Literatuur in de middeleeuwen

Transcriptie

1 Literatuur in de middeleeuwen naam: klas:.. reader literatuur periode B, 11/ 12 1

2 Inhoudopgave 1. Inleiding Inleiding 3 Opdracht Literatuur aan het hof Begrippenlijst 4 Opdracht 2 Roelantslied 4 Opdracht 3 Lanceloet 5 3. Geestelijke literatuur Begrippenlijst 7 Opdracht 4 Beatrijs 7 Opdracht 5 Beatrijs 9 4. Literatuur in de stad Begrippenlijst 10 Opdracht 6 Lanceloet van Denemarken 10 Opdracht 7 Van de vos Reynaerde 12 Opdracht 8 Van de vos Reynaerde 13 Groepopdracht Straatnamen 14 Theorie Literatuur aan het hof 15 Theorie Geestelijke literatuur 20 Theorie Literatuur in de stad 22 Het Egidiuslied 24 2

3 1. Inleiding Deze periode gaan we aan de slag met literatuur in de middeleeuwen. We gaan fragmenten lezen van verschillende werken uit die periode. Daarbij horen steeds korte opdrachten. Daarnaast gaan we ook een middeleeuws werk in zijn geheel lezen. Hiervoor gebruiken we de Tekst in Context-reeks. Dit zijn boekjes die een Middelnederlands werk bevatten met daarbij extra uitleg en opdrachten. De opdrachten uit de reader, de opdrachten van het Tekst in Contextboekje en de groepsopdracht lever je aan het einde van de periode in. We beginnen de eerste les met een introductie over de middeleeuwen. Luister aandachtig naar de uitleg en kijk goed naar de presentatie. Opdracht 1 Beschrijf de volgende begrippen: Wat betekent middeleeuwen en wanneer was deze periode? Standentheorie Feodale stelsel Theocentrisme Eercultuur en gewetenscultuur De drie middeleeuwse literaire genres zijn Voorleescultuur 3

4 2. Literatuur aan het hof Lees de theorie achterin de reader die hoort bij Literatuur aan het hof. De volgende begrippen moet je kennen: hoofsheid minnelyriek ridderroman Karelepiek chanson de geste epische concentratie Arthurepiek queeste Opdracht 2 Lees het fragment over het Roelantslied op de volgende bladzijde. a) In het chanson de geste zijn twee thema s dominant. Welke twee thema s zijn dat? b) Welk thema uit het chanson de geste tref je vooral in het fragment aan? c) Waren deze thema s actueel in de tijd waarin Karel de Grote leefde? d) Wat is de historische kern van Chanson de Geste en het Roelantslied? e) Is een historische kern typerend voor het genre van de Karelepiek (chanson de geste)? 4

5 Opdracht 3 Lees het fragment over het Arthurverhaal Lanceloet en het hert met de witte voet. a) Zijn Lanceloet en de anonieme ridder typen of karakters? Wie is de positieve figuur? Waarom? b) De anonieme ridder zondigt tegen de regels van de hoofsheid. Wat is er onhoofs aan zijn gedrag? 5

6 c) Welke les bevat dit fragment voor de het publiek aan het hof? Vergelijk voor deze opdracht de twee fragmenten uit opdracht 2 en 3 met elkaar. d) Noem drie functies van ridderromans aan het hof. e) Welke functies van de ridderroman kun je in verband brengen met de fragmenten uit het Roelantslied en Lanseloet en het hert met de witte voet? Verwijs daarbij steeds naar passages uit de tekst. 6

7 3. Geestelijke literatuur Lees de theorie achterin de reader die hoort bij Geestelijke literatuur. De volgende begrippen moet je kennen: Exempelen Legende Marialegende Heiligenleven Opdracht 4 Lees onderstaand fragment uit Beatrijs en beantwoord de vragen. a) Beatrijs verlaat niet zomaar, in een impuls, het klooster. Toon dat aan met passages uit de tekst. b) Welke elementen die typerend zijn voor het kloosterleven komen in dit fragment naar voren? c) Als Beatrijs haar minnaar ziet begint ze zich te schamen. Waar schaamt ze zich voor? Het onderstaande hertaalde fragment komt uit het begin van de Marialegende Beatrijs. Beatrijs heeft haar minnaar beloofd het klooster waar ze de kosteres was voor hem te verlaten. De minaar heeft alles in gereedheid gebracht. De verteller beschrijft dan de situatie van Beatrijs: 7

