Culemborg, 8 januari Tekst: Galaten 6: 1-5 Thema: Jezelf tegenkomen Voorganger: ds. Henri Veldhuis. Gemeente van onze Heer, Jezus Christus,

Transcriptie

1 Culemborg, 8 januari 2017 Tekst: Galaten 6: 1-5 Thema: Jezelf tegenkomen Voorganger: ds. Henri Veldhuis Gemeente van onze Heer, Jezus Christus, Vorige week zondag, op Nieuwjaarsdag, heb ik gepreekt over het slot van Galaten 5, over verslaving en vrijheid. Ik heb toen stil gestaan bij onze goede voornemens voor het nieuwe jaar, als het gaat om teveel eten, drinken, TV-kijken, op je smartphone kijken en ander verslavend gedrag. Hoe is het eigenlijk met die voornemens, nu we een week verder zijn? Lukt het een beetje, of hebben we alweer menigvuldig gezondigd? Hoe dan ook, als we proberen onze verslavende levensstijl te veranderen, dan worden we flink met onszelf geconfronteerd. Bij erge verslavingen, zoals drugs, alcohol, seks en gokken heb je meestal therapeutische hulp van anderen nodig. Maar in alle gevallen komen we onszelf tegen, zullen we het uiteindelijk zèlf moeten doen, hoeveel hulp we daar ook bij krijgen. Een ander kan ons wel helpen, maar kan ons niet veranderen; je kunt alleen jezelf veranderen. Dat geldt trouwens ook voor onze relatie met God. We kunnen van Hem veel krachtige hulp krijgen, veel liefde, vergeving, mededogen en inspiratie via goede mensen en bijzondere ervaringen. Maar alleen wij zèlf kunnen die hulp en liefde aannemen en door laten werken. Alleen wij zèlf kunnen de weg opgaan van oefening en wilskracht voor een nieuw leven. Zonder hulp kunnen wij onszelf niet veranderen, maar er komt een moment dat een mens of God zelf tegen ons moet zeggen: Ik ben bij je, maar nu moet je zèlf kiezen, zelf je overgeven aan een nieuw leven en daarvoor dan alles doen wat je in je hebt. Je moet eerst jezelf tegenkomen, voordat je ooit jezelf kunt zijn, zegt Loesje, - jezelf tegenkomen voor de spiegel die God en andere mensen jou voorhouden, voordat je kunt zijn, zoals je ooit bedoeld bent door de Schepper. Evenzo krijg je in het vasthouden aan je goede voornemens te maken met jezèlf, met je eigen kracht en zwakheid, met je eigen leegheid die je misschien ontdekt, en met je eigen wilskracht. Daarover gaat het vanmorgen ook in de tekst van Paulus uit Galaten 6. En ik stel jullie voor om vanmorgen met die tekst en met mijn preek hetzelfde te doen als met je goede voornemens voor het nieuwe jaar: die alleen maar op jezèlf betrekken. Er niet bij stilstaan of een ander in jouw omgeving het ook wel goed doet, of die misschien ook zo zwak is of verslaafd als jij, of die misschien ook fouten maakt. Nee, niet naar anderen kijken, maar alleen met jezelf voor de spiegel van God, en dan durven kijken en door laten werken wat je dan ziet. Ik heb dat ook geprobeerd bij het maken van deze preek, bij mezelf nagaan hoe ik in beeld kom in die spiegel van Paulus; welke fouten ik zelf maak, welke trots of raakbaarheid schuilen in mijn hart. Dat geldt trouwens voor elke preek die ik maak: die is op het scherm van mijn monitor

