Zo maak je dus foto s!

Transcriptie

1 Zo maak je dus foto s! Cursus Digitale Fotografie Academisch Genootschap en Personeelsvereniging TU/e maart 2014 De foto s in dit document zijn en blijven eigendom van Jack Guns Producties te Eindhoven. De verkleinde foto s in de tekst bevatten hyperlinks naar de grote foto s op cursus USB stick Gebruik Ctrl-klik om de hyperlinks te activeren 1

2 Inhoud 1. Landschapsfotografie: p 3 2. Wolken en Landschapsfotografie: p Fotograferen in mistige omstandigheden: p Avondfotografie: p Architectuurfotografie: p Fotograferen in de sneeuw: p Compositie: p Scherpte: p Tien veel gemaakte fouten: p Vakantiefoto tips: 59 2

3 1. Landschapsfotografie 1.1 Een mooi landschap Naast portretfotografie is landschapsfotografie één van de populairste vormen van fotografie. Een mooi landschap aan de muur scoort altijd goed. Als je er eenmaal oog voor hebt barst het van de mooie plekjes op de wereld om vast te leggen. Onderstaand alvast wat tips om je op weg te helpen. 1.2 Het licht Eén van de belangrijkste factoren bij een landschapsfoto is het licht. Het licht kan een foto maken en breken. Je kunt nog zo n goede plek hebben als het juiste licht ontbreekt heb je niet de topfoto waar je naar op zoek bent. Een goede eigenschap van een landschapsfotograaf is dan ook het hebben van geduld. Het geduld om te wachten tot de omstandigheden precies goed zijn, maar ook het geduld om meerdere keren naar dezelfde locatie terug te keren. En dat kan ook betekenen meerdere keren om vier uur opstaan om naar een fotolocatie te gaan! 1.3 De zonsondergang Tijdens een wandeling aan het strand, op vakantie in Cyprus, kwam ik dit tegen. Mooie felle kleuren. Door de relatief korte sluitertijd is de bewegingsonscherpte van het water minimaal. Het licht is op zijn best in een korte periode tijdens de zonsopkomst en een korte periode tijdens de zonsondergang, het zogenaamde gouden uurtje. Het licht heeft dan een mooie warme gloed (die s avonds vaak sterker is dan s ochtends door de hoeveelheid stof in de atmosfeer) die het landschap mooi kan accentueren. 3

4 1.4 De laatste of de eerste straaltjes zonlicht Dit zijn ook vaak de best scorende landschappen. Dat betekent wel vroeg opstaan of laat gaan slapen, zeker in de zomer. Doordat in de zomer de zon al zo snel hoog aan de hemel staat en erg fel is verlies je na tien á elf uur s ochtends en voor een uur of drie á vier heel veel contrast in je foto. Je hebt dan ook korte schaduwen. De zon staat dan bijna loodrecht boven ons en maakt oppervlakken vlakker dan als je zonlicht hebt dat onder een hoek binnen komt. Probeer in de zomer iets vroeger op pad te gaan naar een locatie om foto s te maken met zonlicht onder een hoek en dan op het heetst van de dag de camera even op te bergen en/of juist de foto s te maken van de onderwerpen en locaties die je nooit meer tegen komt 1.5 Sfeerlicht In de herfst, winter en lente is dit makkelijker, de zon komt later op en op onze breedtegraad komt de zon in hartje winter zelfs niet veel hoger dat 15 boven de horizon. Dit betekent dat het mooie licht rond drie uur al weer te vinden is en tegen vijven is de zon al weer onder. De kans op ochtendmist is in die periode ook groter, vaak een sfeerverhogend element in een foto. Het vraagt dus wat doorzettingsvermogen, zeker als je bedenkt dat de weersomstandigheden lang niet altijd ideaal zijn en dat er ook net een wolk voor de zon kan schuiven als je op je locatie aankomt. 1.6 Zonnige dagen Maar ja, moet je dan maar alleen op pad gaan tijdens schitterende zonnige dagen? Nee, absoluut niet, juist tijdens stormachtige omstandigheden is de kwaliteit van het licht op zijn best, het landschap oogt het meest dramatisch. Het gaat niet om het hardlopen maar om het op tijd komen. 4

5 1.7 Het juiste moment Het is dit jaar zeker niet de laatste keer geweest dat ik nog even het park in ga om het laatste zonnestraaltje mee te pakken. Liefst voor de donkere regenwolken binnen komen en de hemelsluizen opengaan. Voorbereiding Foto s op internetsites kunnen een aanleiding zijn om in een bepaald gebied te gaan kijken. Een bepaald landschap spreekt je aan. Vervolgens kun je op zoek gaan naar meer foto s in dat gebied. Hiervoor kun je gaan kijken op Google Maps. 1.8 Google Maps Daarmee kun je al een snelle indruk van het landschap krijgen, hoewel dunbevolkte gebieden niet altijd zo gedetailleerd op de satellietbeelden staan. Een ander handig hulpmiddel is Google Earth, Veel landschappen zijn slechts een deel van de dag op hun best, zelden de hele dag. Google Earth is ideaal om te bekijken waar en wanneer de zonsondergang zal plaatsvinden Zeker als ik een langere periode in een gebied ben probeer ik een kaart te pakken te krijgen met een behoorlijk detailniveau. Hierop kun je potentieel interessante riviertjes, vijvertjes, watervallen, heuvels, wandelroutes in beeld krijgen. Boekjes met wandelroutes helpen ook, die gaan vaak langs mooie gebieden. 1.9 Voorbereiding Tussen het fotograferen in de ochtend en de avond, kun je op verkenning uitgaan. Het licht is dan vaak erg hard. Ga op tijd op pad. Niets is zo ergerlijk als je aankomt tijdens de zonsondergang en ontdekt dat je aan de verkeerde kant staat. Of dat je ervaart dat een andere hoek een beter idee was. Ga je vroeg op stap, pak dan alle spullen de avond daarvoor al bij elkaar. Zorg dat al je batterijen zijn opgeladen, je lenzen schoon zijn, draai alvast de quick release plate van je statief in je camera, controleer dat de ISO stand weer op 100 staat en zorg er voor dat al je geheugenkaartjes leeg zijn. 5

