Instituut voor natuur educatie & duurzaamheid

Transcriptie

1 Instituut voor natuur educatie & duurzaamheid 28 e jaargang nr. 4 winter 2012

2 HET BESTUUR Voorzitter: Monique Wyfker Duinen EA Oostvoorne Tel: monique.wyfker@planet.nl Secretaris: Marianne Blanken Duinen EA Oostvoorne Tel: marianneblanken@hetnet.nl Penningmeester en ledenadministratie: Erik de Boer Donjonweg AJ Oostvoorne Tel: erik.adeboer@kpnmail.nl Public Relations: Ria Mellegers Waldhoornstraat SH Spijkenisse Tel: waldmelle@hetnet.nl Redactie: Gerard Dingemanse callas4@xs4all.nl Anneke Nijholt Zoutziederstraat AZ Brielle Giro t.n.v. IVN Voorne-Putten-Rozenburg Contributie 2012: Leden 18,25 Gezinslid 3 Wat is het IVN? Het IVN heeft in Nederland meer dan 170 afdelingen met bijna leden. Overwegend vrijwilligers, maar ook beroepskrachten zetten zich in om door middel van voorlichting, educatie en op de natuur gerichte activiteiten inzicht te geven in de schoonheid van de natuur en begrip te kweken voor de bescherming van het milieu. Het volgende koekoeksei zal rond half maart 2013 verschijnen, daarom ontvangen wij uw kopij en foto s graag vóór 28 februari Indien mogelijk lettertype tahoma 14, en graag gestuurd als bijlage. Website:

3 Voorwoord van de voorzitter Beste IVN-ers, Vandaag heb ik een mooie wandeling gemaakt door het Waterbos. Wat is er nog veel te zien en veel om van te genieten. De vergezichten die door de herinrichting zijn ontstaan vind ik erg mooi. In dit winterse weer met donkere luchten en dan opeens weer even zon, steken de witte berkenstammen zo prachtig af. Je ziet weer de grillige vormen van de bomen nu al het blad is gevallen. Ik verheug me op de Snertwandeling van komende zaterdag die langs het Brede water gaat. Eerst flink lopen en daarna lekker aan de erwtensoep bij de Meidoorn. In dit Koekoeksei vertelt Erik over de samenwerking tussen IVN en KNNV. Er komt een tweede vogelcursus voor beginners en er wordt gewerkt aan een plantencursus voor de leek. Ook staan er lezingen op het verlanglijstje. Zoals jullie weten heeft het IVN duurzaamheid aan de naam toegevoegd, maar wat betekent dat voor ons? Op woensdagavond 20 maart organiseren we weer een thema-avond met als onderwerp duurzaamheid! Uiteraard starten we de avond met een heerlijke maaltijd. Rest mij om iedereen fijne feestdagen toe te wensen. Ik hoop dat jullie op de nieuwjaarswandeling aanwezig zullen zijn om met elkaar een mooi nieuw IVN jaar in te luiden. Hartelijke groet, Monique

4 adressen Beste leden, Vier keer per jaar ontvangen jullie ons afdelingsblad Het Koekoeksei. Dat geeft het bestuur vier keer de kans om jullie ergens van op de hoogte te brengen. Wij willen jullie echter ook tussentijds wel eens ergens over vertellen of ergens aan herinneren. Dat doen wij per . Van een aantal leden hebben wij echter geen of geen juist adres. Wil je graag tussentijds informatie van het bestuur ontvangen en sta je in onderstaande lijst? Geef dan zo spoedig mogelijk je adres door aan - Ad van den Berge - Wif Boschma - Henny de Deken - Hetty Dekker - L. Deur - Leen en Marty Duyve - Dick Kammeraad - Edith Krijgsman - Pieter Paauwe - Jan Willem Rijkenbarg - Ben Tinkhof - Ruud Verhoeven - E.J. Verschuren - Liesbeth Vorm - Ab de Vries - Cees van Wamelen - Joke Wartna

