Een aantal jachtpalen staat in beschermd gezicht Aantal onderdelen behorend tot het beschermde 12 monument

Transcriptie

1 Jachtpalen Prins Frederik Beschermd gezicht Een aantal jachtpalen staat in beschermd gezicht Aantal onderdelen behorend tot het beschermde 12 monument Oorspronkelijke functie Markering jachtgebied van Prins Frederik Datering/Bouwjaar Ca Inleiding Willem Frederik Karel, prins der Nederlanden, prins van Oranje-Nassau (Berlijn, 1797 Wassenaar, Huize De Paauw, 1881) was de tweede zoon van koning Willem I der Nederlanden en Wilhelmina van Pruisen. Hij was getrouwd met Louise Augusta Wilhelmina Amalia, Prinses van Pruisen (Koningsbergen, Wassenaar, 1870). Opgegroeid aan het Pruisische hof was het geen verrassing dat hij ook in Nederland een indrukwekkende militaire carrière opbouwde. Zijn latere leven zou hij doorbrengen op het landgoed De Paauw, waar hij een van zijn favoriete hobby s, het jagen, kon uitoefenen. De palen markeerden het jachtgebied van de prins, dat wil zeggen het gebied waarbinnen de prins een exclusief jachtrecht vanouds een adellijk privilege - had. Behalve van Prins Frederik zijn de regio ook jachtgebieden van Koning Willem I, Koning Willem II en van de Baron van Wassenaer van Catwyck. Jachtpalen zijn in de regel monumentale palen, toegesneden op de status van de houder van de jachtrechten. NB. Een aantal palen is beschermd als rijksmonument vanwege hun ligging binnen een van rijkswege beschermde buitenplaats. Zij komen niet voor op de lijst hieronder. 1 Stedenbouwkundige aspecten Behalve De Paauw bezat Prins Frederik ook de landgoederen Ter Horst, Raaphorst en Eikenhorst, alle verworven in In 1846 voegde de Prins park Backershagen toe. Tussen die jaartallen moeten ook de jachtpalen gedateerd worden. Een deel van het gebied is later bebouwd geraakt, maar in zijn tijd was het een aaneengesloten natuurgebied. Maar liefst 23 palen van Prins Frederik zijn overgeleverd, waarvan enkele niet meer op de oorspronkelijke plaats staan. Sommige staan op enkele meters van de oorspronkelijke plaats, ander palen zijn vermoedelijk uit de oorspronkelijke context gehaald. Drie van de palen staan in Voorschoten, twintig in Wassenaar. Een bijzonderheid is dat van de landgoederen van de Prins een topografische kaart is overgeleverd. Door deze kaart

2 te vergelijken met de huidige locatie van de palen, kan een beeld gevormd worden van de wijze waarop gebieden werden gemarkeerd en kunnen aanwijzingen gevonden worden over de authenticiteit van de huidige positie. Architectonische beschrijving De monumentale, gefrijnd hardstenen palen zijn manshoog en hebben een vierkante grondslag met afgeschuinde hoeken. De verticale geleiding is in drieën: basement, schacht en geprofileerde dekplaat. De top is piramidaal. Het opschrift op de palen is ingebeiteld in bas-reliëf: Eigen Jagt Z.K.H. Prins Frederik. De hoekpalen hebben als extra toevoeging de inscriptie HOEK. Enkele palen hebben geen inscriptie. Bij herplaatsing zijn reparaties uitgevoerd. Jachtpaal 1 Adres (aanduiding) Ammonslaantje bij 37 Omgeving 2241 BR Kadastraal nummer B '15.58"N / 4 35'96.01"O Op parkeerterrein van tennisclub Tekst Eigen Jagt Z.K.H. Prins Frederik ; opgegraven en herplaatst op parkeerterrein, niet de oorspronkelijke plaats; alhier vanwege de buitenplaats Laan en Duin waarvan prins Frederik der Nederlanden eigenaar was Jachtpaal 2 Adres (aanduiding) Marineweg bij TX Kadastraal nummer B '95.46"N / 4 43'02.58"O Bij entreehek Marineweg 1 Tekst Eigen jagt Z.K.H. Prins Frederik en hoek ; hersteld en herplaatst na ontwikkeling bedrijventerrein; alhier vanwege de buitenplaats Laan en Duin waarvan prins Frederik der Nederlanden eigenaar was.