6 1.10 Lenzen Landschappen zijn vaak groots en meeslepend, daar hoort een wijde blik op de wereld bij en ze zijn vragen bij uitstek om gebruik te maken van een groothoeklens. Een groothoeklens is in de 35mm definitie (de vroegere kleinbeeldcamera) een lens van 24mm of korter. Omgerekend naar digitale camera s met een cropfactor van 1,5-1,6x betekent dit dat je pas bij ongeveer 16mm of korter spreekt over groothoek. Er zijn ook lenzen met brandpuntsfastanden kleiner dan 11-12mm, we spreken dan van ultragroothoek. Een voordeel van een groothoek lens is dat ze een grote scherptediepte hebben. Als landschapsfotograaf ben je bijna altijd op zoek naar maximale scherptediepte voor een scene om zoveel mogelijk detail van het landschap te tonen Duik erin Blijf niet op afstand van het landschap, maar duik erin. Met een groothoeklens kun je heel dicht op water, bomen, struiken en of rotsen komen, zonder in te leveren aan voorgrondscherpte, terwijl je toch ook een groot deel van het landschap scherp in beeld kunt houden. Als daarbij het landschap mooi reflecteert in het water wordt alles zonder moeite twee keer zo groot Detailbeeld Maar vergeet ook de telelens niet, soms werkt een landschap niet goed in de breedte, maar met de telelens kan wel net dat mooie detailbeeld van een eenzame boom of in dit geval twee zwanen worden gefotografeerd. Ook kun je gebruik maken van de diepte-compressie van het beeld die een telelens geeft. Hierdoor lijken de elementen uit de scene dichter op elkaar te staan. Ook werkt een telelens erg goed om de sfeer van een plek vast te leggen, net die kleine details die de plek bijzonder of interessant maken. Hierdoor bied je de kijker een totaalbeeld van een plek. 6

7 1.13 Inzoomen Bij inzoomen is een aardige werkwijze om eerst het grote beeld vast te leggen en daarna steeds meer in te zoomen (uiteraard kun je dat met de zoomknop van je camera doen, maar het kan natuurlijk ook door gewoon dichter naar de scene toe te lopen of juist ervan af). Hierdoor kun je een hele scene doorwerken en op vele verschillende manieren benutten Belichting Voor het fotograferen van landschap werk ik bijna altijd met de Av (Aperture value, Aperture Priority, ofwel lensopening voorkeur ). Deze geeft de diafragma-instelling aan de camera door en die zoekt daar vervolgens een geschikte sluitertijd bij. Aan de hand van het histogram bepaal ik of er onderbelichting of juist overbelichting nodig is met behulp van de -2 tot +2 belichtingscompensatie.is meer compensatie nodig, dan schakel ik over naar de volledig handmatige stand waarin je zelf de sluitertijd en het diafragma moet bepalen. Het histogram geeft een goede indicatie of bepaalde delen van de foto overbelicht zijn of niet. Witte delen (waarin geen detail meer is te zien) worden met door middel van knipperende rode vlekken weergegeven op het LCD scherm. In de meeste gevallen kun je beter iets onderbelichten (bijvoorbeeld bij veel lucht) en dan door middel van software correcties detail uit de schaduwen terug halen. Dit voorkomt dan dat je detail verliest in de witte delen. Bij digitale fotografie zijn die anders niet meer te redden ( dichtlopen van de lichten ) Compositie Het zou echter wel heel makkelijk zijn als je gewoon met je groothoeklens kon komen opdagen, op de wijdste stand een foto nemen en klaar. Maar zo werkt het niet! Zeker met een groothoek is het erg belangrijk dat de foto interessant is om te bekijken, anders kun je beter elementen weglaten. Wanneer je in de scene heel ver weg kunt kijken is het belangrijk om te zorgen dat zowel op de voorgrond als in het middendeel als achterin de foto iets ineteressants is te zien. Het oog moet als het ware door het landschap kunnen navigeren. Maak daarom gebruik van paden, muurtjes en riviertjes die zich in het landschap bevinden en die het oog verder het beeld in 7

8 kunnen leiden. Ook bomen en rotsen kunnen heel goed dienen om extra interesse toe te voegen Verhoudingen Op een foto is het soms heel lastig te beoordelen hoe groots het landschap is. Een goede manier om de schaal duidelijk te maken is door bijvoorbeeld een auto, een huis of een persoon in de foto te plaatsen zodat de kijker de verhoudingen kan herleiden Zon en schaduw Zoals gezegd speelt ook licht een grote rol. Waar je staat ten opzichte van het licht bepaalt voor een groot deel wat je kunt fotograferen. Valt het licht schuin het landschap binnen, dan worden vooral de patronen duidelijk. Glooiende heuvels, reliëf in muurtjes etc. Hier zie je dat de foto op het heetst van de dag is genomen. De zon staat hoog aan de hemel en de schaduwen die voor diepte en structuur moeten zorgen zijn erg klein De regel van 3 Met de regel van 3 kun je bepalen waar de aandachtsgebieden in het beeld zijn. Verdeel een vlak horizontaal en vertikaal in drieën. Op en rond de 4 snijpunten krijgen personen en of objecten de meeste aandacht Nog meer regel van 3 Is er een mooie lucht te zien, kies er dan voor om zoveel mogelijk van de lucht in beeld te brengen. 2/3 lucht en 1/3 grond is dan een mooie verhouding. Hiermee leg je extra nadruk op de lucht, de grond is minder belangrijk geworden. 8

9 1.20 Horizon recht Ook met tegenlicht kun je prima een landschap fotograferen. Als je de belichting instelt op de lucht krijg je al snel een silhouet. Dit stelt hogere eisen aan je compositie en de belichting. Soms moet je ongeveer één stop overbelichten. Dit is afhankelijk van het onderwerp. Belangrijk is dat de horizon absoluut recht staat, en niet in het midden van de foto. Is de lucht juist saai (wit of geen wolkjes te zien) Een liggende of staande uitsnede Gaat het in beeld om kerktorens of molens, dan lenen deze zich vaak voor fotograferen in de portretstand. Hierdoor past het gebouw er ruimer op dan als je een horizontale compositie zoekt en deze manier van fotograferen voelt in dat geval ook natuurlijker aan. Wil je het liggende formaat toch behouden dan moet je met de compositie gaan spelen om in beeld evenwicht te behouden Focus Een lastig punt bij landschapsfotografie is het bepalen van de focus. Eerder gaf ik aan dat het belangrijk is dat er zowel in de voorgrond als in de achtergrond iets te zien is. Het is ook belangrijk dat alle onderdelen zo scherp mogelijk zijn, zeker als een foto groot wordt afgedrukt. Aangezien de afstand tussen de voor- en achtergrond in landschappen vaak over tientallen of honderden meters gaat betekent dit dat een grote scherptediepte nodig is (vandaar het dichtgeknepen diafragma, de hoge F- waarden) De scherptediepte 9

