Geloven in verschillende culturen

Transcriptie

1 Geloven in verschillende culturen Wie gelooft wat? Verbind de juiste uitleg met het juiste geloof: Islam Hij of zij gelooft in één God. Die er altijd zal zijn, en die je niet kunt zien. Hij of zij gelooft dat de hun volk zijn uitgekozen om de boeken van God te ontvangen en door er veel en lang in te studeren, zij rechtvaardigheid in de wereld kunnen brengen. Hij of zij gelooft dat op een dag de Messias zal komen. Iemand die de wereld perfect zal maken. God heeft beloofd deze persoon te sturen, maar deze is tot nu toe nog niet gezien. Christendom Dit geloof is gebaseerd op 5 zuilen: Jodendom Zij proberen een toestand van volmaakte vrede te bereiken. Dit kun je pas bereiken als je het achtvoudige pad volgt. Elke spaak in het symbool staat voor een pad. Boeddhisme Hindoeïsme Dit geloof is misschien wel de oudste godsdienst op aarde. Niemand weet precies wanneer het ontstaan is, of wie de stichter was. Al veel eeuwen lang geloven deze mensen in meerdere goden, maar altijd in één ziel, Brahman. Die ziel zit in alle dingen om je heen. Zij geloven in wat Jezus Christus heeft verteld, en leven op de manier zoals Hij dat wilde. Jezus Christus zei tegen de mensen dat hij door God was gezonden om hen te vertellen hoe zij konden laten zien dat zij in God geloofden. De Romeinen vonden Hem gevaarlijk en hebben Jezus Christus gekruisigd. Zij geloven dat drie dagen na Zijn dood, Hij is opgestaan om de mensen te zeggen dat zij aan iedereen op aarde moeten vertellen wat er was gebeurd. Zij komen samen in kerken om het geloof met anderen te delen, en lezen veel in de Bijbel.

2 Boeddhisme christendom Hindoeïsme Islam Jodendom Symbool De acht spaken van het wiel verwijzen naar de acht paden. Ze moeten een boeddhist verlossen uit een leven van begeerte en lijden. Symbool Het kruis was vroeger een Romeins foltertuig voor misdadigers. Sinds de kruisdood van Jezus zien christenen het als symbool van de overwinning van de dood. Symbool De klank Aum is het meest heilige geluid van de hindoes. De 3 verwijst naar drie belangrijke goden: de schepper, de beschermer en de vernietiger. Symbool God (Allah) gaf de maan aan de mens om de tijd te berekenen. De vijfpuntige ster is het teken van de mens. Symbool De davidster toont dat het goddelijke en het menselijke verbonden zijn. De driehoek met de punt naar boven verwijst naar God. De driehoek met de punt naar beneden verwijst naar de mens.

3 Boeddhisme christendom Hindoeïsme Islam Jodendom Mediteren In Japan ontwikkelden de boeddhisten een eigen vorm van zitten Kleef in een de de jui toestand van meditatie. Zen boeddhisten oefenen zich in het ontspannen rechtop zitten. Door op de juiste manier adem te halen, verdwijnt de overspanning in hun lichaam. Kruisteken en gebedshoudingen Christenen maken het kruisteken en drukken daarmee uit dat ze woorden willen spreken en daden verrichten in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Tijdens het bidden vouwen vele christenen de handen. Alle vingers en de twee duimen zijn dan gekruist. Zo verstevigen ze hun band met God. Rode stip Voor onbekenden met het hindoeïsme is een opvallend kenmerk de rode stip op het voorhoofd van vrouwen, de bindi. Deze stip symboliseert het derde oog en wordt aangebracht ter bescherming van de vrouw en haar echtgenoot. Salat, de dagelijkse gebeden Vijfmaal per dag verrichten moslims het rituele gebed (salat). Om te bidden moeten ze zuiver zijn. Daarom laten ze water stromen over de handen, het gezicht, de armen en de voeten. Dan rollen ze hun gebedsmatje open in de richting van Mekka. Ze bidden rechtopstaand, buigend en knielend op de gebedsmat uit respect voor Allah. Gebedsmantel en gebedsriemen Joden bidden drie keer per dag. s Morgens, s middags en s avonds. Vanaf hun dertiende jaar bedekken mannen dan het hoofd met een keppeltje om hun eerbied voor de heilige God uit te drukken. Ze slaan een gebedssjaal om zich heen. Ze brengen gebedsriemen aan de linkerarm en het voorhoofd aan. Aan die gebedsriemen hangt een leren doosje met daarin opgerolde tekstjes uit de Thora. Joden willen die woorden van God prenten in hun gedachten en hun hart. Als joden rechtopstaand hun gebeden opzeggen, wiegen ze zachtjes heen en weer. Bidden moet je volgens hen niet alleen met je geest en je hart, maar met je hele lichaam doen. Boeddhisme christendom Hindoeïsme Islam Jodendom