2 eerst een spiegel voor mezelf. Dus laat dit ons voornemen zijn bij de preek van deze morgen: We passen die alleen toe op onszelf. Op twee punten geeft Paulus ons vanmorgen aanwijzingen: omgaan met de fouten van anderen en omgaan met fouten van jezelf. Als je ziet dat iemand in je omgeving een misstap begaat, zo zegt Paulus, breng zo iemand dan terug op de goede weg in een geest van zachtmoedigheid, want jullie zijn mensen van de geest, mensen van Gods Heilige Geest. Het eerste is dus, dat we iemand zo nodig aanspreken op z n verkeerde gedrag. Nou dat is vaak niet zo gemakkelijk, want daar kun je gedoe mee krijgen. Hoe zal die ander reageren? Misschien wel boos of venijnig, daar zit je niet op te wachten. We zijn allemaal zo raakbaar, de verhoudingen zijn zó maar verstoord. En toch vindt Paulus dat het van ons verwacht mag worden, zeker in de kring van de gemeente: dat we elkaar aanspreken als verantwoordelijke mensen. Want als dat niet kan, zal ook niemand verantwoordelijkheid nemen. Als wij niet aanspreekbaar zijn op onze verantwoordelijkheid, worden we allemaal geïsoleerde individuen die langs elkaar heen leven, die hun onvrede over elkaar wegstoppen, verdringen, totdat erover geroddeld wordt met anderen die er net zo over denken als jij. Aanspreekbaarheid is belangrijk in de gemeente en de samenleving, want dan is er verantwoordelijkheid en hoeven boosheid en onvrede niet ondergronds te gaan, waar ze onderhuids gaan doorzieken. Vorige week zagen we dat Paulus al zijn vermaningen naar voren brengt onder het motto van de vrijheid: Leef zonder verslaving en in verantwoordelijkheid voor elkaar, want dán zijn jullie vrij en veilig. Alleen in een samenleving van mensen die aanspreekbaar zijn, is er vrijheid en veiligheid. Paulus zegt er nog wel iets belangrijks bij: Doe het in een geest van zachtmoedigheid. Dat Nederlandse woord zachtmoedigheid zegt precies wat Paulus bedoelt: Kun je de ander kritisch aanspreken met een zacht gemoed, ook al ben je misschien een beetje boos, verontrust en geraakt? Blijf je in geraaktheid en in je vermanende woorden transparant tot op de zachte binnenkant van je hart? Laat je ook in het aanspreken van de ander de goedheid van je hart zien, je verlangen naar heelwording, verbinding en genezing? - Probeer je met de zachtheid achter jouw kritiek de zachtheid achter de buitenkant van anderen te zoeken en te vinden? Zo mag het van ons verwacht worden in de kring van de mensen die leven uit de Geest, zegt Paulus. Het is ook zo nodig, want we zijn allemaal zo raakbaar. We zijn zó bang voor pijn, kritiek en afwijzing. Al gauw beschermen we onszelf met een harde buitenkant, verharden we onszelf, totdat het hard tegen hard gaat. Dat kan: elkaar aanspreken in een geest van zachtmoedigheid, ook als je verontwaardigd bent, geraakt of boos. In elke emotie kun je laten zien of voelen, dat je spreekt vanuit een goed en liefdevol hart, - òf vanuit een gesloten hart, een hart dat zichzelf niet laat zien, maar alleen van zichzelf afslaat. Wanneer zachtmoedigheid ontbreekt in ons leven en de samenleving, verhardt zich ons hart, uit zelfbescherming, en worden we steeds harder voor elkaar. 2

3 Zo n verharding kan helaas al vroeg ontstaan in ons leven, in onze eerste levensjaren. Dat gebeurt wanneer er zó weinig zachtheid en verbinding is in onze jeugd, dat onze kwetsbare ziel zich dan al verhardt, dat we dán al egoïstische mensen worden die alleen nog maar voor zichzelf opkomen, die leven uit eigenbelang, zonder empathie voor de zachtheid van anderen; die vanbinnen niet meer geraakt worden door de zachtheid van anderen. Misschien dat zelfs de liefde van God je niet meer raken kan, je niet meer zacht kan maken. Niet gemakkelijk elkaar aan te spreken in zachtmoedigheid. Dat moet je durven. Je moet durven daarin het kwaad van anderen te dragen en de gevolgen daarvan, daar doorheen een weg te zoeken naar de ander, die ander op te zoeken en verbinding te maken. Dat bedoelt Paulus met het dragen van elkaars lasten. We zijn samen verantwoordelijk voor wat er misgaat in ons gezin, onze gemeente, onze samenleving. Jezus zelf gaat ons daarin voor, in het dragen en doorstaan van zoveel dat wij verkeerd hebben gedaan. Hij zoekt ons op in een donkere wereld van zonde en conflict, gaat er doorheen op zoek naar de zachtheid van ons hart, om die te raken met de zachtheid van Gods liefde en vergeving. Dat is het dus eerste dat Paulus ons vraagt: Spreek de ander zo nodig kritisch aan, maar met zachtmoedigheid. Doe het als mensen die leven uit de Geest van Christus en zijn liefde. Nu even tussendoor gevraagd: Lukt het nog om alleen aan jezèlf te denken, om de aanwijzing van Paulus alleen te betrekken op jezèlf en niet voor anderen te denken? - Dan gaan we nu naar Paulus tweede aanwijzing, die ons nog dichter bij onszelf brengt, en die ons tot in de kern laat zien hoe we zachtmoedigheid kunnen leren voor anderen en onszelf. Als je een ander aanspreekt op zijn misstappen, verhef jezelf dan niet in trots boven die ander, zegt Paulus. Wees erop bedacht dat jij in je kritiek op anderen misschien wel blind bent voor je eigen fouten. Je ziet misschien wel de balk in het oog van de ander, maar niet de splinter in je eigen oog. Je plaatst de ander wel voor een kritische spiegel, maar voor jezelf vind je dat niet nodig? - want jij bent immers okay? Dat is nou precies wat egoïsten doen, ook al lijken ze heel vriendelijk en beschaafd: Die staan wel voor de spiegel, maar alleen maar om te zien goed en mooi ze zelf zijn, verliefd op zichzelf en altijd beter dan de ander. Wat een gevaar, zegt Paulus, om te denken dat jij wel alles bent, terwijl je van binnen misschien niets voorstelt. Want vanbinnen is bij jou misschien niets te vinden van zachtmoedigheid, liefde en bescheiden eigenwaarde. Wat een ramp wanneer jij je leegheid tegenover anderen opblaast, totdat je ooit een keer ontdekt hoe leeg je bent, en dat je wegvalt in een diep zwart gat. Daarom zegt Paulus: Laat ieder eerst zijn eigen daden toetsen, voordat je een ander aanspreekt op zijn of haar misstappen. Want als je zèlf niet voor de spiegel van God kunt staan, heb je geen enkel recht anderen daarvoor te plaatsen. Als jij je eigen gedrag niet kunt toetsen, heb je ook geen maatstaf van zachtmoedigheid voor het gedrag van anderen. Dan zul je hardvochtig en afstandelijk zijn. Rechtlijnig optreden komt misschien wel sterk over wanneer je leiding moet geven als een sterke man of vrouw, maar in werkelijkheid beschadig je dan mensen. 3

