Onderzoek ventilatieproblematiek DUWO-complex Korvezeestraat Delft
|
|
- Quinten van der Linden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 DUWO-complex Korvezeestraat Delft Datum: 25 juli 2014 GGD Haaglanden, afdeling Leefomgeving Hans Jansen Adviseur Milieu en Gezondheid Postbus BC Den Haag Tel
2 Inhoud 1. Inleiding Situatieschets Gezondheidsklachten en binnenmilieu Onderzoek en resultaten Conclusies en overwegingen Adviezen definiitief 25 juli
3 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Bij bewoners van het Duwo-complex Korvezeestraat te Delft is al langere tijd sprake van onvrede over het binnenmilieu in de woningen. De oorzaak wordt veelal gezocht in het onvoldoende functioneren van het ventilatiesysteem in het complex. Verschillende bewoners hebben ook gezondheidsklachten. De betrokkenheid van de GGD Zuid-Holland West (vanaf 1 januari 2014 GGD Haaglanden) komt voort uit een melding van een bewoner in juli 2013 over gezondheidsklachten, die mogelijk een relatie hebben met het binnenmilieu in zijn woning. In het kielzog hiervan is de problematiek van het onvoldoende functioneren van het ventilatiesysteem (gebalanceerde luchtverversing) naar voren gekomen. Medio augustus 2013 is door bewoners van de Korvezeestraat een handhavingsverzoek ingediend bij de gemeente Delft met als doel de complexventilatie te laten voldoen aan de geldende wet- en regelgeving alsmede aan de voorwaarden in de bouwvergunning. Het handhavingsverzoek is door ruim 90 bewoners van het complex getekend. Op 12 september 2013 heeft een gesprek plaatsgevonden tussen de huurdersorganisatie WijWonen Delft en de verhuurder Duwo, waarbij ook de ventilatieproblematiek in het complex aan de Korvezeestraat aan de orde is geweest. Voor dit onderwerp waren ook de gemeente Delft en GGD Haaglanden aanwezig. In het gesprek is geconstateerd dat alle partijen streven naar een gezond woon- en leefmilieu in het complex en dat zowel huurders als verhuurder hiervoor acties moeten ondernemen. GGD Haaglanden heeft aangeboden onderzoek te doen in het complex zodat op basis van objectieve gegevens gewerkt kan worden aan het verbeteren van het binnenmilieu. 1.2 Doelstelling Doel van het onderzoek is het in beeld brengen van het functioneren van het ventilatiesysteem in een representatief deel van het wooncomplex aan de Korvezeestraat te Delft onder verschillende omstandigheden. Op basis van de bevindingen uit het onderzoek vaststellen of er sprake is van een problematische situatie en als dat het geval is een advies uitbrengen omtrent de door de verschillende partijen te zetten stappen om tot een structurele oplossing van het probleem te komen. definiitief 25 juli
4 1.3 Rol van de GGD Op grond van de Wet publieke gezondheid heeft GGD Haaglanden tot taak het bewaken, beschermen en bevorderen van de gezondheid van inwoners van de gemeenten in de regio Haaglanden. De afdeling Leefomgeving van de GGD adviseert de gemeentebesturen, bewoners en instellingen (woningbouwcorporaties, scholen, e.d.) over milieuaspecten die een relatie hebben met gezondheid en verleent medisch milieukundige zorg. Daarbij hoort het signaleren en onderzoeken van problemen in de woon- en leefomgeving die de gezondheid mogelijk ongunstig beïnvloeden en het adviseren over mogelijke oplossingsrichtingen. Nadrukkelijk houdt de GGD zich níet bezig met eventuele concrete (technische) oplossingen. Dit is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de verhuurder en de bewoners, ieder voor hun eigen aandeel. De vraag hoe komen we gezamenlijk tot een goed leefklimaat hoort onderwerp van gesprek te zijn tussen verhuurder en (vertegenwoordigers van) bewoners. 1.4 Gebruik (medische) gegevens De door de bewoners verstrekte persoonlijke en medische gegevens zoals gezondheidsklachten vallen onder het beroepsgeheim van de GGD medewerkers. Deze informatie wordt zonder schriftelijke toestemming niet gedeeld met derden (woningbouwvereniging). definiitief 25 juli
5 2. Situatieschets 2.1 Woningen Het wooncomplex Korvezeestraat 1 t/m 640 is gebouwd als studentenhuisvesting in en bestaat uit een achttal blokken met in totaal 528 verhuureenheden. De blokken hebben 4 woonlagen (begane grond en 3 verdiepingen). In ieder blok zijn verschillende typen wooneenheden te onderscheiden: Begane grond: Combinatie van 2 persoonswooneenheden (2 slaapkamers, woonkamer met keuken, badkamer, toilet) en units van 2 eenpersoonskamers met gezamenlijke keuken, badkamer en toilet Eerste en tweede verdieping: combinatie van eenpersoonskamers (met keuken en badkamer/ toilet) en units van 2 eenpersoonskamers met gezamenlijke keuken, badkamer en toilet Derde verdieping: eenpersoonskamers met individueel badkamer/toilet en per verdieping een gemeenschappelijke keuken Per blok zijn er 3 trappenhuizen: twee op de kopse kanten van de blokken en één in het midden van ieder blok. Onderstaand is een luchtfoto van het complex opgenomen. definiitief 25 juli
6 Het merendeel van de bewoners van het complex is student aan de TU Delft. Een deel van de bewoners van het complex valt in de categorie short stay. Dit zijn in het algemeen buitenlandse studenten, die voor een relatief korte periode in Delft verblijven en gebruik maken van een gemeubileerde kamer. 2.2 Ventilatiesysteem In het complex is een balansventilatiesysteem aanwezig met warmteterugwinning, waarbij een deel van de verwarmingsbehoefte in de woningen wordt gedekt door het inblazen van (voorverwarmde) lucht. De gebouwen zijn zodanig ontworpen dat bij een juist gebruik van de warmtetechnische- en ventilatievoorzieningen aanzienlijk op de warmtekosten kan worden bespaard. Het minimaliseren van de warmteverliezen via ventilatie en rookgassen, levert daaraan een belangrijke bijdrage. Onderstaande foto toont het centrale ventilatiesysteem op het dak van één van de blokken. De aanzuig- en uitblaasopeningen bevinden zich op korte afstand van elkaar. In de bij de bouwvergunning opgenomen technische omschrijving (Feenstra Verwarming, d.d. 1 juli 1982) wordt de installatie per blok als volgt omschreven: 2 Stork ventilatie- warmteterugwinunits type WTW-L Stork ventilatie- warmteterugwinunits type WTW-L 3200 De benodigde spiraalgefelste verzinkte plaatstalen buizen van de benodigde diameter voor de luchttoevoer en luchtafvoer in een loop zoals schematisch is aangegeven. Kanalen bovendaks geïsoleerd. De benodigde Stork afzuigventielen STB-1/125 en STB 2/125 met bijbehorende filters De benodigde Stork toevoerventielen STT 100/125. definiitief 25 juli
