Verder in dit nummer: Leoni bespreekt Neem op pag 4 >>> Bram schrijft over seks pag 19 >>> Nicci Gerrard. living in the material world

Transcriptie

1 Leoni bespreekt Neem op pag 4 >>> Bram schrijft over seks pag 19 >>> thema: spiritualiteit erwin fagel Ik zoek een mystiek ideaal pag 11 >>> pag 3 >>> advertentie boekenkrant voor nederland en vlaanderen Gratis jaargang 5 nummer 10 november Anna Enquist voelt de pijn Kluun Succes in China pag 3 >>> Nicci Gerrard Nooit vergeten pag 8 >>> Leo Bormans Word optimist! pag 13 >>> Anna Enquist Foto Bert Nienhuis De verdovers, de nieuwe roman van Anna Enquist, gaat over de tegenstelling tussen psychoanalyse en anesthesie. Want wat doe je met pijn en trauma s: voelbaar maken of onderdrukken? Drik en zijn zus Suzan zijn hierin elkaars tegenpolen. En Anna Enquist zelf? Als psychoanalytica ben ik er altijd mee bezig. De verdovers is echt een roman over het handwerk van mijn vak. verder op pagina 5 >>> Olivia Harrison George Harrison, living in the material world pag 21 >>> Met onder meer: Martijn Knol Alles kan kapot >>> pag 3 Verder in dit nummer: Jan van Mersbergen Naar de overkant van de nacht >>> pag 4 Rik Felderhof over het raadsel Ravelli pag 7 >>> Belinda Bauer Opgesloten Tom Bade Wild van de economie >>> pag 8 >>> pag 19 Losse delen pagina 2 Strips pagina 16 Win een boek pagina 23 advertenties Kijk voor meer informatie op 1

2 LOSSE DELEN november 2011 Lachen om geluk en zo Geluksgoeroe Leo Bormans sprak zo gedreven, dat ik voortdurend moest glimlachen. Zijn drijfveren zijn namelijk volkomen zuiver en in zijn woorden schuilt een groot gelijk. Dat maakt blij. Nicci Gerrard, schrijfster van de emotional thriller, praatte lief en oprecht en lachte veel. Dat maakt gelukkig. Edwin Fagel, dichter, toonde zich kwetsbaar en zoekend, wat ontwapenend en vriendschappelijk overkwam. Dat voelde goed. Anna Enquist was nadenkend met haar woorden en liet de stiltes over aan de ander. Dat was soms lastig, maar ze toonde zich weer heel enthousiast zodra ze sprak over haar ervaringen tijdens het schrijven van De verdovers. En Rik Felderhof Tsja, Rik Felderhof... Het is ons niet gelukt het raadsel rondom Ravelli en De Vliegenvanger te ontsluieren. Maar niemand kan zeggen dat we niet ons best hebben gedaan. En dat geeft troost. Siebe Huizinga hoofdredacteur Verstuur dit boek als covercard Heeft u opmerkelijke feiten of bijzondere wetenswaardigheden rondom boeken te melden? Wilde u altijd al een boze brief schrijven, maar wist u niet aan wie? Losse delen plaatst niet alles, maar ontvangt wel graag uw post. redactie@boekenkrant.com Harry s Huis Het woonhuis van Harry Mulisch aan de Leidsekade in Amsterdam wordt een museum. Zijn werkkamer is volgens het Letterkundig Museum een gestolde weergave van zijn oeuvre. Mulisch woonde en werkte ruim 50 jaar in het pand. In 2013 gaat het open voor het publiek. De mooiste literaire zin Hij was verpieterd op de kamer die hij huurde bij zijn oudtante in Overvecht, een buitenwijk met asbestflats, dreven in plaats van straten, en een eigen station met twee sporen om op te gaan liggen. Deze zin, uit Bonita Avenue van Peter Buwalda, is door het literaire tijdschrift Tzum bekroond als de beste en mooiste van De prijs: het aantal woorden in euro s plus een bokaal! Margriet, Marente en De Moor De Nederlandse schrijfster Marente de Moor heeft de AKO Literatuurprijs 2011 gewonnen met haar boek De Nederlandse maagd. Marente is de dochter van schrijfster Margriet de Moor, die de AKO Literatuurprijs kreeg in 1992 voor haar boek Eerst grijs dan wit dan blauw. Pimp een graf Perzik van Onsterfelijkheid wil grafstenen van Nederlandse auteurs opknappen, zodat je hen kunt bedanken voor hun werk. Het eerste graf dat is opgeknapt, is dat van dichter Albert Verwey. Buwalda de prijzenknaller! Peter Buwalda heeft met Bonita Avenue de Selexyz Debuutprijs in de wacht gesleept. Eerder had hij al de Academica Debutantenprijs en de Tzumprijs voor de beste literaire zin gewonnen. Hij was genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs, de AKO Literatuurprijs, de NS Publieksprijs en de Gouden Strop. Vlaamse toppers? Op bookinabox.be vindt u de Vlaamse Toppers. Zoals Erwin Mortier, Dimitri Verhulst en Margot Vanderstraeten. Book in a box is een cadeauverpakking voor twee boeken naar keuze. Surft u toch liever in het noorden, ga dan naar bookinabox.nl. nederland top , week 44 Walter Isaacson - Steve Jobs. De biografie. Spectrum - 25,00 De biograaf sprak niet alleen uitgebreid met de Applevoorman zelf, maar ook met zijn familie, vrienden en met vijanden. Peter Buwalda- Bonita Avenue De Bezige Bij - 15,95 Zelfmoord, porno, moord en doodslag. Met deze weinig verheffende ingrediënten heeft Peter Buwalda een levendige en lijvige roman gebrouwen. Anna Enquist - De verdovers De Arbeiderspers - 29,95 Wat doe je met emoties: voelbaar maken of onderdrukken? De verdovers is gebaseerd op de ervaringen die de schrijfster heeft opgedaan op een klinische afdeling in een ziekenhuis. De Boekenkrant geeft een overzicht van de 3 meest verkochte boeken in de eerste week van de maand van uitgave van de krant. Bron: Stichting CPNB. De Stichting CPNB stelt De Bestseller 60 samen op basis van door de Stichting Marktonderzoek Boekenvak / GfK Benelux Marketing Services verzamelde verkoopgegevens van meer dan 900 Nederlandse boekwinkels. vlaanderen top , week 44 Pieter Aspe - Solo WPG Uitgevers - 21,95 Een spannende detective, met een door guillotine onthoofd slachtoffer en een tweede moord die de zaak nog complexer maakt. Jeroen Meus - Dagelijkse Kost 2 Schuyt - 19,95 Het tweede boek van dagelijkse kost bundelt opnieuw gerechten voor jong en oud. Makkelijk bereid, eenvoudig geserveerd, maar bovenal (h)eerlijk en smaakvol. De foto s zijn van Studio Verine. Hec Leemans - FC de Kampioenen en 69 Vertongen en vampier Standaard Uitgeverij - 5,95 Het 69ste deel van de stripreeks. De striphelden komen in aanraking met een vampier. Humor en spanning. 2 Vladimir Poetin - Het koningsdrama Peter d Hamecourt, Uitgeverij Conserve, ISBN ( 19,99) Nico Dijkshoorn schrijft Boekenweekessay 2012 Nico Dijkshoorn, columnist, dichter, schrijver en muzikant, schrijft het Boekenweekessay Het thema van de 77ste Boekenweek is Vriendschap en andere ongemakken. De Boekenweek 2012 is van 14 tot en met 24 maart volgend jaar. Monumentaal foutje hersteld Het monument voor Gerard Reve ( ) in het Belgische Machelen aan de Leie is in z n geheel vervangen. Op de oude gedenkmuur stond één woord te veel in een gedicht van Reve. Niets te verwachten, niets te hopen: er rest mij niets (anders) dan duisternis en Dood. Ik zie het, maar ik wankel niet: wie Gij ook zijt, U heb ik lief, met heel mijn hart, met al mijn Bloed. boekenkrant tip , week 44 Anna Enquist - De verdovers De Arbeiderspers - 29,95 Wat doe je met emoties: voelbaar maken of onderdrukken? De verdovers is gebaseerd op de ervaringen die de schrijfster heeft opgedaan op een klinische afdeling in een ziekenhuis. Nicci Gerrard - Nooit vergeten Boekerij - 19,95 De zoon wordt vermist. Hoe gaat een gezin om met verlies, onzekerheid, hoop en wanhoop? Leo Bormans - Word optimist! Uitgeverij Lannoo - 19,99 Geluksgoeroe Leo Bormans maakt nu ook Nederland gelukkiger. Geluk is een virus en wij kunnen helpen om het te verspreiden. Voor meer boekentips:

3 november LITERATUUR poëzie hulde Het mystieke ideaal van Edwin Fagel Parlando is vertellende poëzie, gedichten in spreekstijl, dicht bij de taal van alledag. In Het geroofde lichaam van Charlie Chaplin geeft Edwin Fagel, in parlando, een ooggetuigenverslag van zijn eigen leven en zoekt hij (vergeefs?) naar een mystiek ideaal. Het geroofde lichaam van Charlie Chaplin is persoonlijk en ontroerend. Vers van de lever. Vertellende poëzie is voor mij een natuurlijke manier van schrijven. Ik hou niet van poëzie die zichzelf als dichtkunst etaleert. De poëzie is vers van de lever, en nadrukkelijk op mezelf toegespitst. Ik hoop dat het daarmee invoelbaar wordt. Aan het einde gooi ik wel het perspectief om, waarmee ik een soort afscheid van mijn ik neem, aldus Edwin Fagel. De bundel vertelt een verhaal, bijna als een kleine, kostbare roman... In het eerste gedicht komt een man het station binnen, spreidt zijn jas en gaat op de grond liggen. Hij neemt niet deel aan het leven rondom, maar registreert het alleen. In dit gedicht worden de elementen aangestipt, die later in de verzen terugkomen. Een deel gaat over een broer, mijn broer; maar hij lijkt zo op me, dat het ook over de ik zelf kan gaan. Een ander deel gaat over een mystiek soort liefde, en in weer een volgend deel vallen de beelden uit elkaar Het zijn waar bestaande personen, die ik tot personages heb gemaakt. Is dit vooraf zo geconstrueerd? De gedichten kwamen in een jaar of twee à drie langs. En achteraf bleken ze advertentie NEEM NU EEN ABONNEMENT EN ONTVANG DE BOEKENKRANT THUIS! 6 NUMMERS VOOR 15. ik wil een abonnement op de Boekenkrant 6 nummers voor 15,- Ja, inclusief bezorgkosten Naam : Straat : Postcode : Plaats Land : Handtekening : : allemaal met elkaar te maken te hebben. Dat was zeker geen voorbedachte rade. Toen ik dit ontdekte ging ik er natuurlijk wel mee aan de slag om het sluitend te krijgen. En natuurlijk bleven er losse eindjes over. Ik hou er niet van wanneer alles kunstmatig klopt. Er moet iets blijven om over na te denken. Is er, als in een roman, ook sprake van een motief? Het is bijna een dooddoener, maar mijn gedichten zijn een zoektocht naar zingeving. Ik beschrijf beelden, maak daar een collage van en probeer daarmee een andere, ideale werkelijkheid te creëren. Uit de bundel wordt (ook mij) duidelijk dat het niet mogelijk is om deze te vinden. Het is voor mij dan ook eigenlijk nog steeds de vraag: wat wil ik met die beelden, wat doe ik ermee? Ik hou erg van dichters als Gorter en Hadewijch, dichters met een ideaal. Ik ben denk ik zoekend naar een mystiek ideaal. Bij een boekpresentatie van Ester Naomi Perquin werd dit laatst heel treffend een Godvormig gat genoemd. Zul je dit ideaal als dichter, of als mens, ooit vinden? Ik denk dat alle kunst mystiek van aard is. En ik vrees dat het onmogelijk is wat ik wil... Edwin Fagel, Het geroofde lichaam van Charlie Chaplin, uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN ( 14,90) Stuur deze bon naar : Boekenkrant Visschersplein LX Utrecht Nederland Kluun is succesvol in China. Van Komt een vrouw bij de dokter zijn namelijk al meer dan exemplaren verkocht. Ook voor Chinese begrippen is dit een bestseller. Van opvolger De weduwnaar zijn in China inmiddels ruim exemplaren verkocht. Tài hâo le! uitgelicht Alles kan kapot Serafijn van der Voort, een anarchistisch kunstenares van keurige komaf, heeft zich afgezonderd om in alle rust te kunnen schilderen, filmen en fotograferen. Maar dan verschijnt haar jongere broer Jonathan, die haar confronteert met het familieverleden dat zij juist wilde vergeten. Alles kan kapot is een roman over liefde en familiebanden, over de drang om te scheppen, over de vernietigende kracht van de seksualiteit. En alles wat kapot kan, gaat kapot. Families. Huwelijken. Vriendschappen. Hele beschavingen. Sommige personages accepteren dat, andere verzetten zich ertegen, sommige zoeken de oorzaken voor de verwoesting en het verval in het verleden, andere keren zich juist van dat verleden af. Wat hen bindt: de wil om te overleven. In zeven hoofdstukken, van Arnhem naar Zuid-Duitsland en van Wenen naar Lesbos en New York, worden stap voor stap de banden en geheimen van een familie ontsluierd. We leren niet alleen Serafijn kennen, maar ook de mensen die om haar geven: haar gewelddadige vriendin Kat, haar broers Jonathan, die met zichzelf geen raad weet, en Broos die overal een antwoord op heeft, haar zwijgzame ouders en haar grootvader Ambrosius, die na zijn traumatische ervaringen in de Tweede Wereldoorlog vastberaden op zoek ging naar het paradijs. Iemand leren kennen betekent: terug in de tijd reizen. Hoe langer je je vrienden of geliefden kent, hoe meer je te weten komt over wat hen heeft gevormd of gesloopt. Ik wilde graag dat de lezer van Alles kan kapot mijn personages op die levensechte manier zou leren kennen. Daarom opent de roman in 2011 en speelt elk van de volgende hoofdstukken steeds verder terug in de tijd, tot Zo, achterstevoren verteld, weet de lezer wat Serafijn, Jonathan, Kat, Merel en Ambrosius in hun toekomst nog allemaal te wachten staat, al is hij niet bij machte hun lot te keren. Martijn Knol Martijn Knol, Alles kan kapot, Uitgeverij Wereldbibliotheek, ISBN ( 34,90) 3