10 De combinatie diafragma, brandpuntafstand en afstand van het onderwerp tot de camera leveren een specifieke scherptediepte op. De scherptediepte bestaat uit een aantal onderdelen. Allereerst de minimale focusafstand (focus dichtbij), het begin van de scherptediepte. Vervolgens is er de afstand van de camera tot het onderwerp (1/3 van de totale scherptediepte) en de afstand van het onderwerp tot een onscherpe achtergrond (2/3 van de totale scherptediepte). Dit kunnen we gebruiken om de juiste afstand in te stellen. Aangezien een kleiner deel van de voorgrond scherp is dan van de achtergrond, moet de focus (lees afstandinstelling) in ieder geval richting de voorgrond liggen. Hier komt de regel vandaan dat het het beste is om de focus op het onderste deel van het frame te leggen, op ongeveer 2/3 hoogte van de bovenkant. Dit is soms waar de horizon ligt (als je gebruik maakt van de regel van derden), maar kan ook de locatie van een rots of een boom zijn. Op deze manier garandeer je de maximale scherptediepte in een foto. (Zie ook Camerainstellingeninteractief.xls). Filters Ondanks dat je tegenwoordig met Photoshop een heel eind komt, kun je sommige echte filters toch nog niet vervangen door hun digitale tegenhangers. Ik ga geen moment op stap zonder dat ik een aantal polarisatie- en gradueel dichtheidsfilters bij me heb (neutrale grijsfilters). Vooral die laatste zijn enorm handig tijdens het fotograferen van landschappen. Zo n filter, dat je voor de lens plaatst, begint bovenaan (of onderaan, afhankelijk van hoe je hem plaatst) heel donker en loopt dan langzaam over naar het onderste deel dat volledig doorzichtig is. Het donkere deel zorgt er voor dat er minder licht op dat deel van de sensor kan vallen waardoor het contrastverschil tussen de lucht (licht) en het landschap (donker) minder wordt. Ze zijn te koop in verschillende sterkten (toepasbaar onder verschillende omstandigheden) en zorgen ervoor dat de lucht niet wit uitgebeten raakt bij een goede belichting van het landschap, maar nog voldoende detail laat zien. Met een polarisatiefilter zorg ik ervoor dat reflecties worden tegengegaan (bijvoorbeeld in water) maar ook dat het makkelijker is om een langere sluitertijd te kiezen (zonder over te belichten) zodat de beweging van stromend water in de foto naar voren komt Statief Landschapsfotografen zweren bij een goed (stevig, licht) statief. Voldoende scherpte is van absoluut belang bij een landschapsfoto, wat betekent dat er met een klein diafragma (een hoge F-waarde) wordt gewerkt en dat sluitertijden al snel te lang worden om de camera met de hand vast te houden. Zeker als de hoeveelheid beschikbaar licht tijdens een zonsopkomst- of ondergang beperkt is. Een statief dwingt je ook om meer bedachtzaam te werk te gaan, meerdere composities te onderzoeken en heel precies te werk te gaan. Ondanks dat het meeslepen van een statief vaak als een hinder wordt ervaren is het toch altijd de moeite waard. 10

11 1.25 Voldoening Zorg ervoor dat je statief stabiel staat zodat je camera niet kan omvallen en de wind er geen vat op heeft. Vooral in open landschappen kan er erg veel wind waaien en dat zie je meteen in de resultaten, zeker bij langere sluitertijden. Verhoog desnoods de ISO waarde om de sluitertijden zo snel mogelijk te maken. Je kunt ook nog je tas aan het statief hangen, de meeste statieven hebben daar een haakje voor. Maak ook gebruik van een draadontspanner (moderne digitale camera s hebben vaak een draadloze afstandsbediening). Als je met je vinger de sluiterknop indrukt gaat er toch nog altijd een kleine trilling door de camera. Denk er ook aan dat met wind alle blaadjes en kleine takjes van de boom stevig kunnen bewegen. Ook al staat je camera nog zo stil dan moet je toch even geduld hebben tot er een windstil moment is. Het goed fotograferen van een landschap komt neer op een goede voorbereiding, een goede compositie en een flinke dosis geluk. Hoe meer ervaring je hebt, hoe makkelijker het wordt om dit geluk af te dwingen. Hoe moeilijker het is om een landschap te vatten, hoe groter het gevoel van voldoening is als dit uiteindelijk lukt. 11

12 2. Wolken en Landschapsfotografie 2.1 Wolken zijn een onderwerp op zichzelf Wolken zijn onontbeerlijk voor landschapsfoto s, ze bepalen voor een groot deel de sfeer van een landschap, voegen drama toe en verbeteren de kwaliteit van het licht. En soms zijn ze een onderwerp op zichzelf. Waar andere mensen een zonnige wolkeloze dag als ideaal ervaren, hebben landschapsfotografen vaak een andere mening. Een wolkenloze lucht wordt als saai ervaren. 2.2 Een wolkenlucht Of een landschapsfoto succesvol is, wordt in belangrijke mate bepaald door de aanwezige wolkenlucht, niet in de minste plaats doordat wolken ook voor een belangrijke mate het lokale weer bepalen. Een stormachtige lucht met een door de zon verlichte voorgrond geeft een hele andere sfeer aan hetzelfde landschap dan een wolkenlucht waar losse wolkjes rustig voorbijtrekken. 2.3 Hollandse wolkenluchten In Nederlandse landschappen spelen de wolkenluchten een erg grote rol. Wij kunnen minder gebruik maken van natuurlijke elementen als bergen en hoogteverschillen. Door het vlakke land is er ook meer van de lucht zichtbaar. Nederland is hierdoor aantrekkelijk voor artiesten die op het land afkomen voor de typische Hollandse wolkenluchten en de kwaliteit van het licht. Met name de kwaliteit van het licht in Zeeland wordt geroemd. 2.4 Hard en zacht licht 12

13 De zon staat ver weg van de aarde. Hoe verder een lichtbron van het onderwerp is verwijderd en hoe meer deze een puntbron benadert is en hoe harder het licht wordt. Vooral midden in de zomer bij een felblauwe hemel zonder wolken is dit op zijn meest extreem en is het licht op zijn hardst (er is geen verstrooiing van het licht door wolken). Je krijgt te maken met een groot contrastverschil tussen de lichte en de donkere delen van een scène, waardoor een camera niet alle details kan vastleggen. Schaduwen worden diep zwart of de lucht raakt wit uitgebeten. 2.5 Zacht licht Dit in tegenstelling tot een dag waarop er wolken zijn. De zon is dan niet de enige lichtbron van de scène, maar de wolken zijn dit nemen het in meer of mindere mate over. Wolken kunnen helpen het licht te breken en te verstrooien. De lichtbron wordt als het ware verspreid over een groter oppervlak waardoor het licht zachter wordt. Hoe lager de bewolking, hoe zachter het licht dat op het landschap valt. Een bewolkte dag hoeft dus niet een reden te zijn om je camera niet mee te nemen. 2.6 Wolken die interessant zijn om vast te leggen De bekendste wolken zijn de cumulus goed weer wolken. Witte donzige wolkjes die op een rustige zomerdag langzaam over het landschap schuiven. Ze ontstaan een paar uur na zonsopkomst en verdwijnen weer voor de zonsondergang. Meestal valt hier geen regen uit en zijn ze ideaal om wat interessants aan een scène toe te voegen. De weersverwachting van één a twee dagen van te voren is over het algemeen redelijk betrouwbaar. Het kan de moeite lonen om wat langer op een mooie plek rond te hangen of later terug te komen om zo een wolkenlucht vast te kunnen leggen die iets aan de foto toevoegt. 2.7 Atmosfeer Wolken spelen dus een belangrijke rol in landschapsfotografie. Ze bepalen in belangrijke mate wat de kwaliteit van het licht op het landschap is. Of een wolk juist wel of juist net niet tijdens de zonsondergang voor de zon schuift kan een foto maken of breken. 13