7 Werking Het centrale ventilatiesysteem van elk gebouw bestaat uit twee gescheiden systemen, één voor de oostgevel en één voor de westgevel. De afzuigkanalen van beide systemen staan echter wel met elkaar in verbinding. Onder normale bedrijfsomstandigheden wordt de ventilatielucht uit een bepaald bouwdeel afgezogen door de bijbehorende warmtewisselaar. Staat echter de zon op één van de gevels, bijvoorbeeld op de oostgevel, dan kan als de inblaastemperatuur te hoog oploopt de luchttoevoerventilator worden uitgeschakeld. Tevens wordt een wisselklep in het luchtafvoerkanaal opgeschakeld zodat de afvoerlucht van de zonbeschenen (oost)zijde wordt afgevoerd via de warmtewisselaar van de niet-zonbeschenen zijde (west) en omgekeerd. De warmte die wordt teruggewonnen van de warmte kant wordt dan benut om toe te voeren aan de inblaaslucht van de koude kant. Ontwerpeisen In de bouwvergunning (11 mei 1983), door de gemeente Delft verleend aan de Stichting Delftse Studenten Huisvesting, worden Voorwaarden en nadere eisen gesteld, vooral gericht op brandveiligheid en ventilatie. Specifiek voor de ventilatie zijn de volgende eisen opgenomen. 26. De keukens moeten op een doeltreffende plaats zijn voorzien van ventilatieopeningen, waaronder regelbare luchttoevoeropeningen, waarmede een luchtverversing kan worden verkregen van 0,021 m 3 /sec. Tot deze ventilatievoorzieningen moet in ieder geval een ventilatiekanaal behoren met een doorsnede van tenminste 0,012 m 2 (artikel 113 bouwverordening) 27. De badruimten moeten zijn voorzien van ventilatieopeningen, waarmede een luchtverversing kan worden verkregen van 0,014 m 3 /sec. Tot deze ventilatievoorzieningen moet in ieder geval een ventilatiekanaal behoren met een doorsnede van tenminste 0,012 m 2 (artikel 113 bouwverordening) 28. De privaten moeten zijn voorzien van ventilatieopeningen, waarmede een luchtverversing kan worden verkregen van 0,007 m 3 /sec (artikel 113 bouwverordening) In de op dat moment geldende Bouwverordening, artikel 113, worden de vereiste ventilatiehoeveelheden aangegeven met verwijzing naar tabel 6. In deze tabel staan de algemene eisen, die in de bouwvergunning nader zijn gespecificeerd. Verder worden in deze Bouwverordening, artikel 114, ook eisen gesteld aan de herkomst van de ventilatielucht: In woningen en wooneenheden die mechanisch worden geventileerd, mag de toetredende ventilatielucht voor de hoofdwoonkamer, de keuken, de bijkeuken, de badruimte, het privaat en de bergruimte uit kamers afkomstig zijn; de ventilatie voor de laatstbedoelde kamers moet rechtstreeks van buiten afkomstig zijn. definiitief 25 juli
8 De hierboven genoemde eisen stemmen overeen met de eisen die worden gesteld in het vigerende Bouwbesluit 2012 voor bestaande bouw (paragraaf 3.6.2). In de bij de vergunning opgenomen technische omschrijving (Feenstra Verwarming, d.d. 1 juli 1982) worden de volgende ventilatiedebieten genoemd: Woonkamer/keuken: 100 m 3 /h Doucheruimte: 50 m 3 /h Toilet: 25 m 3 /h Douche/toilet: 50 m 3 /h Specifiek wordt aangegeven: Afgezogen luchthoeveelheid = toegevoerde luchthoeveelheid. Onderhoud Door de verhuurder wordt periodiek onderhoud gepleegd. Volgens opgave van DUWO ziet het onderhoudsschema van het ventilatiesysteem er als volgt uit: Elk jaar worden de ventilatie-units op de daken nagekeken en het filtermateriaal vervangen. In de jaarlijkse rapportages over het onderhoud is aangegeven welke werkzaamheden zijn verricht en welke materialen zijn gebruikt. In de rapportages van het onderhoud over de jaren 2011, 2012 en 2013 staat dat er ieder jaar één grote filterbeurt wordt uitgevoerd en 3 kleine filterbeurten. Elke 8 jaar worden alle afzuig- en inblaasventielen gereinigd en ingesteld en alle kanalen gereinigd (zowel verticaal als horizontaal). Dit is in 2006 voor het laatst gebeurd. In 2006 zijn 12 ventilatie-units vervangen. In 2010 zijn 4 ventilatie-units vervangen. Dit gebeurt op basis van de jaarlijkse rapportage van het onderhoudsbedrijf. DUWO geeft verder aan dat het reinigen en afstellen van de ventielen in de zelfstandige woningen eigenlijk huurdersonderhoud is. Omdat in de praktijk blijkt dat het niet (goed) of nauwelijks gedaan wordt, neemt DUWO deze woningen mee in de onderhoudscyclus. Daarbij is men afhankelijk van de medewerking van bewoners. Het onderhoudsbedrijf probeert afspraken te maken met bewoners voor het reinigen en instellen, maar vindt daarbij volgens DUWO lang niet altijd medewerking. Een deel wordt daardoor bij elke onderhoudsbeurt niet gereinigd en ingesteld. Aanwijzingen bewoners voor de verwarming en het ventilatiesysteem In een informatieblad van de verhuurder wordt uitleg gegeven over de werking van het systeem en de aangegeven hoe om te gaan met de verwarming en het ventilatiesysteem. Deze beide systemen hangen samen omdat de warmtebehoefte van de woningen deels wordt gedekt door in de instroom van voorverwarmde lucht. In het document is het als volgt verwoord: De temperatuur van het verwarmingswater wordt in het ketelhuis centraal voorgeregeld, afhankelijk van de buitentemperatuur. De thermostatische radiatorkraan met ingebouwd definiitief 25 juli
