Literair Landschap Route 2

Transcriptie

1 Literair Landschap Route 2 Literaire fietsroute over de (Schagen - Enkhuizen) Bezienswaardigheden Fietsknooppunt Fietsknooppunten op deze route pagina 1 / 16

2 Omschrijving Ezel, schaap en tureluur De plaats Schagen werd rond 975 al genoemd in diverse teksten, zoals bij de telling van het inwoneraantal; er woonden toen 43 mensen. Schagen wordt dan als Scagha vermeld. West-Friezen hebben het over Skage en wat ironischer aangelegde personen over Sikago. Om Schagen heen lag veel water. Mogelijk verwijst de naam Scagha daar ook naar: het kan betekenen: uitstekende punt. Pas een hele tijd later zou er een kustlijn nabij Schagen liggen. Toen de zee zich weer wat terugtrok aan het einde van de 13e eeuw konden de plaatsen in het gebied groeien. Bezienswaardigheden 1 Start Schagen is de geboorteplaats van Leonard Roggeveen. Bij velen bekend door zijn jeugdboek: De ongelooflijke avonturen van Bram Vingerling. Een boek dat grote indruk maakte op de jeugdige Harry Mulisch, die gefascineerd raakte door de scheikunde die er in voorkwam. In 1961 schreef hij: Voor de honderste keer ga ik de eerste hoofdstukken van De wonderlijke verdwijning van Bram Vingerling lezen. Vorige week heb ik het boek gekregen. In de droge, uitlogende warmte, die de zon op zondag achter glas heeft, word ik opgenomen in de onvergetelijk dichte beschrijving van Vingerlings opus. Ik lees het nog eens en nog eens, ik kan er niet genoeg van krijgen. Het huis waarin hij woont. De bel die gaat. Zijn hond. Dat is een leven, dat van Bram Vingerling. Scherp, helder, als een klap op de tafel. Wat is daarmee vergeleken het mijne? (Uit: Voer voor psychologen / Harry Mulisch) Een zeldzaam stukje zelfkennis van Mulisch die later nog de hemel wilde ontdekken. Wij blijven op aarde en memoreren met onze voeten in de klei enkele oud-inwonersvan Schagen: Saskia en Serge, Gerard Joling, Karin Bloemen. En voor wie helemaal down to earth wil: ook Idols deelnemer Herman Berghuis komt uit Schagen. Afbeelding: Leonard Roggeveen (1957), bron: Nationaal Archief, fotograaf: Eric Koch, Anefo 2 Markt Op de Markt is een ruime keuse uit cafés en restaurants en bij mooi weer is het goed toeven op een van de vele terrasjes. We verlaten de markt in noordelijke richting en fietsen door een winkelstraat richting de bibliotheek waar we links afslaan naar de haven. Afbeelding: Grote Kerk op de Markt. Bron: Wikimedia Commons, user: Pa3ems 3 Haven We kunnen bij de haven terecht voor de recente geschiedenis bij het Automuseum (Lagedijkerweg 1) met vijftig oldtimers van diverse merken (onder andere alle typen DAF). 4 Stolpen naar Schagen Enkele kilometers na Schagen zien we de plaats waar onze vriend de dijk zo bruusk doorsneden wordt door het kanaal Stolpen naar Schagen. Na nog een blik geworpen te hebben op deze onherstelbare ingreep vervolgen we onze vertouwde dijk naar het buurtschap van Keinse. 5 Mariakapel van Keinse Vergeet niet de bijzondere Mariakapel te bezoeken. Deze is dagelijks geopend en wordt door vrijwilligers verzorgd. Omstreeks het jaar 1510 spoelde op de dijk een houten Mariabeeldje aan. Het zou van de voorsteven van een Portugees schip zijn geslagen. Gelovigen maakten het beeldje schoon van zeewier met het water uit de dichtstbijzijnde put en gaven het een plek in een huisje op de dijk. Al snel begon men het te vereren. En het water uit de put zou een wonderbaarlijke geneeskracht hebben gekregen. Dit was de aanleiding om daar in 1519 een kapel te bouwen, waarin het Mariabeeldje werd geplaatst. Jaarlijks werd er vanuit Schagen een processie gehouden naar het Mariabeeld. Tijdens de reformatie werd de kapel in 1568 verwoest. Na de verwoesting van de kapel heeft de Mariadevotie een bescheiden voortbestaan gekend. In 1710 schreef Dirk Burger van Schoorl: deze put heeft die heiligheid nog pagina 2 / 16