14 2.8 Een plastic zak Zorg echter wel voor een paraplu of regenkleding en een plastic zak voor je camera, het kan zomaar losgaan op de plek waar je net nog in de zon stond. En ook dan kan het landschap erg mooi zijn alleen moet je dat willen zien. Om dan te fotograferen moet je je fotospullen wel weer veilig op kunnen brengen. 2.9 Bewolking Wolken zijn echter niet alleen van belang voor landschapsfotografen. Een lucht volledig bedekt met wolken levert zacht licht op, ideaal voor bijvoorbeeld portretfotografie of macrofotografie. Het hinderlijke harde zonlicht en de donkere schaduwen zijn dan niet aanwezig, waardoor de echte kleuren vastgelegd kunnen worden en meer detail in de foto zichtbaar is. Eventueel kun je met een losse flitser en een reflector met goudfolie weer extra warm licht in de scène brengen Compositie Wolken kunnen helpen om de compositie in balans te brengen. Als het zwaartepunt in de foto rechts onderin valt, op één van de snijlijnen van de regel van derden, dan kan het nuttig zijn voor de compositie om links bovenin een extra element toe te voegen die de compositie weer in balans kan brengen. Vaak kan dit worden gedaan door een eenzame wolk in de compositie op te nemen. ND Grad filter (Neutraal grijsfilter) Een hulpmiddel om toch al deze details te registeren is gebruik te maken van een gradueel dichtheidsfilter (ND Grad filter). Deze filters kun je voor de lens schuiven, ze helpen om het contrastverschil te verkleinen. Als je niet meer kunt diafragmeren kun je met n ND filter het invallend licht nog 1 á 2 stoppen terugbrengen. Verloopfilter Een verloopfilter kun je gebruiken om de lucht plaatselijk wat donkerder te maken. Het bovenste deel van het filter is donker en loopt geleidelijk naar doorzichtig. Afhankelijk van de plek van de horizon in de foto kun je het filter zo schuiven dat alleen de 14

15 lucht donkerder wordt gemaakt, waarbij het licht van de voorgrond gelijk blijft. Op deze manier verklein je het contrastverschil zodat de camera wel de volledige scène kan registeren. Hetzelfde kun je doen met een blauw verloop filter. Daarmee breng je wat kleur aan in een bewolkte lucht. Om dit proces te optimaliseren zijn deze filters in verschillende sterktes te koop en kun je ze ook op elkaar stapelen om het contrastverschil nog verder terug te brengen. Je kunt het filter ook misbruiken om een donkere wolkenlucht extra aan te zetten en de lucht nog dreigender te maken Polarisatiefilter Een ander goed hulpmiddel voor wolkenluchten is een polarisatiefilter. Dit filter laat vooral licht door dat in een bepaalde richting gepolariseerd is. (Je hebt wel de zon nodig, op een volledig bewolkte dag heeft het filter voor de wolkenlucht geen effect) Daarmee kun je de blauwe lucht een stuk donkerder kunt maken. Het contrastverschil tussen de wolken en de lucht neemt hierdoor toe, waardoor de wolken veel sterker aftekenen op de foto. Door aan het filter te draaien kun je de sterkte van het effect bepalen. Het filter is het meest effectief als de zon links of rechts van de camera aan de hemel staat Wanneer, waar en hoe laat? Landschapsfotografie bestaat voor een groot deel uit wachten op de ideale omstandigheden. Heb je als landschapsfotograaf een stek en compositie gevonden, dan is het vaak wachten op de ideale omstandigheden. Dit heeft meestal te maken met wolken; wachten totdat de zon net even door het wolkendek komt of wachten tot die ene wolk op de juiste plek het beeld binnenkomt. Het komt neer op een flinke dosis geluk, maar dit geluk kun je ook afdwingen door goed de weersverwachting in de gaten te houden en op de juiste tijd naar de juiste plek te gaan. Het zou ook helemaal niet zo uitdagend zijn als je precies zou weten wat je gaat krijgen van het weer. 15

16 3. Fotograferen in mistige omstandigheden 3.1 Schilderachtig Een van de mooiste weersomstandigheden om mee te spelen qua fotografie vind ik mist. Mist heeft de kracht om een omgeving compleet te veranderen en te tonen zoals je deze nog nooit hebt gezien. Een landschap ziet er schilderachtig uit met de opkomende zon die de mist probeert op te lossen of juist donker en dramatisch met nauwelijks zon en een vochtige omgeving. En wie heeft er niet geprobeerd om de zonnestralen die door de bomen vallen te fotograferen. 3.2 Mist Ik trek er graag op uit om tijdens mist landschappen te fotograferen. De lucht voelt fris, het is s ochtends vroeg nog doodstil en je kunt veel spelen met licht. Ideale omstandigheden voor een fotograaf. De waterdamp verandert in kleine waterdruppeltjes die in de lucht zweven. Mist is vaak moeilijk te voorspellen. Het is een subtiel samenspel van wind, luchtvochtigheid en temperatuur. 3.3 Mistroostig Omzetten naar zwart-wit kan een scène nog eens extra Mis(t)troostig maken 3.4 Zwart wit Mist komt vaak voor als de nacht helder (weinig bewolking) verloopt en het flink is afgekoeld ten opzichte van de temperatuur overdag. De koude lucht bevindt zich dan onder een laag warmere lucht. Als het daarbij ook nog relatief windstil is, dan zie je vaak mist ontstaan. 16

17 3.5 Tegenlicht Deze omstandigheden komen vaak voor vroeg in de ochtend in de herfst, maar in principe kent elk seizoen zijn mistige omstandigheden, zelfs in de zomer kan er na een heldere nacht een nevellaagje boven het weiland of water ontstaan als de zon op komt. Vroeg je bed uit is het devies, idealiter net voor zonsopkomst, dan kan de lucht al een mooie kleur hebben. 3.6 Contrastloos en Kleur Mist maakt de omgeving contrastloos, het helpt om voor de voorgrond een onderwerp te zoeken dat veel kleur van zichzelf heeft, door de vochtige omstandigheden en het feit dat er weinig concurrerende kleuren zijn springt deze kleur er echt uit. Vaak is de beste plek ook niet de dichte mist, maar juist aan de rand van een mistwolk waarbij de kleuren van de omgeving ook nog zichtbaar zijn. Mist is ook een goede manier om een hinderlijk element in de achtergrond weg te werken, bijvoorbeeld een toren van een fabriek of felgekleurde bouwkeet. 3.7 Scherpstellen met mist De autofocus van de camera is op zoek naar contrast om scherp te stellen. Is er weinig contrast, dan zal de camera problemen krijgen met scherpstellen. Soms kun je iets in de buurt vinden om de autofocus op te laten scherpstellen, met een dichter diafragma (hoger F-getal) is het focussen minder kritiek. Maar je kunt natuurlijk ook handmatig scherpstellen als je merkt dat de camera hier moeite mee heeft. Of dichterbij komen om een meer contrastrijk beeld te krijgen Overbelichting 17