9 voelerelement zal de door u ingestelde vertrektemperatuur trachten te handhaven. De bedieningsknop moet dus vrij in de ruimte blijven en mag dus niet achter het gordijn of dergelijke worden weggewerkt. De luchttoevoerroosters in het plafond boven het raam mogen beslist niet worden afgedekt. Ze maken deel uit de van de gebalanceerde ventilatiehuishouding van het gebouw en dus ook van uw wooneenheid. Beïnvloeding werkt alleen in uw nadeel. De meest bekende manier van beïnvloeding is het openzetten van ramen in de winter. Dat kost niet alleen dure energie, maar hierdoor zullen uw medebewoners door het ventilatie en warmteterugwinningssysteem meegenieten van de kou. Overigens is onduidelijk in hoeverre alle bewoners over deze informatie beschikken. definiitief 25 juli
10 3. Gezondheidsklachten en binnenmilieu Een slecht binnenmilieu kan gezondheidsklachten veroorzaken zoals hoofdpijn, vermoeidheid, luchtwegklachten en irritatie van de ogen, neus en keel. De binnenmilieu gerelateerde gezondheidsklachten zijn echter divers en kunnen ook andere oorzaken hebben dan het binnenmilieu van de woningen. Ook is mogelijk dat er door een combinatie van factoren gezondheidsklachten ontstaan. Het is moeilijk een oorzakelijke relatie aan te tonen tussen de gezondheidsklachten en het binnenmilieu. Er kan echter wel op basis van onderzoek aan en inspectie van het binnenmilieu worden aangegeven welke factoren de kans op gezondheidsklachten verhogen. 3.1 Gezondheidsklachten Het in augustus 2013 ingediende handhavingsverzoek is ondertekend door 93 bewoners van het complex, afkomstig uit alle 8 blokken. Ongeveer de helft van deze 93 bewoners geeft specifieke informatie over de klachten. Daarbij worden de volgende zaken het meest genoemd: Luchtwegklachten Geur-/stankoverlast in de kamer Veel stof die de kamer wordt ingeblazen Vocht en schimmel (overwegend in en rond de badkamer) Onvoldoende afzuiging in de keuken Daarnaast wordt enkele malen aangegeven dat er problemen zijn met de warmteregeling (in de winter), wat leidt tot te koude kamers (17-18 o C). Anderzijds is er getuige mondelinge informatie ook sprake van te warme kamers. 3.2 Binnenmilieu De belangrijkste factoren die in woningen de kwaliteit van het binnenmilieu bepalen zijn: Ventilatie: aanvoer van frisse lucht en afvoer van gebruikte lucht Temperatuur Aanwezigheid van (teveel) vocht en schimmel Ventilatie Wanneer er onvoldoende geventileerd wordt, kunnen zich in de binnenlucht hinderlijke en schadelijke stoffen die in de woning gevormd worden, ophopen. Gezondheidsklachten zijn afhankelijk van welke stoffen er geproduceerd worden. Over het algemeen kan gesteld worden dat minder verse luchttoevoer een verhoogde kans op gezondheidsklachten geeft. Veel voorkomende klachten zijn: hoofdpijn, vermoeidheid, geurhinder, keel- en slijmvliesirritaties. definiitief 25 juli
11 Er zijn wettelijke eisen voor ventilatiehoeveelheden opgesteld ten behoeve van het binnenmilieu. Voor dit complex gelden de eisen, zoals beschreven in paragraaf 2.2. De hoeveelheid luchtverversing (debiet) dient voldoende te zijn om bijvoorbeeld geuren en vocht af te voeren. Voor een gezond leefklimaat is voldoende aanvoer van frisse lucht van groot belang. In het wooncomplex wordt de aanvoer van frisse lucht in principe verzorgd door centraal aangezogen lucht die via leidingen door het gebouw wordt verdeeld en door inblaasventielen in iedere wooneenheid wordt gebracht. De ingeblazen lucht wordt via een warmtewisselaar voorverwarmd en speelt ook een belangrijke rol bij de verwarming van de wooneenheden. De capaciteit van de radiatoren is daarop afgestemd. Uit de klachten van bewoners blijkt dat in veel gevallen de ingeblazen lucht niet als fris wordt ervaren door de aanwezigheid van kooklucht, sigarettenrook, etc. Om de toevoer van lucht met ongewenste geur- en stofoverlast te voorkomen, heeft een aantal bewoners ervoor gekozen de toevoerventielen van het ventilatiesysteem op enigerlei wijze te blokkeren. Voor de aanvoer van frisse (buiten)lucht nemen de bewoners veelal hun toevlucht tot het openzetten van een of meer ramen. Er zijn geen ventilatieroosters aanwezig waarmee de aanvoer van frisse lucht kan worden geregeld zonder het raam open te zetten. Het idee achter een gebalanceerde luchtverversing is dat de hoeveelheid ingeblazen lucht (binnen een zekere marge) overeenstemt met de hoeveelheid afgezogen lucht. Tot een verschil van maximaal 10% in aan- en afvoerhoeveelheden verwacht de GGD geen klachten. Door vervuiling van het systeem neemt de capaciteit gedurende de jaren langzaam af. Goed onderhoud vermindert de terugloop van de capaciteit. Temperatuur Er zijn in Nederland geen concrete eisen voor de toegestane temperatuur in een woning. Een aangename temperatuur in de woning is erg persoonsafhankelijk. Gemiddeld genomen ligt deze in het stookseizoen in de woonkamer tussen de 18 en 22 C en in de slaapkamer een aantal graden lager. Omdat de temperatuur erg persoonsafhankelijk is vindt de GGD vindt het erg belangrijk dat de bewoners zelf invloed hebben op de temperatuur in de woning. In dit geval zijn er vooral klachten over te koude woningen. Wanneer een woning structureel te koud is, kan dit problemen met vocht en schimmel in de hand werken. Vocht en schimmel Schimmel en vochtige omstandigheden kunnen leiden tot (meer) luchtwegklachten en astma. definiitief 25 juli
12 4. Onderzoek en resultaten Dit hoofdstuk bevat de aanpak en de resultaten van het door de GGD uitgevoerde onderzoek. In een representatief aantal woningen is daarbij gekeken naar: Debietmetingen ventilatieopeningen, zowel afvoerpunten als inblaaspunten Algemene metingen binnenmilieu: temperatuur, luchtvochtigheid en CO 2 -gehalte Visuele inspectie omgeving ventilatieopeningen Visuele inspectie badkamer op schimmel e.d. 4.1 Aanpak van het onderzoek Het onderzoek is uitgevoerd in 1 woonblok, waarbij de acties in een helft van dat woonblok worden uitgevoerd (1 ventilatieunit). Dit is overzichtelijk qua aantal wooneenheden en bewoners kunnen relatief gemakkelijk worden bereikt. Hiervoor is blok 2 (huisnummers ) geselecteerd, omdat daar de meeste klachten c.q. meeste handtekeningen vandaan komen. In het onderzoek zijn de volgende stappen onderscheiden: 1. GGD: Nulmeting Debietmetingen en visuele inspectie in enkele woningen op iedere verdieping van het