3 behouden en de papisten gaan alle jaren nog te bedevaart na(ar) dezelve. In 1924 kocht de deken van Schagen hier grond, waarop dertig jaar later de tegenwoordige kapel is gebouwd, ingewijd op 15 augustus Het oorspronkelijke Mariabeeld bleef eeuwenlang spoorloos tot een onbekend gebleven familie het toevertrouwde aan het Westfries Museum te Hoorn. Blijkbaar hebben mensen het beeld tijdens de beeldenstorm tijdelijk in veiligheid gebracht. Het is jarenlang van vader op zoon bewaard. Onderzoek in het Catharijneconvent in Utrecht heeft uitgewezen dat het beeld rond 1475 uit eikenhout is gesneden en beschilderd. Het houten beeldje van weleer is nu vervangen door een keramiek kunstwerkje van de hand van Jules Rummens uit Roermond. 6 Ezel Joris Vergeet voordat u weggaat niet de ezel Joris op het witje tegenover de kapel te begroeten. Dit is geheel in de geest van de in de Wieringerwaard geboren schrijver Gerbrand Bakker (1962). In het volgende stukje reageert hij op een recensie van Koos van Zomeren die het boek The secret life of trees van Colin Tudge de hemel in prijst. Tudge beschrijft bomen alsof ze werkelijk als mensen leven en dingen kunnen aanvoelen....en van hem mogen mensen best met bomen praten, want 'als mensen met God kunnen praten, kunnen ze ook met bomen praten'. Ik praat nooit met god, maar wel tegen honden en ezels, regelmatig hoor ik mezelf tekeer gaan tegen de tv. Terwijl ik heus wel weet dat vooral de tv niets terug zal zeggen. Honden of ezels, die willen nog wel iets terugzeggen. 'Waf', bijvoorbeeld, of 'la'. Wat ik dan weer niet kan verstaan. Wel weet ik dat als ik een hond een schop geef of een ezel aan zijn oor trek, dat die dieren pijn doet. Maar wat moet ik hiermee: 'Bomen leven niet enkel in het hier en nu. Ze herinneren zich het verleden en anticiperen op de toekomst'? (Uit: Ezel, schaap en tureluur: dierendagboek / Gerbrand Bakker) Afbeelding: Gerbrand Bakker. Photo: Mogens Engelund 7 Schager Wad Na Keinse komt u langs het Schager Wad, belangrijk gebied voor lepelaars en andere weidevogels. Bochten in de dijk betekenen spanning aldus een bord van het Hoogheemraadschap. Men doelt waarschijnlijk op de wielen als gevolg van dijkdoorbraken tussen 1570 en Bij Keinse lag vroeger het noordelijkste deel van Holland. Een eindje verderop heet de dijk zelfs Poolland. Lichtelijk overdreven, zo noordelijk zijn we ook weer niet. 8 Poolland Hier op Poolland woonde overigens de schrijver Anton Haakman (1933). Hij is een Nederlandse schrijver, cineast, filmcriticus en vertaler van voornamelijk Italiaanse literatuur. Haakman was van 1981 tot en met 1992 redacteur van het literaire tijdschrift De Revisor. Hieronder een fragment uit Het Paradijs (1995). Van een eiland in een Italiaans meer verdwijnen achtereen alle bewonders, op een na. De toerist Bremer tracht tevergeefs het mysterie te ontraadselen. Het onweer trok over en het regende ook nauwlijks meer. Duilio en Wildeman maakten de boot gereed voor de afvaart zonder passagiers. Voor zichzelf durfden ze het risico wel aan, voor hun passagiers niet. De man met de verrekijker op zijn hoofd had niettemin weer de verrekijker op zijn hoofd, en hij informeerde ongerust of hij toch niet met de boot mee kon. Casella knikte en zei: 'Op uw eigen risico', de kapitein keek bedenkelijk. Ook ik wilde met de boot terug, ik voelde er niets voor om urenlang op een bierkratje te zitten hotsen in een gammel busje, op de ongeplaveide wegen vol gaten die door heuvels naar Bolsena leiden. Erika was het alweer met mij eens. 'Hier scheiden onze wegen', zie ik, en ik liep samen met de man met de verrekijker, die zijn blik benzine koesterde, naar de pier, achter de zich wat onbetrouwbaar voortbewegende schipper en de Wildeman, die beiden de armen vol hadden met teruggegeven regenkleding. Toen we de boot hadden bereikt, wendde de Schipper zich om, en hij sprak zijn beide passagiers zonder te wankelen ernstig toe: 'Het is uw eigen risico. Ik heb u gewaarschuwd.' Inderdaad we waren nu tweemaal gewaarschuwd. De man met de verrekijker op zijn hoofd bedacht zich, zette de jerrycan op de grond en nam met zijn linkerhand de verrekijker op zijn hoofd over van zijn rechterhand, waarna hij het olieblik weer oppakte. Daarna snelde hij naar het busje om te zien of hij misschien met de eerste rit meemocht. Vanuit het busje om te zien of hij misschien de eerste rit meemocht. Er zal wel geen bierkratje voor hem zijn geweest, maar hij kon op zijn benzine zitten. (Uit: Het paradijs / Anton Haakman) 9 Hier liggen reuzen begraven Wij fietsen verder door ons eigen paradijs. Op de dijk bij Kolhorn vertelt een bord het verhaal van de vissers als ze in 1772 tussen Wieringen en Wieringerwaard hun netten openhalen aan overblijfselen van middeleeuwse dijksystemen. Ze denken dat het grafstenen zijn: Hier liggen reuzen begraven. Colhorn lag tot 1844 aan de Zuiderzee en was een vissersdorp. Sinds het inplolderen van de Groetpolder, de pagina 3 / 16