8 We laten hem daar even blijven om 't mooie meisje te beschrijven dat hem niet uit haar hoofd kon zetten, die nacht, bij 't luiden van de metten. Toen de metten waren gezongen door zowel de ouden als de jongen die in dat klooster waren gegaan en ze uit het koor vandaan naar de slaapzaal gingen met hun allen, liet zij zich op haar knieën vallen en ze sprak innige gebeden, zoals zo vaak in het verleden. Heel angstig lag ze voor 't altaar en deze woorden bad ze daar: 'Maria, moeder vol genade, mijn lichaam, het kan na mijn daden het habijt niet meer verdragen. U kent in al zijn levensdagen de mens en zijn onzekerheden. Ik heb gevast en heb gebeden en ben mezelf ook gaan kastijden, maar 't bracht geen oplossing voor 't lijden. De liefde liep me onder de voet, zodat ik het wereldse dienen moet. Zo waar, Heer, als u werd gevangen en tussen twee boeven gehangen aan een kruis dat uw leden rekte, zo waarlijk als U Lazarus wekte uit zijn graf en uit zijn dood, zo waarlijk kent U al mijn nood. U kunt mij de zonden vergeven waarin ik zal moeten leven.' Daarna heeft ze het koor verlaten om met Maria te gaan praten: ze is voor haar klein beeld getreden en knielde daar en heeft gebeden, dat ogenblik van angst bevrijd: 'Dag en nacht heb ik wat ik lijd U toevertrouwd: al mijn verdriet, maar veel geholpen heeft het niet. Ik raak al mijn verstand nog kwijt als ik langer blijf in dit habijt!' Ze trok haar pij uit en legde die daar op het Onze Lieve Vrouwe-altaar. Ze heeft haar sandalen uitgedaan en hoor, hoe dit nu door zal gaan: De sleutels van de sacristie hing ze vlak bij Maria, die daar stond, vlak tegenover haar. Ze hing die zware sleutels daar opdat die in het oog zouden springen als de getijden weer aanvingen. Want iedereen is wel zo goed dat hij Maria even groet, iedereen kijkt haar toch aan, zegt 'ave', voor weer door te gaan. Dat leek de non een zeker ding, zodat ze daar de sleutels hing. Daar ging ze dan in al haar leed, slechts in een onderjurk gekleed, is naar een deurtje toegelopen en deed het voorzichtig open en ongemerkt ging ze daaruit, stilletjes, zonder geluid. Vol van vrees kwam ze onder de bomen en de jongeling zag haar komen en hij zei 'Lieveling, schrik maar niet, het is je vriend, die je hier ziet.' Toen die twee daar samenkwamen, toen begon ze zich te schamen, want ze stond in haar ondergoed, met niets op 't hoofd of aan de voet. Hij zei: 'Meisje van mijn verlangen, ik zal je lichaam gaan omhangen met mooie sjaals en mooie kleren, je hoeft je niet lang meer te generen, want alles ligt al voor je klaar.' Toen gingen ze onder de rozelaar en daar waren kleren genoeg, veel meer dan waar ze ooit om vroeg. Van alles gaf hij haar twee paar; de blauwe kleren nam ze daar, fijn van snit en goed van pas. en zo vriendelijk als hij was... Hij lachte: 'Lief, dit hemelsblauw staat beter dan dat kloostergrauw.' Twee kousen trok ze aan, twee Cordoba-schoenen, welgedaan, die haar zoveel beter stonden dan die sandalen, met linten gebonden. Hij wilde haar ook verblijden met sluiers van witte zijde, die ze over haar hoofd heenhing. Nu kuste haar de jongeling vriendelijk op haar mond. Het leek hem, toen ze voor hem stond, of de zon al was gaan stralen. Vlug is hij zijn paard gaan halen en heeft haar vóór zich in 't zadel gezet en ze reden, door geen mens belet aan één stuk door tot het ging dagen en ze geen achtervolgers zagen. Bron: 8

