Afscheid nemen. Hoe vertel je kinderen over de dood? Wat te doen bij een overlijden?

Transcriptie

1 Afscheid nemen Allerheiligenkrant van Het Nieuwsblad 13 september Dinsdag oktober 2012 Hoe vertel je kinderen over de dood? Verlies is moeilijk te verwerken, zowel voor een volwassene als voor een kind. We proberen kinderen zoveel mogelijk te beschermen tegen pijn, maar bij de dood van iemand dichtbij wordt ook een kind onvermijdelijk getroffen. Hoe spreek je het best met kinderen over de dood van een naaste? We zochten het uit. Alles hangt uiteraard af van de leeftijd van het kind, maar het is alleszins beter om het overlijden uit te leggen met exacte woorden, in plaats van in een beeldende taal, zegt Emmanuelle Zech, professor psychologie aan de UCL. Als je omfloerst over de dood spreekt om de situatie te verzachten, kan dat verwarrend overkomen bij een kind. Hij is ingeslapen is bijvoorbeeld niet duidelijk genoeg. Emmanuelle Zech: Jonge kinderen hebben nog heel weinig besef van het verschil tussen fictie en realiteit. Een kind vertellen dat zijn opa in de hemel is, kan het doen geloven dat het door het vliegtuig te nemen zijn opa kan terugzien. Het is daarom belangrijk om de juiste term te gebruiken. Spreek dus over dood om een overlijden te beschrijven. Zo vermijd je misverstanden. Enkele praktische tips om over de dood te spreken met een kind zijn: luister naar zijn vragen, stel het kind gerust, leg het uit dat de dood deel uitmaakt van het leven... Om te vermijden dat een kind in de war raakt, is het ook belangrijk dat de volwassene zich zelf op zijn gemak voelt om de situatie uit te leggen. Want meestal zorgt de moeite die de volwassene zélf heeft met de dood, dat er een slecht gevoel bij het kind opgewekt wordt. Zelfs kleine kinderen kunnen begrijpen dat bepaalde onderwerpen delicaat zijn. Daarom is het beter om eerlijk toe te geven dat je het moeilijk hebt om te praten over de dood. Door het niet uit te spreken maak je het enkel verwarrender. Naar aanleiding van het busongeval in Zwitserland publiceerde De Standaard Der Letteren een lijstje met boeken rond gemis en verdriet bij kinderen. Enkele tips uit dat lijstje: Voor altijd, altijd, Bart Moeyaert, uitgeverij Zwijsen (vanaf 7 jaar) Kleine Dood en het meisje, Kitty Crowther, uitgeverij Querido (vanaf 6 jaar) Kikker en het vogeltje, Max Velthuijs, uitgeverij Leopold (vanaf 3 jaar) Je moet dansen op mijn graf, Aidan Chambers, uitgeverij Querido (vanaf 14 jaar) Zie ik je nog eens terug?, Ed Franck, uitgeverij Querido (vanaf 7 jaar) Linus, Mieke Versyp, uitgeverij Lannoo (vanaf 10-11jaar) Wat te doen bij een overlijden? Bij een overlijden is het eerste wat moet gebeuren de vaststelling van het overlijden door de arts. Daarna wordt contact opgenomen met een begrafenisondernemer. Naast de organisatie van de begrafenis zelf, moeten ook een hele reeks administratieve stappen ondernomen worden op min of meer korte termijn. Binnen de 48 uur na het overlijden kan je best de bank en de notaris van de overledene verwittigen en ook zijn werkgever (of de RVA bij mensen die stempelen) om de storting van het loon stop te zetten. Voor gepensioneerden en zelfstandigen worden de pensioenkas en het RSVZ (Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen) op de hoogte gebracht door de gemeentelijke administratie. Als de overledene een overlijdensverzekering had afgesloten, is het ook van belang om dat tijdig aan de begrafenisondernemer te melden. Binnen de maand moet je ook het ziekenfonds en de verschillende verzekeringsmaatschappijen van de overledene verwittigen (levensverzekering, familiale verzekering, pensioenverzekering ). Neem bijvoorbeeld contact op met de maatschappij die de wagen van de overleden persoon verzekert en stuur de nummerplaten terug naar de DIV (behalve bij uitzonderingen). Minder dringend - dit kan dus wachten tot na de begrafenis - is het verwittigen van de gas-, elektriciteits- en watermaatschappij en het telecombedrijf. Als de overledene een woning huurt, moet je ook de huisbaas op de hoogte brengen. Of omgekeerd, als hij eigenaar is, moet je de huurder(s) op de hoogte brengen. Dat wordt vaak vergeten. Er valt dus heel wat te regelen bij het overlijden van een naaste. Er bestaan verscheidene websites die families in rouw kunnen helpen om niets te vergeten. Zo is er bijvoorbeeld de officiële website van de Belgische begrafenisondernemers Je vindt ook een brochure met de titel Wat te doen wanneer uw partner overlijdt? op de website van de Koning Boudewijnstichting: Commerciële bijlage, valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie - EDITIE WEST-VLAANDEREN