blok Deze meting is verricht op 5 december 2013 door dhr. H. Jansen en dhr. R. Favre van GGD Haaglanden 2. Bewoners: open maken alle ventilatieopeningen, zowel toevoer als afvoer, dus verwijderen alle materialen die de ongehinderde toevoer van lucht belemmeren en verwijderen van afzuigkappen e.d. die beogen de afvoer vanuit o.a. keukens te verbeteren 3. GGD: Tussentijdse meting Debietmetingen in enkele (zo mogelijk dezelfde) woningen op iedere verdieping van het blok Deze meting is verricht op 14 januari 2014 door dhr. H. Jansen en dhr. R. Favre van GGD Haaglanden 4. Duwo: volledige schoonmaak van alle kanalen in zowel het toevoersysteem als het afvoersysteem, inclusief het vervangen van filters en het reinigen van ventilatieventielen. Inregelen systeem, zodat het volgens de specificaties werkt. Deze actie is uitgevoerd in de periode januari 2014 door het bedrijf ELTAG. Hierbij heeft dit bedrijf ook metingen aan ventilatiedebieten uitgevoerd ten behoeve van het inregelen van het systeem definiitief 25 juli
13 5. GGD: Meting nieuwe situatie Debietmetingen in enkele (zo mogelijk dezelfde) woningen op iedere verdieping van het blok Deze meting is verricht op 22 januari 2014 door dhr. H. Jansen en dhr. R. Favre van GGD Haaglanden In deze opzet is ervoor gekozen om de bewoners eerst ervoor te laten zorgen dat hun kant van het ventilatiesysteem in orde is. De reden hiervoor is dat met name het inregelen van het balanssysteem niet mogelijk is als er belemmeringen aanwezig zijn. 4.2 Resultaten Ventilatie In de tabellen 4.1 tot en met 4.3 zijn de resultaten van de debietmetingen van de GGD in verschillende woningen weergegeven voor resp. de nulmeting, de tussentijdse meting en de eindmeting. De bemeten woningen zijn in de tabellen aangeduid met een code; de metingen hebben i.v.m. aan- en afwezigheid van bewoners niet steeds in dezelfde woningen plaatsgevonden. Bij de nulmetingen bleek dat in de kamers op de 3 e verdieping de debieten van de toevoerventielen niet konden worden gemeten, omdat er een verwarmingsbuis voor deze ventielen langs loopt. Bij de tussentijdse meting en de eindmeting zijn deze woningen niet meer bezocht. In de tabellen is met een kleur aangegeven of de ventilatiedebieten aan de eisen voldoen. Legenda: = voldoet WK = woonkamer ntm = niet te meten = voldoet niet SK = slaapkamer definiitief 25 juli
14 Tabel 4.1 Ventilatiedebieten in m3/h in verschillende woningen aan de. Nulmeting Woning Etage Toevoer Afvoer Verschil WK1 WK2 SK1 SK2 Totaal Keuken Badkamer Toilet Totaal 0-3 bg / ntm ntm ntm ntm ntm ntm ntm ntm Norm Tabel 4.2 Ventilatiedebieten in m3/h in verschillende woningen aan de. Tussentijdse meting Woning Etage Toevoer Afvoer Verschil WK1 WK2 SK1 SK2 Totaal Keuken Badkamer Toilet Totaal 0-1/2 bg bg Norm Tabel 4.3 Ventilatiedebieten in m3/h in verschillende woningen aan de. Eindmeting Woning Etage Toevoer Afvoer Verschil WK1 WK2 SK1 SK2 Totaal Keuken Badkamer Toilet Totaal 0-1/2 bg bg Norm definiitief 25 juli
15 Afvoercapaciteit Uit de metingen blijkt dat de afvoer in veel gevallen niet aan de eisen voldoet. Vooral in de keukens laat de luchtafvoer te wensen over. Ook na het schoonmaken en opnieuw inregelen van het systeem blijft de afvoer in (vooral) de keukens nog te laag; dit is overigens in overeenstemming met de metingen die door Eltag zijn uitgevoerd. Gedurende de meetperiode verbetert de situatie licht. Overall neemt het gemiddeld gemeten totale afzuigdebiet toe van 65 m 3 /hr op 5 december 2013 via 81 m 3 /hr bij de tussentijdse meting op 14 januari 2014 en 106 m 3 /hr bij de laatste meting op 22 januari Balans Er is in de meeste woningen geen sprake van balans tussen aanvoer en afvoer. Alleen bij de eerste en bij de laatste meting is er een woning waarbij het verschil tussen aan- en afvoer binnen een marge van 10% ligt. Het wordt wel beter: het maximale gemeten verschil (t.o.v. het totale afvoerdebiet) loopt terug van ruim 350% bij de eerste meting, via bijna 200% naar 80% bij de laatste meting. Voor zover bij de metingen dezelfde woningen zijn bezocht, is de ventilatie bij de laatste meting steeds het meest in balans Overige waarnemingen De metingen van temperatuur, luchtvochtigheid en CO 2 -gehalte leveren in het algemeen geen bijzondere resultaten op. In een enkel geval werd een relatief hoog CO 2 -gehalte gemeten (> 900 ppm), hetgeen duidt op onvoldoende luchtverversing. Dit was een situatie waarbij ook een zeer klein toevoerdebiet is gemeten, bewoners aanwezig en ramen gesloten waren. In veel gevallen is duidelijk te zien dat het plafond rond de toevoerventielen sterk vervuild is. Dit is een aanwijzing voor de aanwezigheid van stof en vuil in de ingeblazen lucht. Aanwezigheid van schimmel In een aantal woningen is aanwezigheid van schimmel geconstateerd, vooral in badkamers. definiitief 25 juli
16 5. Conclusies en overwegingen 5.1 Conclusies De belangrijkste conclusies van het uitgevoerde onderzoek luiden: Het ventilatiesysteem zorgt niet in alle gevallen voor voldoende afvoercapaciteit in keuken, badkamer en/of toilet. Dit geldt ook in de situatie na het schoonmaken en opnieuw inregelen van het systeem. Dit blijkt zowel uit metingen van de GGD als uit metingen van het onderhoudsbedrijf. Er is in de meeste gevallen geen sprake van balans tussen aangevoerde en afgevoerde lucht (binnen een marge van 10%). Dit geldt ook in de situatie na het schoonmaken en opnieuw inregelen van het systeem. Uit klachten en handelen van bewoners blijkt dat een belangrijke functie van het ventilatiesysteem niet wordt vervuld, nl. het voorzien van de woningen van frisse lucht. Dit heeft vooral te maken met de aanwezigheid van ongewenste geuren en stof in de ingeblazen lucht; de verrichte metingen aan het binnenmilieu (temperatuur, luchtvochtigheid, CO 2 - gehalte) wijzen niet op een onvoldoende kwaliteit. De geconstateerde ontoereikende ventilatiehoeveelheden in combinatie met onvoldoende toevoer van frisse lucht kunnen gezondheidsklachten veroorzaken of verergeren. Uit oogpunt van gezondheid is verbetering van de situatie derhalve gewenst. 