4 Zoek in de boeken van het overeenkomstig geloof op en vul dan in: Islam 1. Wetten en voorschriften Een moslim leeft volgens de wil van God. Dit kan zover gaan dat een moslim gelooft dat elke stap die een mens zet, en elke val door God bepaald zijn. Alles wat moet en wat niet mag, staat geschreven in de koran. daar kun je hier meer over lezen. Wat is de naam van hun geloofsboek? De koran De islam heeft zijn geloof gebouwd op vuif zuilen. Zoek de pijlers op in het boek over de Islam en noteer ze hieronder met een korte uitleg. De islam heeft 5 pijlers: - De moslims geloven in één God: Allah - De gelovige moslim bidt 5 maal per dag met het aangezicht naar Mekka - Ze horen aalmoezen (geld, eten) te geven aan de armen. - Eénmaal per jaar vasten of de ramadan - Indien ze de financiële mogelijkheid hebben moeten ze éénmaal in hun leven op bedevaart gaan naar Mekka. Veel moslimvrouwen bedekken hun hoofd als ze buitenshuis gaan. Het gebedshuis van de moslims is een moskee Het kan voorkomen dat de ramadan in de zomer of in de winter voorkomt. Als jij zou moeten vasten, doe je dat dan liever in de zomer of in de winter? Persoonlijk antwoord

5 Jodendom 1. Wetten en voorschriften God heeft de joden beloofd goed voor ze te zorgen, als zij zich houden aan de regels die hij gegeven heeft. Deze regels heeft hij aan Mozes doorgegeven. Dit noemen we de 10 geboden. Deze geboden staan in het joodse geloofsboek, namelijk de Thora In het leven van de joden zijn vier momenten heel belangrijk. Zij horen zo sterk bij het alledaagse leven, dat zonder deze momenten het leven niet compleet zou zijn. Zoek deze joodse 4 belangrijke momenten op in het boek van het jodendom: Sjabbat De zevende dag van de week, rustdag. Bar-Mitswah Volwassen worden van het kind. Choepah Trouwen. Sjiva Doodgaan en rouw. Welke van deze momenten vind jij speciaal? Waarom? Persoonlijk antwoord

6 Boeddhisme 1. Symbool: Hoe noemen we dit symbool? dharmawiel Boeddhisten proberen een toestand van volmaakte vrede te bereiken. Dit kun je pas bereiken als je het achtvoudige pad volgt. Elke spaak in het symbool staat voor een pad. Zoek de naam van deze paden op in het boek over boeddhisme. Bekijk nu het dharmawiel en vul de woorden op de juiste plaats in. 1 Juist inzicht: de mens moet duidelijk inzien wat hij doet met het leven. 2 Juiste bedoeling: kies een juist doel dat je wil bereiken. 3 Juiste woorden: zeg de goede dingen. 4 Juiste handeling: probeer niet ten koste van anderen je doel te bereiken. 5 Juist levensonderhoud: doe werk dat nuttig is en waarbij je mensen en milieu niet beschadigt. 6 Juiste inspanning: pak met een sterke wil al je problemen aan. 7 Juist bewustzijn: denk goed na bij alles wat je doet. 8 Juiste concentratie:word rustig en stil van binnen, waardoor je je gedachten beter kunt volgen en de juiste keuzes kunt maken. Omdat Boeddha, zoals de man zou gaan heten, een mens was, en niet wilde dat de mensen hem als een god zouden vereren, is het boeddhisme geen godsdienst. Het is meer een levenswijze, een filosofie.