4 Waardpolder en de Wieringermeer ligt het dorp zo'n 20 kilometer landinwaarts. Overblijfselen van de vroegere situatie zijn nog te zien op de dijk, waar nog een paar boeten (schuren) staan, waarin vroeger spullen tijdelijk werden opgeslagen voor verder vervoer landinwaarts. Nu zijn er musea gehuisvest. 10 Braaksluis Na Kolhorn passeert u het kanaal van Alkmaar naar Kolhorn over de Braaksluis met ernaast gemaal De Waakzaamheid. Het beroep van sluiswachter is echter uitstervend. 'As ik straks met pensioen ben den komt er gien aar, ' zegt de sluiswachter in het boek De levende dijk. 11 Leeg landschap Er volgt nu een leeg landschap. De dorpen Lutjewinkel en Winkel laat u links (maar eigenlijk rechts) liggen. Een viaduct over de N242 brengt u weer terug in de moderne wereld. Heeft u toch heimwee naar de oude wereld? In Wereldverhalen uit mijn dorp van de in Nieuwe Niedorp geboren schrijver Dick Stammes, leest u over de jaren 50, 60 en 70 van de vorige eeuw waarin alles veranderde. Van zorgeloos op straat spelen tot digitale snelweg. 12 Dikke Paal Bij het viaduct vindt u een grenspaal. Op de ene kant staat het wapen van de Vier Noorder Koggen, op de andere die van Drechterland. Hier eindigde het deel van de dijk dat in onderhoud was bij de Vier Noorder Koggen en begon het deel waarvoor Drechterland verantwoordelijk was. Het was van groot belang om nauwkeurig aan te geven tot waar ieder ambacht de dijk moest onderhouden. Het onderhoud werd immers omgeslagen over de bevolking. Die wilde geen cent teveel betalen. De paal hier had de bijnaam De dikke paal. Het is overigens een replica uit De originele paal werd in de Tweede Wereldoorlog opgestookt. 13 Bouwfraude Dacht u overigens dat zaken als de bouwfraude iets van deze tijd waren? Het volgende verhaal leert anders. Het gaat over het onderhoud aan de wierdijken aan de Vier Noorder Koggen in Elk jaar moest de dijk worden aangevuld met wier en worden opgehoogd tot aan een ijkpunt. Voor elke kubieke meter geperst wier was zes maal zoveel los wier nodig. De aannemers van dit dijkwerk husselden het nieuw opgebrachte wier met vorken op om tot de 'spijker', het merkteken te komen, zonder te pressen ende vast inbroeyen. De aannemers spaarden zo het kostbare wier uit. Dit werd door de dijkgraaf van de Vier Noorder Koggen gestimuleerd. Hij kneep een oogje toe bij de inspectie. Aannemers die niet aan deze praktijken wilden meedoen, werden uitgesloten van opdrachten of kregen bij inspectie hoge boetes. De eerlijke aannemers keerden zich af en de slechterikken kregen verder alleen de opdrachten,. Het liep echter teveel in de gaten en de dijkgraaf werd van zijn post ontheven. Zijn opvolger was iemand recht door zee, namelijk burgemeester De Zee van Medemblik. 14 Boezem van de Langereis Net voor Aartswoud komt u over een brug over de Boezem van de Langereis. Links ziet u de Groetpolder. Tot 1843 klotste het water van de Zuiderzee hier tegen de dijk. Als u over de reling van de brug kijkt, ziet u de natuurstenen van de dijk nog liggen. In Aartswoud herinneren de Zuiderzeestraat en de Zuiderzeehoeve nog aan die tijd. 15 Blôte bienepad We hebben inmiddels de dijk weer verlaten. De dijk blijkt een eind verder een grote aantrekkingskracht te hebben op allerlei nuttige, maar daarom niet minder lelijke voorzieningen als bijvoorbeeld de vuilverbranding. Wij kiezen voor een fietsroute door een natuurgebied In Aartswoud gaan we op de kruising links en een doodlopende weg in die overgaat in een schelpenpad met de mooie naam Blôte bienepad. Als u op dit pad fietst ziet u voor u linksaf het witte bruggetje opgaat recht voor u de platte kerktoren van Aartswoud. Bovenop deze toren werden vroeger vuren gestookt om de schepen op de Zuiderzee te waarschuwen. 16 Steltlopers Vogelliefhebbers kunnen nu hun hart ophalen. Steltlopers, als de kluut en kievit, vinden hier hun paradijs. Zelfs de bruine kiekendief wordt hier gesignaleerd. Wilt u ze zelf bespieden? Het Hoogheemraadschap heeft een mooie uitkijktoren geplaatst. In de verte ziet u de dijk liggen. 17 Lintdorpen Via Lambertschaag gaan we naar Abbekerk. Dit lijk een wat ingeslapen dorp, maar officieel is het een stad. In 1414 werd Abbekerk, samen met Lambertschaag, Midwoud en Twisk verheven tot Stede Abbekerk. In Lambertschaag speelt een deel van het verhaal De dievegge en de gek van jeugdboekenschrijver André Nuyens. De 14-jarige Liefje Elbers gaat als dienstmeid werken bij boer Simon en zijn vrouw Magteld in Lambertschaag. Haar nieuwe bazin is erg streng pagina 4 / 16

