Hof Amsterdam, 3 april 2008 (mr. N. van Lingen, mr. P. Ingelse en mr. E.E. van Tuyll van Serooskerken-Röell)

Transcriptie

1 Nr Hof Amsterdam, 3 april 2008 (mr. N. van Lingen, mr. P. Ingelse en mr. E.E. van Tuyll van Serooskerken-Röell) ( Inspreker Q-Music ) (x), wonende te A., appellant, adv. mr. W. van der Meer de Walcheren, tegen de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Q-Music Nederland B.V., gevestigd te Hilversum, geïntimeerde, adv. mr. P.H. Bos 1. Het geding in hoger beroep De partijen worden hierna Appellant en Q-Music genoemd. Bij dagvaarding van 15 januari 2007 is Appellant in hoger beroep gekomen van het vonnis dat de rechtbank te Amsterdam tussen partijen (Appellant als eiser en Q-Music als gedaagde) onder zaaknummer/rolnummer / HA ZA heeft gewezen en dat is uitgesproken op 15 november Appellant heeft bij memorie vier grieven voorgesteld, bewijs aangeboden en geconcludeerd dat het hof bij arrest, uitvoerbaar bij voorraad, het vonnis waarvan beroep zal vernietigen en alsnog zijn vorderingen zal toewijzen, met veroordeling van Q- Music in de kosten van het geding in beide instanties. Daarop heeft Q-Music geantwoord, de grieven bestreden, bewijs aangeboden en geconcludeerd dat het hof het vonnis waarvan beroep zal bekrachtigen en Appellant zal veroordelen in de kosten gevallen op het hoger beroep, uitvoerbaar bij voorraad. Partijen hebben de zaak doen bepleiten op 12 december 2007, Appellant door zijn procureur en Q-Music door mr. P.H. Bos, advocaat te Zoetermeer, aan de hand van door ieder van partijen overgelegde pleitnotities. Ten slotte hebben partijen recht gevraagd op de stukken van beide instanties, waarvan de inhoud als hier ingevoegd wordt beschouwd. 2. Grieven Voor de inhoud van de grieven verwijst het hof naar de memorie van Appellant. 3. Feiten De rechtbank heeft in het bestreden vonnis onder 2.1 tot en met 2.5 een aantal feiten vastgesteld. Deze zijn in hoger beroep niet bestreden zodat ook het hof van die feiten zal uitgaan, met dien verstande dat het hof in 2.5, dat in zoverre op een kennelijke vergissing berust, de woorden zeven weken na 17 november 2005 verbeterd leest als op 17 november Beoordeling 4.1. Appellant heeft tijdens zijn dienstverband bij Q-Music, indertijd handelend onder de naam Noordzee FM, naast zijn gewone werkzaamheden als diskjockey en presentator van radioprogramma s, teksten ingesproken ten behoeve van een telefonische wegeninformatieservice van Q-Music. Die ingesproken teksten bestonden uit een grote hoeveelheid losse tekstblokken, inhoudend circa 3750 locaties, 300 zeer kort omschreven gebeurtenissen en 110 cijfers en getallen. Uit die losse tekstblokken werd voor de informatieservice telkens naar gelang de actuele omstandigheden op de wegen door een computer een tekst samengesteld. Op 29 september 2005 is de arbeidsovereenkomst tussen Appellant en Q-Music op verzoek van Q-Music door de kantonrechter ontbonden. Bij brief van zijn raadsman van 30 september 2005 heeft Appellant Q-Music verzocht c.q. gesommeerd het gebruik van zijn stem voor de

2 telefoonlijn(en) met ingang van 1 oktober 2005 te staken. Q-Music heeft de stem van Appellant vervangen en het gebruik ervan zeven weken na de sommatie beëindigd, te weten op 17 november In dit geding vordert Appellant, samengevat, de verklaring voor recht dat Q-Music een (schade- )vergoeding verschuldigd is voor het zonder toestemming gebruiken van zijn stem in de periode van 1 oktober 2005 tot en met 17 november 2005, nader op te maken bij staat, subsidiair de veroordeling van Q- Music om aan hem op grond van de Wet op de naburige rechten (WNR) een billijke vergoeding