4 Ieder moet altijd en eerst zijn eigen daden toetsen. En zó, zegt Paulus dan, heeft ieder allereerst zijn eigen last te dragen. Opvallend dat Paulus het zo formuleert. Eerst heeft hij gezegd dat we elkaars lasten moeten dragen in het aanspreken van elkaar op ieders verantwoordelijkheid. Maar het samen dragen van onze verantwoordelijk eindigt en begint altijd met het dragen van de last van je eigen verantwoordelijkheid. Uiteindelijk sta je daarin alleen, alleen in jouw verantwoordelijkheid voor jezelf en anderen, - alleen voor het aangezicht van God, alleen voor het aangezicht van anderen. Niemand kan onze verantwoordelijkheid van ons overnemen, - tenminste, zolang we geestelijk nog voldoende gezond zijn. In onze eigen verantwoordelijkheid zijn we op onszelf aangewezen, helemaal alleen, - hoezeer God en andere mensen ook nabij kunnen zijn, - hoezeer de Heilige Geest ook bij ons binnen is gekomen. Uiteindelijk is het aan jou of mij om te kiezen, om te ontvangen, om jezelf over te geven en toe te vertrouwen, om excuus aan te bieden of schuld te belijden, om vergeving te ontvangen of te schenken. Niemand kan de verantwoordelijkheid voor jouw misstappen of schuld overnemen. Niemand anders kan zich voor jou bekeren dan jij zelf. Niemand anders dan jijzelf kan liefde in liefde beantwoorden. En juist wanneer je open en kwetsbaar komt te staan voor iemand die je belangeloos lief heeft, in Gods naam, kom je helemaal jezèlf tegen, met alles wat mooi en moeilijk is aan jou. Als jij jezelf overgeeft aan die spiegel van Gods liefde, dan kun jij jezelf ook helemaal terugvinden, helemaal jezèlf worden, zoals God je bedoeld heeft. Dan wordt je een mooi mens, opnieuw geboren. In de confrontatie met die alles verhelderende en alles onthullende liefde zit een beslissend moment van verantwoordelijkheid. Nu is het aan jou om die confrontatie aan te gaan. Nu is het aan jou om te kiezen, om òf te vluchten voor die onthullende liefde en je te verschansen achter de muur van je hardheid, je terug te trekken in leegheid en pijn, - òf jezelf prijs te geven aan die zachtmoedige waarheid die je door God en mensen wordt aangereikt. En als je het laatste doet: overgave aan zachtmoedigheid, en je komt jezelf dán weer tegen, dan ontmoet je een mens die veel leuker en vriendelijker is geworden, - dan vind jij jezelf terug als iemand om veel van te houden. Een mooi voornemen voor het nieuwe jaar: het nemen en dragen van je eigen verantwoordelijkheid op de weg van Gods zachtmoedigheid. Niet zo erg om dan soms terug te vallen in gedrag en emoties waarin jij jezelf tegenvalt. Want je valt terug in Gods zachtmoedigheid, en in de zachtmoedigheid van mensen in deze gemeente (zoals bijv. Ietje Staal, onze nieuwe ouderling). Amen 4

5 Gebed van de zondag Christus, onze Heer, Als uw gemeente zijn we bij elkaar voor uw aangezicht, voor de spiegel van uw Woord, in het licht van uw Geest. Als we de afgelopen week dan zien voorbijgaan, danken we voor zoveel goeds dat we mochten ontvangen van U, van goede mensen, - zoveel goeds om te delen. En ook wat niet goed was zien we voorbij gaan, lijden aan het leven en lijden aan elkaar. Goed om hier en thuis met elkaar verbonden te zijn, want voor uw aangezicht is onze dankbaarheid aan het goede adres, en daar ook vinden we genezing en verzoening. Amen 5