5 voor haar. Onder het eten werd er nog minder gepraat dan anders. Liefje keek naar de boer die zijn vrouw niet aan durfde te kijken. U hebt nog precies 25 koeien, zei Liefje tegen haar baas. Ja, een mooi getal, mompelde deze terug. 'Jij hoeft ze niet te tellen, Liefje, dat doen wij wel,' viel Magteld fel naar haar uit. 'Ook goed,' zei ze. 'Nog een grote mond ook. Vertrek maar van tafel, onmiddelijk' Liefje stond op en liep naar de deur. 'Ga ons rijtuig maar oppoetsen en het paard borstelen voor de kerkdienst morgen'. 'Gunt u me nou nooit wat rust'. (Uit: De dievegge en de gek / André Nuyens) In veel boeken van Nuyens speelt de Omringdijk een rol. 18 Twisk Op ons stalen ros fietsen we door het fraaie lintdorp Twisk, een combinatie van stolpboerderijen en huizen uit de 18e, 19e eb 20e eeuw waarvan een deel Rijksmonument is. Op één ervan zou Liefje gewerkt kunnen hebben. Hieronder de laatste twee strofen uit het gedicht Twisk. deer hiet het Twisk, een naam uit ouwe taaie een durp echt op en top West-Fries weer nag gien sprake is van het verlies weer are durp zo an laaie Hier vond al die vernuwing nag gien prooi: gien durp, in heel Noord-Holland is zo mooi! (Twisk / Siem de Haan) Aan het eind van het dorp vindt u het treinstation van Twisk op de lijn Hoorn-Medemblik. Deze lijn werd in de 19e eeuw op initiatief van notabelen uit Medemblik aangelegd. Tegenwoordig is het een museumlijn en rijdt er een stoomtrein 19 Opperdoezer Ronde Van Twisk komen we in Opperdoes, bekend van de Opperdoezer Ronde. Echte liefhebbers beschouwen deze aardappel als een delicatesse en komen vanuit het hele land speciaal naar Opperdoes om deze aardappel te kopen. Sommigewillen alleen een Opperdoezer van een bepaald stukje grond. De 160 ha zavelgrond rond Opperdoes, bestaat uit klei met zo'n zestig tot tachtig procent zand en is de enige plek ter wereld waar de Opperdoezer Ronde goed gedijt. Schrijver Jan Wolkers was een groot liefhebber van deze aardappel. In De levende Dijk vraagt de schrijver aan aardappelteler Kees Bos hoe je de aardappels moet klaarmaken. 'Wat is de beste manier om de piepers te bereiden?' vraag ik hem. 'De piepers goed wasse, niet skille en half koke,' zegt Kees. 'En die diepe pitten dan die erin zitten?' 'Dat geeft hilegaâr niks, mooi zitte leite. En nei 't koke opbakke of in gesmolten roombutter douwe' (Uit: De levende dijk / Willem Vriend) Na Opperdoes volgens we het tracé van de spoorlijn richting Medemblik. En mocht u denken: wat mis ik toch? U zit voor de verandering eens niet op een bewegwijzerde route. 20 Medemblik Aan de rand van Medemblik ziet u een groenappartementencomplex. Een minder romantische benadering dan die van Frederik van Eeden ( ) in De nachtbruid (1909). De glorie van Medemblik Als men mijn stadje nadert uit zee, op een zomerdag, danziet men alleen het hoge, ronde geboomte op de wallen, en daarboven de oude klokketoren, met fantastisch gevormde en versierde verdiepingen en donker-kobaltblauwe koepeltop. Het land aan weerszij ziet men nauwelijks, en het bleek-bezonde groene geboomte schijnt in de zonnenevel op 't geelgrijze water te drijven. Het is een dromerig stadje, dat eens in Hollands bloeitijd een kortstondige illusie had van werelds grootheid. Toen kwamen er bont-getuigde, met verguld snijwerk en grote zwierige vlaggen versierde schepen in het haventje, visserijschepen, handelsschepen en oorlogsschepen en de inwoners bouwden fraaie huisjes, met trapgevels en beeldhouwwerk en verzamelden daarin uitheemse kostbaarheden, meubels, zilverwerk en porselein. Er stonden kanonnen op de wallen en de stedelingen voelden zich gewichtige en machige pagina 5 / 16

