T-vormige waterpartij, met langs de buitenrand vaste planten en gevarieerde heesterborders. In de beide oksels van de T-vormige waterpartij staan twee watercypressen. De gedenkbank aan de zuidwestzijde heeft een hoge haag met taxussen. Het park heeft een zeer belangrijke recreatieve waarde voor de buurt. De bewoners zijn sterk betrokken bij het plein met een zeer actieve buurtvereniging, die het rijksmonument heeft geadopteerd. Het draagvlak voor het park is dus groot. Het park wordt multifunctioneel gebruikt, onder meer voor het jaarlijkse muziekfestival Plein Musique. Tijdens dit muziekfestival kunt u vier zondagmiddagen genieten van livemuziek in allerlei genres. 20

21 Verder in noordelijke richting via de Gravestraat heeft u zicht op molen De Windlust. De Windlust is een korenmolen in het centrum van Wassenaar. De ronde stenen stellingmolen op een achtkantige onderbouw heeft een vlucht van 24,80 meter. Op 24 mei 1668 kreeg Jan Gerbrantszn van Wouw van de baron van Wassenaer vergunning om een nieuwe molen te bouwen. De korenmolen van Wassenaar is geregeld in andere handen overgegaan, totdat Johannes Paulus de Hees de molen in 1821 verkocht aan Nicolaas Mansvelt. Tot 1961, toen de gemeente voor de vriendenprijs van gulden eigenaar werd, hebben vier latere generaties Mansvelt gediend als molenaar. Het is dus niet verwonderlijk dat oudere Wassenaarders nog steeds van de molen van Mansvelt spreken. In 1910 stond de molen nog aan de rand van de bebouwde kom aan de Molensloot. Later is hij langzaamaan ingesloten door bebouwing. Aan het eind van de vorige eeuw werd de molenwoning gerenoveerd. Vandaag de dag wordt nog steeds graan gemalen in de molen. Via de Molenweg en de Kerkstraat komt u in het hart van het eeuwenoude centrum van Wassenaar, de Langstraat met haar karakteristieke leilinden en het openbaar toegankelijke park Nijenburgh. Over de Langstraat wandelt u in noordwestelijke richting naar het Plein. 21

22 11 Centrum Het dorpscentrum van Wassenaar is sinds 1967 beschermd dorpsgezicht. Specifiek daarbij is de ligging van de uit de 12e eeuw stammende Dorpskerk aan een open en groene weide, het Berkheiveld, wat ooit bij de buitenplaats Duinrell hoorde. Het kerkgebouw geeft duidelijke aanwijzingen over de ouderdom ervan. De noordgevel van de kerk is opgetrokken uit blokken tufsteen, er is een rondboogingang en er zijn resten van drie, hoog in de gevelmuur geplaatste, kleine rondboogvensters. Dit zijn restanten van een Romaans kerkje uit de 12e eeuw. De Dorpskerk ligt op een noordwestelijke rand van een strandwal. De kerk staat op een heuvel, in feite een oud binnenduin. Vroeger liep een gracht rondom de kerk. De gracht liep langs de huidige Duinrellweg en de Kerkhoflaan en kwam uit in de Kaswatering. Naast de dorpskerk ligt het Plein met de dorpspomp, waarop diverse straten uitkomen. Rondom het Plein bevindt zich karakteristieke bebouwing, waaronder het 18de-eeuwse Baljuwhuis met park en koetshuis, t Regthuys en de pastorie. Ook de kleinschalige woningen en winkels spelen daarbij een rol. Het Baljuwhuis kreeg zijn naam doordat hier de vroegere rentmeester of baljuw van de heerlijkheid Wassenaar woonde. Het werd tussen 1742 en 1745 gebouwd in opdracht van baljuw Joan van Gybelant. In de loop van de eeuwen was het niet alleen de residentie van de baljuw, maar ook de woning van burgemeester, de dorpsdokter en een patriciërshuis. Tegenwoordig is het een gewoon woonhuis. De Langstraat is de hoofdwinkelstraat. Diverse grootwinkelbedrijven en tal van plaatselijke winkeliers zijn gevestigd, wat de Langstraat een gevarieerd en gezellig winkelgebied maakt. 22