2 Afscheid nemen Dinsdag - 30 oktober 2012 Staan voor u klaar

3 Afscheid nemen Dinsdag - 30 oktober 2012 Crematie in cijfers Crematie is officieel toegestaan in België sinds 1932 en kent steeds meer succes. In 2011 werd voor meer dan overlijdens geopteerd voor een crematie (dat is zowat 50% van het totale aantal overlijdens). In 1990 bedroeg dit cijfer ongeveer , of één overlijden op vijf. Er zijn echter verschillen van streek tot streek. Het aandeel crematies is hoger in Brussel (65%) en in Vlaanderen (57%), dan in Wallonië (30%). Als gevolg van deze toename (+ 42% crematies in tien jaar) hebben verscheidene nieuwe crematoria de voorbije jaren de deuren geopend. Wallonië heeft er momenteel vijf (tegen 2015 zullen dat er acht zijn), Vlaanderen zeven (tien binnen enkele jaren) en Brussel één (binnenkort twee). C O L O F O N Verantwoordelijk uitgever: Frans De Boeck (Director Corelio Classifieds) Redactie: Emilie Lachaert - Adrien Mogenet - Sophie François Account Executive: Christel Raps Product Management: Valérie Frippiat Alle aspecten van crematie Als je de verschillende begrafenismogelijkheden op een rijtje zet, beland je uiteraard ook bij crematie. Steeds meer Belgen kiezen ervoor. Deze optie biedt een meer gevarieerde waaier aan oplossingen dan een klassieke begrafenis. Vroeger was een begrafenis in België het meest gebruikelijk. Vandaag is dat niet meer zo. Momenteel wordt één overledene op de twee in België gecremeerd in een van de dertien crematoria in het land. Begrafenis of crematie? Dat is de keuze die je in eerste instantie moet maken. Traditionele begrafenis Begrafenis blijft de voorkeur genieten van vele Belgen: het begraven van een lijkkist, in volle grond of in een grafkelder, op een kerkhof. Een begrafenis is gemiddeld duurder dan een crematie, maar het verschil in kostprijs is moeilijk te becijferen. Zo kunnen de prijzen variëren afhankelijk van de lijkkist, de grafsteen of urne, of de geldende rechten en heffingen die kunnen verschillen van gemeente tot gemeente. Crematie: begrafenis of asverstrooiing op verschillende plekken Na de crematie kan de as begraven of verstrooid worden. In België zijn vijf manieren toegestaan: 1. Het columbarium of de urnenmuur: de urne met de as wordt in een cassette geplaatst toegewezen door de gemeente. De kostprijs van die concessie varieert naargelang de gemeente en ook de duur ervan (minimaal tien jaar, naar wens te vernieuwen). 2. De asverstrooiing op het kerkhof: de as van de overledene kan verstrooid worden op een grasveld dat daartoe voorzien is. Normaal gezien is het gemeentekerkhof uitgerust met deze mogelijkheid. 3. Begrafenis op het kerkhof: de as kan ook begraven worden in volle grond. Ofwel op gemeenschappelijke grond, ofwel in een apart graf of een familiegraf. 4. De asverstrooiing op zee: de as wordt in een oplosbare urne geplaatst en vervolgens vanuit een boot in volle Noordzee ondergedompeld in het water. De verstrooiing op zee kan enkel gebeuren vanuit Oostende, Nieuwpoort of Zeebrugge op een speciaal daartoe voorziene boot. Een beambte van de kustgemeente is aanwezig met de familie en voert de onderdompeling van de urne uit. 5. Begrafenis of verstrooiing in huis: het is ook mogelijk de as elders te begraven of te verstrooien dan op een kerkhof of in de zee, maar dit kan niet gebeuren op een openbare plek. Of het nu in een tuin (begrafenis of verstrooiing) of in huis is (bewaren van een urne), je hebt alleszins het schriftelijke akkoord van de eigenaar ervan nodig. Als de overledene de aanvraag niet zelf heeft gedaan, moeten zijn partner en al zijn naaste familieleden in eerste graad hun schriftelijk akkoord geven. In een juweel Een klein, symbolisch deel van de as kan ook gevraagd worden door de partner en de naaste familie in de eerste graad van de overledene. Dit gebeurt op aanvraag in Vlaanderen en in Wallonië. In Brussel moet een formulier ingevuld worden in het crematorium. Meestal wordt de meegenomen as dan verzegeld in een kleine urne of een juweel. Wanneer de as begraven is op het kerkhof of verstrooid werd, kan dit een manier zijn om een tastbare herinnering aan de overledene bij zich te blijven dragen.