5.2 Overwegingen Bij het opstellen van een advies speelt de volgende vraag een belangrijke rol: Kan balansventilatie in een wooncomplex als dit goed functioneren? Het functioneren van het ventilatiesysteem is afhankelijk van een groot aantal factoren, waarop zowel de verhuurder als de huurders invloed hebben. Bovendien blijkt het in de praktijk lastig om een dergelijk centraal geregeld systeem goed in te regelen De rol van de bewoners Bij een dergelijk systeem is het essentieel dat alle bewoners op de hoogte zijn van de wijze waarop het systeem functioneert, hoe hun eigen handelen dat systeem kan beïnvloeden en dat men het als een collectieve verantwoordelijkheid ervaart om te zorgen voor een goed functionerend systeem op blokniveau. Uit de ervaringen tijdens het onderzoek blijkt dat: Bewoners het individuele belang (geen stof, geur, etc.) laten prevaleren boven het collectieve belang Er veel buitenlandse studenten wonen die veelal geen hoge eisen stellen en/of geen klachten hebben en sterk individueel zijn ingesteld resp. gericht zijn op hun studie Er alleen op de derde verdieping (gemeenschappelijke keuken) sprake is van sociale cohesie definiitief 25 juli
17 Bewoners slecht bereikbaar zijn en daardoor moeilijk aanspreekbaar en slecht geïnformeerd zijn Bewoners andere prioriteiten stellen (studie) en weinig aandacht aan hun woon- en leefomgeving besteden. In veel wooneenheden is geen sprake van good housekeeping Uit afschriften van posts is te lezen dat er wel veel klachten zijn, maar dat men de neiging heeft om onder elkaar te klagen zonder daadwerkelijk een klacht in te dienen bij de verhuurder omdat men daar niets van verwacht De rol van de verhuurder De verhuurder is verantwoordelijk voor de technische installatie en voor het scheppen van voorwaarden voor een goed woon- en leefklimaat, daar horen onder andere bij: Verantwoordelijk voor het realiseren van voldoende ventilatie en voor het voorzien van bewoners van voldoende frisse lucht (buitenlucht) Klachten van bewoners registreren en serieus nemen Onderhoud: filters balansventilatie maandelijks schoonmaken of vervangen Controleren, inspecteren wooneenheden i.v.m. realiseren voldoende afvoercapaciteit Oplossen van structurele schimmelproblemen definiitief 25 juli
18 6. Adviezen Op basis van het uitgevoerde onderzoek komt GGD Haaglanden tot de volgende adviezen. 6.1 Ventilatie Kwaliteit ingeblazen lucht Blijkens de vele klachten over de kwaliteit van de ingeblazen lucht komt in de huidige situatie geen frisse lucht de wooneenheden binnen via de inblaasventielen. De oorzaak hiervan is onduidelijk. Waarschijnlijk is sprake van een combinatie van oorzaken. Aangezien de uitblaas- en aanzuigopeningen op het dak relatief dicht bij elkaar gelegen zijn, verdient het aanbeveling in ieder geval te onderzoeken of hier sprake is van kortsluitstromingen. Daarnaast zou ook sprake kunnen zijn van kortsluitstromen in het gebouw door de grote drukverschillen die kunnen ontstaan bij een te grote onbalans. Ten slotte is het mogelijk weliswaar minder aannemelijk, maar niet geheel uit te sluiten dat er verkeerde aansluitingen in het systeem zijn. Uit onderzoek moet blijken of het überhaupt haalbaar is om alle wooneenheden permanent te voorzien van frisse lucht via de luchtaanvoerkanalen en inblaasventielen. Voldoende luchtafvoer Draag zorg voor voldoende luchtafvoer op alle individuele afzuigpunten in keuken, badkamer en toilet in alle wooneenheden. In eerste instantie zal het hiervoor nodig zijn onderzoek te doen of het daadwerkelijk mogelijk is om de afvoerpunten in álle wooneenheden te laten voldoen aan de minimale eisen die daarvoor gelden. Hieruit moet blijken of dit kan worden gerealiseerd door een andere, betere afstelling van de individuele afzuigventielen of dat de totale capaciteit van de ventilatoren op het dak daarvoor ontoereikend is. In het laatste geval zal de capaciteit moeten worden vergroot. Voldoende luchtdoorvoer Voor een voldoende ventilatie in alle ruimtes in de wooneenheden is het zeker in de tweepersoonswooneenheden en de units van twee eenpersoonskamers met gezamenlijke voorzieningen van belang dat er voldoende doorstroming binnen de wooneenheden kan plaatsvinden via (brandwerende) roosters in de deuren en/of via ruimtes onder de deuren. Controleer of deze voorzieningen aanwezig zijn en of deze voldoende capaciteit hebben. Voldoende aanvoer van frisse lucht Draag zorg voor permanente aanvoer van voldoende frisse lucht in alle wooneenheden. Als uiteindelijk de conclusie luidt dat het niet mogelijk is via inblaasventielen frisse lucht van een goede kwaliteit in de wooneenheden te brengen, is te overwegen deze route geheel uit te definiitief 25 juli
19 schakelen. De bewoners moet dan wel een alternatief worden geboden. In theorie kan de aanvoer van frisse lucht via geopende ramen plaatsvinden, maar daarvoor zijn wel aanvullende maatregelen nodig: Aanbrengen van ventilatieroosters in de ramen op de begane grond (i.v.m. inbraakrisico s bij geopende ramen) Controle van de ramen op het functioneren van de kierstand en het instrueren van de bewoners in het gebruik hiervan Informeren van de bewoners over de nieuwe situatie Onderhoud Het huidige onderhoudsschema is ontoereikend voor het goed functioneren van het ventilatiesysteem in een dergelijk groot complex. Filters van inblaaslucht moeten (veel) vaker worden vervangen dan de jaarlijkse cyclus waarin dit nu gebeurt. Het onderhoudsbedrijf verricht ook debietmetingen aan de ventilatie. Uit de meetresultaten van de firma Eltag bij de schoonmaakactie tijdens dit onderzoek, blijkt dat in een aantal gevallen de ventilatiedebieten in keuken, badkamer en/of toilet ontoereikend zijn. Dit is niet acceptabel. Stel als eis dat de ventielen zodanig worden afgesteld dat de debieten aan de eisen voldoen in plaats van de metingen als gegeven te accepteren. 