4 LITERATUUR november 2011 bespreking Neem op over de bijzondere gebeurtenissen. Wat de verhalen verenigt is hun vaak sobere aard en beeldende stijl. uitgelicht Naar de overkant van de nacht Hij loopt naar de wc. Trekt zijn broek en boxershort over zijn knieën, klapt de deksel open en gaat zitten. Hij kijkt naar de kalender op de deur. Alleen opa is jarig. Hartstikke dood. Met zijn gestotter. Hij scheurt een stuk wc-papier van de rol en vouwt het in vier gelijke delen op. Hier. Ach. De afdruk van gras in de huid van haar blote knieën. Waarom NEEM JE NIET OP? Door Leoni Nijland Multitalent Nina Roos schrijft en tekent. Ze publiceert al regelmatig haar werk, en debuteert nu met de verhalenbundel Neem op. De bundel van dertien verhalen begint met Koud, over een meisje dat in een zwembad werkt. Schijnbaar is er met haar niets aan de hand, maar dan blijkt ze wel degelijk een probleem te hebben. Ze zet een mok met chocomel klaar. Drop werkt doeltreffend om mee te beginnen en te eindigen. ( ) Dan loopt Jet naar 4 column Wat een week van de essentie was me dat! Eerst vierde Uitgeverij Atlas haar twintigjarig bestaan, en opende uitgever Emile Brugman, die ook nog zijn pensioen inluidde, zijn speech met de woorden: zonder de literatuur is het leven de moeite niet waard. Een dag later leidde ik een debat tussen de in België bekende strafpleiters Christine Mussche en Piet Van Eeckhaut. De strafpleiters weidden, entre autres, uit over de kracht van het gesproken woord bij pleidooien voor een volksjury. Beide strafpleiters eerden de poëzie als het grootste goed. In een Assisenzaal waar de grootste misdaden dus voor een volksjury worden berecht heerst een sfeer vol gebalde emoties. Mensen zijn ontvankelijk voor grote gevoelens. Poëzie kan die gevoelens niet alleen met weinig woorden, maar ook met de juiste woorden samenvatten, uitdrukken, doen zinderen. Dat is een sterk moment. Als je met een goed gedicht ze noemden Elsschot, Kouwenaar, Claus, een hele zaal én de volksjury kunt raken. Ja. Nog een dag later. Ik slenter door een door God verlaten straat ergens aan de kust de nazomer is om van te smullen. Ik beland er in een boekenwinkel waarin die heerlijke chaos heerst, die vandaag overal verdwenen lijkt te zijn. Alles ligt op en onder elkaar. Het alfabet kent een creatief verloop der letters auteursnamen die beginne met de letter a Essentie Foto: Tom van Nuffel het toilet, legt haar bril in het fonteintje, klapt de zitting omhoog, hangt het haakje van de deur in het oogje en bukt. Met één vinger roert ze achter in haar mond. Zachtjes. Één werkt nog niet en ze stopt twee vingers in haar keel. Heen en weer bewegen. De eerste golf is flink. Haar personage heeft boulimie. De verhalen in Neem op zijn allemaal geschreven vanuit een ander perspectief. De ene keer heb je te maken met een dertienjarig meisje dat zojuist haar eerste zoen krijgt, de andere keer is het hoofdpersonage een huisvader die zijn zoon verwaarloost. Soms schrijft Roos vanuit een alwetende verteller, dan weer vanuit de ik-figuur. Ze vertelt over de alledaagse dingen in het leven, maar ook liggen vergezeld van hun collega s die met de letter p of z beginnen. Het onderscheid van fictie en non-fictie wordt niet gemaakt goed zo, vooral voor dat slag mensen dat tot vervelens toe wenst te benadrukken dat ze geen non-fictie lezen. (Harry Mulisch was zo iemand onbegrijpelijk!) Ik vind poëzie. Niet de bekende, grote namen. Wel een aantal minder bekende; sommige daarvan beslist al groot, of op weg naar dat adjectief. Ik stuit er op Oudegracht, van Chrétien Breukers. Uit Epitaaf: Vrees niet. Uit deze nacht keer ik nog lange niet terug. Proost met mij. Stoot je glas tegen mijn glas kapot. Er ligt Zen uit eigen Werk en Dichters na Mij van Koenraad Goudesuene. (Aquarel/ Mij was beloofd/te kunnen schilderen/met woorden,/maar ik heb mijn schrijfmachine/in de regen laten staan) Ik blader door Lies Gasse, een jonge dichteres wier woorden beslist geciteerd mogen worden, ook op Assisenzaken. Ik denk: misschien zijn zij de echte. Dichters. Zij die de pit van het woord weten te vinden, en het merg uit de taal zuigen. Met minder zijn ze niet tevreden. En meer dan de essentie is niet nodig. Misschien. Daarom. Koop hen. Lees hen. Vermenigvuldig hen. Margot Vanderstraeten Met haar creatieve werk wil Roos het leven vangen in woord en beeld. In Neem op ontstaat dat beeld bij gratie van het woord. In heldere bewoordingen legt de schrijfster het onderhuids ongemak van haar personages bloot. Haar beeldende schrijverskunst is zo plastisch dat het soms ook de lezer een onderhuids ongemak bezorgt. Dit is de eerste keer dat het me overkomt in het bijzijn van Jelle. Wanneer ik ow of auw roep lijkt de pijn ook minder te worden. Of door het puffen. Op de wc spuit in bruingele nattigheid de pot in, met een lucht waar ik van schrik. Nina Roos kent geen schaamte. Neem op is een gevarieerde bundel met menselijke verhalen die zo helder en natuurlijk geschreven zijn, dat je het zelf meegemaakt zou kunnen hebben. Nina Roos, Neem op, Uitgeverij De Harmonie, ISBN ( 16,90) advertentie In de drukke straten van Venlo en in de volle cafés en bars houdt Ralf minutieus zijn score bij van biertjes, jenever en andere opwekkende middelen. Met zijn schippersbenen houdt hij het net zo lang vol als de meest doorgewinterde carnavalsvierders. Hij ontdekt dat het feest niet alleen gaat over drank en seks in een donker portiek. Af en toe denkt hij aan thuis, aan zijn vriendin Sara en haar kinderen. Sara, die als schoolmeisje al verliefd op hem was. En die hij zevenentwintig jaar later weer tegenkwam in de supermarkt, inmiddels alleenstaande moeder met vier kinderen. Vanaf dat moment besluit hij haar bij te staan en samen met haar de kinderen te verzorgen. Tegen de kleurrijke achtergrond van de Vastelaovend ontvouwt zich het verhaal van een man die niet alleen de dieperliggende lagen van het feest ontdekt de warmte, de saamhorigheid, de serieuze ondertoon van de gein en dwaasheid maar die ook beseft dat hij zichzelf is kwijtgeraakt in de zorg voor het gezin. Jan van Mersbergen, Naar de overkant van de nacht, Uitgeverij Cossee, ISBN ( 18,90) Gerrard schetst op magistrale wijze hoe de gezinsleden met de verdwijning van Johnny omgaan. - nu.nl Adv. BK-Gerrard-128x193@1.indd :51