7 Het boeddhisme is geen godsdienst. Waarom is dat? O O O Omdat Boeddha gezakt is voor zijn examen. Omdat het een manier van leven is, een filosofie. Omdat Boeddha een mens was, en geen god. 2. Vier grote waarheden Het boeddhisme bevat vier grote waarheden waar zij 100% in geloven. 1. Op deze wereld blijft niets eeuwig bestaan. 2. Mensen lijden omdat ze van alles willen hebben. 3. Het lijden kan gestopt worden. 4. Door het achtvoudige pad te volgen, kan de mens anders gaan denken en zo kan een einde komen aan het lijden in de wereld. Met welke van deze vier waarheden ben je het eens? Waarom? Persoonlijk antwoord Met welke van deze vier waarheden ben je het oneens? Waarom? Persoonlijk antwoord 3. Wedergeboorte Na de dood verlaat de ziel het stoffelijk lichaam om in een ander lichaam wedergeboren te worden. Dit kan ontelbare keren herhaald worden. Een moeilijker woord voor wedergeboorte is reïncarnatie

8 Christendom 1. Heilig boek Christenen geloven in God, en dat God Jezus naar de aarde gezonden heeft om de mensen te vertellen hoe zij het beste kunnen geloven in God. Zij komen samen in kerken om het geloof met anderen te delen. Ook vinden Christenen het belangrijk voor anderen te zorgen en goede dingen te doen voor mensen in landen die het moeilijk hebben. Dit heet missie. Christenen lezen veel in de Bijbel Het geloof vieren De christelijke traditie is rijk aan symbolen en rituelen, denk maar aan de belangrijke levensmomenten, bij geboorte, huwelijk en dood. Kernrituelen worden sacramenten genoemd. Het zijn tekenen waarin christenen hun geloof in Jezus Christus uitdrukken. De rooms katholieke kerk kent zeven sacramenten, los de puzzel op: 1. het doopsel 2. het vormsel 3. de biecht 4. de eucharistie 5. de priesterwijding 6. de ziekenzalving 7. het huwelijk

9 Hindoeïsme 1. Heilige teksten De Hindoes hebben verschillende heilige teksten die de Veda s worden genoemd. De oudste zijn wel 3000 jaar oud. In de Veda's staan verhalen over de goden en wijze lessen met allerlei regels hoe Hindoes moeten leven. In India zijn er veel goden: Ganesh, Shiva, Vishnoe, Brahma, Krishna dat zijn misschien wel de belangrijkste mannelijke goden in India. Je hebt ook nog veel vrouwelijke goden: Laksmi en Durga bijvoorbeeld. Deze goden zijn allemaal heel populair in India. Iedereen kent ze en kan er veel verhalen over vertellen. 2. Plaats onder elke afbeelding om welke hindoeïstische goden het gaat:

10 1. Ganesh : Indiërs bidden tot hem voor succes en wijsheid. 2. Brahma: Het scheppend aspect van de god 3. Vishnu: God als kracht die de wereld laat bestaan 4. Shiva: God als vernietiger 3. Weetje Hindoes behandelen hun koeien als heilige dieren, en eten nooit rundsvlees, ook niet als ze geen echte vegetariërs zijn.