6.2 Warmtehuishouding Zoals aangegeven, kan uiteindelijk de conclusie zijn dat het niet mogelijk is via inblaasventielen frisse lucht van een goede kwaliteit in de wooneenheden te brengen en deze route geheel uit te schakelen. Het uitschakelen van de toevoer van (voorverwarmde) lucht kan in sommige situaties leiden tot te koude woningen. Zorg in deze woningen voor aanvullende verwarmingscapaciteit door het plaatsen van grotere en/of extra radiatoren. 6.3 Vocht en schimmel In een aantal badkamers is schimmel aangetroffen. Daarnaast is bekend dat in sommige wooneenheden doorslag van vocht vanuit de badkamer naar de woon-/slaapkamer plaatsvindt. Dit is een onwenselijke situatie. Daar waar het om structurele/bouwtechnische problemen gaat, is het aan de verhuurder om deze op te lossen. Dit geldt voor vochtdoorslag van muren, maar ook voor hardnekkige schimmelplekken, die niet meer met schoonmaken zijn te verwijderen; hier zal bijvoorbeeld een stuclaag moeten worden vervangen. Ook bewoners kunnen een rol spelen bij het voorkomen van teveel vocht en het ontstaan en verwijderen van schimmel: Droog natte muren en vloeren na het douchen met een handdoek of een trekker. definiitief 25 juli
20 Droog de ramen in de woonkamer als er condens op staat. Droog indien mogelijk wasgoed buitenshuis of gebruik een wasdroger met afvoer naar buiten. Droogt u het wasgoed toch binnenshuis doe dit dan in een ruimte waar de ramen open staan, zodat het vocht naar buiten kan. Houd de deur van die ruimte dicht zodat het vocht niet in het huis kan verspreiden. Hanteer voor het schoonmaken van schimmelplekken de richtlijnen uit onderstaande tabel Een beetje schimmel Zwarte schimmels Hardnekkige schimmels Als er een beetje schimmel op de muur zit, gaat schoonmaken als volgt. Los in 1 liter handwarm water ongeveer 6 gram huishoudsoda (natriumcarbonaat) op en maak de muur daarmee schoon. Bij zwarte schimmels is het beter het oppervlak eerst met bleekwater schoon te maken. Gebruik 1 eetlepel bleekmiddel op een halve liter water. Borstel vervolgens de schimmel zo veel mogelijk weg. Borstel de schimmel niet als hij droog is, dan komen er namelijk extra veel schimmelsporen in de lucht. Gebruik daarna huishoudsoda (opgelost in water, zie hierboven) om de schimmelresten goed te verwijderen Maak eerst schoon zoals bij zwarte schimmel. Als de schimmel daarna nog niet weg is kunt u speciale middelen gebruiken voor het verwijderen van schimmels. Hierin zitten schimmeldodende middelen (fungicide). Een schimmel verwijder middel is te koop bij de drogist. Als de ondergrond veel vocht opneemt, herhaal dan het schoonmaken met schimmel verwijder middel een aantal keer. Let op: Schimmeldodende middelen kunnen bij verkeerd gebruik gevaarlijk zijn voor uw gezondheid. Lees daarom de gebruiksaanwijzing! Als u het middel op de goede manier gebruikt, is er weinig risico dat het gevaarlijk is voor uw gezondheid. Aangetast materiaal Materialen van textiel die door de schimmel zijn aangetast (bijvoorbeeld gordijnen) kunt u in heet water wassen, uiteraard voor zover het materiaal heet water verdraagt. Bij verf, behang en kitvoegen komt het voor dat schoonmaak alleen niet voldoende is. Dan moeten de materialen volledig worden vervangen. definiitief 25 juli
Onderzoek ventilatieproblematiek DUWO-complex Korvezeestraat Delft
DUWO-complex Korvezeestraat Delft CONCEPT Datum: 10 juni 2014 GGD Haaglanden, afdeling Leefomgeving Hans Jansen Adviseur Milieu en Gezondheid Postbus 16.130 2500 BC Den Haag Tel. 070 353 71 82 E-mail gezondheidenmilieu@ggdhaaglanden.nl
Nadere informatieVentileren in huis. Handleiding warmte-terug-win-installatie
Ventileren in huis Handleiding warmte-terug-win-installatie Samen met uw huisgenoten, huisdieren en kamerplanten produceert u iedere dag gemiddeld tien liter vocht. Tel daarbij op de waterdamp die vrijkomt
Nadere informatieInstructie Ventilatie
Instructie Ventilatie Type woning Bij de bouw van een woning wordt er rekening mee gehouden dat de woning geventileerd kan worden. Hierin is onderscheid te maken in 3 type woningen; woningen met luchtkanalen,
Nadere informatieAdvieswijzer: verwarmen en ventileren
100% wonen Vochtproblemen in huis, condens op de ramen, een beschimmelde muur u kunt het voorkomen door goed te en te verwarmen. Zorg voor voldoende frisse lucht in huis. Lees deze advieswijzer aandachtig
Nadere informatie> Verwarmen en ventileren
> Verwarmen en Verwarmen en Vochtproblemen in huis, condens op de ramen, een beschimmelde muur u kunt het allemaal voorkomen door goed te en te verwarmen. Zorg voor voldoende frisse lucht in huis. Lees
Nadere informatieHet binnenmilieu binnenste buiten
Het binnenmilieu binnenste buiten Resultaten van het onderzoek Gezondheid en ventilatie in woningen in Vathorst GGD Eemland in samenwerking met het ministerie van VROM In opdracht van de gemeente Amersfoort
Nadere informatieVentilatie van woningen
Ventilatie van woningen Ventileren betekent: Verse buitenlucht naar binnen, Vervuilde binnenlucht naar buiten! Goed ventileren is 24 uur per dag ventileren 13 december 2012 Veel gestelde vragen zijn: Kan
Nadere informatieMechanische ventilatie in de school GGD - Informatieblad voor schoolleiding
Mechanische ventilatie in de school GGD - Informatieblad voor schoolleiding Goede ventilatie in school is belangrijk voor de gezondheid van leerlingen en personeel. Met het regelmatig verversen van de
Nadere informatieHet concept-rapport van de GGD over de ventilatieproblematiek Korvezeestraat geeft me aanleiding tot de volgende opmerkingen en vragen:
Aan: GGD Haaglanden; Bouw- en woningtoezicht gemeente Delft Geachte heer Jansen, Geachte heer Van den Berg, Het concept-rapport van de GGD over de ventilatieproblematiek Korvezeestraat geeft me aanleiding
Nadere informatieMeer wooncomfort. en minder energieverbruik door goede ventilatie. voltalimburg.nl/ventilatie
Meer wooncomfort en minder energieverbruik door goede ventilatie voltalimburg.nl/ventilatie Wist u dat... Ventileren zelfs energie kan besparen? Het opwarmen van vochtige lucht in de woning kost meer energie.