5 november LITERATUUR interview De pijn van het voelen Anna Enquist Wat doe je met pijn en trauma s: voelbaar maken of onderdrukken? Psychoanalyse of anesthesie? In De verdovers, de nieuwe roman van Anna Enquist, worstelen de hoofdpersonen met dit dilemma. En de oplossing? U mag kiezen. De vrouw van Drik is overleden. Zus Suzan stond haar bij aan het ziekbed en met haar man Peter heeft ze haar broer door de moeilijke periode van het verlies heen geholpen. Sinds een trauma in hun jeugd zijn broer en zus sowieso al erg close. Maar ze zijn gezien hun professie ook elkaars tegenpolen. Want hij, Drik, is psychoanalyticus en zij, Suzan, is anesthesist. Beiden gaan ze op eigen wijze om met pijn en trauma s. In De verdovers wordt het vraagstuk van het wel of niet voelbaar maken van pijn en trauma s inderdaad heel concreet, aldus Anna Enquist. De tegenstelling speelt in de karakters en in de geschiedenis van de hoofdpersonen. Drik wil zoveel mogelijk voelen, Suzan verliest zich juist uitgelicht Tranen sprongen in mijn ogen. Ineens drong tot me door wat Goethe met Die Leiden des jungen Werthers bedoeld had. De absoluut gevoelsmatige basis van zijn visie, de tastbare radeloosheid ervan. Ik was door dit beeld in staat de gespletenheid van emotie en ratio, waarmee de mensheid worstelt en die Goethe feilloos onder woorden bracht, te bevatten. Ratio, de kubus, gevoel, de bol. Waarom had ik dit niet veel eerder ingezien? Kees t Hart schreef Het beeld van Goethe, dat zich afspeelt in de nadagen van het bestaan van de universiteit van Franker: tussen 1806 en Een medewerker van de universiteit raakt betrokken bij het plan een Eremonument voor de Universiteit op te richten. Hij werkt samen met een voormalige Jonkheer, tevens docent Franse Taal en Letterkunde. Deze maakt de Senaat attent op Der Stein des guten Glücks van de schrijver en denker Goethe. Alle politieke en wetenschappelijke ideeën in handelen en wil of kan van gevoelens niets weten. Het boek toont de worsteling, maar zonder een oplossing te geven. Is er dan geen oplossing? Het is toch niet goed om de confrontatie met je pijn of gevoelens uit de weg te gaan? Als psychoanalytica, zou je zeggen, staat u wat dat betreft lijnrecht tegenover de verdovers Als psychoanalytica ben ik er altijd mee bezig: hoeveel inzicht kan een patiënt aan? Wanneer je tijdens de gesprekken te veel gevoelens naar boven brengt, kun je iemands balans verstoren. Het is altijd een evenwicht: je kunt niet alles ervaren. En eigenlijk zit ik met die kwestie de hele dag te puzzelen. In De verdovers is dit misschien een beetje overdreven, maar overdrijving is in een roman functioneel. De zus gaat gevoelens en pijn uit de weg, wat tot uiting komt in haar professie. U bracht veel tijd door op het VU Medisch Centrum. Is er inderdaad een specifiek soort mensen dat dit vak kiest zoals bij u juist de keuze lag op psychoanalyse? Om een gedetailleerd beeld van het vak Het beeld van Goethe van de Verlichting worden uitgedrukt in dit zuivere beeld dat staat bij Goethes tuinhuis in Weimar. In opdracht van de Monumentcommissie reizen de mannen naar Weimar, waar ze Goethes goedkeuring willen krijgen voor de plaatsing van een groots uitgevoerde replica in de Hortus van de Franeker Universiteit. Uiteindelijk krijgen ze het beeld te zien en Goethe te spreken. Het beeld van Goethe is geschreven in briefvorm, een negentiende-eeuw waardige stijl die zeer direct en authentiek leest. Of het Beeld van Goethe er dankzij de inspanningen van beide heren op tijd en ooit zal komen? Na tweehonderd jaar is het Kees t Hart in elk geval wel gelukt met dank aan de Franeker Kunst Stichting. Kees t Hart, Het beeld van Goethe, Uitgeverij Van Wijnen, ISBN ( 10,00) te krijgen, heb ik inderdaad een hele tijd meegelopen. Vroeger leken dienstbare, schuchtere karakters een voorkeur voor het werkveld te hebben, maar inmiddels is het vak van anesthesist enorm groot en breed, en is de keuze voor anesthesiologie een heel bewuste. Opmerkelijk genoeg is anesthesiologie een verborgen vak. Iedereen die is geopereerd kent zijn of haar chirurg, maar niet de anesthesist. De grootste angst van mensen ligt vaak in fysieke pijn; dan is het vreemd dat de mensen die deze pijn wegnemen zo worden verwaarloosd. Het klinkt bijna tegenstrijdig, de psychoanalytica met bewondering voor de anesthesist Onze vakgebieden hebben raakvlakken. Verdovers houden zich bezig met pijn en die pijn heeft een functie. Verdoof je te snel, dan kun je bezig zijn met het blokkeren van belangrijke signalen. Psychotherapeuten brengen juist gevoelens naar het oppervlak, maar het is zeker niet perse goed wanneer alles naar boven komt. Bovendien moet de anesthesist onder meer inzicht hebben in metabole processen en biochemie. Binnen de psychoanalyse zijn deze fenomenen ook meer op de voorgrond, omdat het steeds duidelijker is dat alle gevoelens een chemische component hebben. advertentie De ZOMBIE-BeStSeller van DIt moment silvesterstrips.nl Is De verdovers ook uw meest psychoanalytische roman tot nog toe te noemen? Ja. De verdovers is echt een roman over het handwerk van mijn vak. Je leest wat de hoofdpersoon, de psychoanalyticus, denkt voordat hij iets zegt. Direct al in het begin ben je deelgenoot van zijn gedachten en gevoelens. Op deze manier schrijven over mijn vak was voor mij puur vermaak. Het hele proces liep zonder worsteling en dat was heerlijk om te doen! Teruggrijpend op een eerder interview met de Boekenkrant: opvallend in sommige delen van uw werk is de aandacht voor muziek. De verdovers kent alleen een muzikale structuur of zien we hierbij nu iets over het hoofd? Ik schreef De verdovers zonder vooropgezet plan. Wel kende ik de personen en de context, maar verder liet ik ze vrij. Ik wilde daarom toch wel iets van structuur en nam daarvoor de ouderwetse sonatevorm: expositie, doorwerking, reprise, coda. Anna Enquist, De verdovers, Uitgeverij De Arbeiderspers, ISBN ( 21,95) WALKING DEAD Nu ook als tv-serie BIj FOXLIFE BOEK 9: ISBN BOEK 10: ISBN

6 advertentie Vier hardlopende titels bij Uitgeverij Conserve Niets verbloemende biografie van Ruslands nieuwe president, de sfynx Vladimir Poetin. Reeds bij verschijnen tweede druk. In december zijn de Doemaverkiezingen en in maart de presidentsverkiezingen in Rusland, nu reeds gewonnen door Poetin. Wie kent het Binnenhof op zijn duimpje? Niemand minder dan Ferry Mingelen. De Eerste en Tweede Kamer, de Ridderzaal, perscentrum Nieuwspoort, Ferry kent er de weg. Bijzonderheden en nieuwe feiten in dit boek waarvoor vier televisieprogramma s in de rij staan. Presentatie 16 november van eerste exemplaar aan MP Mark Rutte. 19,99 17,99 Peter d Hamecourt Vladimir Poetin Het koningsdrama 272 pagina s, ISBN , 19,99 Ferry Mingelen Graven rond het Binnenhof Verhalen over Den Haag 200 pagina s, ISBN , 17,99 Verslaggever Peter ter Velde werd bekend door zijn verslag voor het NOS-Journaal in Afghanistan en publiceerde daarover het boek Kabul & Kamp Holland, inmiddels herdrukt met de dvd van de NOSdocumentaire Fokking Hell! Over hoofdpersoon Johan in een christelijk gezin schreef hij de roman De vader en de zoon. Met zijn vader Feike ter Velde, eerder televisiedominee bij de EO, vertelt hij op 22 november in Tijd voor Max over zijn boek en het geloof. De smaak van de macht Gesprekken met oudpremiers van Annemarie Gualthérie van Weezel heeft inmiddels de vierde druk gehaald en er zijn reeds boeken van verkocht. Op 21 november vertelt ze Loretta Schrijver in Koffietijd over haar succesvolle boek. 17,99 Peter ter Velde De vader en de zoon Roman 18,99 Annemarie Gualthérie van Weezel De smaak van de macht Gesprekken met oud-premiers 192 pagina s, ISBN , 18, pagina s, ISBN , 17,99 Peter d Hamecourt vertelt over zijn Poetinboek op 5 november in Antwerpen bij de VRT en boekenbeurs, op 8 november in Terneuzen bij boekhandel Van de Sande, op 11 november in Amsterdam bij het Ruslanddebat in De Balie en op 12 november bij boekhandel Venstra in Amstelveen. Peter ter Velde vertelt over zijn roman De vader en de zoon in de Westerkerk in Amsterdam op 20 november om uur, toegang gratis! U I T G E V E R I J C O N S E R V E Uitgeverij Conserve, postbus 74, 1870 AB Schoorl, info@conserve.nl. 6

7 november LITERATUUR interview Het raadsel Ravelli Ravelli is een pseudoniem van Peter Waanders, maar de naam Peter Waanders is fictief. Geruchten gaan dat priester Antoine Bodar schuil gaat achter de naam Ravelli, of is het toch Rik Felderhof? Wie onthult ons het raadsel Ravelli en kan de echte vliegenvanger opstaan? De Vliegenvanger kreeg onder patronaat en uitgeverschap van Rik Felderhof (Bekend van TV-programma s Villa Felderhof & De Stoel) alle media-aandacht dat het zich mocht wensen. Vanuit een mysterieus niets lag het plotseling zichtbaar in de boekhandels, stond het stevig in de bestsellerlijsten en bladerden tienduizenden dames- en herenhanden opgewonden door de pagina s waarin de erotische en bewogen avonturen van de biseksuele monnik en romanticus Peter Waanders, charlatan, verzetsheld en minnaar van velen, tot de lezer kwamen. Een mysterieus boek komt deze week de fictie toptien binnen, schreef HP/De Tijd nog maar enkele weken terug. De ware identiteit van de schrijver wordt angstvallig verborgen gehouden, wat het mysterie enkel groter maakt. Na korte tijd was De Vliegenvanger aan zijn vijfde (!) druk toe, zonder dat het raadsel Ravelli ook maar enigszins was opgelost. Het boek, zo wisten we al, is gebaseerd op niet eerder gepubliceerde memoires van de monnik en kluizenaar Peter Waanders, ook genaamd Graaf Ravelli. Volgens de officiële versie had Rik Felderhof deze dagboeken jarenlang op zolder liggen, maar tot een paar jaar terug deed hij er niets mee. Inmiddels bestaat het vermoeden dat priester, kunsthistoricus en auteur Antoine Bodar de schrijver van het boek is of was híj de hoeder van de ooit overgeleverde dagboeken? Rik Felderhof bood hem in elk geval het eerste exemplaar aan. Maar hult zich wel nog altijd in zijn mantel van zwijgen. De Vliegenvanger is een levensverhaal in de traditie van Forrest Gump, en dat is wel zo n beetje alles wat we van hem te horen krijgen. Romans rondom mysteries en mysteries rondom romans hebben iets prikkelends en bekoorlijks. Maar ze maken wel verrekte nieuwsgierig! Dus benaderen we Felderhof opnieuw advertentie Uw inzet voor dit boek is enorm. Wat is hiervoor de motivatie? Ik vind dat het verhaal verteld moet worden. Het is zo bijzonder: romantisch en adembenemend. Maar ook serieus en triest. Seksueel misbruik binnen de Rooms Katholieke Kerk was toen ook al aan de orde. Ik heb de oude monnik beloofd zijn geschiedenis naar buiten te brengen. Op een gegeven moment had ik de tijd om die belofte in te lossen. Lagen de dagboeken bij u of bij Antoine Bodar op zolder? Bij mij. Priester Antoine Bodar heeft het eerste exemplaar in ontvangst genomen op het Sint-Pietersplein, onder het raam van de Paus. Dat vonden we wel toepasselijk. Er zijn inderdaad geruchten dat Bodar schuil zou gaan achter de naam Ravelli de auteur van het boek. Ik vind al die gissingen vermakelijk en ze dragen bij aan het mysterie rondom De Vliegenvanger. De naam Ravelli speelt een belangrijke rol in het boek. We hebben zowel Graaf Ravelli als Kardinaal Ravelli, maar dat zijn een en dezelfde persoon. Bovendien is er M. Ravelli de mysterieuze figuur op de achtergrond, die het verhaal kent als geen ander. Is Peter Waanders, de persoon of zijn naam, fictief? Ja, zijn naam is aangepast om meer ruimte te scheppen in het verhaal. Bovendien kreeg de auteur daardoor de vrije hand om er een roman van te maken. Hoe dicht bleef de bewerking van de dagboeken bij de daarin beschreven werkelijkheid? Bij sommige passages heel dichtbij. Het boek is duidelijk geïnspireerd op de dagboeken, maar volgt wel zijn eigen weg Kan een persoon dan werkelijk zo n bewogen leven hebben? Blijkbaar wel. En er zijn nog belangrijke periodes en gebeurtenissen uit zijn leven weggelaten. De werkelijkheid is vaak vreemder en verrassender dan fictie. Heeft u de dagboeken bewerkt? Ik zou mezelf liever regisseur noemen van het geheel. En natuurlijk ben ik zeer Rik Felderhof nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van het boek. Maar de wens van de auteur om anoniem te blijven respecteren wij. Enkele betrokkenen uit deze geschiedenis zijn namelijk nog in leven en slechts een trad er in de openbaarheid. Mevrouw Ravelli (haar meisjesnaam), woonachtig in Rome, maar met een Hollandse achtergrond. Maar ook zij wilde niet op de foto. Ze was een van de minnaressen van de hoofdpersoon; ze hebben samen tijd doorgebracht in Rome. En waarom ging het eerste exemplaar van De Vliegenvanger eigenlijk naar Antoine Bodar? We hebben het priester Bodar aangeboden omdat de Rooms Katholieke Kerk, het geloof, een rol speelt in het boek. Bovendien speelt het verhaal zich grotendeels af in Italië. Tegenover het nieuwe titels De haas met de amberkleurige ogen Eind negentiende eeuw koopt Charles Ephrussi, een Joodse graanhandelaar en kunstliefhebber, een verzameling netsukes: kleine figuurtjes van ivoor, hout en steen. De kostbare traditioneel Japanse knoopjes worden een geliefd familiebezit. Wanneer veertig jaar later de nazi s Wenen innemen, is ook het lot van de knoopjes onzeker - maar dankzij een onverwachte wending vinden de beeldjes hun weg terug naar de familie, en naar volgende generaties. Edmund de Waal, De haas met de amberkleurige ogen, FMB Uitgevers, ISBN ( 12,50) Sint-Pietersplein stond de fruitkraam waar Peter Waanders als zwerver zijn toevlucht zocht. Sprake is van een vervolg op De Vliegenvanger? Is het verhaal dan nog niet rond? Oh ja, deze roman is rond. Maar achter in het boek zegt de auteur: Mijn naam is M. Ravelli. Ik ben bedrogen. Twee mannen hebben mijn naam gestolen. Ik hield van de een, dit was het verhaal van de ander. Nu rest mij nog de geschiedenis te vertellen van mijn geliefde. Dit geeft aan dat er nog een verhaal is, of, wanneer je goed leest, nog twee. Ravelli, De Vliegenvanger, TVF International, ISBN ( 19,95) De oogst en het gisten Smithy is een oude man, die met zijn hond praat en tot zijn verbazing zoekt naar een doel in het leven. Als hij op vrijdagnacht in de lawaaiige kroeg staat en onverstoorbaar zijn limonade drinkt,worden zijn maten, die wel stevig doordrinken, agressief. Op een avond staat Charlotte voor zijn deur, op de vlucht voor haar man, een alcoholist die verdacht wordt van doodslag. Of hij haar voor een paar dagen onderdak kan bieden? Smithy voelt onmiddellijk dat dit zijn laatste kans is om nog iets van zijn leven te maken. Maar al snel ontvangt hij signalen dat hij, als Charlotte bij hem blijft wonen, een hoge prijs moet betalen. Jeremy Chambers, De oogst en het gisten, Uitgeverij Cossee, ISBN ( 19,90) De omhelzing Is er echt niemand zoals ik? vroeg Ben. Nee, zei zijn moeder. Jij bent de enige. De omhelzing van David Grossman is een beeldend en teder werkje over eenzaamheid en over liefde. Grossman vertelt ons iets over ons bestaan, dat we allemaal wel eens gevoeld hebben, maar nooit zo precies onder woorden kunnen brengen. En de woorden die hij gebruikt, worden verfraaid met de illustraties van Israëlische kunstenares Michal Rovner. De omhelzing is voor jong en oud. Het laat je begrijpen dat ieder mens uniek is maar niet alleen. David Grossman, De Omhelzing, Uitgeverij Cossee, ISBN ( 12,90) 7