18 Door het vele wit in beeld heeft de camera de neiging om te onderbelichten zodat het beeld meer naar 18% grijs neigt. Hierdoor komen de foto s er donkerder uit dan nodig. Door +1 overbelichting te kiezen op de camera kun je dit compenseren. Vergeet echter niet verschillende belichtingen te proberen, soms geeft het een beter effect door juist onder te belichten en de kleuren nog meer uit te laten komen. 3.9 De zon in beeld In dichte mist is het minder riskant om richting de zon te fotograferen, deze is minder fel als deze door een dikke laag mist wordt gefotografeerd en je kunt hierdoor de bol mooi vastleggen. Let op, soms krijg je wel lense flare in beeld ondanks dat de zon niet heel fel is, het is dan nog steeds handig een zonnekap op de lens te hebben, hoewel lense flare soms ook een foto interessant kan maken. Het mooiste is mist onder zijlicht tijdens zonsopkomst. De mist krijgt dan vaak een warme gele kleur en is duidelijk zichtbaar. Het zonlicht dat op de kleine druppeltjes in de mistwolk valt reflecteert naar allerlei kanten waardoor het licht wordt verspreid en daarmee zachter wordt. Bij zonsopkomst kleurt het warme licht de mist. Deze periode duurt soms kort, door de opgewarmde atmosfeer kan de mist snel verdwijnen. Mistige omstandigheden maken de scène contrastloos 3.10 Zonnestralen Een geliefd effect onder fotografen is het vastleggen van de zonnestralen die door de bomen de aarde beschijnen. De waterdamp blijf vaak wat langer tussen de bomen hangen waardoor het licht van de zon beter zichtbaar wordt, de onderbreking van de takken en blaadjes zorgt er voor dat het lijkt alsof je zonnestralen vastlegt Vocht Ondanks de hoge luchtvochtigheidsgraad is het niet nodig je camera extra te beschermen, deze kan over het algemeen goed tegen mist. Pas op dat de lens niet beslaat want dan krijg je onbedoeld bijzondere foto s. Wel is het zo dat door het vocht de lucht relatief koud is, waardoor je batterij minder lang mee kan gaan. Ook doe je er goed aan je er op te kleden, vroeg in de ochtend kan het best fris zijn. Het hoge gras is erg vochtig, je schoenen zijn al snel doorweekt, zorg voor droge schoenen en een droog paar sokken in de auto. Loop je onder wat bomen door, bedenk dan dat hier wat water vanaf kan komen, scherm je camera dan wel af. 18

19 3.12 Een andere omgeving Onder mistige omstandigheden is het heerlijk fotograferen. Mist verandert een alledaagse situatie in iets aparts. Zet de omstandigheden naar je hand en probeer je omgeving op een andere manier te laten zien. In de herfst en winter en voorjaar heb je de meeste kans op ideale omstandigheden 19

20 4. Avondfotografie 4.1 Zonsondergang in de herfst Na de zomermaanden juli en augustus verandert de wereld om ons heen. De kleuren van de blaadjes aan de bomen veranderen, ze vallen er zelfs af. Het weer wordt slechter. Belangrijk is zeker dat de dagen korter worden. In combinatie met een grotere kans op bewolking en dramatische luchten. Zeker in de herfst, neemt ook de kans op een mooie zonsondergang weer toe. 4.2 Het gouden uurtje Het beste moment om s avonds te beginnen met fotograferen is ongeveer één uur voor zonsondergang. Dan verandert het licht constant. Het wordt steeds geler van kleur, de kleurtemperatuur wordt steeds warmer. De zon gaat lager aan de hemel staan en neemt in kracht langzaam af. De zonnestand wordt steeds horizontaler. Veel fotografen leven voor dit moment. Een kans om creatief om te gaan met natuurlijk licht. Tegenlicht waardoor silhouetten of lichtranden ontstaan, licht dat slechts enkele minuten per dag specifieke details uitlicht, etc. Over het algemeen ervaart het menselijk oog dit licht als erg prettig. 4.3 De zon is extreem fel Let trouwens op, ondanks dat de zon aan het ondergaan is en het licht zachter wordt, blijft de zon extreem fel. Richt daarom de camera niet zomaar richting de zon, je loopt risico je ogen te beschadigen. Als de zon ongeveer de horizon heeft bereikt wordt het makkelijker richting de zon te kijken en deze te fotograferen. 4.4 Na de zonsondergang 20

21 Na de zonsondergang pakken veel fotografen de boel weer bij elkaar, een goede zonsondergang vastgelegd, tijd om naar huis te gaan lijkt de gedachte. Dan is het echter nog niet gedaan. Zeker tot een uur na zonsondergang is er nog genoeg kleur in de lucht om een interessante foto te maken. Langzaam verandert de kleur van geel naar blauw en dit blauw is uitstekend te combineren met kunstlicht, ideaal voor fotografie in de stad. Neonreclames, autolichten en spotjes die belangrijke gebouwen uitlichten. Allemaal creatief te gebruiken voor een foto. 4.5 Balans, kunstlicht daglicht Tot ongeveer een uur na zonsondergang is het kunstlicht over het algemeen even sterk als het natuurlijke licht, hoewel de periode dat ze precies in balans zijn beperkt kan zijn tot maar 10 minuten. Beide soorten lichtbronnen zijn in balans waardoor er zowel in de lucht als op de grond voldoende detail is te zien. Hoe later het wordt hoe zwarter de lucht is en hoe groter het contrastverschil. En daarmee verlies je of in de schaduwen of in de lichtgebieden detail. 4.6 Het licht na zonsondergang September 2010 ben ik de lichtjesroute in Eindhoven gaan fotograferen, een ideale gelegenheid dankzij de vele mooi uitgelichte objecten. Hiernaast kun je zien hoe goed het licht nog kan zijn na zonsondergang, zeker als je gebruik maakt van het kunstlicht. 4.7 Cameratechniek De hoeveelheid licht neemt af, dit betekent dat de sluitertijd toeneemt en de kans op onscherpe foto s steeds groter wordt. In eerste instantie kun je dit tegengaan door het diafragma steeds wijder te maken (lagere F-waarden kiezen op de camera) en het ISO getal te verhogen (pas op niet te hoog te gaan anders is er veel ruis te zien in de foto). 21

