Forest (and) primates: Conservation and ecology of the endemic primates of Java and Borneo Nijman, V.

Transcriptie

1 UvA-DARE (Digital Academic Repository) Forest (and) primates: Conservation and ecology of the endemic primates of Java and Borneo Nijman, V. Link to publication Citation for published version (APA): Nijman, V. (2001). Forest (and) primates: Conservation and ecology of the endemic primates of Java and Borneo Wageningen: Tropenbos International General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam ( Download date: 17 jan. 2017

2 Samenvatting:Samenvatting: Bos (en) (en) Ap SAMENVATTING G BOSS (EN) PRIMATEN: ECOLOGIE EN BESCHERMING VAN DE ENDEMISCHEE PRIMATEN VAN JAVA AND BORNEO Voorr primaten is het Sunda-gebied één van de meest soortenrijke gebieden in de wereld.. Het herbergt ongeveer 18 endemische soorten, dat wil zeggen soorten die alleenn in dat specifieke gebied voorkomen. Op twee van de grootste eilanden in het gebied,, Java en Borneo, komen respectievelijk drie en vijf endemische primaten voor.. Daarvan behoren er zes tot de groep van de slankapen en de overige twee zijn gibbons.. De meeste van deze endemische primaten zijn voor hun voortbestaan afhankelijkk van de instandhouding van het bos. Java is een dichtbevolkt eiland met eenn lange geschiedenis van ontbossing, terwijl Borneo een dunbevolkt eiland in overgangg is en een intensivering van het landgebruik het eiland in snel tempo verandert.. Java is grotendeels ontbost, terwijl tot enkele tientallen jaren geleden Borneoo nog grotendeels bedekt was met tropisch regenwoud. Deze studie had tot doell om gegevens te verzamelen over de ecologie en bescherming van de endemischee primaten van Java en Borneo. Hiertoe werden studies uitgevoerd gedurendee de periode Hett eerste deel van de studie richtte zich grotendeels op het testen van censustechniekenn die gebruikt worden in primatologische studies en het in kaart brengenn van de effecten die gedragsverandering in primaten ten gevolge van verstoringg kunnen hebben op censusresultaten. Afhankelijk van de gebruikte techniekenn werd gevonden dat dichtheidsschattingen behoorlijk varieerden en er werdd geconcludeerd dat voorzichtigheid is geboden bij het vergelijken van censusdataa vanuit verschillende onderzoeksgebieden. Primaten veranderen hun reactiee naar onderzoekers ten gevolge van (habitat) verstoring en het lijkt waarschijnlijkk dat dit op zijn beurt weer een effect heeft op monitoringprogramma's, daarr het leidt tot onder dan wel overschatting van dichtheden. Hett tweede deel van de studie richtte zich op de endemische apen van Java. Eénn van de eerste resultaten was dat de oostelijke populaties van de Javaanse Langoerr Presbytis comata niet diagnostisch verschillen van populaties in het westen enn de hypothese dat de oostelijke populaties (beschreven als P. c. fredericaé) een apartee soort vormen werd verworpen. Vervolgens werd de verspreiding en de status vann de endemische apen van Java in kaart gebracht. De Javaanse Mutslangoer TrachypithecusTrachypithecus auratus komt verspreid voor over Java, Bali, en Lombok, maar, tegenstellingg tot eerdere aanwijzingen, niet op de Kangean eilanden. Naar aanleiding vann het beperkte verspreidingsgebied van de soort, het voorkomen in een groot aantall gefragmenteerde populaties en in beperkte mate het wegvangen voor de handel,, dient de Javaanse Mutslangoer volgens de criteria van de IUCN als een 'kwetsbaree soort' beschouwd te worden. De Javaanse Langoer is beperkt in zijn verspreidingg tot de regenwouden van West en Midden Java, waar de soort voorkomt vann zeeniveau tot ca m boven zeeniveau. Belangrijke populaties werden 199 9