te betalen voor het gebruik van zijn stem, alsmede de veroordeling van Q-Music tot vergoeding van buitengerechtelijke kosten en proceskosten. De rechtbank heeft het gevorderde afgewezen. Tegen deze beslissing en de daaraan ten grondslag gelegde motivering komt Appellant met zijn grieven op in hoger beroep Voor bescherming als uitvoerend kunstenaar in de zin van de WNR is ingevolge de in art. 1 sub a van die wet gegeven definitie, voor zover hier van belang, vereist dat sprake is van het uitvoeren van een werk van letterkunde of kunst. Deze bewoordingen zijn ontleend aan de Conventie van Rome (1961), die op zijn beurt aansluit bij de terminologie van de Berner Conventie. Nu de WNR zelf geen definitie geeft van het begrip werk moet, zoals de rechtbank met juistheid heeft overwogen en door Appellant ook wordt aanvaard, worden aangenomen dat hier met een werk bedoeld wordt een werk in de zin van de Auteurswet (Aw). Om aan die kwalificatie te voldoen is volgens vaste jurisprudentie vereist dat het betrokken voortbrengsel een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt De door Appellant voorgelezen teksten voldoen niet aan dit criterium. Zij bestaan immers uit tekstblokken met louter feitelijke gegevens die, na door de computer te zijn samengevoegd, een tekst opleveren die bijvoorbeeld luidt: er zijn op dit moment / 5 / files met een totale lengte van / 23 / kilometer / Hier volgt een overzicht van / 14 / uur, alsmede plaatsaanduidingen en verdere verkeersomstandigheden zoals langzaamrijdend verkeer en door een ongeval met een vrachtauto. Appellant voert nog wel aan (pleitnota hoger beroep blz. 4) dat het op schrift stellen van alle mogelijke files, met alle mogelijke oorzaken en lengten waarschijnlijk wel een eigen en oorspronkelijk karakter heeft, maar voert geen feiten of omstandigheden aan die een dergelijke gevolgtrekking rechtvaardigen. Er zijn geen aanwijzingen dat de onderhavige verzameling van feitelijke gegevens het resultaat is van een selectie die de persoonlijke visie van de maker tot uitdrukking brengt. Of het uitvoeren door Appellant, dat wil zeggen het inspreken van alle tekstblokken, zoals hij stelt, getuigt van enige persoonlijke inbreng is hier verder niet van belang. Immers, bescherming krachtens de WNR komt Appellant slechts toe als het om een werk gaat dat, zoals overwogen, zelf een eigen en oorspronkelijk karakter dient te hebben Appellant heeft betoogd dat de door hem voorgelezen teksten wel degelijk werken zijn als bedoeld in de WNR respectievelijk de Auteurswet nu zij vallen onder de rubriek alle andere geschriften in art. 10 lid 1 aanhef en onder 10 Aw. Dit betoog houdt geen stand. Van een werk in de zin van de Auteurswet is, gelijk werd overwogen, hier geen sprake nu de voorgelezen teksten geen eigen, oorspronkelijk karakter hebben en derhalve niet voldaan is aan het auteursrechtelijke werkcriterium. Met betrekking tot zulke niet-oorspronkelijke geschriften is in de jurisprudentie het regime van de zogenoemde (auteursrechtelijk in omvang beperkte) geschriftenbescherming ontwikkeld. Er is geen aanleiding deze uitbreiding van bescherming buiten het werkbegrip van de Auteurswet ook toe te passen op de op basis van dat werkbegrip gedefinieerde - bescherming krachtens de WNR Dit brengt mee dat Appellant geen aanspraak kan maken op bescherming krachtens de WNR. Grief I treft daarom geen doel Appellant heeft daarnaast aan zijn vordering ten grondslag gelegd dat Q-Music, door het voortgezette gebruik van zijn stem in strijd met hetgeen in de radiowereld gebruikelijk is, onrechtmatig jegens hem handelt omdat Appellant daardoor jegens zijn nieuwe werkgever Veronica wanprestatie pleegt aangezien hij jegens deze verplicht is geen werk voor een concurrerende zender te verrichten. De rechtbank heeft ook deze grondslag verworpen. Hiertegen zijn de grieven II en III gericht Appellant acht het handelen van Q-Music in strijd met de in de radiowereld bestaande gewoonte dat de stem van een diskjockey op geen enkele wijze is te horen of te gebruiken bij een concurrerend radiostation in alle uitingen van dat station na vertrek bij dat station en indiensttreding bij een ander