4 Afscheid nemen Dinsdag - 30 oktober 2012 Staan voor u klaar

5 Afscheid nemen Dinsdag - 30 oktober 2012 Het vervolg voorbereiden Denken aan je eigen dood is verre van aangenaam. Toch is het nuttig om enkele belangrijke zaken te regelen. Want zo verlicht je de taak van familie en naasten die vaak zware keuzes moeten maken in de dagen na het overlijden. 1. Testament Een testament is niet verplicht: als er geen is, dan bepaalt de wet wie de nalatenschap erft van de overledene en in welke verhoudingen. Toch kan je via een testament zelf kiezen aan wie je je bezittingen nalaat (in zekere mate, want er is altijd een deel dat kan verschillen naargelang het aantal kinderen dat met recht toekomt aan de wettige erfgenamen)*. Er bestaan drie opties: het eigenhandig geschreven testament, het authentiek of notarieel testament en het internationaal testament. Het eerste is een persoonlijk schrijfsel, de twee andere vereisen de tussenkomst van een notaris. Maar zelfs bij een eigenhandig geschreven testament is het wijzer om een notaris te raadplegen om verlies of diefstal van het testament te vermijden en er zeker van te zijn dat het op het moment van het overlijden zal aangewend worden. Naast het klassieke testament kan iedere persoon ook een levenstestament opmaken dat hij aan (een van) zijn naasten zal overhandigen. De hulp van een notaris is daarbij niet verplicht maar kan wel nuttig zijn. Je kunt er je wilsbestemming in kwijt over je oude dag : aanstelling van een voorlopige bewindvoerder, aanvaarding of niet van bepaalde medische behandelingen, standpunt over euthanasie, keuze van mensen die indien vereist beslissingen kunnen nemen enz. jaar overlijdt. De schenking van onroerende goederen vereist altijd de tussenkomst van een notaris. De fiscale kostprijs is belangrijk, het kan bijvoorbeeld interessant zijn om het goed in meerdere keren te doneren om zo minder schenkingsrechten te moeten betalen. Je moet dan telkens wel drie jaar wachten tussen elke schenkingsschijf, anders wordt alles samengeteld in de berekening van de verschuldigde schenkingsrechten. 3. Orgaandonatie en het lichaam ter beschikking stellen van de wetenschap Op om het even welke leeftijd kan je jouw wens rond orgaandonatie kenbaar maken door een verklaring in te vullen bij het gemeentebestuur. Het gaat om een toestemming voor of verzet tegen het wegnemen van organen of weefsels na het overlijden. Als die stap niet gezet is, kunnen sowieso organen verwijderd worden, maar naasten van de overledene hebben het recht zich hiertegen te verzetten. Het ter beschikking stellen van je lichaam aan de wetenschap bestaat erin dat je je lichaam aan een universiteit toevertrouwt met de bedoeling een steentje bij te dragen tot onderzoek en onderwijs in menselijke anatomie. Elke persoon die dat wenst, kan contact opnemen met een universiteit naar keuze om een schriftelijke verklaring af te leggen over lichaamsdonatie. Naasten moeten op de hoogte gebracht worden van deze beslissing, want het is aan hen om contact op te nemen met het laboratorium wanneer het zover is. Het lichaam kan vrij lang binnen de universiteitsmuren blijven, tot meerdere maanden of zelfs jaren, vooraleer het begraven of gecremeerd wordt (volgens de keuze van de overledene en/of zijn naasten). De begrafeniskosten blijven ten laste van de familie. Als de schenker wil dat zijn familie verwittigd wordt van het tijdstip van de begrafenis of crematie, mag hij niet vergeten dit aan te vragen. 