23 Vanaf het centrum gaan we via de Duinrellweg verder over de Storm van s Gravesandeweg. Berkheiveld 12 Het Berkheiveld hoorde oorspronkelijk tot het landgoed Duinrell. Ten noorden van de Duinrellweg lag het parkbos en ten zuiden ervan een oprijlaan en volkstuinen (warmoezerijen) van dorpsbewoners. Rond 1935 is het terrein verkocht aan de gemeente. Het noordelijk deel is in 1958 verkaveld voor de bouw van het Sophiekehuis/ Luciehof. Aan de noordoostzijde ligt een parkeerterrein, dat tevens in gebruik is als weekmarkt. Tussen 1983 en 2005 is het seniorencomplex sterk uitgebreid, waardoor het groengebied verkleind is. Het Berkheiveld is een min of meer open terrein, omgeven door hoge bomen. Aan de oostzijde ligt het oude dorpscentrum met de begraafplaats van de dorpskerk, de oprijlaan naar de voormalige buitenplaats en aan de westzijde de drukke Storm van s-gravezandeweg met aan de overkant het pretpark Duinrell. Het Berkheiveld is onderdeel van de lanenstructuur in het beschermd dorpsgezicht. Het terrein vormt vanouds de overgang naar het dorpscentrum. Verder langs het Berkheiveld passeren we de Van Zuylen van Neijeveltstraat en vervolgt de route door de wijk Oostdorp. De wijk Oostdorp kenmerkt zich door een vrij rechtlijnig stratenpatroon met enkele langgerekte schegvormige pleinen. Op sommige hoeken van woonstraten en langs de Oostdorperweg zijn winkels en bedrijven gevestigd. Vanaf 1912, toen de Wassenaarsche Bouwvereniging werd 23

24 opgericht, werd een begin gemaakt met de bouw van sociale woningbouw in de wijk Oostdorp. De oudste bebouwing ziet u langs de Bloemluststraat met als centrum het rechthoekig plein met het rondbogige poortgebouw, ontworpen door de architect A. Broese van Groenou in de periode Het poortgebouw vormt stedenbouwkundig een markant element. Door de dichte verkaveling in de wijk Oostdorp is het openbaar groen in de wijk zeer beperkt. Hier en daar zijn enkele plantsoenen, maar belangrijke groenelementen ontbreken in het gebied. Aan het einde van de Bloemluststraat steekt u de Oostdorperweg over en gaat de route verder op de Hofcampweg met direct aan uw rechterzijde het Havenplein. Het water wordt weer echt een trekpleister: verblijven en recreëren en werken langs het water, daar willen we samen met onze inwoners, ondernemers en organisaties op inzetten. Bij de rotonde vervolgt de route zicht over de Van Duivenvoordelaan richting het Van Polanenpark. 13 Van Polanenpark Van Polanenpark is een uitbreidingswijk begrensd door de Oostdorperweg aan de westkant, de Hofcampweg aan de zuidkant, en de Van Duivenvoordelaan aan de oostkant. In het noorden lag de bebouwingsrand tegen het landschap aan. Nu wordt deze rand begrensd door het Weteringpark. De rechthoekige structuur van wegen en sloten is in deze wijk heel herkenbaar. De wijk is opgebouwd uit 24