3 station. Volgens Appellant had Q-Music het gebruik van zijn stem overeenkomstig die gewoonte na zijn vertrek bij het radiostation Noordzee FM van Q-Music en zijn indiensttreding bij Veronica zo snel mogelijk, althans binnen enkele dagen, moeten staken en niet pas zeven weken na het beëindigen van het dienstverband In een situatie als de onderhavige dient, ook indien wordt uitgegaan van de genoemde gewoonte, aan de werkgever een redelijke termijn te worden gegund om de stem van haar telefonische wegeninformatieservice te vervangen. Ook in de eigen stellingen van Appellant wordt daarvoor wel ruimte aanwezig geacht. Hoewel wel vaststaat het is door Q-Music niet weersproken - dat Appellant zelf het inspreken in drie dagen had gedaan, acht het hof de bedoelde redelijke termijn hier niettemin niet overschreden. Daarbij wordt in aanmerking genomen dat het niet alleen gaat om de voor het inspreken benodigde tijd, maar ook om het vinden van een geschikte inspreker en de verdere voorbereiding. Voorts speelt bij dit oordeel een belangrijke rol dat het hier gaat om stemgebruik voor een nevenactiviteit van Q- Music, waarvoor Appellant afzonderlijk was betaald, en niet om een stemgebruik waarmee zij zich als radiostation in die hoedanigheid profileert zoals dat het geval kan zijn bij stemgebruik voor uitgezonden commercials en jingles. Dat de stem op de telefonische informatielijn mogelijk door het publiek herkend wordt als de stem van Appellant doet hier niet aan af. Bovendien is gesteld noch gebleken dat Appellant daadwerkelijk problemen heeft ondervonden bij zijn nieuwe werkgever of (anderszins) schade heeft geleden door het nog enige tijd voortdurende gebruik van zijn stem voor de verkeersinformatielijn van een ander radiostation Ook de grieven II en III falen derhalve Bij de begroting van de proceskosten waarin Appellant is veroordeeld is de rechtbank voor de berekening van het procureursalaris terecht uitgegaan van een vordering van ,50. Dit bedrag is immers het saldo van de factuurbedragen dat door Appellant in het lichaam van de inleidende dagvaarding uitdrukkelijk is genoemd onder vermelding dat dit tot uitgangspunt is genomen bij de bepaling van (de hoogte van) de van Q-Music gevorderde vergoeding. Anders dan Appellant betoogt biedt dit voldoende aanknopingspunt om bij de proceskostenveroordeling een ander tarief te hanteren dan het tarief dat geldt voor zaken van onbepaalde waarde. Grief IV is daarom ten onrechte voorgedragen. 5. Slotsom De grieven falen en het vonnis waarvan beroep dient te worden bekrachtigd. Het bewijsaanbod van Appellant wordt als onvoldoende gespecificeerd gepasseerd. Appellant zal als de in hoger beroep in het ongelijk gestelde partij worden verwezen in de daarop gevallen kosten. Nu Appellant kennelijk niet persisteert bij het in zijn vordering in eerste aanleg genoemde bedrag zal het hof de vordering thans aanmerken als van onbepaalde waarde en het procureursalaris daarom begroten op basis van liquidatietarief II. 6. Beslissing Het hof: bekrachtigt het vonnis waarvan beroep; verwijst Appellant in de kosten van het geding in hoger