6 lieden, die wat te zeggen hadden in de wereld... Nu is dat alles lang voorbij. Het stadje leeft geen eigen leven meer, maar vaart stilletjes achteran in 't zog van 't grote wereldschip. In 't haventje liggen nog een paar vissersschuiten, een beurtschipper, een paar zeiljachtjes en het stoombootje. De fraaie huisjes zijn rariteiten voor vreemdelingen, en het porselein, de meubels en schilderijen zijn tegen een fooi te bezichtigen in het museum. (Uit: De nachtbruid / Frederik van Eeden) 21 Haven Zoals u kunt zien, liggen er nu in de haven wel wat meer dan een paar zeiljachtjes. Medemblik is de eerste van de drie steden van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) die we tegenkomen en ook de oudste van de drie. Hoewel er wel VOC-pakhuizen staan, is het nooit een echte VOC-stad geweest. Medemblik had eigenlijk de glorietijd al achter de rug toen de VOC werd opgericht. Historici vermoeden dat er in de 8e eeuw al mensen woonden in Medemblik. In die tijd was er nog geen Zuiderzee, maar een bescheiden Flevomeer. Toen het Flevomeer door stormen en watergeweld uitgroeide tot de Zuiderzee die zich tot de Wallen van Amsterdam uitstrekte, kwamen Enkhuizen en Hoorn veel gunstiger te liggen. In Medemblik is kasteel Radboud een bezienswaardigheid. Het fungeerde als dwangburcht om de West-Friezen onder de duim te houden. In 1572 werd het ontmanteld. In latere jaren deed het dienst als kerk, rechtbank en ziekenhuis. In de jaren werd het kasteel onder leiding van P.J.H. Cuypers gerestaureerd en probeerde men de middeleeuwse creatie te herscheppen. 22 Een dijk van een vriend We verlaten Medemblik met het begin van een gedicht. De wereld om ons heen is nu verloren, gevangen in een mist, zo dregende dik; wij zitten in de allerlaatstebus van Hoorn naar Medemblik en zwijgen: jij en ik. (Uit: De laatste bus naar Medemblik / Elsbeth Fokke) Fietste u tot op heden nog op ingeslapen en soms nauwelijks herkenbare dijkjes. Vanaf nu is onze vriend een echte stoere dijk geworden. Een dijk van een vriend die ons beschermt tegen het verradelijke water. De Zuiderzee mag dan door het gereedkomen van de Afsluitdijk in 1932 getemd zijn tot IJsselmeer en er rustgevend uitzien. Vergis u niet, soms kan het er nog behoorlijk spoken. 23 Theo Koomen In Wervershoof werd de beroemde sportverslaggever Theo Koomen ( ) geboren. Hij ligt er ook bergraven. Behalve verslaggever was hij ook schrijver. Hij schreef graag in het West-Fries, de taal die hem dierbaar was. Bundels van hem zijn: Zo was er maar ien, Met gien pen te beskroiven en De woid uit (alle verschenen bij Uitgeverij Westfriesland te Hoorn). In de volgende passage beschrijft Theo zijn moeder. Wat kenne we toch 'n zoôd van ouwere mense lere. Op 'n keer, toen ik an 't klamme was met skaassers Ard Schenk en Kees Verkerk en iedereen teugen m'n in opstand kwam, ried moeder Grietje m'n an om maar weer groenteboer te worren: 'Koind, 'n vergeten mens het 'n rustig leven!' (Uit: Zôwas 'r maar ien / Theo Koomen) 24 Dijk van een vakantie Bij Andijk wil het bungalowpark ook een graantje meepikken van de populariteit van onze vriend. Een dijk van een vakantie staat er op grote borden te lezen. De naam Andijk komt van Aan de dijk, waar een buurt was gevestigd die bestuurlijk onder de verzameling dorpen met stadsrechten viel (de Stede Broek). Niet iedereen was overigens gecharmeerd van Andijk. In de 17e eeuw was het een moeilijk te bereiken plek zoals blijkt uit de klacht van een reiziger. Hoe glad en slibb'rig zijn de wegen Hoe langzaam treën de paarden door de klei De wagen zakt erin. Ik zou een hei Verkiezen voor deez, akelige paden, Die 't hert met vrees en kommer overladen. (Uit: De Geschiedenis van een monument) pagina 6 / 16

7 25 Willy van Hemert De aflsuiting en inpoldering van de Zuiderzee is ook het decor voor het meest bekende lied over de Zuiderzee, de Zuiderzeeballade. Willy van Hemert schreef dit lied in 1959 in opdracht van de VARA-radio als ode aan de nieuwe provincie Flevoland. Eens ging de zee hier tekeer maar die tijd komt niet weer Zuiderzee heet nou IJsselmeer (Uit: De Zuiderzeeballade) 26 Zuiderzee Ook voor anderen was het een bron van inspiratie. Van Willy Derby tot De Kleintjes Pils, ze zongen allemaal zongen ze over de Zuiderzee. Jacques van Tol schreef in 1932 het volgende lied voor Louis Davids. De Zuiderzee is ingedijkt en spoedig is ze droog Ze hebben haar tenslotte klein gekregen Waar eens de ranke vissersscheepjes zeilden op den wind Daar rammelt straks het Fordje langs de wegen En waar je gisteren scholletjes en nieuwe haring vond Brengt morgen de belastingman Al dwangbevelen rond (Uit: De Zuiderzee) 27 Vuurtoren De Ven Via vuurtoren De Ven nadert u Enkhuizen. De vuurtoren speelt een belangrijke rol in Het Geweten van René Appel. Het boek beschrijft de zoektocht van een man naar aanleidingvan het 50-jarig jubileum van de bevrijding op zoek gaat naar een dramatische gebeurtenis uit zijn verleden. Hij was onderdeel van een groep van zes schoolvrienden die de jaren na de bevrijding als uitzichtloos ervoeren. Hij keert terug naar het stadje waarin het drama uit zijn jeugd zich heeft afgespeeld om de waarheid te ontdekken. Zonder dat Appel de naam noemt, is Enkhuizen hierin te herkennen. Ze knikte opnieuw, maar vroeg verder niets. Een stel meeuwen zette zich op de basaltblokken alsof ze verwachtten dat we brood of iets dergelijks zouden hebben om ze te voeren. Ineke sloeg een arm om me heen en gaf me een zoen op mijn wang. 'Gisteren hb ik nog met hem gepraat,'zei ik. 'Over ons...over Sytze,...over de avond dat Sytze zelfmoord pleegde, de avond dat-ie hier van de vuurtoren sprong', vulde Ineke aan met een schorre fluisterstem. 'Dat heeft-ie niet gedaan' zei ik. Ineke trok haar hand terug. (Uit: Het Geweten / René Appel) Afbeelding: Vuurtoren De Ven. Bron: Wikimedia Commons, gebruiker: Rudolphous 28 Enkhuizen Via Sprookjeswonderland en het Zuiderzeemuseum bereiken we Enkhuizen. pagina 7 / 16