11 Kijk goed naar de filmpjes en schrijf bij elk geloof de speciale gebruiken bij de gelegenheden: gelegenheid Christendom Jodendom Islam Hindoeïsme Geboorte Het gezin is voor christenen erg belangrijk. In Joodse gezinnen zijn Een moslimbaby maakt al De ouders laten hun kinderen kinderen van harte snel kennis met het geloof. niet lang na de geboorte welkom. In de Joodse Direct na zijn geboorte dopen. Je zou kunnen gemeenschap mogen fluistert de vader de zeggen, dat de baby dan opnieuw 'geboren' wordt. Christenen zien kinderen als een geschenk van God. Daar zijn ze God dankbaar voor. Doop De voorganger giet tijdens de doop een beetje water over het hoofd van de baby. Hij zegt: 'Ik doop je in de naam van de vader, van de zoon en van de heilige geest'. De voorganger steekt de doopkaars aan. De ouders nemen de kaars mee naar huis als herinnering. vrouwen zelfs hun man verlaten als ze niet voor een kind kunnen zorgen. shahada in het oor van zijn kind. Dat is de belijdenis. Moslims zeggen ermee wat zij geloven. Als snel na de geboorte wordt het jongetje besneden. Dat hoort volgens het Joodse geloof. Binnen acht dagen na de geboorte moet de moheel (besnijder) de voorhuid van de piemel van het jongetje verwijderen. Dit is maar een kleine ingreep en kan gewoon thuis gebeuren. Toch gebeurt het soms ook in het ziekenhuis. Naamgeving De besnijdenis van een Joodse jongen is reden voor een feestje. Nu hoort hij er echt bij. De familie en de vrienden drinken er een glas wijn op. Op deze dag krijgt de jongen ook zijn Joodse naam. Bijvoorbeeld Moshe, dat is Hebreeuws voor Mozes. Deze Joodse naam hoeft niet dezelfde Hij fluistert: 'Er is geen andere god dan God. Mohammed is zijn boodschapper.' Hij zegt dit natuurlijk in het Arabisch. Probeer het zelf maar eens te zeggen: 'Laa ilaaha illallaahu Muhammadur rasuulullaah'. Naamgeving Een baby krijgt pas een naam als hij een paar dagen oud is. Vaak is het de naam van een belangrijk persoon in de islam. Dit is de godsdienst van de moslims. Veel jongens heten Mohammed. In Turkije hoor je de naam Mehmet veel. Dat is Turks voor Mohammed. Ibrahiem is Arabisch voor Abraham en Joesoef betekent Jozef. Meisjes heten soms Aïcha of Fatima. Aïcha was namelijk Niet lang na de geboorte krijgt een hindoebaby een beetje honing en ghi op zijn tong. Ghi is geklaarde boter. De vader fluistert mantra's (heilige spreuken) in het oor van de baby. Hij fluistert bijvoorbeeld: 'Moge God, de schepper van alle dingen, je wijsheid geven'. Het kind wordt weer aan de moeder gegeven. De baby krijgt dan de eerste borstvoeding. Geheime naam Hindoekinderen hebben vaak namen van goden, zoals Parvatti of Mahesh. Soms zijn het namen uit de natuur zoals Usha (opgaande zon). Naast hun gewone voornaam krijgen de kinderen ook een geheime naam. Die geheime naam heet rashi ka nam. De ouders gaan naar de pandit (de priester) die een almanak raadpleegt en een horoscoop trekt. Daarin staan gegevens over de stand van de sterren tijdens de geboorte van het kind. Met behulp van dit boekje kiest de pandit de