4. Laatste wilsbeschikking en uitvaartvoorzorgen De laatste wilsbeschikking is een formulier dat je moet invullen bij de gemeentelijke diensten. Iedereen kan het invullen naar eigen wens: welk type begrafenis, volgens welk gebruik Dit document zal zijn nut bewijzen, vooral als het vergezeld is van een document met de uitvaartwensen. Via die wilsbeschikking (beschikbaar op de website onder Uitvaartvoorzorgen ) is het mogelijk om het verloop van de uitvaartplechtigheid en ook alle andere regelingen bij het levenseinde (testament, orgaandonatie, enz.) op voorhand te plannen. Zo hoeven je naasten zich hier niet om te bekommeren wanneer het zover is. Het is best om de eigen voorkeur aan de familie en de begrafenisondernemer kenbaar te maken. (*) Details over legaat en successierechten (belasting, verminderingen, enz.) zijn beschikbaar op: 2. Schenkingen De successierechten die erfgenamen moeten betalen kunnen vaak hoog oplopen*. Om ze te beperken is er de mogelijkheid om goederen te schenken terwijl je nog leeft. Dat kan gaan om allerhande goederen: meubilair, immobiliën, geld, aandelen enz. Je kunt zelfs de naakte eigendom van een goed doneren, terwijl je zelf het vruchtgebruik ervan bewaart. Er zijn verscheidene types donaties. Een donatie van roerende goederen, van hand tot hand of via bankoverschrijving, moet niet geregistreerd worden. Maar als de schenker overlijdt binnen de drie jaar na deze manuele schenking, dan moet de begiftigde zijn schenking aangeven en de overeenstemmende successierechten betalen. Om dat te vermijden is het mogelijk de schenking te registreren bij de FOD Financiën, die deze dan zal belasten (tussen 3 en 7% volgens de verwantschap). Het gedoneerde goed zal vervolgens niet meer belast worden en zal dus definitief ontsnappen aan successierechten, zelfs wanneer de schenker binnen de drie

6 Afscheid nemen Dinsdag - 30 oktober 2012 Staan voor u klaar Stilstaan bij de dood, helpt het leven positiever te bekijken De Franse toneelschrijver Pierre Corneille schreef in de 17de eeuw: Elk moment in het leven is een stap naar de dood. Dit citaat kan vandaag in vele opzichten cynisch lijken. Maar als de aanvaarding van het idee van de dood er nu eens voor zou kunnen zorgen dat we meer van het leven profiteren, is dat dan niet waardevol? De mens is een complex wezen, zeker in zijn opvatting over de dood. We worden dagelijks geconfronteerd met de dood in de media, maar hebben het toch moeilijk om over de dood te praten wanneer het om onze naaste omgeving gaat. Geconfronteerd worden met het overlijden van een naaste is zonder twijfel een harde klap. Of het nu gaat om een ziekte, een ongeval, een zelfmoord of een natuurlijke dood, de schok van het verlies komt altijd even hard aan. Verlies doet ons bovendien stilstaan bij ons eigen einde en dat kan gepaard gaan met angsten. De dood is onvermijdelijk, toch is het niet eenvoudig om aan het idee te wennen dat we er ooit niet meer zullen zijn. Het is nochtans een existentiële waarheid: de dood maakt deel uit van het leven en als je dat kan aanvaarden, kan je het leven misschien serener en positiever bekijken. Het klinkt mooi in theorie, maar in de praktijk schrikt de dood de meesten onder ons af. We willen we er liever niet aan denken. Nochtans is wennen aan je eigen dood misschien een manier om meer te genieten van het moment, ver van angsten, zodat je ook het leven makkelijker maakt voor diegenen die jou overleven.