8 Routebeschrijving 1 Ga noordelijke op het Plantsoen 36 m (1 min.) 2 Weg vervolgen naar de Stationsweg 14 m (1 min.) 3 Ga noordelijke op de Stationsweg richting de Roosstraat 0,3 km (1 min.) 4 Ga noordelijke op de Stationsweg richting de Molenstraat 8 m (1 min.) 5 Sla linksaf naar de Molenstraat 80 m (1 min.) 6 Weg vervolgen naar de Nieuwe Laagzijde 7 Weg vervolgen naar de Gedempte Gracht 34 m (1 min.) 8 Ga zuidwestelijke op de Gedempte Gracht richting de Laan 82 m (1 min.) 9 Ga westelijke op de Gedempte Gracht richting de Torenstraat 81 m (1 min.) 10 Ga zuidwestelijke op de Gedempte Gracht richting de Torenstraat 33 m (1 min.) 11 Sla rechtsaf naar de Torenstraat 20 m (1 min.) 12 Ga noordelijke op de Markt richting de Nieuwstraat 47 m (1 min.) 13 Sla rechtsaf naar de Nieuwstraat 53 m (1 min.) 14 Ga zuidelijke op de Nieuwstraat richting de Markt 53 m (1 min.) 15 Sla rechtsaf naar de Markt 56 m (1 min.) 16 Sla rechtsaf naar de Noord 17 Sla rechtsaf naar het Rapenpad pagina 8 / 16

9 18 Sla rechtsaf naar de Nieuwstraat 5 m (1 min.) 19 Ga noordelijke op de Nieuwstraat richting het Rapenpad 66 m (1 min.) 20 Ga noordelijke op de Nieuwstraat richting de Beethovenlaan 69 m (1 min.) 21 Ga noordelijke op de Nieuwstraat richting de Beethovenlaan 10 m (1 min.) 22 Weg vervolgen naar de A. Mauvestraat 0,3 km (1 min.) 23 Ga noordelijke op de A. Mauvestraat richting de Nes 24 Ga noordelijke op de A. Mauvestraat richting de Sportlaan 4 m (1 min.) 25 Sla linksaf naar de Sportlaan 0,3 km (1 min.) 26 Ga westelijke op de Sportlaan richting de Parallelweg 48 m (1 min.) 27 Ga noordelijke op de Westerweg/de N245 0,1 km (2 min.) 28 Ga zuidelijke op de Westerweg/de N245 richting de Sportlaan 29 Keer om bij de Sportlaan 0,3 km (1 min.) 30 Ga noordelijke op de Westerweg/de N Neem op de rotonde de 2e afslag naar de Kanaalweg/de N Ga westelijke op de Kanaalweg/de N248 richting de Westfriesedijk 33 Sla rechtsaf naar de Westfriesedijk 34 Ga zuidwestelijke op de Westfriesedijk richting de Kanaalweg/de N Sla linksaf naar de Kanaalweg/de N248 2,1 km (7 min.) pagina 9 / 16

10 36 Neem op de rotonde de 4e afslag naar de Provincialeweg 0,6 km (2 min.) 37 Sla rechtsaf naar de Westfriesedijk 38 Ga oostelijke op de Westfriesedijk 0,9 km (3 min.) 39 Flauwe bocht naar links om op de Westfriesedijk te blijven 0,9 km (3 min.) 40 Ga oostelijke op de Westfriesedijk richting de Wadweg 54 m (1 min.) 41 Weg vervolgen naar het Poolland 1,7 km (5 min.) 42 Flauwe bocht naar rechts om op het Poolland te blijven 91 m (1 min.) 43 Weg vervolgen naar de Kreil 44 Flauwe bocht naar rechts om op de Kreil te blijven 44 m (1 min.) 45 Ga oostelijke op de Kreil richting de Barsingerweg 0,7 km (2 min.) 46 Sla rechtsaf om op de Kreil te blijven 15 m (1 min.) 47 Sla rechtsaf om op de Kreil te blijven 92 m (1 min.) 48 Scherpe bocht naar links naar de Kanaalweg/de N248 0,6 km (2 min.) 49 Ga zuidoostelijke op de Kanaalweg/de N248 richting de Molenkolk 28 m (1 min.) 50 Sla rechtsaf naar de Molenkolk 51 Weg vervolgen naar de Westfriesedijk 90 m (1 min.) 52 Ga zuidoostelijke op de Westfriesedijk richting de Sportstraat 0,8 km (3 min.) 53 Ga zuidwestelijke op de Westfriesedijk pagina 10 / 16