3 ForestForest (and) Primates gevondenn in Midden Java, oostelijk van het tot dan toe bekende verspreidingsgebied,, maar de grote mate van fragmentatie van populaties rechtvaardigtt de classificatie van 'bedreigd' volgens de criteria van de IUCN. De Javaansee Langoer deelt zijn habitat met de Javaanse Gibbon Hylobates moloch. Alleenn voorkomend in de laatste stukjes onverstoord laagland bos die nog te vinden zijnn op het dichtbevolkte eiland, is dit de meest zeldzame soort van de drie Javaanse endemen.. Ondanks dat het populatieaantal van deze soort recentelijk sterk onderschatt is (slechts 400 individuen in het wild) en als 'ernstig bedreigd' werd beschouwd,, moet met de huidige populatieschatting van ongeveer gibbons,, de status van de soort nog steeds als 'bedreigd' worden opgevat. Hett derde deel van de studie richtte zich op de endemische apen van Borneo. Dee verspreiding van één van de meest charismatische apen van zuidoost Azië de Neusaapp Nasalis larvatus werd in kaart gebracht. Er werd gevonden dat de soort niett alleen in kustgebieden en langs de benedenloop van de grote rivieren voorkwam,, maar ook ver in de binnenlanden. Over het algemeen waren de populatiess in het binnenland klein in aantal en dun verspreid, iets wat te verklaren is doorr de hogere jachtdruk in de binnenlanden vergeleken met de kustgebieden. De Neusaapp is niet adequaat beschermd en de meeste van de grotere populaties in beschermdee gebieden vertonen een dalende trend. Vervolgens zijn de ruimtelijke patronenn van de diversiteit (zowel soortenrijkdom als endemisme) van apen op Borneoo in kaart gebracht en is dit in verband gebracht met het landgebruik van de menss en de situering van natuurreservaten en nationale parken. Het tropisch regenwoudd aan beide zijden van de grote rivieren in een betrekkelijk klein gebied vann ca km 2 in het centrale deel van oostelijk Oost Kalimantan, is het meest soortenrijkk (11 sympatrische apensoorten) en bevat de meeste endemen (vijf soorten).. Een combinatie van illegale houtkap, mijnbouw, landbouw, en het ongecontroleerdd afbranden van bos, heeft ertoe geleid dat er in drie van de vijf meest soortenrijkee beschermde gebieden (natuurreservaten en nationale parken) vrijwel geenn bos meer over is. Twee van de primaten, endemisch voor het noordelijke deel vann Borneo, de Borneo Gibbon H. muelleri en de Borneo Langoer P. hosei, zijn 'kwetsbaar'' daar de laatste decennia het beschikbare habitat zeer sterk is afgenomen enn de jachtdruk onverminderd hoog is gebleven en mogelijk zelfs toegenomen. De Witvoorhoofdlangoerr P. frontata is een raadselachtig dier. Er werd gevonden dat zijnn verspreidingsgebied beduidend groter is dan werd aangenomen, maar over grote delenn hiervan komt de soort in zeer lage dichtheden voor en is het één van de meest zeldzamee primaten. Dit in ogenschouw nemende, aangevuld met de kennis dat het beschikbaree habitat drastisch is gereduceerd over de laatste decennia, maakt dat deze soortt kwetsbaar is voor uitsterven. Uitt de studie komt naar voren dat de bescherming van endemische primaten en hunn bos op zowel Borneo als Java problematisch is. Dit komt door institutionele gebreken,, een tekort aan financiële middelen, misopvattingen over ecologische processen,, slecht geïntergreerde planning, een gebrek aan serieuze en effectieve betrokkenheidd en politieke steun, zowel lokaal, nationaal als internationaal. Als we willenn dat de endemische primaten van het Sunda-gebied behouden blijven, dan is 200 0

4 Samenvatting:Samenvatting: Bos (en) Apen hethet noodzakelijk dat oplossingen in een geïntegreerde manier worden behandeld. Vervolgonderzoekk zou zich kunnen richten op het verzamelen van ecologische en ethologischee data die nodig zijn voor beschermingsdoeleinden en dit dient bij voorkeurr te gebeuren in lange termijn onderzoeksprogramma's

5 ForestForest (and) Primates 202 2