8 spanning november 2011 interview Emotional thriller Ik wilde een emotional thriller schrijven, een roman over liefde, verlies en troost. Hoewel er veel verdriet in mijn Nicci Gerrard 8 column Mijn moeder is 86 jaar en verslindt al vanaf haar tienerjaren thrillers. In haar tijd van Raymond Chandler, James Hadly Chase en Ross MacDonald waren er verhoudingen, liefdes en romances maar slechts in een enkel boek werd er naar seks verwezen. Een expliciete beschrijving van de daad was iets voor Playboy of Hustler. Ik kan het weten, want ik heb als tiener de liefde voor de thriller van mijn moeder overgenomen en haar boekenkast stuk gelezen. De beschrijvingen van liefdesscènes in spannende boeken zijn inmiddels een stuk gewaagder. Natuurlijk, Nederland is Baantjer voorbij en het mag best wel verder gaan dan romantisch in de maneschijn hand in hand door het park en een voorzichtige kus in het donker. Maar heftige scènes, orale of anale seks, dat is toch echt een ontwikkeling van de laatste jaren. Niet dat het overal seks is met een hoofdletter. Het preutse Amerika belet zijn schrijvers en schrijfster om te ver te gaan. Ook in Engeland houden schrijvers zich in. In de Scandinavische thrillertraditie past een enkele vrijpartij, maar ook daar is het op dat vlak rustig. Bij onze zuiderburen, de Vlamingen, is het beeld gemengd. Guido Eekhaut, van wie net nieuwe boeken zijn verschenen, houdt zich verre van de trend naar softporno. Maar uitgeverij Manteau heeft zowaar het subgenre erotische thriller boek zit, hoop ik dat het ook helend is, waarbij mensen in zichzelf de oplossing voor hun problemen vinden en elkaar helpen. Wat ik wilde was een boek schrijven dat verontrustend is, maar tegelijkertijd ook vriendelijk en zacht Nicci Gerrard schreef Nooit vergeten. Haar hele lichaam voelde transparant en de gedachten gloeiden in haar hersenen. Ze sloeg haar armen om haar benen, drukte haar schrijnende ogen tegen haar knieën en wachtte tot het ochtend werd. Een moeder, een vader, een zoon en twee dochters. De zoon, Johnny, gaat het huis uit om te studeren en verdwijnt. Iedereen uit het gezin moet hier op zijn of haar manier mee omgaan. Zoals Felix, de vader, door het te rationaliseren. Of Isabel, de moeder, door vol te houden dat hij terug zal keren. Vijftien jaar lang dacht ik al over het schrijven van dit boek, nog voor mijn eigen kinderen de leeftijd van Johnny bereikten en zelf ook het huis uit gingen, vertelt Gerrard. Al die tijd achtervolgde het onderwerp mij en ik hield vermissingen bij. Net zoals waarschijnlijk de meeste ouders ben ik geobsedeerd door de vrees mijn kinderen te verliezen, maar ook verontrust door het feit dat ik ze niet wil loslaten maar dat toch moet doen. Nooit vergeten gaat dan ook over zowel verliezen als loslaten. Ja, het was moeilijk deze roman te schrijven. Na zes maan- Sexual overkill geopend: een boek waar het feitelijk alleen maar draait om de zinnelijke prikkeling. En Nederland? Wat betreft de Nederlandse auteurs gooien vooral schrijfsters zoals Saskia Noort, Esther Verhoef en Liv alle remmen los. Er is geen ontkomen aan. Ieder boek heeft wel een scène waarin de personages in bed, op de trap, de keukentafel, het vrije veld, het vliegtuig, elkaar bespringen, betasten en aflikken. Noem het op en het is beschreven in proza dat in vroeger jaren zelfs de pornobladen niet durfden te gebruiken. Is dit erg? Nee, dat niet. De lezer heeft de keuze. Hij kan ook een avontuur van Lee Child lezen. In De affaire wordt relatief netjes, de schrijver is tenslotte Engels beschreven hoe Jack Reacher met een beeldschone dame het bed deelt, maar daar blijft het bij. Peter de Zwaan onthoudt zich in zijn boeken ook grotendeels van expliciete seks. Ook Tomas Ross in zijn derde Havank-boek blijft bij het onderwerp weg. Doe er eens wat meer seks in, zei zijn uitgever tegen hem. Want seks sells. Tomas vertelt het met een lach en een schouderophalen. Het past niet in zijn boeken en daarmee uit. Zelf til ik er niet al te zwaar aan. Softporno schijnt erbij te horen. Maar zo n erotisch subgenre dat hoeft voor mij niet. Dat noem ik sexual overkill. Gijs Korevaar den kwam ik tot een stop en kon ik niet verder. Het was gewoon te pijnlijk. Aan de andere kant, door te schrijven kon ik de eigen angst een vorm geven. In dat opzicht was het iets therapeutisch. Dat therapeutische aspect moet de lezer ontberen, want Nicci Gerrard is fenomenaal en nietsontziend in het creëren van onderhuidse spanning. Met dialogen, en beschrijvingen die je onophoudelijk raken en geen rust gunnen. Daarbij schrijft Nicci Gerrard over een gebeurtenis die ieders angst is en iedereen kan overkomen. Ook de lezer. Door de opzet van het boek leeft de lezer ook nog eens mee met de emoties van uiteindelijk zelfs Johnny, die we verder niet zien, en die ontbreekt als een zwart gat. Als een kind vermist is, is het een soort dood maar zonder werkelijk te kunnen rouwen. Hoe is dat voor moeder, vader zuster, hoe gaan ze om met de twijfel en het wachten? vraagt Gerrard zich af. Ik bespreking Moord op de natte heide In het dorpje Shipcott wordt een oude vrouw dood in haar bed gevonden. Het blijkt moord te zijn en de regionale politie neemt de zaak over. De wijkagent wordt gedachteloos opzij geschoven, maar die laat zich niet zo maar wegzetten. Het is immers zijn dorp en het zijn immers zijn mensen. De wijkagent staat echter onder enorme druk, want thuis gaat zijn vrouw langzaam maar zeker achteruit door haar ziekte, multiple sclerose. Dat leidt tot een explosief mengsel van emoties. Zeker als er meer doden vallen, komt het mengsel met een grote knal tot ontploffing. Een piepklein dorp in het oosten van Engeland waar kille regen, vette mist en natte heide de toon zetten, is niet de plaats om een vrolijke roman te situeren. Dat doet Bauer dan ook niet. Ze zorgt voor een somber en triest drama op het Engelse platteland, maar tegelijkertijd voor een fantastische thriller die tot de laatste verrassende pagina s boeit. advertentie heb vijf boeken solo geschreven. Ze zijn allemaal minder direct plotgedreven dan de Nicci French-boeken. In al deze vijf romans speelt het verleden door in het heden. Ze gaan ook over twijfel, schade, levens die we denken zelf te kunnen bepalen, tot er iets gebeurt wat het volledig ontwricht. Over gewone mensen op belangrijke momenten. In geval van Nooit vergeten gaat het ook over troost, liefde en wilskracht. Het is een boek vol hoop. Nicci Gerrard, Nooit vergeten, Boekerij, ISBN ( 19,95) Oorspronkelijke titel: Missing persons. Vertaling Sabine Mutsaers Kijk ook naar ons interview op Bauer toont daarbij het vermogen om de gebeurtenissen in het kleine dorpje perfect weer te geven. De arrogante stadsbewoners die met hun platte grappen en dedain tegenover de dorpsbewoners alle animo om te helpen plat trappen. De sullige wijkagent die volgens de rechercheurs niets waard is, en zich ondanks de ongemakkelijke verhouding toch gaat bemoeien met het onderzoek en heel wat meer van de dorpsbewoners te horen krijgt dan zijn stadse collega s. Net als het eerste boek van Bauer (Rusteloos land) is Opgesloten meer dan gewoon een aanrader. Het is een heel goed boek dat de liefhebber van Engelse crimenovels niet mogen missen. Belinda Bauer, Opgesloten, AW Bruna, ISBN ( 19,95) De twaalfjarige Walter gaat in 1952 naar het seminarie om tot priester te worden opgeleid. Hij voelt zich er thuis, ook al keren begin jaren zestig steeds meer medestudenten de opleiding de rug toe. Walter blijft. Wanneer hij het seminarie verlaat, is de wereld buiten de muren compleet veranderd. Hij is daar niet voor toegerust. Daniël Rovers Walter Wereldbibliotheek ISBN prijs 18,90