9 Opdracht 5 Lees onderstaand fragment over Beatrijs en beantwoord daarna de vragen. a) Waarom schaamt Beatrijs zich? Leg uit dat haar gedrag te begrijpen is vanuit het wereldbeeld van de middeleeuwer. b) Staan er in dit fragment kenmerken van een eercultuur of van een gewetenscultuur? Leg uit waarom wel of niet. c) Welke symboliek speelt in dit fragment uit de Beatrijs een rol? 9

10 4. Literatuur in de stad Lees de theorie achterin de reader die hoort bij Literatuur in de stad. De volgende begrippen moet je kennen: Burgerideologie Abele spelen Sotternie Standenliteratuur Opdracht 6 Uit het abele spel Lanceloet van Denemerken komt het fragment op de volgende bladzijde. Dit is het begin van het spel. Lees de tekst en beantwoord daarna de vragen. a) Wat vind je van het gedrag van Lanseloet en Sanderijn? Is de situatie herkenbaar? Waarom? b) In het fragement wijst Sanderijn Lanseloet af. Ze wijst hierbij op het standenverschil. Maar ze gebruikt ook een tweede argument om niet op de avances in te gaan. Wat is dat argument? c) Hoe is het tweede argument van Sanderijn te verbinden met de nieuwe stedelijke moraal? d) De ruimte waarin het gesprek plaatsvindt heeft een symbolische betekenis (vergelijk de plaats waar Beatrijs en haar minnaar elkaar buiten het klooster ontmoeten). Leg de symboliek van de ruimte uit. 10

11 11

12 Opdracht 7 Lees het onderstaande fragement uit Van den vos Reynaerde en beantwoord de vragen. a) Geef een samenvatting van het verhaal. b) Nobel is als rechter vooringenomen ten opzichte van Reynaert. Leg dat uit. Baseer je daarbij op Nobels handelswijze in dit fragement. 12

13 Opdracht 8 Lees onderstaand fragment dat gaat over Van den vos Reynaerde. Beantwoord daarna de vragen. a) Wat is (volgens dit fragment) de kern van het verhaal van Van den vos Reynaerde? b) Welke twee mogelijke publieksgroepen worden onderscheiden? c) Geef voor beide (mogelijke) publieksgroepen de argumenten om Van den vos Reynaerde tot die publieksgroep te rekenen. 13

14 Groepsopdracht Straatnamen Kijk op je wijk is een nieuw initiatief van de gemeente Rotterdam. Met dit projec wil de gemeente haar inwoners op een andere manier kennis laten maken de wijken. Er worden allerlei activiteiten georganiseerd, zo zijn er lezingen over de bouw van verschillende wijken en zijn er maquettes tentoongesteld. Een van de onderdelen van het initiatief Kijk op je wijk is het kennis laten maken met de herkomst van je eigen straatnaam. Voor dit onderdeel moeten verschillende folders gemaakt worden. Onze school heeft de opdracht gekregen om deze folders te maken. Hierbij gaat het om de inhoud en om de vormgeving. Kies met je groepje een straatnaam uit. Over die straatnaam gaat jullie folder. De volgende onderdelen moeten in de folder komen: - korte introductie op de middeleeuwse literatuur - (samenvatting van) het verhaal waar de personage een rol in speelt - De invloed die het verhaal heeft gehad en hoe welke rol het verhaal nu nog speelt in Nederland (natuurlijk naast de vernoeming als straatnaam) Let op: bij deze opdracht gaat het niet alleen om de inhoud, zorg ervoor dat de tekst geschreven is voor een groot publiek en dat de vormgeving aantrekkelijk is! Esmoreitpad Gloriantstraat Roelantweg Brandaanstraat Cantecleerpad Blanchefloer Ferguutpad Lanceloetpad Perceval Vier heemskinderenstraat De folder is een onderdeel van je handelingsdeel. 14