11 54 Houd links aan en blijf op de Westfriesedijk 3,0 km (9 min.) 55 Ga zuidoostelijke op de Westfriesedijk richting de Hartweg 2,4 km (7 min.) 56 Sla linksaf naar de Westfriesedijk/de N239 1,1 km (4 min.) 57 Sla rechtsaf om op de Westfriesedijk/de N239 te blijven 0,5 km (1 min.) 58 Sla linksaf 8 m (1 min.) 59 Ga zuidelijke richting de Westfriesedijk/de N239 8 m (1 min.) 60 Sla linksaf naar de Westfriesedijk/de N Sla rechtsaf naar de Zuiderzeestraat 0,6 km (2 min.) 62 Ga zuidelijke op de Zuiderzeestraat richting de Schoolstraat 47 m (1 min.) 63 Sla linksaf naar de Braakweg 0,6 km (2 min.) 64 Ga oostelijke op de Braakweg richting Het Bl te Bienepad 60 m (1 min.) 65 Sla rechtsaf naar Het Bl te Bienepad 1,5 km (4 min.) 66 Sla linksaf naar de Tropweere 35 m (1 min.) 67 De Tropweere draait naar rechts en wordt het Pannepad 1,7 km (5 min.) 68 Ga noordoostelijke op het Pannepad richting het Noordeinde 1,3 km (4 min.) 69 Sla rechtsaf naar het Noordeinde 0,9 km (3 min.) 70 Weg vervolgen naar de Dorpsstraat 0,5 km (1 min.) 71 Ga zuidelijke op de Dorpsstraat richting de Noordzicht 0,9 km (3 min.) pagina 11 / 16

12 72 Weg vervolgen naar het Zuideinde 0,9 km (2 min.) 73 Sla linksaf richting de Bennemeersweg 0,3 km (1 min.) 74 Sla linksaf naar de Bennemeersweg 75 Flauwe bocht naar rechts om op de Bennemeersweg te blijven 1,5 km (4 min.) 76 Weg vervolgen naar de Gangwerf 77 Ga noordoostelijke op de Gangwerf 78 Weg vervolgen naar de Dorpsweg 2,0 km (6 min.) 79 Weg vervolgen naar het Westeinde 80 Ga noordoostelijke op het Westeinde richting de Nieuweweg 81 Het Westeinde draait iets naar links en wordt de Nieuweweg 0,9 km (2 min.) 82 Weg vervolgen naar de Almersdorperweg 79 m (1 min.) 83 Ga noordelijke op de Almersdorperweg richting De Kaag 67 m (1 min.) 84 Sla rechtsaf naar het Zwartepad 0,5 km (1 min.) 85 Ga noordoostelijke op het Zwartepad richting De Noord 86 Ga rechtdoor op het Oosteinde 0,7 km (2 min.) 87 Ga noordoostelijke richting de Randweg 88 Sla linksaf naar de Randweg 70 m (1 min.) 89 Sla rechtsaf naar de Westerdijk/de N240 pagina 12 / 16

13 90 Ga noordoostelijke op de Westerdijk/de N240 richting de Meerlaan 0,6 km (2 min.) 91 Neem op de rotonde de 1ste afslag naar de Overtoom/het Waterkeringpad/de weg m (1 min.) 92 Ga oostelijke op de Overtoom/het Waterkeringpad/de weg 21 richting de Ridderstraat 93 Ga zuidoostelijke op de Dam/het Waterkeringpad/de weg 21 richting de Nieuwstraat 10 m (1 min.) 94 Sla rechtsaf naar de Nieuwstraat/het Waterkeringpad/de weg 21 0,5 km (2 min.) 95 Ga zuidelijke op de Hoogesteeg/het Waterkeringpad/de weg 21 richting de Pekelharinghaven 8 m (1 min.) 96 Sla linksaf naar de Pekelharinghaven/het Waterkeringpad/de weg m (1 min.) 97 Sla rechtsaf om op de Pekelharinghaven/het Waterkeringpad/de weg 21 te blijven 98 Ga noordelijke op de Pekelharinghaven/het Waterkeringpad/de weg 21 richting de Oudevaartsgat 13 m (1 min.) 99 Sla rechtsaf naar het Waterkeringpad/de weg Sla rechtsaf naar de Oosterdijk/het Waterkeringpad 50 m (1 min.) 101 Ga zuidelijke op de Oosterdijk/het Waterkeringpad richting de Vooroever 102 Flauwe bocht naar rechts naar het Waterkeringpad 40 m (1 min.) 103 Ga zuidoostelijke op het Waterkeringpad richting de Vlietsingel 0,3 km (1 min.) 104 Sla linksaf om op het Waterkeringpad te blijven 105 Ga zuidelijke op het Waterkeringpad richting het Admiraalspad 0,6 km (2 min.) 106 Flauwe bocht naar links om op het Waterkeringpad te blijven 107 Ga zuidelijke op het Waterkeringpad 1,4 km (4 min.) pagina 13 / 16