25 buurten die overwegend uit rijtjes woningen bestaan. Uitzondering hierop vormen de Prof. Molenaarlaan en de Van Bellelaan. Aan de westkant langs de Oostdorperweg is lintbebouwing aanwezig. De openbare ruimte op wijk niveau bestaat uit een ruim opgezette groenstructuur van lanen, singels, en plantsoenen. Op buurtniveau gaat het om een ruime hoeveelheid buurtpleintjes met speelplekken en groenstroken. Op sommige plekken is het groen bewust ingezet als centraal beeldbepalend element. In het Van Polanenpark hebben verschillende bewoners openbaar groen geadopteerd, het zogenaamde zelfonderhoud. Het meest in het oog springende voorbeeld van zelfonderhoud is het plantsoen in het Van Polanenpark voor de huisnummers 161 tot 171. Het onderhoudsniveau van het plantsoen is erg hoog, waardoor dit plantsoen een bijzondere positieve uitstraling heeft op de openbare ruimte van de wijk. Via het Weidepad gaat de route verder op de Strandwal. Op de Strandwal vindt u het volgende voorbeeld van adoptiegroen. Verschillende bewoners hebben in overleg en samen met de gemeente alle boomspiegels in de woonstraat vergroot en voorzien van vaste planten. De bewoners onderhouden nu gezamenlijk deze boomspiegels. Verder op de Bellesteynlaan gaat de route verder op de Rodenburglaan waar de kinderboerderij is gevestigd. Zorg- en kinderboerderij Wassenaar wil kinderen en volwassenen in contact brengen met boerderijdieren. De kinderboerderij is tevens een project voor Werk en Dagbesteding voor mensen met een beperking. Dit project wordt uitgevoerd door Stichting Wassenaarse Zorgverlening (SWZ). Daarnaast biedt het een omgeving voor vrijwilligers om te werken met en tussen de dieren. 25

26 14 Weteringpark De woonbuurten Weteringpark I, II en IV kennen allen een waterpartij als centrale plek in de wijk. Door middel van zicht-assen wordt vanuit de buurten contact gemaakt met de omliggende groengebieden en het landschap. De ruimtelijke kwaliteit wordt in hoge mate bepaald door de verschijningsvorm van het aanwezige water. De bebouwing bestaat voornamelijk uit rijtjeswoningen met door de wijken accenten van gestapelde woningen en vrijstaande woningen. In Weteringpark is een aantal grote groenelementen aanwezig. Met name het randpark, het Weteringbos en de groenzone langs de Zijlwatering zorgen voor het groene karakter van het gebied. Naast deze grote groenelementen is ook in de woonbuurten veel groen en water aanwezig. In het gebied hebben de grote groenelementen, waartoe ook de kinderboerderij en de volkstuinen behoren, behalve een groen functie ook een recreatieve functie, bijvoorbeeld speelvoorzieningen en recreatieve voet- en wandelpaden. De voet- en fietspaden vormen de langzaamverkeers-verbinding met het centrum van Wassenaar of maken deel uit van het lokale fietsroutenetwerk. De fietsroutes Oude trambaan Deijlerweg in het zuiden van het plangebied en het Jaagpad Van Duivenvoordelaan, zijn onderdeel van regionaal fietsroutenetwerk Haaglanden. Via de Westerhoflaan en de Vinkenburglaan gaat de route verder over het Jaagpad langs de Zijlwatering door de Ommedijkse Polder. 26

27 Het gebied van de Ommedijkse Polder is van unieke kwaliteit én van strategisch belang. Aan de voet van de duinen ligt een pracht van een open zeekleipolder, te midden van een sterk verstedelijkte zuidvleugel. Daarbij is het één van de laatste plekken in de Randstad waar de ruimtelijke en ecologische relaties haaks op de kust nog vrijwel ongestoord aanwezig zijn. De Ommedijkse polder vormt voor tal van diersoorten de verbindende schakel tussen kust en Groene Hart. Tegelijkertijd vormt de Ommedijkse polder voor de inwoners van Leiden de laatste mogelijkheid om op een aantrekkelijke manier door onverstedelijkt gebied naar zee te gaan. Met de aanleg van de eco- passage onder de A44 wordt de ecologische verbinding ook geschikt voor zoogdieren. Water heeft een enorme aantrekkingskracht op recreanten. Wassenaar heeft diverse jachthavens, vaarwegen, weteringen en landschappelijke kanoroutes. Voorbeeld is de kanoroute over de Zijlwatering richting het Valkenburgse meer of richting de Papewegse polder. Kanoërs kunnen straks een rondje peddelen over de wateren binnen onze gemeente. Dit jaar nog maken we een inventarisatie van de bevaarbaarheid van onze waterwegen en stellen we een plan van aanpak op. Vanaf het Jaagpad gaat de route verder op de Hoogeboomseweg en Maaldrift. Aan de rand van Maaldrift ligt Boerderij Nellesteijn met uitzicht over de weidse Ommedijkse Polder. De boerderij is een ambachtelijk veehouderijbedrijf met zwartbonte melkkoeien, fokschapen en wat hobbyvee. 27