22 4.8 Brandpunt = sluitertijd Lukt het dan niet meer om de sluitertijd sneller dan 1/30s te houden (afhankelijk van de lens die je gebruikt, minimaal 1/f s bij een 200mm lens dus 1/200s, bij een 50mm lens 1/50 s is de algemene stelregel) dan moet je gebruik maken van een statief of proberen je camera tegen een paal te drukken, tegen een muur te leunen of de camera op een muur (of prullenbak!) te plaatsen om toch een scherpe foto te krijgen. Vanwege de vrijheid die een statief in dit geval biedt heeft dat de voorkeur. 4.9 Experimenteer met de belichting Je camera belichtingsmeter kan in de war raken van alle verschillende lichtbronnen. Experimenteer daarom met de belichting. Probeer onder- en over te belichten. Onderbelichten doe je door de belichtingscompensatie (en daarmee de sluitertijd) zo aan te passen zodat het streepje op de belichtingsmeter vanuit het midden naar links loopt, van -1/3 tot Overbelichten Overbelichten doe je door de sluitertijd zo aan te passen dat het streepje op de belichtingsmeter vanuit het midden naar rechts loopt, van +1/3 tot +2. Experimenteer en als je de ideale instelling hebt gevonden, gebruik die dan als basis voor de volgende foto s Witbalans Die verschillende lichtbronnen hebben invloed op de witbalans, omdat elk type lamp een andere kleurtemperatuur heeft. Waar wij de indruk hebben alleen wit licht te zien is de camera heel gevoelig voor het spectrum van de lichtbronnen. Ons brein past 22

23 zich automatisch aan, de camera helaas niet (vanzelf). Op de foto staat wat de camera ziet en daar schrik je soms behoorlijk van Flitser Gebruik liever geen flitser (zeker niet de flitser die op je camera zit), dit gaat ten koste van de kleurverzadiging. Tenzij je een onderwerp hebt dat je extra wilt belichten zoals een persoon. In dat geval stel je handmatig de belichting in op de omgeving: 1. Druk de sluiter half in terwijl je camera naar de lucht wijst. 2. Onthoud de instelling. 3. Stel deze vervolgens in op de handmatig. 4. Gebruik je externe flitser ingesteld op beperkte power om je model bij te lichten Op deze manier breng je zelf de invloed van het licht van de lucht en het kunstlicht in evenwicht. Om er voor te zorgen dat op het detail de lichtste delen zichtbaar blijven kun je het beste het histogram gebruiken. Dit heeft op veel camera s een hooglichten waarschuwing, rode vlekjes geven aan waar er geen detail meer in de foto zit, waar dat deel dus volledig wit (dichtgelopen) is Kleur en een lange sluitertijd Denk trouwens niet dat als je geen blauw meer ziet dat het er ook niet meer is. De camerasensor pikt de kleuren nog steeds op als je een langere sluitertijd instelt. Bijvoorbeeld bij deze foto van de eendenvijver. Voor het oog was de lucht al bijna zwart, maar met deze lange sluitertijd pikt de camera toch nog genoeg licht op om de lucht blauw te kleuren Na zonsondergang De dag is niet voorbij als de zon onder is. Zeker als je in bebouwde gebieden fotografeert is er zeker nog 1á 2 uur na zonsondergang nog veel moois te halen, maar ook in landschappen kun je met lange sluitertijden nog veel licht uit de lucht na zonsondergang halen. Of zoals hier tijdens een schitterend openluchtoptreden van plaatselijke artiesten in een vakantiehotel in Sevilla. Als je n rustig moment uitkiest met de camera op statief en niet te dicht bij staat krijg je nog een redelijk scherpe foto ook met een tijd van één seconde. 23

24 5. Architectuurfotografie 5.1 Je moet er van houden Koud staal, hard glas en rare vormen. Je moet er van houden, maar als het je ding is dan kun je je lol op in Nederland. In hoog tempo worden nieuwe stadsdelen uit de grond gestampt en binnensteden vernieuwd met de meest fantastische nieuwe moderne architectuur. Dit biedt veel mogelijkheden voor fotografen die op zoek zijn naar abstracte vormen of een mooi lijnenspel. Maar er zijn ook veel historische binnensteden met grachtenpanden, kerken en historische stadhuizen die de moeite van het vastleggen waard zijn. In dit onderdeel uitleg en tips hoe te beginnen met architectuurfotografie. 5.2 Architectuurfotografie = experimenteren met compositie Architectuurfotografie biedt je de mogelijkheid om te experimenteren met compositie, alle elementen van belichting, perspectief, framing, balans, symmetrie, lijnenspel, etc. komen er in terug. Je hoeft niet op pad naar exotische oorden, elke stad heeft zijn eigen stijl aan oude en nieuwe architectuur. Ook in Eindhoven en omgeving kun je je hart ophalen denk maar eens aan de Vinex-wijken en de gebouwen van de TU/e of de Philips campus. 5.3 Het beste moment om te fotograferen Het beste moment is al eens eerder langsgekomen. Het beste moment om te fotograferen ligt vaak tegen zonsopkomst en zonsondergang. Het licht is dan een stuk zachter dan gedurende de dag. Doordat de zon veel lager staat kun je ook de kleuren van de zon in de gebouwen vangen. Zeker in de moderne architectuur, met de strakke architectuur en koude aanblik van de gebouwen, geef je zo een warm contrast aan de foto. 24

25 5.4 Bekijk een gebouw van alle kanten, neem de tijd Het karakter van een gebouw moet tot uiting komen in de foto. Vooral bij moderne, in het oog springende gebouwen, is het standpunt van groot belang. Dit bepaald hoe realistisch het bouwwerk wordt weergegeven. Deze foto is gemaakt door een klein gat in de muur van een parkeergarage op de vierde etage. Neem altijd de moeite om een rondje om het gebouw te lopen en het van alle kanten te bezien. Kijk ook of je gebruik kunt maken van gebouwen in de omgeving om vanaf een hoger standpunt te fotograferen. Vaak heeft een keukentrap al een aardig resultaat. Bij bekende gebouwen kun je ook eens zoeken op internet naar bijzondere kenmerken van het bouwwerk. 5.5 Lenzen Absolute must bij architectuurfotografie is een groothoeklens. De gebouwen zijn hoog en/of je moet werken in krappe ruimtes en de enige manier om dan een gebouw er volledig op te krijgen is met een groothoeklens. Een groothoeklens is in de 35mm definitie een lens die 24mm en korter is. Omgerekend naar digitale camera s met een crop-factor betekent dat je ongeveer bij 16mm spreekt over groothoek. Houdt wel je camera recht want anders geeft dat onnodige vertekening. 5.6 Zoek naar patronen en een lijnenspel Denk trouwens niet dat het hele gebouw er altijd per se op moet. Juist in de architectuur kun je uitstekend op zoek naar kleine details en deze met een telelens zo uitvergroten dat je toch de sfeer en het karakter van het gebouw vangt. Met een telelens kun je het perspectief in elkaar drukken waardoor interessante patronen kunnen ontstaan. Zoek naar patronen en een lijnenspel. Hierdoor is het soms ook niet altijd meteen duidelijk wat het onderwerp moet voorstellen, waardoor je een grotere kans hebt dat iemand langer naar je foto blijft kijken. 25