12 naam te zijn als zijn gewone naam. Je kunt het vergelijken met een doopnaam. Ook joodse meisjes krijgen een Joodse naam. Rivka bijvoorbeeld, zo wordt Rebecca uitgesproken. Joodse meisjes krijgen hun Joodse naam soms in de synagoge (gebedshuis). De vader en moeder laten daar een dankgebed uitspreken voor de geboorte van hun dochter. de vrouw van Mohammed. En Fatima zijn dochter. Moslims geloven dat er zegen rust op het kind met zo'n naam. geheime naam van het kind. De geheime naam wordt alleen bij heel speciale gelegenheden gebruikt. Nieuwe start Het haar van de baby wordt enkele maanden na de geboorte afgeknipt. De baby wordt grondig gewassen en men spreekt gebeden uit voor de toekomst van het kind. Hindoes sluiten hiermee de periode van de geboorte af. Het kind krijgt een nieuwe start in zijn leven als hindoe. Alles wat oud is, zoals het haar, wordt afgeknipt. Volwassen worden Vanaf hun doop horen christelijke kinderen bij de kerk. Ze zijn pas volwaardig kerklid als zij hun vormsel doen. Kinderen worden gevormd, als zij de doopbeloften begrijpen. Toen ze een baby waren, konden ze deze beloften natuurlijk niet zelf doen. Nu zijn ze oud genoeg om ze te begrijpen. Het vormsel is een belangrijk moment. Een joods meisje is vanaf haar twaalfde verjaardag bat mitswa, 'dochter van de wet'. Een joodse jongen is vanaf zijn dertiende verjaardag bar mitswa, 'zoon van de wet'. Vanaf die dag zijn ze volwaardig lid van de joodse gemeenschap. Ze moeten zich nu net als de volwassenen aan de Joodse regels houden. Ze zijn vanaf nu zelf verantwoordelijk voor het Moslimkinderen in de puberteit zijn volwaardig lid van de oemma. Dat is de moslimgemeenschap. Kinderen die lichamelijk volwassen zijn, houden zich aan de regels van de islam. Ze zijn vanaf nu verplicht de regels die voor volwassen moslims gelden op te volgen. Deze regels leren de kinderen thuis, op islamitische scholen en in moskeeën. Vroeger waren kinderen wat eerder volwassen dan nu. Dat kun je in de godsdiensten goed zien. Kinderen zijn ongeveer dertien als ze zelf verantwoordelijk zijn voor hun gedrag. Niet de ouders, maar de kinderen worden aangesproken, als ze iets verkeerds doen. De kinderen moeten zich vanaf dan aan de godsdienstige richtlijnen houden. Er is voor hen een speciaal gebruik: de

13 opvolgen van deze regels. Voor de jongens en meisjes is het een groot feest om bar of bat mitswa te worden. Op deze dag lezen de jongens thora. Dat wil zeggen dat ze in de synagoge (gebedshuis) een stukje voorlezen uit de bijbel. In het Hebreeuws, dat is taal van de bijbel. In sommige synagogen mogen ook de meisjes een stukje bijbel lezen. plechtigheid van het heilige drievoudige koord. Dit ritueel vindt plaats tussen het achtste en twaalfde levensjaar, voordat een kind volwassen is. Beloftes Het gebruik gaat als volgt. De jongen gaat tegenover de pandit (priester) zitten. Tussen hen in brandt een klein vuur in een metalen pot. Dat vuur heet havan. De jongen doet drie belangrijke beloftes. Hij belooft dat hij eerlijk zal zijn, sober zal leven en goed zal nadenken over zijn manier van leven. De pandit hangt een koord, gemaakt van drie draden, over de schouder van de jongen. De jongen is trots op zijn koord. Huwelijk Christenen trouwen niet alleen op het stadhuis. Zij trouwen ook in de kerk. Daar beloven zij, dat ze voor elkaar zorgen. Ze beloven elkaar lief te hebben en dat ze elkaar trouw zullen blijven. Voordat bruid en bruidegom deze belofte doen, spreken ze eerst met de voorganger Soms trouwen mensen niet alleen voor de burgelijke stand, maar ook in een kerk. Joodse mannen en vrouwen trouwen meestal in de synagoge (gebedshuis). De rabbijn, de geestelijke leider, zegent het huwelijk in. De kalla, de bruid en de chatan, de bruidegom Het huwelijk bij moslims wordt nikah genoemd. Hierbij trouwende de bruid en bruidegom niet alleen, hun families zijn hierna ook met elkaar verbonden. Officieel mogen ouders hun kinderen niet dwingen met iemand te trouwen. De koran, het heilige boek, verbiedt dat. Bruid en Het hindoehuwelijk kent veel gebruiken en kan wel enkele dagen duren. Maar het is natuurlijk dan ook een groot feest! De bruid en de bruidegom worden er prachtig voor gekleed en opgemaakt. Ze zien eruit als een vorst en een vorstin. Vriendinnen helpen de bruid bij het kleden