Nadere informatieGoed ventileren in huis
Goed ventileren in huis Wist u dat de binnenlucht meestal viezer is dan de buitenlucht? Eén op de tien huizen heeft schimmel en in veel woningen is er meer fijnstof dan buiten. Daarom is ventileren zo
Nadere informatieGezond wonen. Een gezond binnenmilieu De belangrijkste boosdoeners Ventileren en luchten
Gezond wonen Een gezond binnenmilieu De belangrijkste boosdoeners Ventileren en luchten Een gezond binnenmilieu Dat een schoon milieu belangrijk is voor onze gezondheid, dat weten we allemaal. Wat velen
Nadere informatievoorkomt schade aan uw woning door vocht en schimmel
ventileren goede ventilatie... voorkomt schade aan uw woning door vocht en schimmel is beter voor uw gezondheid bespaart energie Ventilatie is: gebruikte lucht eruit en frisse lucht erin. Goed ventileren
Nadere informatieVerwarmen en ventileren. Advies voor frisse lucht in huis
Verwarmen en Advies voor frisse lucht in huis 1 Vochtproblemen in huis, condens op de ramen, een beschimmelde muur u kunt het allemaal voorkomen door goed te en te verwarmen. Zorg voor voldoende frisse
Nadere informatieVochtoverlast en ventilatie in de woning
Vochtoverlast en ventilatie in de woning Soms hebben mensen last van vocht in hun woning. Vochtoverlast wordt meestal in een laat stadium ontdekt. Er komen schimmelplekken op de muur, behang laat los en
Nadere informatieGebruik van de WTW-installatie:
Gebruik van de WTW-installatie: Voor een zorgeloos gebruik van de WTW-installatie hoeft u slechts het volgende in acht te nemen: Koken: Als u gaat koken dient u de bedieningsschakelaar boven het aanrecht
Nadere informatieVentilatie van de woning
Ventilatie van de woning Ventileren en luchten In een woning met een aangenaam klimaat (niet te vochtig en een goede temperatuur) is het verblijf aangenamer en kost minder energie dan het verwarmen van
Nadere informatieGEEF LUCHT AAN JE HUIS!
GEEF LUCHT AAN JE HUIS! Zorg voor een gezonde woning: geef vocht en schadelijke stoffen geen kans! Laat voortdurend frisse lucht binnen via een ventilatiesysteem, ventilatierooster of door een raam op
Nadere informatieVocht en ventilatie. Tips voor een droger huis
Vocht en ventilatie Tips voor een droger huis Vocht en ventilatie Een gezin produceert per dag tussen de tien en vijftien liter vocht. Door te ademen, door huisdieren en planten, maar ook door te koken,
Nadere informatieBINNEN ROKEN IS NOOIT OKÉ
BINNEN ROKEN IS NOOIT OKÉ De rook van sigaretten verspreidt zich in je huis en auto. En plakt daar aan alles: kleding, zetels, vloer, speelgoed, Dat is niet goed voor jouw gezondheid én die van je kinderen.
Nadere informatieVocht en ventilatie. Ventileren en luchten! Door constant te ventileren en dagelijks te luchten behoudt u een gezonde en droge lucht binnenshuis.
Vocht en ventilatie 2 Vocht en ventilatie Goede isolatie van de woning scheelt veel stookkosten. Maar in een goed geïsoleerd huis is regelmatig ventileren wel noodzakelijk, anders neemt vocht in huis teveel
Nadere informatieVentileren. Alles wat u moet weten over ventilatie in uw woning
Ventileren Alles wat u moet weten over ventilatie in uw woning Ventileren voor uw gezondheid Is het vaak drukkend in uw woning? Zijn uw ramen vaak beslagen? Dit zijn de eerste tekenen dat er teveel vocht
Nadere informatieVentileren voor een optimale luchtkwaliteit
Ventileren voor een optimale luchtkwaliteit Maandag 4 september 2017 Panoramazaal 1. Algemeen... 2 Waarom ventileren?... 2 2. Twee opties: Individueel of collectief... 2 3. Relevante info voor collectieve
Nadere informatieWANT IEDEREEN HEEFT VOCHT IN HUIS
Ventileren WANT IEDEREEN HEEFT VOCHT IN HUIS Iedereen heeft vocht in huis Niemand ontkomt er aan. Door alleen al in huis te zijn, produceren we liters vocht per dag. En bij het koken, douchen, afwassen,
Nadere informatieUw ventilatiesysteem: Vraaggestuurde ventilatie met natuurlijke toevoer, mechanische afvoer;
Uw ventilatiesysteem: Vraaggestuurde ventilatie met natuurlijke toevoer, mechanische afvoer; Onderhoud / storing Belangrijk: Reinig de (toevoer)roosters in de gevel en de afvoerventielen minimaal 1x per
Nadere informatieUw ventilatiesysteem: natuurlijke toevoer, mechanische afvoer
Uw ventilatiesysteem: natuurlijke toevoer, mechanische afvoer Onderhoud / storing Belangrijk: Reinig de (toevoer)roosters in de gevel en de afvoerventielen minimaal 1x per jaar of zoveel vaker als nodig
Nadere informatieGebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning (wtw)
Gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning (wtw) Onderhoud / storing Belangrijk: Maak 1x per maand de twee filters in de wtw-unit schoon en vervang ze minimaal 2 per jaar. Zowel voor het schoonmaken
Nadere informatieVOCHT EN VENTILATIE. Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning
VOCHT EN VENTILATIE Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning VENTILEREN GEZOND LUCHT OPEN BUITENLUCHT VOCHT RAMEN WONING Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning Het voorkomen van vocht in uw woning
Nadere informatieVocht, schimmels & gezondheid
Vocht, schimmels & gezondheid Ongeveer 15 procent van de woningen in Nederland is vochtig. Te veel vocht vermindert de kwaliteit van de binnenlucht. Dit kan luchtweg- en andere gezondheidsklachten bij
Nadere informatieHuurdersinformatie. Goed ventileren, erg belangrijk
1 Huurdersinformatie Goed ventileren, erg belangrijk Goed ventileren zorgt voor gezonde en droge lucht in uw woning. In deze brochure tips om te ventileren en om vocht te voorkomen. Inhoud Ventileren:
Nadere informatieHoe werkt uw ventilatiesysteem?