9 november SPANNING interview Gruwelen in corrupt Brazilië Stervende adem begint in Amsterdam en voert naar Manaus, Brazilië. Het is het vreselijke verhaal van snuff movies, verdwijningen en corruptie. Mensen moeten er van walgen dat zoiets ook in het echt gebeurt, zegt Leighton Gage. Door Gijs Korevaar We reden in onze auto door Sao Paulo met het raampje open. Ik stop bij een stoplicht. Opeens hoor ik een stem naast me: Geef me dat horloge. Ik kijk opzij, recht in de loop van een pistool. Ik draag een oude Rolex uit 1970 en ik wil dat ding niet kwijt. Mijn vrouw schuift de krant over haar pols, zodat haar horloge niet meer te zien is. Ze merkt dat ik me wil gaan verzetten. Geef dat horloge, Leighton, zegt ze op dat moment heel rustig. Ik schrik op. Was ik echt van plan mijn leven op het spel te zetten voor een horloge? Ik doe het af en de man doet het in zijn rugzak. Hij wandelt rustig weg, hij rent nog niet eens. Verderop staat een agent te kijken. Die doet niets. Leighton Gage zit op zijn gemak in de bar van het Tulip hotel in Zoetermeer. De Amerikaanse schrijver woont en werkt al tientallen jaren in Brazilië met zijn vrouw en twee dochters. Zijn dochters uit zijn eerste huwelijk met een Nederlandse wonen in Nederland en hij bezoekt ze regelmatig. slag in een tram verandert de omgeving in een slagveld. In de ravage wordt een bestelbus van de postpakketten gevonden. Om de onbestelbare post toch te bezorgen, worden de pakjes geopend. In een van die pakken zit een DVD waarop een snuff movie blijkt te staan. Een jonge vrouw deelt het bed met een man, waarna ze voor de camera wordt vermoord. De DVD komt uit Brazilië en de Amsterdamse politie doet de zaak over aan Mario Silvo. Een moeizaam onderzoek in Manaus volgt, de hoofdstad van de provincie Amazonas. Een eeuw geleden was deze stad welvarend dankzij de rubberbomen, maar nu is het een arme uithoek en het centrum van de seksindustrie. Gedwarsboomd door corrupte agenten en bestuurders, krijgt het onderzoek pas vaart als de dochter van een rijke senator verdwijnt. In Stervende adem worden de agenten voortdurend de voet dwars gezet door corrupte agenten, burgemeesters en ministers. En dat is geen verzinsel van de schrijver. Politici, agenten, rechters, in Brazilië is alles en iedereen te koop. Dat gaat van heel laag tot helemaal aan de top. Brazilianen zijn er wel aan gewend dat die dingen gebeuren, vertelt Gage. Brazilië is een heerlijk land, het systeem is prima, maar de corruptie ligt er als een ui omheen. Je kan wel pellen, maar je komt niet bij het systeem zelf. In Stervende adem weten de agenten van Mario Silva ondanks alle tegenwerking de zaak tot de bodem uit te zoeken. Net als de eerdere boeken van Gage is de thriller bijzonder goed geschreven, actueel, en met een verrassende ontknoping. Leighton Gage laat opnieuw de duistere kant van Brazilië zien, de kant die niet in de brochures staat, die niet is inbegrepen in roeien op de Amazone of zonnen aan de Copacobana. Ja, Stervende adem is vreselijk. En dat is ook de bedoeling, want mensen moeten er van walgen dat zoiets ook in het echt gebeurt. Leighton Gage, Stervende adem, Karakter Uitgevers, ISBN ( 15,00) Verschijnt 15 november 2011 Zijn nieuwe boek Stervende adem begint in Amsterdam. Een terroristische aan- Leighton Gage Foto Ed Coenen uitgelicht nieuwe titels De Belgische schrijver Guido Eekhaut is een echte veelvraat. Hij schrijft over een Belgische rechercheur in Nederland, over de Russische maffia en onder het pseudoniem Nellie Mandel ook nog eens over Canada. En allemaal zijn het ook nog eens boeken om de vingers bij af te likken. Onlangs zijn er twee nieuwe boeken van Eekhaut uitgekomen: Blauwe sneeuw, die hij schreef onder de naam Nellie Mandel, en Jalena, het derde deel in zijn serie Wolven. Jalena, het boek, volgt de sporen van de Georgische huurmoordenaar Jalena die vlucht na een ruzie met haar Russische baas. Ontslag nemen bestaat in de kringen van de maffia immers niet en die baas stuurt twee van zijn beste moordenaars achter haar aan. Ze gaat naar Antwerpen waar haar zus woont. Maar als de achtervolgers Jalena s zus neerschieten, besluit de huurmoordenaar niet meer te rennen. Ze wil wraak en slaat keihard terug. De onderbezette afdeling georganiseerde misdaad van de Antwerpse Jalena politie wordt bij de zaak betrokken als de Russische politie om hulp aanklopt. De FSB wil Jalena oppakken om haar verhaal te horen. Zij kent tenslotte alle geheimen van haar baas, een steenrijke zakenman die legale en illegale praktijken combineert. In een heldere en snelle schrijfstijl vertelt Eekhaut zonder omhaal het verhaal van Jalena en de jacht op haar door de politie en door de handlangers van de Russische zakenman. Zeker gezien de vele berichten over de georganiseerde misdaad in Moskou en de processen in Moskou tegen de baas van het Yuko-concern, Michail Chodorkovski, stipt de Vlaamse auteur een zeer actueel thema aan. Dat wordt nog eens benadrukt door de dodelijke bomaanslag op een kritische journaliste waarmee het boek opent. Met zijn mooie schetsen en uitgediepte personages is Wolven Jalena een prima thriller met internationale allure. Guido Eekhaut, Wolven III Jalena, Uitgeverij Manteau, ISBN ( 21,95) Sneeuwwitje moet sterven Op een ochtend in november vinden bouwvakkers op een verlaten vliegveld een menselijk skelet. Even later stort een vrouw van een voetgangersbrug op een voorbijrijdende auto. Een getuige denkt gezien te hebben dat de vrouw werd geduwd. Het onderzoek voert Pia Kirchoff naar het verleden: uit het plaatsje Altenhain verdwenen twee meisjes. De vermoedelijke dader, Tobias Sartorius, keert na het uitzitten van zijn straf terug naar het dorp. Wanneer dan opnieuw een meisje verdwijnt, begint het verhaal van voren af aan. Nele Neuhaus, Sneeuwwitje moet sterven, Uitgeverij Q, ISBN ( 19,95) Weerwraak Pendergast en zijn zwager Judson Esterhazy zijn op jacht in de ruige Schotse hooglanden als het tot een gewelddadige botsing tussen hen komt. Tijdens die ruzie komt Pendergast tot zijn verbijstering te weten dat zijn vrouw Helen helemaal niet bij een jachtincident is omgekomen maar nog leeft! Esterhazy verslaat hem en laat hem voor dood achter in het moeras. Kan de zwaargewonde Pendergast levend uit het moeras komen en op zoek gaan naar zijn doodgewaande vrouw? Preston & Child, Weerwraak, Uitgeverij Luitingh, ISBN ( 19,95) De zwarte diamant De Franse Périgord is de bakermat van de zwarte truffel, en voor vijfduizend euro per kilo is deze perfecte zwarte diamant een kostbare schat. Wanneer blijkt dat de markt voor deze unieke delicatesse wordt vervuild door de import van de goedkopere Chinese truffel, gaat agent Bruno Courrèges op onderzoek uit. De zaak wordt al snel grimmiger wanneer een vriend van Bruno op brute wijze wordt vermoord. Zijn rustige bestaan als dorpsagent is opeens een stuk minder vanzelfsprekend. Martin Walker, De zwarte diamant, Uitgeverij Cargo, ISBN ( 18,90) Ik maak je kapot Ik maak je kapot. Die zin. Vier woorden. Vlijmscherp. Pijnlijk duidelijk. Elke keer opnieuw. Waarna hij uithaalde. Snoeihard. Elke keer opnieuw. Soms met een enkele klap. Soms minutenlang. Soms waren de klappen minder erg dan de woorden. De woorden die vermoorden. Die blijvende letsels veroorzaakten: krassen, kerven, snijwonden. Dat kon niet blijven duren. Dat mocht niet blijven duren. Dat moest en zou een halt toegeroepen krijgen. Voor eens en voor altijd. Met een spannende trailer! Bart Debbaut, Ik maak je kapot, Uitgeverij Manteau, ISBN ( 21,95) 9

10 advertentie kijken, lezen en luisteren In de boekhandel Van straaten op z n best op reuzenformaat! 34,90 14,90 grafische novelle van de tekenaar van sigmund 14,90 Voor een gegarandeerde slappe lach 22,50 grappig En BittErzoEt. Briljante rollercoasterroman Knack Focus 24,90 unieke samenwerking van muzikant spinvis met tekenaar hanco Kolk Boek met cd 10 16,90 EigEnzinnig en origineel verhalendebuut Bekend van tv, nu ook in BoEK! 19, ,95 Bijna duizend van Kamagurka s beste tekeningen

11 spiritualiteit spiritualiteit November is de Maand van de Spiritualiteit. Met schrijfcafés, lezingen, workshops, exposities, symposia, wandelingen, retraites, meditatieavonden en natuurlijk veel aandacht voor spirituele boeken. Spiritualiteit legt een nadruk op de persoonlijke innerlijke ervaring, maar betreft ook steeds meer een bewuste levensstijl. Een stijl waarbij lichaam en geest in een gezonde balans zijn, en waarin een evenwicht bestaat tussen materiële welvaart en geestelijk en lichamelijk welzijn. Door te leven met aandacht voor wat er écht toe doet, door bewuster te werken en met anderen om te gaan, vinden we balans, kan het leven gaan bruisen en leven we met hartstocht! nieuwe titels The Gift Demian Lichtenstein is een succesvol en gewild filmmaker en producent. Hij omgeeft zich met dure spullen, mooie vrouwen, grote huizen en snelle auto s. Maar ergens voelt hij een enorme leegte. Hij besluit om zich te verzoenen met zijn zus die hij al jarenlang niet meer heeft gesproken. Deze hereniging zorgt zowel bij Demian als bij zijn zus Shajen voor een geweldige persoonlijke transformatie. Demian en Shajen besluiten om op zoek te gaan naar de essentie van het leven. Ze ontmoeten de grote spirituele leiders van dit moment, waaronder de Dalai Lama, Mark Victor Hansen, Michael Bernard Beckwith, Barbara De Angelis, Lucia De Garcia, Jack Canfield, dr. Sonia Powers, en Sri Sri Ravi Shankar, om een antwoord te krijgen op de vraag: hoe ontdek je jouw unieke Gift en wat kun je de wereld daarmee geven. Demian Lichtenstein & Shajen Joy Aziz, The Gift, Mana, ISBN ( 17,99) Expeditie geluk Voor de Boeddhistische Omroep maakte George Schouten een aantal documentaires. In India werd hij door de Dalai Lama aangeraakt, in Arizona leerde Geshe Michael Roach hem hoe hij geestelijk én materieel rijk kan worden, en in Kathmandu werd hij door de leraar der leraren, Lopon Tenzin Namdak, op mystieke wijze gezuiverd. Even nuchter als nieuwsgierig onderzoekt Schouten de wereld van meditatie en stilteretraites, de wereldreis in mijzelf. Uit Thailand adopteerde hij zijn zoontje, in navolging van het motto van zenmeester Bernie Glassman: Helpen waar je helpen kan. Boeddha verliet zijn gezin om verlicht te raken, Schouten ziet zijn inmiddels zevenjarig zoontje soms als een kleine boeddha. Uiteindelijk vond hij de sleutel tot geluk dicht bij huis. George Schouten, Expeditie geluk, een zoektocht naar zin en zen, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN ( 16,95) 11