14 108 Sla linksaf naar de Oosterdijk/het Waterkeringpad/de weg Weg vervolgen naar de Zeedijk 1,4 km (4 min.) 110 Ga zuidelijke op het Waterkeringpad/de Zeedijk/de weg 21 richting de Kagerdijk 47 m (1 min.) 111 Sla linksaf naar het Kagerbos/het Waterkeringpad/de weg 21 1,3 km (5 min.) 112 Ga oostelijke op het Kagerbos/het Waterkeringpad/de weg m (1 min.) 113 Sla linksaf om op het Kagerbos/het Waterkeringpad/de weg 21 te blijven 8 m (1 min.) 114 Sla linksaf naar de Kagerdijk/het Waterkeringpad/de weg m (1 min.) 115 Scherpe bocht naar rechts naar het Waterkeringpad/de weg 21 0,6 km (2 min.) 116 Ga oostelijke op de Kooizandweg/het Waterkeringpad/de weg 21 0,5 km (1 min.) 117 Flauwe bocht naar links om op het Waterkeringpad/de weg 21 te blijven 118 Flauwe bocht naar rechts om op het Waterkeringpad/de weg 21 te blijven 1,2 km (4 min.) 119 Sla rechtsaf naar de Proefpolder/het Waterkeringpad/de weg m (1 min.) 120 Sla linksaf naar het Waterkeringpad/de weg 21 2,0 km (6 min.) 121 Ga oostelijke op het Waterkeringpad/de weg 21 3,5 km (10 min.) 122 Flauwe bocht naar links om op het Waterkeringpad/de weg 21 te blijven 2,8 km (8 min.) 123 Ga zuidelijke op het Waterkeringpad/de weg 21 0,6 km (2 min.) 124 Flauwe bocht naar links om op het Waterkeringpad/de weg 21 te blijven 0,7 km (2 min.) 125 Ga zuidelijke op het Waterkeringpad/de weg 21 richting de Immerhornweg pagina 14 / 16

15 126 Houd links aan en blijf op het Waterkeringpad/de weg 21 1,0 km (3 min.) 127 Sla linksaf naar de Kooizandweg/het Waterkeringpad/de weg 21 0,6 km (2 min.) 128 Ga zuidoostelijke op de Kooizandweg/het Waterkeringpad/de weg Sla rechtsaf om op de Kooizandweg/het Waterkeringpad/de weg 21 te blijven 130 Ga zuidelijke op de Kooizandweg/het Waterkeringpad/de weg m (1 min.) 131 Sla rechtsaf naar de Kooizandweg 14 m (1 min.) 132 Sla linksaf om op de Kooizandweg te blijven 44 m (1 min.) 133 Sla rechtsaf naar het Waterkeringpad/de weg Sla rechtsaf om op het Waterkeringpad/de weg 21 te blijven 26 m (1 min.) 135 Sla linksaf naar de Groene Wierdijk/het Waterkeringpad/de weg m (1 min.) 136 Ga zuidelijke op de Groene Wierdijk/het Waterkeringpad/de weg 21 richting de Wagenaarstraat 53 m (1 min.) 137 Sla linksaf naar de Van Linschotenstraat/het Waterkeringpad/de weg Ga zuidelijke op de Noorder Wierdijk/het Waterkeringpad/de weg 21 richting de Noorderkade 91 m (1 min.) 139 Sla rechtsaf naar de Noorderkade 45 m (1 min.) 140 Sla linksaf om op de Noorderkade te blijven 53 m (1 min.) 141 Sla rechtsaf naar de Compagniesbrug 53 m (1 min.) 142 Ga westelijke op de Compagniesbrug richting de Oosterhavenstraat 22 m (1 min.) 143 Weg vervolgen naar de Zwaanstraat 67 m (1 min.) pagina 15 / 16

16 144 Sla linksaf naar de Breedstraat 145 Ga zuidelijke op de Breedstraat richting de Hennegat 0,3 km (1 min.) 146 Ga westelijke op de Bocht/het Waterkeringpad/de weg 21 richting de Zuiderspui 55 m (1 min.) 147 Ga westelijke op het Waterkeringpad/de Zuiderspui/de weg 21 richting de Zuider Havendijk 62 m (1 min.) 148 Vertrek in zuidwestelijke richting 71 m (1 min.) 149 Sla linksaf 22 m (1 min.) 150 Ga westelijke op de Havenweg richting de Brugstraat 151 Weg vervolgen naar de 15/de Stationsweg 54 m (1 min.) 152 Sla rechtsaf naar het Stationsplein 14 m (1 min.) 153 Flauwe bocht naar links om op het Stationsplein te blijven Kaartgegevens 2017 Google 39 m (1 min.) pagina 16 / 16