5 Thema-avond vogels 10 oktober Woensdag 10 oktober stond er in het bezoekerscentrum Tenellaplas een thema-avond over vogels op het programma. Er waren 22 aanmeldingen voor de avond, dus een flinke opkomst. Inloop vanaf uur en vanaf uur was het genieten van een uitstekende driegangenmaaltijd, verzorgt door Simone, Annette, Marianne en Monique. Uiteraard zijn zij allen bedankt voor hun inzet met de bereiding van de smakelijke gerechten. Op het programma stonden twee presentaties over vogels, met de bedoeling dat er na afloop hiervan nog mee gedaan zou worden aan een vogelquiz. Dit laatste onderdeel is echter aan het einde van de avond geschrapt. We waren al zoveel in tijd uitgelopen, dat dit voor de meesten te laat zou worden. Dit houden we dus nog tegoed voor een andere keer. Direct na afloop van de maaltijd was het de eer aan Ad van den Berge. Hij hield op uitnodiging van het bestuur een presentatie over vogeltrek en vogels op de Maasvlakte. Hij werd hierbij bijgestaan door medevogelaar Bas de Bruin, die zijn vogelfoto s aan ons toonde, welke van commentaar werden voorzien door Ad.

6 Mede door de prachtige foto s en het enthousiasme van Ad was dit een succes. Na afloop van de presentatie van Ad was het even tijd voor een korte koffie-/theepauze. Hierna was het de beurt aan Martien Blanken. Hij toonde ons foto s van de vogels en de prachtige natuur van IJsland, die hij op zijn vakantie samen met Marianne in het voorjaar van 2012 had gemaakt. Martien maakte tijdens de presentatie van Ad al de opmerking dat er op de Maasvlakte best wel een flink aantal vogels voorkomen die hij ook op IJsland had gezien en gefotografeerd. Uiteraard had Martien ook foto s van soorten die bij ons niet voorkomen, zoals bijvoorbeeld om er maar één te noemen, de prachtige papegaaiduiker. Ook Martien vertelde vol enthousiasme over zijn vogels. Voor de meeste van ons duurde de avond veel te kort, ondanks het feit dat het in tijdsduur behoorlijk uitgelopen was. De sprekers en fotograaf zijn uiteraard op gepaste wijze door het bestuur bedankt voor hun aandeel in de zeer geslaagde, leerzame en gezellige avond. Ria

7 Samenwerking IVN en KNNV Zoals je misschien in Mens en Natuur en in voorgaande nummers van Het Koekoeksei hebt gelezen, wordt er al geruime tijd gesproken over een verdergaande samenwerking tussen IVN (Instituut voor natuur, educatie en duurzaamheid) en KNNV (Vereniging voor veldbiologie). Aanvankelijk waren de motieven hiervoor vooral van financiële aard. Maar nu verkenning heeft geleerd dat de financiële voordelen slechts (zeer) beperkt kunnen zijn, staan natuurinhoudelijke redenen voorop. Een recente notitie van de landelijke besturen van beide verenigingen stelt het zo: de samenwerking wordt aangegaan om met elkaar sterker te staan in het opkomen voor de natuur en om meer mensen te kunnen laten genieten van de natuur. Hier op Voorne-Putten-Rozenburg werken de afdelingen van KNNV en IVN zo nu en dan al samen. Zo is dit jaar gezamenlijk een vogelcursus voor beginners georganiseerd. Deze cursus werd gegeven door zowel leden van IVN als van KNNV. Onlangs hebben de besturen van de afdelingen met elkaar gesproken over verdere mogelijkheden voor samenwerking. We hebben besloten om, na het succes van de eerste, de vogelcursus voor beginners volgend jaar opnieuw in samenwerking te organiseren. Tevens zijn we van plan om op eenzelfde manier een plantencursus voor beginners aan te bieden. Ook zal een gezamenlijk lezingenteam worden gevormd. Dit team krijgt als doel om een aantal keren per jaar een lezing te organiseren voor leden en niet-leden. Daarnaast zullen we de activiteiten van de afdelingen zoveel mogelijk op elkaar afstemmen: dus bijvoorbeeld geen excursies op dezelfde dag. De activiteitenprogramma s gaan we wederzijds in onze afdelingsbladen publiceren (zie bij Agenda, red.). Kortom, we zien aardig wat mogelijkheden voor samenwerking. Als het goed is voor de natuur en voor mensen die van de natuur genieten, zullen we de onderwerpen zeker oppakken. Erik de Boer