12 spiritualiteit agenda spiritualiteit De Maand van de Spiritualiteit kent een groot aantal evenementen, waaruit wij een selectie hebben gemaakt. Voor een totaaloverzicht en voor meer informatie over tijd, plaats en kosten gaat u naar 8 november Schrijfcafé voor Vrouwen Het Schrijfcafé voor vrouwen haakt in op het thema Leef met korte, creatieve schrijfoefeningen die uitnodigen tot spontaan en ongedwongen schrijven over dit onderwerp. Ervaring met schrijven is niet nodig. Aanmelden hoeft niet, mag wel. Graag pen en papier meenemen. 12, 13, 19 november Het Beste van Geert Kimpen: De Wetten van het Leven Een schrijver die net zo virtuoos op het podium vertelt, als op papier: Geert Kimpen. Hij gaf reeds honderden lezingen in binnen- en buitenland voor een enthousiast publiek. Nu gaat hij de grotere zalen en theaters in en brengt u alle wijsheden en inzichten uit zijn boeken in één inspirerend en enthousiasmerend miniseminar: Het Beste van Geert Kimpen: De Wetten van het Leven! 9 & 23 november Workshop schrijven met je hart Al schrijvende zal de denkfrons op je voorhoofd plaatsmaken voor een open mind die de deur opent naar je hart. Je leert jezelf beter kennen en accepteren. Je ontdekt hoe je het hart opent en open houdt naar jezelf en je omgeving. Je ontvangt lumineuze ideeën en heldere oplossingen voor levensvraagstukken. 12 & 13 november Tweedaagse spirituele boekenbeurs Boekenbeurs voor nieuwe en tweedehands spirituele boeken in de kloosterbibliotheek. Op zaterdag verzorgt Antoine Bodar tussen en uur een lezing. Ook kunt u de tentoonstelling bezoeken en iconen schilderen. 15 november Shodo Schrijfcafé Ervaar zelf hoe inspirerend het is om samen met andere vrouwen te schrijven. Laat je verrassen door je eigen pen en geniet van een paar inspirerende uurtjes schrijven in het café onder het genot van een kop koffie of thee. 16 november BoeK lancering: IK DOE HET! Het leven houdt niet op bij zestig. Sterker nog, het lijkt opnieuw te beginnen, getuige de levenslustige senioren in dit boek. IK DOE HET! staat vol met verhalen van mensen die hun dromen verwezenlijken op latere leeftijd. Dromen, groot of klein, die altijd al sudderden, maar die nog niet waren gerealiseerd. Sprekers: Catherine Keyl, Adjiedj Bakas, Arjan in t Veld. 17 november Mariëtte Haveman over De vrouwen vanger Interview met Haveman over haar boek De vrouwenvanger. Enkele vragen die daarin behandeld worden zijn: Wat is charisma? En Kan een charismatisch mens voor zichzelf en anderen het geluk organiseren? Deelnemers krijgen volop gelegenheid om met haar in gesprek te gaan. 18 november BoeKpresentatie: Hunkeren naar rust Hunkeren naar rust beschrijft een journalistieke rondgang langs kloosters op zoek naar de spiritualiteit van Benedictus en zijn boodschap voor vandaag. Een veelzijdig, journalistiek boek over de spirituele, ethische en praktische kanten van de Regel van Benedictus. 28 november Bijeenkomst Spiritual Book Club American Book Center De eerste bijeenkomst van de Spiritual Book Club van The American Book Center in Den Haag! We zullen Louise Hay s boek You Can Create an Exceptional Life bespreken. Voertaal is Engels. uitgelicht advertentie De helende kracht van acceptatie Waarom is het zo belangrijk om bewust te leven vanuit omarming van de realiteit en waarom lukt ons dat zo moeilijk? Waarom wachten we op een beter leven, als echt positieve verandering binnen handbereik ligt? De sleutel ligt niet in het leren veranderen van wat is, maar juist in het leren willen wat is! De helende kracht van acceptatie van Annemarie Postma bevat interviews met spirituele auteurs als Lynne McTaggart, Eric Pearl, Joe Dispenza, William A. Tiller (What the Bleep!?) en Gregg Braden. Zelf schreef Annemarie Postma een groot aantal boeken, waaronder Ik hou van mij, Het lichaam is perfect, Ziels Eigenwijs en Ziels Gezond. Annemarie Postma, De helende kracht van acceptatie, A.W. Bruna Uitgevers, ISBN ( 16,95) Naima el Bezaz: Prachtig en gedurfd boek een auteur om in de gaten te houden Maurice de Hond: Ook leuk voor vaders! uitgelicht Irene Wing Easton De Boekenkrant: Irene Wing Easton schrijft in korte, voor de Mede Moeder herkenbare, en vaak hilarische hoofdstukken over de dagelijkse beslommeringen die het Moeder schap eigen zijn Lectrr, Hara Kiwi, Uitgeverij Silvester, ISBN ( 8,95) 12 Kijk voor meer informatie op

13 spiritualiteit achtergrond De Belevingswereld De Belevingswereld is een denkbeeldige cartografie die de wereld van het dagelijks bestaan in kaart brengt. De steden, rivieren en eilanden in deze kaarten heten Verandering, Chaos of Groei en liggen in gebieden als Bergen van Werk, Zee van Mogelijkheden of Bronnen van Inspiratie. Door Jean Klare De Atlas van de Belevingswereld is ontstaan uit een verzameling losse woorden die bleven hangen bij het lezen van kranten, boeken, het luisteren naar de radio, gesprekken in de trein, lezingen, dat soort dingen. Daar heb ik patronen in aangebracht, of liever, de patronen drongen zich uit de verzameling vanzelf aan mij op. Dat vergaat mij vaker zo. Als je een collectie hebt, of het nou objecten zijn of woorden, dan ga je na een tijdje vanzelf de samenhang zien. De overeenkomsten en verschillen van de individuele onderdelen van de verzameling kristalliseren uit in een patroon dat de verwantschappen van de betekenissen achter de woorden weergeeft. De plaatsnamen in De Atlas van de Belevingswereld staan dus niet op willekeurige plaatsen. Er zitten patronen in de kaart verborgen. Dat maakt het ook zo leuk om in de kaarten rond te dwalen. Een goed voorbeeld zie je in de Bergen van Werk. Om in de stad Succes te komen (van waaruit je over de Baai van Voldoening een mooi uitzicht hebt op de toppen van de Gouden Bergen) moet je vanuit de Creatie (waar de Bronnen van Inspiratie liggen) naar Groei, door het stroomdal van de rivieren Bloed, Zweet en Tranen, via Handelingen. In Succes kun je kiezen of je naar het zuiden af te reizen naar Verheugen, en verder door het Grote Genieten, bijvoorbeeld met de spoorlijn, die in het uiterste zuiden een lus heeft. Dan kun je bij Heimwee vanzelf weer terug naar de Bronnen van Inspiratie om opnieuw te beginnen. Sommigen kiezen ervoor om meteen de decadente cruise te nemen, maar dat is niet aan te bevelen. Bijna altijd stranden deze in het scheepskerkhof van Vergane Glorie in de baai van Weelde. Het weefsel van betekenissen is opgebouwd uit open en gesloten begrippen. Veel van de patronen van betekenissen zijn door mij aangebracht, maar een groot deel van de inhoud wordt verwezenlijkt door de lezers. Mensen die mijn kaarten bekijken zien vaak dingen die ik helemaal niet bedoeld heb. Dat is de bedoeling. Mijn werk is zo een cartografische weergave niet zozeer van mijn eigen belevingswereld, maar een kaart die voor elke lezer weer anders en persoonlijk is. De Atlas van de Belevingswereld is volgestopt met verbindingen, verbogen en verborgen betekenissen. Het is niet altijd duidelijk of de lezer die betekenis zelf heeft verwezenlijkt, of dat ik die als auteur heb aangebracht Jean Klare & Louise van Swaaij, De Grote Atlas van de Belevingswereld, Uitgeverij De Harmonie, ISBN ( 39,90) interview Verspreid het virus! Word optimist! Deze vraag kreeg ik laatst van een jonge mevrouw: waarom moet ik gelukkig zijn? Ik zei: mevrouw, dat hoeft niet, dat is uw eigen keuze. Maar als u het wilt, dan hebben we de tools ervoor. Leo Bormans is auteur van de internationale bestseller Geluk. The World Book of Happiness dat in vijftien talen inclusief het Chinees is uitgegeven. Ook ontwikkelde hij de Schatkist vol geluk, The World Box of Happiness, met vijftig kaarten en een gemakkelijke of moeilijke opdracht voor elke week. Nu is er dan zijn nieuwste boek: Word optimist! Work Book of Happiness, een praktische handleiding om het optimisme te gebruiken in de zoektocht naar geluk. Dé weg naar geluk bestaat niet, en wie beweert van wel is een charlatan, zegt Leo Bormans de geluksgoeroe. Uit tweelingenonderzoek blijkt dat vijftig procent van ons geluk genetisch is bepaald. Veertig procent is mindset, de manier waarop we naar dingen kijken, Leo Bormans en tien procent komt door omstandigheden, zoals het geld dat je hebt of het huis waarin je woont. Het is die veertig procent die je met optimisme het gemakkelijkst kunt veranderen. Bij jezelf en bij anderen. We beïnvloeden elkaar daarbij viraal. Onderzoek op Facebook wijst uit dat mensen met een lachend profiel Verspreid het optimismevirus! Leo Bormans heeft als missie het verspreiden van het optimismevirus net zoals u en ik! Hoe doe je dat? In de samenleving zijn rode en groene knoppen: pessimisten en optimisten. Binnen drie minuten kun je weten wie je voor je hebt. Het doel is de groene knoppen op te sporen en met elkaar te verbinden. Zo krijg je de virale infectie. Verspreid nu ook het optimismevirus en ga naar meer vrienden hebben en dat onder die vrienden eveneens meer zijn die zelf ook meer lachen. Die virale infectie kun je zelf beïnvloeden, en dat is precies ook wat we willen met het boek. Maar let op: Word optimist! is geen be happy boek. Het leven is immers niet alle dagen feest en we hebben recht op onze zorgen en ons verdriet. Zelf ben ik ook geen vrolijke Frans die de hele dag op de tafel staat te dansen. Ik probeer gewoon het optimisme dat in me schuilt naar boven te brengen. Do worry, be happy! Maar liefst een derde van de mensen is defensief pessimist en dat werkt prima voor ze. Ook dat behandelen we in het boek. Maar áls je gelukkiger wilt worden is een van de sleutels hiertoe het optimisme. Word optimist!, Leo Bormans, Uitgeverij Lannoo, ISBN ( 19,99) 13

14 advertentie spiritualiteit City Mindfulness Jonathan Kaplan, City Mindfulness, BBNC uitgevers, ISBN ( 14,95) City Mindfulness laat zien dat dagelijkse gebeurtenissen in de stad geen obstakel zijn, maar juist het uitgangspunt kunnen vormen voor meditatie en reflectie. We brengen tijdens ons leven veel tijd wachtend door. s Ochtends moeten we misschien wachten tot de toast klaar is of tot de koffie is doorgelopen, s middags staan we in de rij voor het kopieerapparaat en s avonds wachten we op de trein of bus. Het wachten neemt soms zelfs meer tijd in beslag dan de eigenlijke gebeurtenis. Het kan gebeuren dat we in de winkel tien minuten in de rij staan om even snel iets af te kunnen rekenen. Vaak worden we in zo n geval ongeduldig. Dan zoeken we afleiding of vragen we ons ongeduldig af waarom het zo lang moet duren en sluiten we ons in feite af voor het hier en nu. We hebben weinig oog voor onze omgeving, winden ons op over de gang van zaken en wensen vurig dat de situatie anders was. We reageren met andere woorden negatief op het feit dat de omstandigheden anders zijn dan we willen: de toast is nog niet klaar, het kopieerapparaat is bezet of de bus is in geen velden of wegen te bekennen. De vraag is wat je in deze situaties denkt en doet. Tijdens het wachten, geven we onszelf meestal niet de kans om het moment te ervaren, maar zoeken we afleiding door te lezen, naar muziek te luisteren of berichtjes te versturen. We kunnen die tijd goed gebruiken voor een meditatie of mindfulnessoefening, maar kiezen er meestal voor om ons af te sluiten. Afleiding zoeken niet per definitie verkeerd. Het kan zelfs een zeer effectieve methode zijn om pijn of verdriet te verlichten. Je eigen houding ten opzichte van de situatie is allesbepalend. Probeer je je krampachtig op een boek te concentreren, terwijl je je stoort aan de lange wachttijd en je nauwelijks genoeg geduld kunt opbrengen? Of berust je in het feit dat je moet wachten en verdiep je je dus in een boek? Wachten maakt onvermijdelijk deel uit van ons leven, dus moeten we een manier zoeken om met deze momenten om te gaan. Wat is dan de gezondste en meest zinvolle reactie? Is het goed om ons in het hier en nu bezig te houden met wensen en verwachtingen voor de toekomst, of met wat er in het verleden is gebeurd? Let als je moet wachten op je fysieke reactie. Kijk je onafgebroken naar het einde van de straat om te zien of de bus er al aankomt? Druk je herhaaldelijk op de knop van de lift? Als je ergernis voelt opkomen over het wachten, probeer dan je aandacht op het hier en nu te richten. Weersta de aandrang om iets te doen en probeer bewust te ervaren hoe het voelt om hier geen gehoor aan te geven. Concentreer je tijdens het wachten op je ademhaling. Voel de lucht je lichaam in en uit stromen. Beschouw het moment als een waardevolle kans om mindfulness te beoefenen en om je dagelijkse leven bewuster te ervaren. Let op je gezichtsuitdrukking. Wat voor gezicht trek je? Frons je je wenkbrauwen, of klem je je kaken op elkaar? Probeer het oponthoud eens anders te benaderen door ontspannen en met een glimlach te reageren. advertentie Wat is het mooiste spirituele boek van 2011? Maak uw keuze en stem! De afgelopen weken heeft een vakjury een selectie gemaakt uit 35 boeken. Deze selectie van vijf boeken is tijdens de Openingsmanifestatie van de Maand van de Spiritualiteit bekendgemaakt. En nu is het aan u om het mooiste te kiezen. Breng uw stem uit op één van de boeken op of U kunt stemmen tot 19 november. Op 20 november wordt de spirituele everseller van 2011 bekendgemaakt! 14