14 (priester of dominee). Hij vertelt het paar, hoe de kerk over het huwelijk denkt. Ook het bruidspaar vertelt, hoe zij over hun huwelijk denken. Ze bereiden de plechtigheid ook goed voor met elkaar. Rituelen In de kerk vraagt de voorganger aan de bruidegom en bruid of ze elkaar zullen liefhebben en verzorgen. Dan schuift de bruidegom de trouwring aan de vinger van de bruid. Zij schuift ook een ring om de vinger van de bruidegom. Dan zijn ze man en vrouw. worden daar goed door hem op voorbereid. Hij vertelt het bruidspaar wat er van hen verwacht wordt. Zo wordt verwacht dat het paar hun kinderen in de joodse gebruiken op zal voeden. Trouwen In de synagoge nemen de bruid en de bruidegom plaats onder de choepa. Dat is een groot doek dat boven hun hoofd gespannen is. Dat symboliseert het huis waarin het paar gaat wonen. De bruidegom schuift de ring om de vinger van zijn bruid. Hij zegt, dat zij nu zijn vrouw wordt volgens de Joodse wet. Ook de bruid stemt daarin toe. Ze beloven veel van elkaar te houden. Daarna tekenen de getuigen ketoeba, de huwelijksakte. Mazzal tov! Het bruidspaar krijgt twee keer een slokje wijn te drinken. Dan trapt de bruidegom tot slot een glas kapot. Zouden deze scherven het huwelijk geluk brengen? De vrienden en familie hopen dat zeker en roepen Mazzal Tov! (veel bruidegom moeten het samen eens zijn met het huwelijk. Toch gebeurt het. Sommige moslims zeggen: 'In het westen word je eerst verliefd. Daarna trouw je. In de islam trouw je eerst. Dan word je pas verliefd.' Huwelijk Voor het huwelijk wordt een huwelijksakte gesloten. Daarin staat wat de bruid en de bruidegom met elkaar afspreken. Als alles geregeld is, kan de plechtigheid beginnen. Hierbij hoort dat een imam (voorganger) een stuk uit de koran voorleest en bidt men voor het geluk van het paar. Dit huwelijk is niet rechtsgeldig in Nederland en kan ook heel gemakkelijk ontbonden worden. Je bent al gescheiden als je drie keer zegt dat je wilt scheiden. en opmaken. Ze versieren haar handen en voeten met henna. Havan Voor het huwelijk wordt meestal een zaaltje gehuurd. Daar brandt de havan, een gewijd vuur. Het vuur brandt in een metalen pot, soms is die van steen. De pandit (priester) neemt samen met de bruid en bruidegom plaats bij de havan. De bruidegom laat ghi (geklaarde boter) en graan vallen in de havan. Hij bedankt daarmee voor alles wat hij gekregen heeft. Zeven stappen De bruid neemt zeven stappen. Eerst stapt ze met haar rechtervoet, haar linkervoet sluit steeds aan. Deze zeven stappen neemt zij voor voedsel, kracht, voorspoed, geluk, kinderen, genieten en voor levenslange vriendschap. De bruid en bruidegom lopen ook zeven maal rond het vuur. Ze zijn met elkaar verbonden door een koord of sjaaltje. Rode stip Het belangrijkste moment is het aanbrengen van de sindur. De bruid en