7 Afscheid nemen Dinsdag - 30 oktober 2012 Meest bijzondere begraafplaatsen ter wereld Soms worden begraafplaatsen toeristische bestemmingen. Omdat ze mooi en rustig zijn, omdat er bekende personen begraven zijn of omdat ze ook een beeld geven van de geschiedenis van een stad. Lonely Planet maakte een lijstje van zijn favoriete begraafplaatsen ter wereld. Het lijkt misschien luguber, maar veel reizigers doen het. Een kijkje nemen op het pittoreske kerkhof van hun citytripbestemming of de laatste rustplaats van een van hun idolen bezoeken. En waarom niet? Begraafplaatsen zijn oases van rust, ze vertellen iets over een cultuur, maatschappij en geschiedenis en zijn dus niet enkel rond Allerzielen een bezoek waard. Lonely Planet selecteerde enkele favoriete begraafplaatsen wereldwijd. Wij zetten ze voor u op een rij misschien een idee voor een volgende vakantie? Cimetière du Montparnasse, Parijs Père Lachaise is ongetwijfeld het bekendste kerkhof van Parijs. Wist je trouwens dat je op de website Père Lachaise ook een virtueel bezoek kan brengen aan deze begraafplaats? Toch heeft de begraafplaats van Montparnasse volgens Lonely Planet ook zijn eigen charme. Er liggen heel wat beroemdheden begraven, zoals Serge Gainsbourg en Charles Baudelaire. Maar ook door het landschap, de groene site met heel wat bomen, is dit een aanrader. Hollywood Forever Cemetary, Los Angeles Een prachtige plaats waar tal van Hollywood-sterren begraven liggen, denk maar aan Rudolph Valentino en Douglas Fairbanks. Waverley Cemetary, Sydney Met zicht op de oceaan is dit een van de meest idyllische plekken ter wereld om begraven te worden. Een uitzicht to die for Kapucijner crypte, Rome Toch een beetje luguber deze plek, want in deze crypte bij de kerk van Santa Maria della Concezione decoreren de schedels en botten van zowat 4000 monniken de muren, plafonds en nissen. Piramiden van Gizeh, Caïro Meer dan 4000 jaar na hun bouw blijven deze monumenten verbazen en hangt er nog steeds een sfeer van mysterie en geheimzinnigheid rond. Geen begraafplaats in de conventionele zin, maar toch zeer fascinerend. Panteon Civil de Dolores, Mexico City Een gigantisch kerkhof, het grootste in Mexico. Beslist een bezoek waard om zijn Rotonda de las Personas Ilustres, waar bekende Mexicanen, zoals bijvoorbeeld kunstenaar Diego Rivera (echtgenoot van Frida Kahlo), begraven zijn. Cementerio de la Recoleta, Buenos Aires Rustplaats van Eva Perón en tal van andere beroemdheden. Deze begraafplaats heeft een imposante neoclassicistische toegangspoort met Dorische zuilen en tal van indrukwekkende marmeren mausolea in allerhande architecturale stijlen. Highgate cemetary, Londen Hier vind je de graven van Karl Marx en George Eliot. Vooral het oude, overwoekerde West Cemetary met familietombes en standbeelden is een bezoek waard. Je kan de plek enkel met een gids bezoeken. Maqbaratoshoara, Tabriz Een modernistisch mausoleum voor dichters, mystici en andere beroemdheden in Tabriz in Iran. En bij ons? Geen Belgische begraafplaats in het lijstje van Lonely Planet. Toch heeft ook ons land enkele mooie, bijzondere begraafplaatsen. Denk maar aan Campo Santo in Sint-Amandsberg, het Schoonselhof in Antwerpen en Robermont in Luik: stuk voor stuk plekken waar tal van beroemdheden liggen, maar tegelijk ook mooie, groene plekken om te wandelen. Ook het Britse soldatenkerkhof Tyne Cot Cemetary in Passendale is indrukwekkend. En in Aarlen vind je dan weer een van de oudste begraafplaatsen. Inmemoriam.be De website exclusief gewijd aan overledenen en rouwbetuigingen. Rouw is een belangrijk sociaal gebeuren, dat nu ook via het internet met veel mensen kan gedeeld worden. Via inmemoriam.be kan je sober en respectvol je steun betuigen aan families in rouw door je deelneming te uiten of door