3 Jachtpaal 3 Adres (aanduiding) Papeweg bij AD Kadastraal nummer C '73.83"N / 4 41'21.29"O In tuin van huisnummer 5 Tekst Eigen jagt Z.K.H. Prins Frederik en hoek ; vermoedelijk herplaatst in de directe omgeving van de oorspronkelijke locatie. Jachtpaal 4 Adres (aanduiding) Paauwlaan tegen over AA Kadastraal nummer F '37.91"N / 4 39'61.64"O Bij huisnummer 1 tegenover fietspad Tekst Eigen Jagt Z.K.H. Prins Frederik en hoek ; hersteld en nieuw deel ingeboet

4 Jachtpaal 5 Adres (aanduiding) Rust en Vreugdlaan bij AS Kadastraal nummer F '37"N / 4 23'8"O In bocht van de Rust en Vreugdlaan tussen huisnummer 3 en 4 Herplaatst in 1993, onderste deel vernieuwd; Tekst Eigen jagt Z.K.H. Prins Frederik en hoek Jachtpaal 6 Adres (aanduiding) Schouwweg bij BP Kadastraal nummer F '04.01"N / 4 36'44.50"O Op hoek Stoeplaan-Schouwweg Sinds 1994 op deze plaats; mogelijk in de directe nabijheid van de oorspronkelijke locatie,

5 geen tekst Jachtpaal 7 Adres (aanduiding) Buurtweg bij 18 Omgeving 2244 AD Kadastraal nummer H '06.41"N / 4 35'96.01"O Tegenover huisnummer 18, tussen weg en fietspad Geen opschrift Jachtpaal 8 Adres (aanduiding) Prins Frederiklaan bij HW Kadastraal nummer H '35.30"N / 4 21'20.60"O Op erf van tot dubbel woonhuis verbouwde boerderij

6 Niet de oorspronkelijke plaats, mogelijk wel in de directe nabijheid; tekst Eigen jagt Z.K.H. Prins Frederik Jachtpaal 9 Adres (aanduiding) Jagerslaan zuid bij EH Kadastraal nummer H '12"N / 4 22'54"O In bebost gebied ten westen van Jagerslaan, ca. 20 meter vanaf de weg Opschrift: Eigen Jagt Z.K.H. Prins Frederik en hoek Jachtpaal 10 Adres (aanduiding) Schouwweg bij BB Kadastraal nummer F '74.82"N / 4 38'80.39"O Tegenover huisnummer 12, tussen weg en fietspad Vernieuwd in 1993 en herplaatst; Tekst Eigen

7 jagt Z.K.H. Prins Frederik en hoek Jachtpaal 11 Adres (aanduiding) Prinsenweg bij EA Kadastraal nummer F '08.76"N / 4 39'99.19"O In achtertuin, naast transformatorhuisje en nabij Zijlwatering Tekst Eigen jagt Z.K.H. Prins Frederik en hoek Jachtpaal 12 Adres (aanduiding) Van Zuylen Van Nijeveltlaan bij 100 (werf/café) Kadastraal nummer B '33.60"N / 4 40'36.24" O Op hoek Havenkanaal-Zijlwatering Kenmerken / bijzonderheden Tekst Eigen Jagt Z.K.H. Prins Frederik en hoek

8 Jachtpaal 13 Adres (aanduiding) Groot Haesebroekseweg 45 Kadastraal nummer F '33.7"N / 4 22'7.0" O In de voortuin Kenmerken / bijzonderheden Tekst Eigen Jagt Z.K.H. Prins Frederik en hoek Waardestelling De jachtpalen zijn vanwege de cultuurhistorische -, architectuurhistorische- en ensemblewaarde van algemeen belang voor de gemeente Wassenaar als onderdeel van, als uitdrukking van en als herinnering aan de geschiedenis van Wassenaar; als herinnering aan een onderdeel van de nationale geschiedenis en als uitdrukking van de relatie van Wassenaar met het koningshuis en met Prins Frederik in het bijzonder; als fysieke, monumentale herinnering aan de jachtgebieden van Prins Frederik; vanwege de gaaf bewaarde hoofdvorm, materiaal en detaillering; vanwege de zeldzaamheid op nationaal niveau van de typologie van jachtpalen; vanwege de ruimtelijk-functionele relatie tussen de palen onderling;

9 Bijlagen kadastrale kaart; kaart van bezittingen Prins Frederik met ontwerp van Petzold uit 1854 (bijschrift: Kaart der Landerijen van Z.K.H. Prins Frederik der Nederlanden onder Wassenaar en Voorschoten, genaamd: De Paauw, Raaphorst, Backershagen, Eikenhorst en Ter Horst. Landmeter J. Korst, als ontwerp ingetekend door C.E.A. Petzold, Collectie Koninklijk Huisarchief.) Literatuur/bronnen Gemeentearchief/bouwdossiers; bezoek ter plaatse in 2012; Informatie Joost Veer; Informatie H.J v.d. Kamp inventarisatie 1991;