15 geluk!). En dan is het feest. Groot feest, want een huwelijk is heel belangrijk in het Joodse leven. Er is muziek, wijn, eten en er wordt gedanst en plezier gemaakt. bruidegom krijgen een sluier over hun hoofden. De bruidegom strooit rood poeder in de scheiding van het haar van de bruid. Door de sluier kan niemand het zien. Nu horen ze bij elkaar. De bruidegom zegt: 'Laten we elkaar liefhebben en bewonderen en elkaar beschermen'. Wanneer je een hindoe vrouw met een rode stip op haar voorhoofd ziet, weet je dat ze getrouwd is. Dood Christenen geloven in de opstanding bij de terugkeer van Christus op aarde. De dood is dus niet het einde. Het is slechts het einde van het leven op aarde. De ziel van de mens leeft verder bij God. Daar is geen pijn of verdriet meer. Toch is de dood een droevige gebeurtenis. Familieleden en vrienden troosten daarom de naaste familie. Sacrament der zieken Als een katholiek persoon stervende is, geeft de priester het sacrament der zieken Een Joodse begrafenis is sober. De dode is altijd gekleed in eenvoudige witte katoenen kleding, zonder franje. Ook de kist is van eenvoudig, ruw hout. Hier over ligt een zwarte doek. Dit gebeurt zo omdat volgens het Joodse geloof in de dood iedereen gelijk is. Er zijn dus geen overdadige begrafenissen in Joodse kring. Om toch iets van he verdriet te laten merken, brengen de familie en vrienden brengen de kist naar de begraafplaats. Hierbij scheurt de familie hun kleding een klein stukje Moslims geloven, dat twee engelen de overledene zullen ondervragen. Daarom wordt een moslim die op het punt staat te sterven de geloofsbelijdenis door de imam (voorganger) ingefluisterd. Dat is talkien. Hij zegt, dat de overledene een moslim was. Dat hij gelooft in één God. En dat hij gelooft, dat Mohammed de boodschapper van God is. Voor de begrafenis wassen familieleden het lichaam van een overleden moslim drie maal. Zo komt de overledene Hindoes geloven dat elk mens een ziel heeft. Hindoes noemen die ziel het atman. Hindoes geloven, dat het atman na de dood terugkeert op aarde. Het atman wordt herboren in een nieuw lichaam. Soms als mens en soms als dier. Het kan ook een godheid worden. De dood is dus niet het einde, maar een bevrijding, een nieuw begin. Een nieuw leven. In het Hindoeïsme volgen dood en geboorte elkaar steeds op. Dat wordt reïncarnatie genoemd.