herinneringen te delen via foto s, video s of gewoon met een bemoedigend woordje. Je hebt ook toegang tot de biografie van recent overleden bekende mensen bij wie je een bericht van medeleven kunt achterlaten. Voor wie op zoek is naar een duidelijk antwoord op alle vragen naar aanleiding van een overlijden, stelt de website nuttige informatie ter beschikking over rouw, de organisatie van de uitvaart en alle zaken die moeten geregeld worden. Je vindt er ook een lijst met alle begrafenisondernemers in België. Hoe werkt de website? Meer dan overlijdensberichten zijn toegankelijk via inmemoriam.be. Na een opzoeking vanuit de startpagina (naam en gemeente van de overledene), kan je het overlijdensbericht van de persoon in kwestie inkijken. Om je steun te betuigen aan de familie, kan je een virtuele bloem leggen of een rouwregister tekenen. Je kan ook herinneringen aan een overledene delen met naasten door foto s en filmpjes te posten bij het overlijdensbericht. Het rouwregister blijft definitief open op de website en wordt dus een permanente herdenkingsplek. De rol van de begrafenisonderneming De begrafenisondernemer speelt een belangrijke rol bij een overlijden. Hij helpt de mensen om keuzes te maken voor de organisatie van de begrafenis. De familie van de overledene moet duidelijk uitleggen aan de begrafenisondernemer wat ze wenst. De rol van de begrafenisondernemer bestaat erin de familie te begeleiden en tegelijk hun wensen zoveel mogelijk te respecteren, aldus Johan Dexters, voorzitter van de Nationale Federatie van Beroepsverenigingen en Syndicale Kamers van Aannemers van Begrafenissen van België (NFBBB). Terwijl sommige gezinnen exact weten wat ze willen, hebben andere geen enkel idee van de mogelijkheden die hen geboden worden. In dat laatste geval zal de begrafenisondernemer de mensen advies geven en uitleggen welke keuzemogelijkheden ze hebben. Onze sector evolueert bijzonder snel en het is aan de begrafenisondernemer om op de hoogte te blijven van de nieuwigheden om ze te kunnen voorstellen aan de mensen, vervolgt Johan Dexters. Zodra de familie beslist heeft, neemt de begrafenisondernemer alles op zich: het lichaam klaarmaken, de burgerlijke stand verwittigen om de overlijdensaktes te verkrijgen, contact opnemen met het crematorium, de bloemist, de traiteur bij een koffietafel na de begrafenis, de pers voor de overlijdensberichten Hij neemt de hele organisatie op zich om de familie in rouw te ontlasten. Kwaliteitsgarantie Belangrijk om weten is dat de familie vrij is om zelf een begrafenisondernemer te kiezen, benadrukt Johan Dexters. Momenteel is de toegang tot het beroep van begrafenisondernemer slechts weinig gereglementeerd. De NFBBB zou graag een deontologisch charter willen invoeren met de steun van de Belgische overheid. Johan Dexters legt uit: Met dit charter willen wij tonen dat ondernemers trots zijn op hun beroep en de manier waarop ze werken. Het is niet de bedoeling om te gaan straffen, wel om een kwaliteitscharter voor ons beroep op te stellen. Meestal wordt de reputatie van een begrafenisondernemer gemaakt via mond-tot-mondreclame. We merken dat als mensen tevreden zijn over een emotioneel gevoelige zaak als een begrafenis, ze er meestal over spreken met familie en vrienden., legt de voorzitter van de Federatie uit.

8 Afscheid nemen Dinsdag - 30 oktober 2012 Staan voor u klaar Hoe familieberichten in onze kranten plaatsen? Om iedereen snel van een overlijden op de hoogte te brengen kan u een overlijdensbericht in onze kranten plaatsen. Neem hiervoor contact op met een begrafenisondernemer, hij kent de te volgen procedure en de prijzen. Alle berichten verschijnen eveneens op Wenst u bijkomende informatie, contacteer dan onze diensten op het gratis nummer of fax familienieuws@corelio.be