15 november BOEKFRAGMENT Het negende schrift van Maya Isabel Allende, Het negende schrift van Maya, Uitgeverij Wereldbibliotheek, ISBN ( 19,90) vertaling: Rikkie Degenaar ZOMER (januari, februari, maart) Het is inmiddels een week geleden dat mijn grootmoeder me zonder tranen omhelsde op de luchthaven van San Francisco en me voor de zoveelste keer vertelde dat ik, als ik ook maar enigszins waarde hechtte aan mijn leven, met niemand die ik kende contact mocht zoeken, tot we zeker wisten dat mijn vijanden niet meer achter me aan zaten. Nini is paranoïde, net als alle inwoners van de Onafhankelijke Volksrepubliek Berkeley, bedreigd als ze zich voelen door de regering en buitenaardse wezens, maar in mijn geval was het niet te veel gezegd, ik kan niet voorzichtig genoeg zijn. Ze gaf me een honderdblaadjesschrift mee om een dagboek in bij te houden, zoals ik dat sinds mijn achtste heb gedaan, tot op mijn vijftiende ineens alles misging in mijn leven. Je krijgt nog alle tijd om je te vervelen, Maya, zei ze. Gebruik die om de enorme stommiteiten te beschrijven die je hebt begaan, misschien dat je dan beseft wat je hebt aangericht. Ik heb verschillende dagboeken volgeschreven, die, verzegeld met duct-tape, door mijn grootvader achter slot en grendel in zijn bureau werden bewaard en tegenwoordig in een schoenendoos onder Nini s bed liggen. Dit zou mijn negende schrift worden. Nini denkt dat die schriften me van pas zullen komen als ik in psychoanalyse ga, omdat ze de sleutels bevatten van mijn persoonlijkheidsdefecten, maar als ze ze had gelezen zou ze weten dat er zo n ontzettende hoop verzinsels in staat dat Freud zelf er nog door op het verkeerde been gezet zou worden. Eigenlijk wantrouwt mijn grootmoeder professionals die uurtarieven hanteren, aangezien die geen enkele baat hebben bij snel resultaat, maar voor psychiaters maakt ze een uitzondering omdat ze ooit door eentje is gered van een depressie en behoed voor de valstrikken van de magie, toen ze het in haar hoofd had gehaald met de doden te willen communiceren. Om haar niet voor het hoofd te stoten heb ik het schrift in mijn rugzak gestopt, zonder van plan te zijn het te gebruiken, maar de tijd gaat langzaam hier, en schrijven is een manier om de uren door te komen. Deze eerste week in ballingschap heeft lang geduurd. Ik zit op een eilandje dat op de kaart vrijwel niet te zien is, terug in de middeleeuwen. Het valt me zwaar om over mijn leven te schrijven, omdat ik niet weet welke herinneringen echt zijn en wat het product is van mijn verbeelding; de strikte waarheid kan onaangenaam zijn en daarom, zelfs zonder dat ik me daarvan bewust ben, verander ik die, of ik overdrijf, maar ik heb me voorgenomen iets aan die tekortkoming te doen en in de toekomst zo min mogelijk te liegen. Vandaar dat ik schrijf op dit moment, met de hand, terwijl tegenwoordig zelfs de Yanomamiindianen in het Amazonegebied met computers werken. Het gaat langzaam en wat ik produceer lijkt wel cyrillisch schrift, want ik kan het zelf niet eens ontcijferen, maar ik veronderstel dat het er met elke volgende pagina beter op zal worden. Schrijven is als fietsen: je vergeet het niet, al heb je het jarenlang niet gedaan. Ik probeer een chronologische volgorde aan te houden, want enige orde is vereist, en ik dacht aanvankelijk dat ik daar geen moeite mee zou hebben, maar ik raak de draad kwijt, ik dwaal af of herinner me een aantal pagina s verder ineens iets belangrijks dat ik op geen enkele manier kan inpassen. Mijn geheugen beweegt zich in cirkels, spiralen en sprongen, als een trapezewerker. Opgesloten Belinda Bauer, Opgesloten, A.W. Bruna Uitgevers, ISBN ( 19,95) Oorspronkelijke titel: Darkside. Vertaling: Valerie Janssen Bij de eerste moordzaak in zijn dorp wordt politieagent Jonas Holly vernederend buitenspel gezet door een botte rechercheur uit de stad. Maar dat is niet het ergste. Iemand houdt hem in de gaten en bedreigt hem. En dan volgt nog een moord. De geluiden van het ziekenhuis drongen gedempt en van heel ver weg tot Lucy door. Ze werd zich bewust van een grote hand die de hare vasthield sterk, droog en warm. Jonas, dacht ze met een plotseling opkomend schuldgevoel. Ze bewoog stijfjes haar hoofd en deed haar ogen open in de verwachting bezorgdheid, opluchting zelfs boosheid in zijn ogen te zien. In plaats daarvan had ze één krankzinnig ogenblik lang het idee dat ze door een scheur in de tijd was gezogen en getrouwd was met een kleine jongen met zo n angstige uitdrukking op zijn gezicht dat ze in elkaar kromp en zijn hand vastgreep alsof hij degene was die viel. Jonas! Haar keel schuurde en het woord klonk als rauw gekras, maar het maakte hem in één klap ouder en zijn ogen liepen onmiddellijk vol met alle emoties die ze had verwacht daar aan te treffen toen ze de eerste keer naar hem keek ook de boosheid. Het kon Lucy allemaal niets schelen. Haar ogen stonden vol tranen. Jonas inmiddels weer een man hield haar vast in zijn armen en ze liet zich volledig gaan in de kromming van zijn elleboog, terwijl hij zich over haar heen boog en zachte, tedere dingen in haar haren fluisterde. Ik meende het niet echt, snikte ze, maar ze kon haar eigen gedempte woorden zelf niet eens verstaan. Bovendien was ze er ook niet van overtuigd of het wel waar was. Eerst Lucy en nu dit weer. Agent Jonas Holly leunde tegen de muur en zette zijn helm af, zodat zijn plotseling klamme hoofd kon ademen. Het lichaam op het bed had tijdens zijn huwelijk op het orgel gespeeld. Hij kende haar al sinds zijn jeugd. Hij kon zich de tijd nog herinneren. Toen was hij nog te klein om zich er iets van aan te trekken dat het niet stoer was om ergens van onder de indruk te zijn. Hij had naar mevrouw Priddy staan zwaaien toen ze op dat ongelooflijk grote, grijze paard voorbijkwam en ze had teruggezwaaid. In de tussenliggende vijfentwintig jaar had dat tafereel zich tientallen keren herhaald, maar hadden de hoofdrolspelers zich steeds verder ontwikkeld. Margaret die ouder werd, maar altijd even levenslustig bleef; hijzelf die steeds langer en breder werd, en kwam en ging de universiteit, Portishead, op bezoek bij zijn ouders thuis toen ze nog leefden. Nu was Margaret Priddy dood. Het was eigenlijk een zegen het arme mens. Op dat moment voelde Jonas Holly zich echter alleen maar verward en misselijk bij het idee dat er in de nacht op een of andere manier een soort vreemde magie had plaatsgevonden die leven in dood veranderde, warmte in kou en deze wereld in de volgende. 15

16 stripwereld november 2011 uitgelicht Café t Wereldje Och, zo ingewikkeld is het allemaal niet. Kredietcrises, werkloosheid en burenruzies zijn met een stevige pint bier prima op te lossen. Aan de toog van Café t Wereldje in elk geval wel, waar het leven verbazingwekkend simpel lijkt. Café t Wereldje bevat een selectie van de beste cartoons van ZAK over herkenbare belevenissen in het café. De cartoons van ZAK, alias Jacques Moeraert, zijn vaak cynische commentaren op het moderne leven. Zijn werk werd bekroond met onder meer de Arkprijs voor het Vrije Woord, de befaamde Nederlandse Inktspotprijs, de Press Cartoon Belgium en de Bene Prijs voor de Beste Cartoon uit de Benelux. In 2009 ontving de meester van de eenvoud een eredoctoraat van de Vrije Universiteit Brussel. Zak, Café t Wereldje, Uitgeverij De Harmonie, ISBN ( 9,90) uitgelicht advertentie We kozen dit album alleen al om het prachtige omslag. En de inhoud? Brownsville, jaren twintig. De criminaliteit groeit er zo snel, dat deze wijk in Brooklyn ongewild een buitengewone slechte reputatie krijgt. Want Brownsville is het domein van Murder Inc., de meest meedogenloze moordenaarsbende die het moderne New York ooit heeft gekend. Abe Kid Twist Reles, maakt van deze bende de ware gewapende arm van de New Yorkse misdaad. Scarlett, David Chauvel, Erwan Le Saec, Murder Inc., Uitgeverij Silvester, ISBN ( 16,95) column 16

17 november STRIPWERELD bespreking De lens van Spinoza Wie was deze afvallige Jood, deze zakenman en lenzenslijper, deze eigenwijze jongeman Baruch de Spinoza? Met deze vraag en een banvloek begint de beeldbiografie van de beroemde Nederlandse filosoof Spinoza ( ), geboren te Amsterdam, gestorven in Den Haag. De lens van Spinoza is geen filosofische of historische verhandeling, maar een spannend en gedreven levensverhaal van een jongeman op zoek naar de grote waarheid. De Joodse identiteit van Spinoza krijgt de volle aandacht en het verhaal geeft een laagdrempelige introductie van zijn filosofie en zijn denken. Daarbij zijn de tijd waarin Spinoza leefde en het Amsterdam van toen sfeervol verbeeld. De chronologie aan het eind, de portrettengalerij en de verklarende woordenlijst vervolmaken de uitgave. Wat een prachtige manier om persoonlijk kennis te maken met een van s werelds grootste filosofen! Jaron Beekes, De Lens van Spinoza, Uitgeverij Oog&Blik, ISBN ( 17,50) blad in beeld nieuwe titel GR NN GR NN begon als een tijdschrift voor plaatselijk striptekentalent. Een enkele uitgave was de ambitie, maar meer edities volgden. Het lokale talent bleef niet lang alleen. Om meer diversiteit en openheid in het tijdschrift te krijgen, publiceren nu ook niet-groningers en zelfs niet Nederlanders. De Duitse artiest Anke Fuchtenberger, bijvoorbeeld. Gezien onder meer het autobiografisch getinte werk van Barbara Stok hebben de echte grunningers ook nog een plek in het blad! In GR NN publiceren niet alleen professionele artiesten, maar ook amateurs en tekenaars in opleiding. Hierdoor is ook niet elke strip even goed en zie je vaak slechts het ruwe talent. Elke uitgave van het tijdschrift heeft een eigen thema die iedere artiest weer op zijn/haar manier benadert. Hierdoor ontstaat er een variatie aan verhalen en stijlen. Fantasy, absurditeit, filosofische vraagstukken, humor het kan er allemaal in! GR NN bestaat onderhand al vijftien jaar (!) en dit wordt gevierd. Op vijftien plekken in Nederland zijn kleine exposities over het blad te vinden. GR NN komt twee keer per jaar uit en is in verschillende stripwinkels en op stripbeurzen te verkrijgen. Zie ook: GRNN.nl en GRNNBLG.blogspot.com Abe Borst Reid, Geleijnse & Van Tol, Fokke & Sukke - Het afzien van 2011, Uitgeverij Catullus, ISBN ( 9,95) 17