28 15 Maaldrift (bedrijventerrein,camping en defensieterrein) Maaldrift is gelegen aan de noordoostzijde tussen de A44 en de Wassenaarsche Wetering. Het gebied wordt omsloten door het Wassenaarse buitengebied, een aaneengesloten agrarisch gebied (zeekleigebied van de Ommedijksepolder) met landschappelijke en natuur- en cultuurhistorische waarde langs het Ammonslaantje en Maaldrift. Een groot deel van het terrein tussen Ammonlaantje, Maaldrift en de Oude trambaan behoorde vroeger tot de buitenplaats Laen en Duyn. Tot dit landgoed behoorde de huidige schelpvormige vijver tussen de Maaldrift, de tennisbaan en de boerderij Maaldrift 5/5b. Van 1923 tot 1961 liep de baan van de Gele Tram van Wassenaar naar Leiden door Maaldrift en was hier ook de remise gevestigd. In Maaldrift zijn onder meer het industrieterrein Maaldrift, een defensie-oefenterrein en de Camping Maaldrift gelegen. Binnen het bedrijventerrein Maaldrift met een oppervlakte van ruim 6 hectare is een collectief energiesysteem opgezet, op basis van warmtepompen, absorptiekoeling, lage tempera tuurverwarming, een warmtewiel en zonnecellen. Kenmerkend voor dit terrein is dat niet uitsluitend naar de techniek is gekeken, maar ook naar de groene leefomgeving. Het terrein is ingepakt met groen in combinatie met brede watergangen. Het regenwater infiltreert in de bodem via geperforeerde regenpijpen onder de groenstroken. Milieuvriendelijke oevers voor de waterpartijen zorgen voor een mooie overgang van plas- naar drasgebied. Via de oude Trambaan, Deylerweg en Rijkstraatweg vervolgt u de route via de Raadhuislaan naar Raadhuis De Paauw. 28

29 Raadhuis De Paauw 16 Het oorspronkelijke huis op dit 16e eeuwse landgoed is verschillende malen verbouwd en gemoderniseerd. Het huidige landhuis rust op de fundamenten van dit oorspronkelijke huis van Prins Frederik der Nederlanden. Voor het gebouw vindt u de bijzondere paardendrinkbak, een geschenk van tsaar Alexander van Rusland. In het landhuis is nu het raadhuis van Wassenaar gevestigd. Landhuis Huis de Pauw behoort tot de historische buitenplaats De Paauw. Het hoofdgebouw bestaat uit een symmetrisch hoofdvolume met hoekpaviljoens en aan de noordoostzijde een (later aangebouwde) vleugel met colonnade. Het pand telt boven een souterrain twee bouwlagen en een mezzanino. De buitenzijde van het Raadhuis is toe aan een grootschalige onderhoudsbeurt. In 2015 is een restauratievisie opgesteld. Naar aanleiding van deze restauratievisie wordt 1858 voorgesteld als vertrekpunt. Dit is de periode dat Prins Frederik De Paauw grootschalig liet verbouwen tot wat het nu is. Voor het goed in beeld brengen van het juiste materiaalgebruik en kleurgebruik, is aan de achterzijde van De Paauw een proefvlak opgezet. De restauratie van het Raadhuis loopt parallel met het herstel van de historische parkaanleg van buitenplaats De Paauw. 29

30 30 Notities

31 31

32 Deze route is samengesteld voor de jury van de nationale groencompetitie Entente Florale 2016 Gemeente Wassenaar Johan de Wittstraat LV Wassenaar Samenstelling: Werkorganisatie Duivenvoorde Mei 2016