26 5.7 Oude gebouwen Geef bij oude gebouwen ruimte aan de omgeving, vaak zijn ze ontwikkeld met gevoel voor context, iets wat vaak als een nadeel van moderne architectuur wordt ervaren. Laat bij een oude boerderij of boerenschuur ook een stuk erf met apparaten of een akker zien en het wordt meteen duidelijk wat het doel van het gebouw is. 5.8 Gebouw met een mooie tuin Heeft een gebouw een mooie tuin, probeer deze dan ook op een of andere manier in de foto te verwerken. Dit geldt in mindere mate voor moderne architectuur, we zijn het gewend dit soort gebouwen te zien en weten hoe de omgeving er uit ziet. Die wordt daarmee minder belangrijk. 5.9 Gebouw met de omgeving Toch kan het erg interessant zijn om ook hier meer van de omgeving te laten zien, de mensen die zich in de buurt van het gebouw bevinden kunnen iets van het doel en karakter van het gebouw aangeven. Toeristen die staren naar een imposant bouwwerk of zakenlieden die bezig zijn met hun werk. Maar ook juist het gebrek aan mensen kan iets zeggen, hier wil je s avonds niet komen of je kunt er een kanon afvuren s nachts. Andere goede architectonische onderwerpen zijn: trappen, grote pleinen, afgesloten binnenpleinen, beelden, bruggen, zwembaden, fonteinen, deuren, ramen, etc, etc. Maak er iets moois van Fototechniek Scherptediepte en lage ISO waarden (=weinig ruis) is belangrijk in de architectuurfotografie. Dit betekent kleine diafragma s (= hoge F-waarden) en dit houdt in lange sluitertijden. Een statief is al snel onontbeerlijk, zeker als je tijdens zonsopkomst of 26

27 zonsondergang gaat fotograferen. Gelukkig is het vaak ook wel mogelijk je camera op een prullenbak te zetten of tegen een muurtje te drukken als je geen statief bij je hebt. Controleer verder goed of de horizon wel recht staat. Vooral voor architectuurfotografie is dit erg belangrijk Filters Maak ook gebruik van je polarisatiefilter. Hiermee kun je reflecties uit ramen weghalen of door er aan te draaien de kleur aanpassen. Zeker bij glas dat een speciale coating heeft of verkleurt in het zonlicht is dit effect erg leuk om te gebruiken. Vaak wordt afgeraden een polarisatiefilter te gebruiken met een groothoeklens. Door de grote kijkhoek wordt verder van de zon de lucht donkerder gekleurd dan de lucht dichter bij de zon. Ik vind het effect soms juist mooi, het brengt meestal de focus naar het onderwerp. Iets anders om rekening mee te houden is dat een polarisatiefilter een vrij dik filter is, doordat je die draairing er op hebt zitten. Hierdoor krijg je bij groothoeklenzen kleiner dan ongeveer 24mm een deel van het filter in beeld. Dit zie je door donkere hoekjes in de hoeken van de foto. Je kunt dit tegengaan door een dunner filter te kopen, maar die zijn wel duurder. Of je kunt natuurlijk een stukje uit de foto knippen (maar waarom heb je dan groothoek?) 5.12 Vertekening Je zult merken dat als je de camera naar boven richt, vooral als je gebruik maakt van een groothoeklens, dat het lijkt alsof de gebouwen naar achteren vallen of erg scheef staan. Dit noemen we convergerende verticalen. De verticale delen lijken op de foto dichter bij elkaar te komen hoe hoger het gebouw is. Dit kan zijn eigen dynamiek aan een compositie geven, maar is soms ook buitengewoon hinderlijk voor de een architectuurfotograaf die de echte vormen van het gebouw wil laten zien Hoe kun je de vertekening tegen gaan Je kunt de vertekening tegen gaan door juist geen groothoeklens te kiezen of door verder naar achteren te gaan en in te zoomen. Ook kun je het hogerop zoeken, als je bijvoorbeeld in een naastgelegen gebouw tot halverwege de hoogte van het gebouw dat je wilt fotograferen kunt komen beperk je het effect aanzienlijk. Maar het is ook 27

28 mogelijk het probleem met software op te lossen. Er zijn verschillende applicaties die dit doen, zoals PaintShop Pro en Photoshop. 28

29 5.14 Correctie achteraf In alle gevallen kan de software de onder- of bovenkant van de foto zo oprekken dat de verticale delen ook echt verticaal op de foto komen te staan. Een deel van de foto zal hierbij een zwarte rand geven waardoor de uitsnede van de foto smaller wordt. Je kunt zelf tijdens het fotograferen al rekening houden met deze bewerkingen door aan de zijkanten en de bovenkant extra ruimte vrij te houden Wat je ver haalt Zoals je hopelijk hebt kunnen zien is het fotograferen van architectuur enorm veelzijdig. Vrijwel iedereen doet het ook, vaak is een reden om naar een ander land op vakantie te gaan om beroemde gebouwen te bekijken of je onder te dompelen in een andere cultuur en architectuur. Toch kunnen mooie opnamen van gebouwen in je omgeving kunnen ook veel voldoening geven Ga op ontdekkingsreis Til je foto s boven het niveau van de gemiddelde toerist uit door niet alleen maar naar de beroemde gebouwen te gaan. Hoe beroemd het gebouw is, is vaak minder belangrijk voor een goede foto. Maar jouw visie en geduld bepaalt of het een mooie foto wordt van een beroemd gebouw. Onverwacht kun je zomaar een mooi straatje tegenkomen. Blijf kijken. Ga op ontdekkingsreis, je weet nooit wat je tegenkomt en je loopt zomaar kans een onderscheidende plaat te maken. 29