18 november BOEKFRAGMENT De belofte van Laban Armand Gimbrère, De belofte van Laban, Uitgeverij GheringBooks, ISBN ( 18,95) / Hardcover ISBN ( 23,50) Wanneer zijn vader overlijdt, komt de vijftienjarige Florian Bennett in het bezit van een doosje. Zodra hij de sleutel daaruit pakt, komt hij in een andere wereld terecht. Je lijkt op je voorvader Christian, zegt Lucas als ze weer naast elkaar rijden. U heeft mijn voorvader gekend? vraagt Florian, die blij is dat hij eindelijk wat vragen kan stellen. Hoe kan dat? Dat is meer dan 300 jaar geleden! In het koninkrijk van Laban is honderd jaar als één dag en één dag als honderd jaar. De tijd heeft hier een andere dimensie. Ik heb zonet nog een brief van William Bennett, de zoon van Christian, gelezen, waarin staat dat er een moment komt dat Laban de sleutel nodig heeft. Is dit dat moment? Inderdaad. Jouw familie heeft het geheim van de sleutel al die tijd bewaard. Laban heeft mij de opdracht gegeven om jou op te wachten. Er is haast geboden. De tegenstander van koning Laban weet nog niet dat de sleutel er is. Zodra het bekend wordt dat een van de Bennetts hier is, zal hij met zijn volgelingen niets en niemand ontzien om de sleutel in bezit te krijgen. Florian kijkt hem geschrokken aan en huivert bij de gedachte. Hebben die eksters daar ook iets mee te maken? Zij zijn de soldaten van de vorst Nergal, de heerser van de gewesten van Dolor. Zij hebben jouw voorvader Christian aangevallen. Zij hebben het vermogen om zich in eksters te veranderen. Dat maakt hen erg onvoorspelbaar. Ze zijn dag en nacht op zoek naar de sleutel. Om er zeker van te zijn dat ze niets missen, moeten ze van Nergal alles wat blinkt stelen en in een zwarte put gooien. Lucas pauzeert en staart bij de gedachte aan de put een moment voor zich uit. De put van Malog is een inktzwart gat in de aarde, waar niets of niemand ooit meer uitkomt. Hiermee wil Nergal ervoor zorgen dat de sleutel van Laban en daarmee de belofte, voor altijd verdwijnt. Ik begrijp het niet. Wie is die Nergal dan? Wat is er gebeurd dat hij en Laban zo n ruzie hebben? Het is niet aan mij om dit soort vragen te beantwoorden, Florian, antwoordt Lucas. Ik heb slechts de opdracht jou veilig naar Erkenraet, de priesteres van Segazza, te brengen. Oké, nu ben ik de draad helemaal kwijt. Gaan we dan niet naar Laban om de sleutel daar af te geven? mort Florian. Lijkt mij het makkelijkst. Afgeven, omdraaien en weer terug naar huis. Ik heb namelijk morgen een begrafenis, weet je. Florian zucht en kijkt met een hulpeloze blik naar Lucas. Ik begrijp dat je vragen hebt en dat er nog een hoop onduidelijk is, zegt Lucas, maar helaas liggen de zaken iets gecompliceerder. Je zult geduld moeten hebben. Een en ander zal straks duidelijk worden. Mag ik dan nog wel vragen wie Erkendinges is? Erkenraet. Zij is de priesteres van Segazza, een dorpje gelegen in het gebied tussen dit woud en de bergen van Kuggar, ongeveer een halve dag rijden van hier. Zij waakt over de tempel die gebouwd is over de Bron der Wijsheid. Erkenraet staat in dienst van Laban. Haar naam betekent: volkomen in het geven van advies. Dat lijkt me dan inderdaad de juiste persoon om naartoe te gaan, mompelt Florian. Lucas schiet in de lach en geeft Florian een hartelijke klap op zijn schouders. advertentie wiegendood kan kindermoord lijken en andersom Volkomen terecht krijgt Sophie Hannah steeds meer een bestsellerstatus. VN Thrillergids De lege kamer boeit van de eerste tot de laatste bladzijde. Crimezone Een thriller over intrige en wiegendood, die je versteld doet staan. Marie Claire Van 18,95 nu voor 14,95* *t/m 15 januari 2012 Ontvang gratis een kort verhaal van Sophie Hannah 18

19 november NON-FICTIE interview Wild van de economie Wild in de vorm van onder meer bevers, damherten, otters en zwijnen vormt big en booming business. Op jaarbasis brengen de dieren in al hun natuurlijke wildheid vele miljoenen euro s voor ons in het laatje. Dit is, maar dan ter zake deskundig verwoord, de mening van Tom Bade, een van de auteurs van Wild van de economie, een boek over de baten van bronst, burlen en andere beestachtige belevenissen. Aanleiding voor het schrijven van Wild van de economie was de discussie over wilde zwijnen en damherten op de Veluwe, aldus Tom Bade. Die ging alleen over de schade die de dieren veroorzaakten, en niet over de baten. Je kunt het wild natuurlijk afschieten, opeten of opzetten, maar dat levert maar een schamele opbrengst. De werkelijke baten wilde ik in kaart brengen: hoeveel gaat er nu eigenlijk om in het genieten van wild? Wildkijken Die vraagstelling was het begin van anderhalf jaar onderzoek en veldbezoeken aan de Biesbosch, de Kop van Schouwen, de Veluwe, de Weerribben, de Wieden en al die andere locaties waar het wild scharrelt en schuilt. We spraken met ondernemers en bezoekers, en brachten voor een aantal gebieden de baten in kaart die direct zijn te column herleiden naar het wildkijken. Hoeveel bezoekers kwamen er voor het wild en hoeveel spendeerden ze? Natuur kan vanzelfsprekend oneindig waardevol zijn, maar ons onderzoek richtte zich direct op het daarmee verdiende geld. Poema-effect De resultaten van het onderzoek waren verbluffend. Twintig procent van de Veluwe-bezoekers kwam voor het wild. En als ze niet zouden komen, bijvoorbeeld omdat er geen wild zou zijn, liep het gebied maar liefst honderd miljoen euro per jaar mis. We keken onder meer ook naar het Poema-effect, zo genoemd naar aanleiding van de poema die enkele jaren geleden werd gespot. Wat gebeurt er als in dit geval de wolf zes dagen lang terugkeert op de Veluwe? Immers, ook dit dier zou gesignaleerd zijn. Het is eenvoudig te berekenen. Toen er een wolf zou rondlopen, trokken mensen naar het gebied, die elk per dag gemiddeld 5 euro besteedden. Dat is een extra omzet van een half miljoen euro. In Yellowstone, in de VS, brengt de wolf maar liefst 50 miljoen dollar extra op per jaar. Niet dat de wolf terugmoet naar Nederland. Dat is een oenig concept. Weet zo n wolf veel waar Nederland ligt. Je kunt best een areaal hebben dat deels in Nederland en deels in Duitsland ligt. Het dier is dan zo nu en dan hier, wat Een boek over seks Waarom moet jij nou weer een boek over seks schrijven? vragen mijn vrienden als ik ze vertel dat de deadline van een nieuw boek nadert. Het voor de hand liggende antwoord, en als grap geef ik dat ook wel eens, is natuurlijk: Sex sells. En laat dat nu toch niet de reden zijn. Ik ben een gelukkige schrijver, want ik hoef er niet van te leven. En dat geeft me de vrijheid om onderwerpen te kiezen die ik belangrijk vind. Seks is heel belangrijk. We worden er natuurlijk doorlopend mee geconfronteerd in allerlei media, maar over die seks wil ik het niet hebben. Seks als product interesseert me namelijk niet. Wat mij fascineert is dat de aandacht voor seks als een heel basale menselijke behoefte steeds minder lijkt te worden. Iedereen kan online porno kijken zoveel hij of zij wil (en dat doen we dan ook in groten getale), maar hoe zorg je voor een bevredigend seksleven? Waarom zijn er steeds meer echtscheidingen en roepen geëmancipeerde vrouwen steeds vaker stoer dat ze gaan scheiden als de seks niet meer goed is? We zijn de weg kwijt als het gaat over intieme seks, met een vaste partner. We weten niet goed meer hoe dat moet, en we praten er te weinig over. En we doen ons best ook niet: slechte seks is altijd het product van een slechte relatie. Als de seks slecht is, moet je aan de relatie gaan werken. Dat is trouwens ook heel goed voor je persoonlijke ontwikkeling, een belangrijk bijverschijnsel dat meestal over het hoofd wordt gezien. Vanwege dit soort thema s schrijf ik een boek over seks, niet omdat ik Freud weer eens onder de aandacht wil brengen. De overgrote meerderheid van de mensen kent geen groter plezier dan een goede vrijpartij. Het is dan toch wel treurig om vast te moeten stellen dat steeds meer mensen hun hoogtepunt in hun eentje achter een computer bereiken of in gezelschap van een apparaat met batterijen? Het zijn grote woorden, maar het moet toch maar gezegd: het gaat niet goed tussen de moderne mens en de seksualiteit. En omdat ik nu eenmaal evangelistische trekjes heb, schrijf ik er een boek over. Vooral in de hoop dat het gesprek over dit onderwerp weer eens goed op gang komt. En natuurlijk hoop je dan ook op veel lezers! Bram Bakker economisch prima is. En het dier loop wel weer gillend weg als het te druk voor hem wordt. Het gaat erom dat we om economische redenen meer ruimte geven aan het wild. Wolven, zwijnen, herten, ze lopen gewoon rond en wij vinden nog steeds dat het niet zo hoort. Schade en schieten Gezien de conclusies van Bade c.s. in combinatie met een toenemende wildkijktrend, is het opmerkelijk (oenig?) dat er nog altijd slechts in termen van schade en schieten wordt gesproken. De economische waarde van wild moet voor iedereen duidelijk zijn, meent Bade. Zelfs Staatsbosbeheer is denk ik nog onvoldoende van het belang doordrongen. Het zijn klassieke patronen. Van oudsher wordt wildschade namelijk alleen verhaald op de jagers. Ze betaalden aan het jachtfonds, dat de schade aan de boeren vergoedde. Maar ondernemers verdienen nu goed aan het wild. Wanneer ze een deel van die verdiensten laten terugvloeien naar een dergelijk fonds, kan daarmee de relatief kleine wildschade gemakkelijk worden vergoed. Degenen met de lusten dragen bij aan de lasten en discussies hoeven niet langer los te barsten zodra een hert of zwijn een niet-bestaande grens overschrijdt. Tom Bade, Reinier Enzerink, Berend van Middendorp, Wild van de economie, Over de baten van bronst, burlen en andere beestachtige belevenissen, ISBN ( 19,95) Dit artikel is onderdeel van de Groeneveldreeks over landschapsliteratuur. Tom Bade is milieugeograaf met als specialisme natuur en landschap. Bade is mede-oprichter en redacteur van het Tijdschrift Nieuwe Wildernis, publiceert in Trouw en andere (vak)tijdschriften over natuur en landschap, en heeft diverse boeken op zijn naam staan. uitgelicht Bosatlas van het verleden De Bosatlas van de Geschiedenis van Nederland toont met meer dan 1500 kaarten en afbeeldingen het verleden van ons land. Zo n duizend historische plekken zijn in kaart gebracht, en wie in de bijna zeshonderd pagina s de weg vanaf de prehistorie bewandelt, komt hunebedden, terpen, Vikingen, kloosters en kastelen tegen. Van het Romeinse Rijk, via Karel de Grote, de Beeldenstorm, ontdekkingsreizen, de Opstand, VOC, vestingsteden, Napoleon, Suriname, Eerste en Tweede Wereldoorlog, Nederlands- Indië, watersnoodramp, vredesoperaties en honderden andere onderwerpen beland je uiteindelijk weer in het heden, en weet je jezelf verrijkt met kennis en beelden van het verleden. Tijdbalken en kaarten van Europa door de eeuwen heen maken het compleet. De Bosatlas van de Geschiedenis van Nederland, Noordhoff Uitgevers, ISBN ( 99,95) Na 31 december 119,95) 19

20 advertentie Exclusieve verhalen, beeldende kunst, fotografie, humor, mode, architectuur, literatuur. 550 pagina s. Slechts e 14,90. Download ook de gratis app voor de ipad! 20