beroep, aan de zijde van Q-Music tot op heden begroot op 2.682,- voor salaris procureur en op 296,- aan verschotten; verklaart dit arrest uitvoerbaar bij voorraad. Noot Een voormalige diskjockey van Noordzee FM (Q-Music) stelt in deze procedure dat hij als uitvoerend kunstenaar naburige rechten heeft op door hem uitgesproken verkeersinformatie. Of beter gezegd: op de door hem ingesproken circa 3750 locaties, 300 zeer kort omschreven gebeurtenissen en 110 cijfers en getallen waarmee zijn werkgever Noordzee FM dagelijks berichten voor haar telefonische verkeersinformatielijn kon samenstellen. Iemand kan als uitvoerend kunstenaar aanspraak maken op naburige rechten als hij als toneelspeler, zanger, musicus, danser of anderszins een werk van letterkunde of kunst opvoert, zingt, voordraagt of op enige andere wijze uitvoert, of als artiest een variété- of circusnummer of een poppenspel uitvoert (artikel

4 1a Wet Naburige Rechten). Hier is recentelijk aan toegevoegd het uitvoeren van folklore en werken van wetenschap. 1 De toevoeging van folklore volgt uit het WIPO Fonogrammen en Uitvoeringenverdrag De toevoeging van werken van wetenschap beoogt aldus de Memorie van Toelichting de beschermingsomvang niet uit te breiden, maar slechts te verduidelijken dat de voordracht van een werk van wetenschap een uitvoering kan zijn als daarmee iets persoonlijks aan het werk wordt toegevoegd. 2 De Conventie van Rome en het WIPO Fonogrammen en Uitvoeringenverdrag spreken beide over werken van letterkunde of kunst en vereisen deze uitleg derhalve niet. De regering kiest er echter voor om het naburige recht voor de uitvoerende kunstenaar uitdrukkelijk te koppelen aan het begrip werken van letterkunde, wetenschap of kunst in de Auteurswet. Hieronder vallen onder meer boeken, brochures, nieuwsbladen, tijdschriften en alle andere geschriften (artikel 10 lid 1 aanhef en onder 1 Auteurswet). De zinsnede alle andere geschriften wordt in de jurisprudentie mede geacht te zien op geschriften zonder eigen of persoonlijk karakter, zoals tv-programmagegevens. 3 De door de diskjockey ingesproken lijst van locaties, gebeurtenissen, cijfers en getallen kan worden aangemerkt als zo een onpersoonlijk geschrift. Dit kan de diskjockey hier echter niet baten. Het Hof erkent weliswaar dat het begrip werk van letterkunde en kunst in artikel 1 sub a de Wet Naburige Rechten gebaseerd is op het werkbegrip in de Auteurswet, maar ziet geen aanleiding hier ook onpersoonlijke geschriften onder te rekenen. Waarom het Hof de koppeling met de Auteurswet op dit punt doorbreekt, wordt niet duidelijk. Mogelijk dat het Hof geen bescherming heeft willen toekennen aan iets dat auteursrechtelijk ook niet beschermd is: de onpersoonlijke geschriftenbescherming reikt niet zover dat het volledig omhusselen van een lijst met feitelijke gegevens een inbreuk vormt. Het lijkt er echter meer op dat het Hof het oplezen van feitelijke informatie überhaupt niet ziet als iets dat tot het nabuurrechtelijke domein zou moeten behoren. De ontwerpers van de Conventie van Rome van 1961 hebben hier vermoedelijk ook niet aan gedacht toen zij uitvoerende kunstenaars definieerden als acteurs, zangers, musici, dansers en andere personen die acteren, zingen, reciteren, declameren spelen of anderszins werken van letterkunde of kunst uitvoeren (artikel 3 aanhef en sub a Conventie van Rome). Daarmee is echter niet gezegd dat het naar Nederlands recht niet zou kunnen. Iets anders is of het inspreken van locaties, gebeurtenissen, cijfers en getallen voldoet aan de in het kader van voormelde wetswijziging verwoorde eis dat er iets persoonlijks aan het werk moet