30 6. Fotograferen in de sneeuw 6.1 Mooie stekjes Het zien van de eerste, neerdwarrelende sneeuwvlokken maakt in jong en oud wat los en de fotograaf kan niet wachten om de camera in te pakken en op stap te gaan. Om al het moois goed vast te leggen zijn witbalans en belichting van groot belang. Als alles er even wit en prachtig uitziet is het soms moeilijk kiezen wat te fotograferen. Ga eens kijken in een natuurgebied, op een heideveld of bij een bosrand. Zoek bij voorkeur een gebied uit wat bekend is. Dan kunnen van tevoren al wat mooie stekjes uitgekozen worden. Dan heb je twee keer plezier van een mooie stek. 6.2 Zon en sneeuw Hoewel de zon van grote invloed is op sfeervolle winterplaatjes, zorgt dezelfde zon ervoor dat de gezichten maar beperkt houdbaar zijn. In wintersportgebieden waar er dagelijks sneeuw bijvalt en het kouder is speelt dit probleem minder, zodat er rustiger kan worden gekiekt. Let ook op details; isoleer een takje met een grote laag sneeuw erop, ijskristallen die flonkeren in de zon. Deze plaatjes maken een serie winterfoto s compleet. Wacht niet te lang met fotograferen na een sneeuwbui. Sneeuw op bomen, takjes en takken verdwijnt snel. 6.3 Compositie winterfotografie Naast het zoeken van een onderwerp heeft de fotograaf ook een grotere kluif aan het maken van een goede compositie. Normaal kan voor een samenstelling van beeldelementen vaak gebruik worden gemaakt van kleuren en vlakken. Maar vrijwel de enige kleur in een besneeuwd winterlandschap is wit en de kleinere vlakken zijn ondergesneeuwd. Neem vooral iets mee op de voorgrond om extra diepte in de foto te creëren; een leuning, een takje, wees creatief. Ook diagonaallijnen versterken het dieptegevoel. Een hek, bergrug of bosrand kan hier goed voor gebruikt worden en deze vallen ook nog eens extra op doordat de rest van het beeld monotoner is. Denk ook aan de 1/3-2/3-regel. Het brengt de compositie in balans. 30

31 6.4 Belichting Hoe mooi sneeuw er ook uit ziet, het blijft een lastig onderwerp om te fotograferen. Als de zon erop schijnt schittert het; de witte laag weerkaatst veel licht. De camera weet hier niet altijd goed raad mee. De automatische belichtingsmeter van een camera is zo ingesteld dat deze altijd op zoek gaat naar 18% grijs voor een neutrale belichting. Op het moment dat er erg veel heldere sneeuw in het beeld zit heeft de camera de neiging om te onderbelichten, hoewel camera sensors steeds beter op deze omstandigheden kunnen inspelen. Dit onderbelichten betekent dat een heeft tot gevolg de sneeuw in je foto er grijs uit komt te zien en de hele foto te donker is. Wie het histogram van een foto begrijpt kan hier ook uit opmaken of de foto onderbelicht is; bij een goede foto met een groot aandeel sneeuw zal een grote piek helemaal aan de rechterzijde van het diagram te zien zijn. Bij een onderbelichte foto is deze piek naar links verschoven. 6.5 Belichtingscompensatie Om dit op te lossen kan belichtingscompensatie worden gebruikt. Deze functie heeft meestal een vierkant pictogrammetje met een plusje en een minnetje. Door nu voor een compensatie van +2/3 of +1 stop te kiezen, wordt de foto eigenlijk te licht gemaakt, maar dit compenseert juist de afwijking van de belichtingsautomaat bij veel wit in de scene. Maak als het kan altijd een paar foto s met verschillende compensaties -een belichtingstrapje- lopend van 0 tot +1,5. Wordt teveel gecompenseerd, dan vallen details in de lichtste delen weg. 6.6 Witte of blauwe sneeuw? Ligt het te fotograferen onderwerp in de schaduw, dan is er een aanzienlijke kans op een blauwe foto. Experimenteer of de witbalans-stand schaduw of bewolking dit afdoende verhelpt, anders biedt het istellen vande witbalans met de hand wel soelaas. Kies handmatige witbalans, richt op mooie, witte sneeuw en druk af. Het toestel weet nu wat echt wit is en neemt de testmeting als ijkpunt. 31

32 6.7 Camera en kou Wintersporters pakken zich meestal grondig in. De camera krijgt echter geen extra jas aan, hoewel de techniek het ook moeilijker heeft in de kou. Batterijen gaan minder lang mee, dus zorg elke dag in ieder geval voor een volle accu of een setje reservebatterijen. Bij extreme kou kan de camera er zelfs algeheel de brui aan geven. De camera onder de jas dragen kan afdoende helpen, zorg anders voor een stevige, isolerende fototas. 6.8 Foto s nemen in de winter Voor het nemen van mooie, foto s van winterlandschappen gelden qua compositie dezelfde compositieregels als voor gewone landschappen. De winter voegt op goede dagen echter een aantal elementen toe die de fotograaf sterk in de kaart kunnen spelen. Zo is het magische uurtje, de periode dat de zon heerlijk warm goudkleurig licht te zien geeft, dankzij het feit dat de zon lager aan de hemel staat meer een 1,5-2 uurtje geworden. Daarnaast komt de zon pas rond u op, waardoor het de moeite loont om ook eens wat eerder op te staan en te kijken of de zonsopkomst (en vergeet niet het uur ervoor als de lucht langzaam van donkerblauw naar paars naar rood naar geel overgaat) wil meewerken. Zonsopkomst en zonsondergang zitten ook maar 7-8 uur uit elkaar en omdat de zon rond u op het hoogste punt staat (nog steeds erg laag in de winter) kun je bijna de hele dag door blijven fotograferen met mooi licht. 6.9 Spelen met licht In de winter kun je meer en makkelijker met tegenlicht spelen waardoor je je foto s een hele nieuwe dimensie kunt geven. De lage zon betekent ook dat het licht sterke contrasten over het landschap werpt, waardoor de texturen en vormen van het landschap extra naar voren worden gebracht. Spelen met natuurlijk licht is zoveel makkelijker dan in hoogzomer. 32

33 6.10 Macro fotografie Ben je erg geïnteresseerd in macro fotografie, dan biedt de winter ongekende mogelijkheden. Blaadjes, gras, spinnenwebben en zelfs simpele gebruiksvoorwerpen zien er compleet anders uit onder winterse omstandigheden. En zet de dooi eenmaal in, dan kun je weer gebruikmaken van de waterdruppels die zich vormen Een heerlijke goudgele gloed Later in de winter worden de ochtenden mistiger. In combinatie met bevroren weilanden en een opkomende zon wordt de omgeving in een heerlijke goudgele gloed omgetoverd Nieuwe composities door ijsvloer. Met bevroren sloten (het komt nog wel eens voor) krijg je ook qua compositie nieuwe mogelijkheden. Hoeken die je anders vanaf de kant niet kon bereiken kun je nu vanaf het ijs wel bereiken. Let wel op de kwaliteit van het ijs, camera s kunnen niet goed tegen water uit een wak en naar ik verneem het menselijk lichaam ook niet zo Winterse scenes missen vaak kleur Winterse scenes missen vaak kleur. Je zou er dan zwart-wit van foto s kunnen maken, maar je kunt ook zoeken naar het kleurcontrast in het landschap. Zonsopkomst en zonsondergang zorgen voor warm licht op de sneeuw. Sneeuw in de schaduw wordt blauw, licht op bomen wordt geel. Door beide te combineren krijg je een mooi contrast. Sommige bomen hebben nog bladeren die extra kleur aan de foto kunnen toevoegen, ook verkeersborden, deuren van huizen, auto s, etc. kunnen gekleurde elementen toevoegen. Met een polarisatiefilter maak je de kleuren nog sterker. Dit 33