8 Dier onder de loep De eekhoorn Sciurus vulgaris cm Laatst waren wij met vrienden in Uden alwaar we een huis met tuin gehuurd hadden. Het weer was prachtig en we besloten buiten te eten. Toen we druk bezig waren de tafel te dekken verscheen er ineens een prachtig roodbruin diertje uit de bosjes. Het kwam, waarschijnlijk in gedachten verzonken, recht op ons af. Toen hij ons dan toch ontdekte keek hij ons recht aan en ging op zijn gemak een boom in. Hij verdween achter de stam, maar kwam telkens even om de hoek kijken om te zien of we er nog waren. Wat een prachtwaarneming van dit vaak schuwe knaagdiertje met zijn mooie pluimstaart en gepluimde oren. Zijn onderzijde is trouwens wit, terwijl de bovenzijde roodbruin is. Maar ook bestaan er eekhoorns die grijsrood, bruin tot zelfs bijna zwart zijn. Maar hier ging het dus om de roodbruine variant. Eekhoorns leven hoofdzakelijk in uitgestrekte naald- of gemengde bossen, parken en tuinen. Hun voedsel bestaat uit eikels, beukennoten, zaden uit dennenappels, bessen, eieren, jonge vogels, insecten en paddenstoelen. Vooral het uitstekend smakende eekhoorntjesbrood wordt door hen als ultieme lekkernij beschouwd. Hieraan dankt deze paddenstoel waarschijnlijk zijn naam. Is de temperatuur goed dan kan in december de paartijd al beginnen. Deze duurt tot juli met een hoogtepunt in januari en maart. Worden ze tijdens de hofmakerij gestoord dan vluchten ze niet, maar nemen al schetterend een dreighouding aan. Dit doen ze ook als ze jongen hebben. Heeft het mannetje een vrouwtje verleid, dan moet er een nest gemaakt worden. Hiervoor gebruikt hij vaak een oud kraaiennest als fundament.

9 Boven het nest maakt hij een dakje zodat er een bolvormig bouwsel ontstaat. De ingang is aan de onderzijde. Aan de kant van de boomstam bevindt zich de nooduitgang. Ook worden er vaak speelnesten gemaakt. Is het hoofdnest gevoerd met mos en wol uit de eigen vacht dan is het wachten tot de drie tot zeven kale en blinde jongen geboren worden. De draagtijd is 38 dagen en de meeste jongen worden tussen februari en augustus geboren. De jongen worden gezoogd en na vier weken klimmen ze al vrolijk rond. Na acht weken zijn ze bijna niet meer van de ouders te onderscheiden. Ze missen alleen de pluimen aan de oren. De zorg voor de kleintjes rust geheel op de schouders van de moeder. Aan het einde van het eerste levensjaar zijn de jongen reeds geslachtsrijp. In de winter en bij slecht weer doet het nest tevens dienst als schuilplaats tegen kou en regen. Bij extreem weer wordt zelfs de nooduitgang dichtgemaakt om de kou buiten te houden. Ze houden niet echt een winterslaap en worden geregeld wakker om eten te gaan zoeken. In de zomer verstopt de eekhoorn eikels en beukennootjes om zo s winters een voorraad eten te hebben. Vaak kunnen ze e.e.a. niet terug vinden en helpen zo mee aan zaadverspreiding. Ligt er in de winter veel sneeuw dan gaan er veel eekhoorntjes dood, omdat ze het verstopte voedsel niet terug kunnen vinden. In de herfst hebben ze wel extra gegeten om lekker vet de winter in te gaan, maar ze kunnen slechts enkele dagen zonder voedsel. Dus een goed pak sneeuw is meestal funest voor deze grappige acrobaten. In de lente en zomer roven ze ook eieren en jongen van zangvogels om op te eten. Verder eten ze aan jonge loten en knagen ook kringetjes bast rondom boomstammetjes weg, waardoor deze sterft. Boseigenaren zijn dus niet altijd gecharmeerd door deze acties van de eekhoorn. Vroeger kwamen er op Voorne geen eekhoorntjes voor, maar het verhaal gaat dat er ooit mensen een paar van deze schattige diertjes gekocht hadden en omdat ze het zielig vonden ze in een kooi te stoppen, hebben ze deze maar in de tuin los gelaten, in de veronderstelling dat ze daar