16 (zalven van handen en voeten als teken van vergeving). In de katholieke kerk is een uitvaartdienst voor de dode. De priester zegt enkele gebeden. Hij spreekt over de kwaliteiten van de overledene. Hierna wordt de kist besprenkeld met heilig water en brandt er wierook bij de kist. De gelovigen bidden, dat God de overledene alles wat hij verkeerd deed, zal vergeven. De priester dankt God voor het leven, dat de overledene geleefd heeft. Steeds vaker kiezen familie en vrienden zelf teksten en gedichten om voor te lezen. Rouwdienst Protestanten houden een rouwdienst voor hun doden. De dominee spreekt ook enkele woorden en gebeden bij het graf of de crematie. Hij bidt het Onze Vader. Dat is het belangrijkste gebed van christenen. Ook de familie of vrienden spreken over het bijzondere leven van de dode. Ze vertellen hoe ze aan de dode zullen terugdenken. Crematie of begrafenis Tegenwoordig worden overleden christenen vaak gecremeerd. Vroeger werden in. Begraven Joodse doden worden altijd begraven en nooit gecremeerd. Zij vinden dat je niet zomaar iets mag vernietigen wat God heeft geschapen. Maar Joden geloven ook, dat zij eens weer levend zullen worden. Dat gebeurt in de tijd, dat er vrede in de wereld is gekomen. Die tijd wordt de Messiaanse tijd genoemd. Gebed De familie gooit drie scheppen aarde op de kist. Dan volgen de vrienden. Tot slot zeggen de kinderen van de overledene kaddiesj. Kaddiesj is een gebed ter ere van God en ter herinnering aan een dode. Samen met de vrienden gaat de familie naar huis. Daar zit de familie sjiw'a: zeven dagen worden ze verzorgd en getroost door de vrienden. Sjiw'a betekent zeven. rein en zuiver voor God (Allah). De imam leest stukken uit de koran (heilige boek). Daarna wordt het lichaam zonder kleding in een doek gewikkeld, want in de dood is iedereen gelijk. Er is geen onderscheid tussen rijk en arm. Ziel Moslims begraven hun doden binnen 24 uur, want de ziel moet zo spoedig mogelijk terugkeren naar zijn herkomst. De dode wordt op de rechterzijde met het gezicht in de richting van Mekka gelegd. Dit is ook de richting waarin moslims bidden. Turkse en Marokkaanse inwoners van Nederland begraaft men in het land van herkomst. Surinaamse moslims begraaft men in Nederland. Oordeel Moslims geloven dat God op de laatste dag zal oordelen over jouw leven. Je gaat naar de hemel of naar de hel. Dat hangt af van hoe je geleefd hebt. De doden zullen op de laatste dag opstaan uit de dood. Zij worden daarom niet gecremeerd. Bevrijding Toch hopen hindoes dat het atman ooit bevrijd wordt van het leven op aarde. Want leven op aarde brengt altijd leed met zich mee. Om het atman te bevrijden moet je je aan je godsdienstige plichten houden. Wie als een goede hindoe heeft geleefd, heeft voor zijn volgende leven al iets goeds (een goed karma) opgebouwd. Het atman kan op een gegeven moment moksha bereiken. Het keert niet terug op aarde, maar bereikt de eeuwige gelukzaligheid. Nieuw leven Kort na het overlijden wordt de dode gewassen door de familie. De pandit (priester) bidt en spreekt mantra's (heilige spreuken) uit. Enkele dagen later volgt de crematie, de verbranding van het lichaam. De ziel gaat zich nu losmaken van het aardse bestaan. Met bloemen wordt de as, liefst over de heilige rivier (de Ganges), uitgestrooid. De nabestaanden bidden voor het atman. Zij bidden vooral voor een beter nieuw leven op aarde. Reïncarnatie gebeurt niet direct na het

17 christenen altijd begraven. Je kunt aan het graf vaak zien of iemand rijk of beroemd was. Er zijn dure praalgraven van rijke mensen. De familie verzorgt het graf meestal goed. Zij brengen bloemen naar het graf. Ze plaatsen een steen op het graf met de naam van de overledene. Vaak staat er ook een tekst op die herinnert aan de overledene. Graven De nabestaanden hebben natuurlijk verdriet om de dode. Daarom zorgen vrienden daarom een tijdje voor de familie. Ze brengen voedsel en troost. Moslims willen niet dat hun graf geruimd wordt. Ze kopen daarom een eigen stuk grond op een begraafplaats. Daar blijven de doden meer dan 30 jaar rusten. Dat is lang, want Nederlandse graven worden vaak na tien jaar alweer geruimd. overlijden. In de tussentijd ben je een geest, die geen rust heeft. Daarom brengen de nabestaanden offers (o.a. eten) aan de doden. Crematie In India waar het hindoeïsme ontstond, worden de doden buiten in de open lucht verbrand. In Nederland mag dat niet. Het klimaat is er ook niet geschikt voor. Overleden Hindoes in Nederland worden daarom in een crematorium verbrand. Hindoes vinden dat niet erg bezwaarlijk. Zonder kist Hindoes cremeren hun doden het liefst zonder kist. De dode is gewikkeld in doeken.