zijn toegevoegd. Of, zoals de Memorie van Antwoord het destijds formuleerde: de uitvoering mag niet elk persoonlijk karakter missen en bijvoorbeeld niet puur technisch van aard zijn. 4 Aangezien de diskjockey losse woorden inspreekt en de context niet weet van de berichten die later met zijn woorden zullen worden samengesteld, kan hij er moeilijk een persoonlijke draai aan hebben gegeven. Wel heeft hij zijn specifieke stemgeluid (dictie, toon, uitspraak), iets wat voor diskjockeys kenmerkend kan zijn. Meer in het algemeen kan iemands stemgeluid of voorkomen iets persoonlijks meegeven aan een uitvoering van een werk. Het ligt voor de hand in zulke gevallen aan te nemen dat is voldaan aan de eis dat de uitvoering iets persoonlijks moet toevoegen. Deze conclusie kan intussen wel verstrekkende gevolgen hebben. Digitale technologie maakt het, niet alleen in geval van verkeersinformatie, mogelijk om beeld en geluid te samplen en te verwerken tot iets nieuws. Duetten en dansjes met overleden artiesten en acteurs zijn al gemeengoed geworden, evenals het samplen van karakteristiek stem-, gitaar- en drumgeluid in muziek. Iets verder gaat nog het gebruiken van beeld- of geluidssamples om daarmee een volledige nieuwe uitvoering van een al dan niet overleden artiest of acteur samen te stellen. Het is niet 1 Stb. 2008, TK , , nr. 3, p Hoge Raad van 25 juni 1965, NJ 1966, Memorie van Antwoord, TK , , nr. 6, p. 16.

5 moeilijk voor te stellen dat de artiest of acteur er een commercieel en/of persoonlijkheidsrechtelijk belang bij kan hebben om controle over de nieuwe uitvoering te kunnen oefenen. Kan hij (of zijn erfgenamen) inderdaad een naburig recht claimen op de nieuwe opname? En kan de nieuwe opname een inbreuk zijn op het persoonlijkheidsrecht van de artiest of acteur met betrekking tot de oorspronkelijke uitvoering (artikel 5 WNR)? De diskjockey baseert zijn schadeclaim mede op onrechtmatige daad. In eerdere zaken over gebruik en nabootsing van bekende stemmen werd overwogen dat het gebruikmaken van een herkenbare stem onrechtmatig kan zijn als daarmee populariteit wordt verzilverd zonder ervoor te betalen, 5 of als daarmee een ongewenste associatie met commerciële belangen ontstaat en daarmee inbreuk wordt gemaakt op de persoonlijke levenssfeer. 6 De diskjockey volgt in deze zaak een wat ingewikkelder redenering: het is in de branche gebruikelijk dat bij wisseling van station de stem van de diskjockey niet meer bij het oude station te horen is; door pas zeven weken na zijn vertrek te stoppen met het gebruik van zijn stem, heeft Q-Music hem in een situatie gebracht waarbij hij zijn nieuwe werkgever in strijd met zijn arbeidsrechtelijke verplichtingen concurrentie heeft aangedaan. Het Hof oordeelt echter dat de oude werkgever een redelijke termijn moet worden gegund om op een andere inspreker over te gaan, welke termijn hier niet is overschreden. Het Hof neemt daarbij in aanmerking dat de diskjockey een aparte vergoeding voor de opnamen heeft gekregen en dat Q-Music de stem niet heeft gebruikt om zich als radiostation te profileren, bijvoorbeeld door de stem te gebruiken in commercials en jingles. Waarmee het Hof lijkt te willen zeggen dat ook een rechtstreeks beroep op verzilverbare populariteit of inbreuk op de persoonlijke levenssfeer de diskjockey in de onderhavige casus niet zou hebben gebaat. JMBS 5 Rb. Utrecht 4 december 1996, NK 1998/43 (Dröge/Vrumona), m.nt. J.J.C. Kabel. 6 Pres. Rb. Amsterdam 7 juli 2000, Mediaforum 2000, p. 313 (Staat/Monsterboard). Zie ook noot Hoogenraad bij de uitspraak in eerste instantie in deze zaak, Rb. Utrecht 4 december 1996, IER 2007, nr. 55.