10 wel zouden blijven als je ze maar voerde. Hoe naïef kunnen mensen toch zijn! Dit moet voor 1994 gebeurd zijn, want na die tijd is het verboden deze beschermde dieren in je bezit te hebben. Als vijand hebben ze honden, katten, de zeldzame boommarter en zeldzame havik. Eekhoorntjes verraden hun aanwezigheid door de afgekloven dennenappels en schubben hiervan onder bomen. Als ze eten zitten ze op de achterste poten en eten met de voorpoten. Zoals veel andere knaagdieren ook doen. Heel aandoenlijk! Ze worden ongeveer drie tot zeven jaar oud en kunnen net als mensen grijs worden. Grappig hè! Buiten dat ze goed kunnen klauteren, kunnen ze ook goed zwemmen. Tijdens het van tak naar tak springen dient de staart als roer, om het evenwicht te bewaren of om een eventuele val te breken. De naam Sciurus komt van het Griekse woord skia wat schaduw betekent en oura betekent staart, dus het betekent dier zit in schaduw van zijn staart. Vandaar dat de bijnaam van dit prachtige en grappige dier schaduwstaart is. Wij zijn op Voorne niet op een natuurlijke manier aan eekhoorntjes gekomen, maar ik vind het erg leuk dat ze nu hier wonen en ik geloof niet dat ze veel overlast geven. Dus laten we er allemaal maar gewoon van genieten! Gerda

11 Excursie zaterdag 3 november Tiengemeten Buienradar voorspelde niet veel goeds. Regen en in de loop van de dag kans op verslechtering van het weer, mogelijk onweer. Echt een dag om naar Tiengemeten te gaan en de natuur te beleven Om uur vertrekt de veerboot en varen we door Het Vuile Gat naar de haven van Tiengemeten. Gewapend met telescoop, verrekijkers, mutsen, hoeden en regenkleding lopen we over de weg aan de noordzijde van Weelde richting Weemoed, mooie namen. Weelde is nat, het water staat hoog door de regen van de afgelopen maand? De eerste zwemvogels die we in groten getale zien zijn slobeenden. Links van de weg op de dijk staan drie Nederlandse trekpaarden, af en toe passeert een vliegende grote zilverreiger, waarvan we zo n 20 exemplaren zien tijdens onze wandeling rond Weelde. Volgens de website van Natuurmonumenten zijn in september wintertalingen op Tiengemeten geteld, een recordaantal. Wij zien in ieder geval een groepje overvliegen, en ook zes watersnippen. Mede dankzij de aantallen wintertalingen heeft het Haringvlietgebied een Europese beschermingsstatus.

12 Bij de vogelkijkhut op de dijk van het Haringvliet breekt het wolkendek even een beetje open. Een mooi moment om een aantal roofvogels te bekijken. Een paar bruine kiekendieven geven een luchtshow. Op grote afstand in een groep populieren zit een grote roofvogel. In zijn buurt vliegen kraaien en buizerds om hem te verjagen. Het verschil in grootte is duidelijk. Zou dit dan de zeearend zijn die hier regelmatig wordt waargenomen? Overvliegende knobbelzwanen steken schitterend af tegen de donkere lucht. We horen de vleugelslag, mooie natuurmomenten. Wij weten weer waarom we op onze vrije zaterdag de regen trotseren. Kuifeenden, wilde eenden, smienten, bergeenden, futen, grauwe ganzen, aalscholvers, Tiengemeten is een ideale plek voor vogels die van nattigheid houden.

13 Opvallend is de begroeiing van grote stukken drooggebied met Canadese guldenroede, Solidago canadensis. Deze exoot en bekend als sierplant woekert hier en de vele grazers, een paar honderd Schotse hooglanders, laten deze plant ongemoeid. Niet lekker? Een eigenschap van deze plant is het verdringen van andere planten, de wortels scheiden zelfs chemicaliën (bron: Wikipedia) af die bijvoorbeeld de esdoorn verdringt. Een gemet Aan het begin van de 17 e eeuw slibt in het Haringvliet een zandplaat op van vijf hectaren. Een halve hectare heet in die tijd een gemet en zo krijgt dit stukje land de naam Tiengemeten. Op de veerboot terug naar de vaste wal zien we steeds meer blauw in de lucht, de weersverslechtering zit er niet meer in Wij hebben weer genoten van de natuur op Tiengemeten. Volgend jaar gaan we in het voorjaar. Martien

14 AGENDA IVN Zaterdag 5 januari: nieuwjaarswandeling De eerste excursie van 2013 is traditiegetrouw de nieuwjaarswandeling, waarbij we Groene strand en omgeving aandoen. We beginnen uiteraard niet voordat we elkaar het beste voor het nieuwe jaar hebben gewenst. Hou er rekening mee dat het onderweg soms drassig kan zijn. Gepast schoeisel is dan ook aan te bevelen. We sluiten af met een kopje koffie of thee uur, Hotel van Marion, Oostvoorne Zaterdag 2 februari: Brouwersdam en omgeving Over tradities gesproken. Deze excursie is ieder jaar weer een belevenis op zich. De echte diehards kunnen dat beamen. Ongeacht hoe de weergoden ons gezind zijn, is deze excursie zeker aan te bevelen. Dit is een ¾ dag excursie. Hou dus rekening met iets te eten en te drinken. Warme kleding is zeker aan te bevelen Carpoolparkeerplaats N57/Zwarte dijk (bij de rotonde Hellevoetsluis/Rockanje aan de N57) Zaterdag 2 maart: jaarvergadering Onder het genot van koffie met koek maken we de balans op van het afgelopen jaar en blikken we vooruit naar Na afloop van de vergadering is er uiteraard weer ruimte voor een natuurgerelateerde activiteit. Wat dit zal zijn wordt later bekend gemaakt. Een uitnodiging met agenda voor de jaarvergadering volgt nog uur, bezoekerscentrum Tenellaplas Woensdag 20 maart: Thema-avond duurzaamheid Nadere informatie volgt in de loop van het komende jaar. De avond zal zoals gebruikelijk weer starten met een maaltijd. vanaf uur in het bezoekerscentrum Tennellaplas. De maaltijd begint om uur.

15 AGENDA KNNV Maandag Weekend 5/ Zondag 6-1 Dinsdag 8-1 en meer Zaterdag 9-2 Donderdag uur Plantenfoto's van Nelleke van der Meijden Winterroofvogeltelling Bezoekerscentrum ZHL, Tenellaplas uur Nieuwjaarswandeling Bezoekerscentrum ZHL, Tenellaplas uur Braakballen pluizen met Bezoekerscentrum ZHL, JanAlewijn Dijkhuizen Tenellaplas uur Wintervogelexcursie met Verzamelen bij pont Tom van Wanum Hekelingen uur Algemene Bezoekerscentrum ZHL, Ledenvergadering Tenellaplas Kijkt u voor de zekerheid even op onze internetsite of een activiteit doorgaat zoals die hierboven gepland staat. Dit voorkomt tevergeefs reizen en teleurstelling. Een nieuw jaar De redactie wenst de leden van het IVN een mooi 2013 toe. Het afgelopen jaar is voorbij gevlogen met mooie maandelijkse excursies en thema-avonden die zeer geslaagd waren. Hopelijk brengt 2013 u tot inspiratie en initiatieven om IVN Voorne- Putten-Rozenburg en het Koekoeksei succesvol voort te zetten. Anneke en Gerard