Hoe werkt uw ventilatiesysteem? Hét installatieteam Inhoudsopgave Onderwerp Paginanummer H1. Uw ventilatiesysteem in het kort 3 H2. De werking van uw ventilatiesysteem 4,5 H3. Goed gebruik van uw mechanisch
Nadere informatieet presteen echanische entilatie- Het presteren van mechanische ventilatiesystemen in nieuwbouw eengezinswoningen
et presteen van echanische Het presteren van mechanische ventilatiesystemen in nieuwbouw eengezinswoningen entilatie- Inleiding Klachten over mechanische ventilatie In 2008 was het uitgebreid in het nieuws:
Nadere informatieventileren wonen met karakter
ventileren wonen met karakter goede ventilatie... voorkomt schade aan uw woning door vocht en schimmel is beter voor uw gezondheid bespaart energie Ventilatie is: gebruikte lucht eruit en frisse lucht
Nadere informatieVentilatie is het proces waarbij verse lucht van buiten naar binnen wordt toegevoerd en gebruikte lucht van binnen naar buiten wordt afgevoerd.
VENTILEREN Ventilatie is het proces waarbij verse lucht van buiten naar binnen wordt toegevoerd en gebruikte lucht van binnen naar buiten wordt afgevoerd. Met ventilatie kan worden voorkomen dat hinderlijke
Nadere informatieUw ventilatiesysteem: Decentrale ventilatie
Uw ventilatiesysteem: Decentrale ventilatie Systeemopbouw: In één of meerdere vertrekken heeft u een decentrale ventilatieunit die voor de ventilatie van dat vertrek zorgt. In de overige vertrekken is
Nadere informatieVentileren. Op adem komen doe je thuis. Thuis is een huis van Servatius. servatius.nl
Ventileren Op adem komen doe je thuis Thuis is een huis van Servatius Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Als u na het lezen nog vragen of opmerkingen heeft, kunt u terecht op onze website
Nadere informatieComfoFan CMF 14 Handleiding voor de gebruiker
ComfoFan CMF 14 Handleiding voor de gebruiker Handleiding voor de installateur z.o.z. Verwarming Koeling Ventilatie Filtering Inhoudsopgave 1. Introductie...2 2. Werking systeem...3 3. Garantie...4 4.
Nadere informatieVerzeker jezelf van een goede oplevering.
Verzeker jezelf van een goede oplevering. Bestel de juiste luchtgroep en de inregeling van de volledige installatie bij AirX. AirX regelt volledige ventilatie installaties in, om ervoor te zorgen dat er
Nadere informatieGezonde, frisse lucht in huis
Een buitengewoon binnenklimaat VENTILATIE VOOR WONINGBOUW Gezonde, frisse lucht in huis EEN HELDERE KIJK OP VENTILATIE Heerlijk, continu frisse lucht in mijn werkkamer. Zo kan ik goed geconcentreerd thuis
Nadere informatieVENTILATIE VOOR THUIS. de duurzaam winkel. maakt uw woning klaar voor de toekomst
VOOR THUIS VENTILATIE de duurzaam winkel maakt uw woning klaar voor de toekomst Wat is het belang van goed ventileren? Een slecht geventileerde woning kan fysieke klachten opleveren. Het CO 2 -gehalte
Nadere informatieComfoFan S R 275 Handleiding voor de gebruiker Manuel de l utilisateur
ComfoFan S R 275 Handleiding voor de gebruiker Manuel de l utilisateur Handleiding voor de installateur z.o.z. Manuel de l installateur t.s.v.p. Heating Koeling Fresh Air Clean Air Inhoudsopgave 1. Introductie...1
Nadere informatieHoofdbediening CO 2. RF en Uitbreidingssensor CO 2. RF Handleiding voor de gebruiker. Verwarming Koeling Ventilatie Filtering
Hoofdbediening RF en Uitbreidingssensor RF Handleiding voor de gebruiker In de Kasbah geplaatst in het voorjaar 2015 Verwarming Koeling Ventilatie Filtering www.dekasbah.nl Inhoudsopgave 1. Introductie
Nadere informatieZo kiest u het juiste ventilatiesysteem
bouwmaterialen Zo kiest u het juiste ventilatiesysteem Productoverzicht Stappenplan installatie Keuzehulp Waarom ventileren? Wij brengen ongeveer 90% van ons leven door in gesloten ruimtes, waarvan ongeveer
Nadere informatieVentileren. Alles wat u moet weten over ventilatie in uw woning
Ventileren Alles wat u moet weten over ventilatie in uw woning Ventileren: heel belangrijk! Wist u dat u elke dag samen met uw huisgenoten, huisdieren en kamerplanten wel 10 tot 15 liter vocht produceert?
Nadere informatieVerzeker jezelf van een goede oplevering.
Verzeker jezelf van een goede oplevering. Bestel de juiste luchtgroep en de inregeling van de volledige installatie bij AirX. AirX regelt volledige ventilatie installaties in, om ervoor te zorgen dat er
Nadere informatieINFORMATIE GIDS VOOR DOE HET ZELFVERS
Ventileren Wat? Ventileren is verse lucht aanvoeren en vervuilde lucht, die schadelijke stoffen en geuren bevat, afvoeren. Ventileren is meer dan de kamer luchten door ramen en deuren even wijd open te
Nadere informatieVereniging van eigenaren
este bewoners, rahmslaan 22-62 te Leiden Diverse woningen kampen met vochtige buitenmuren al dan niet in samenhang met vocht- en schimmelplekken. De VVE heeft de firma Cauberg-Huygen een onderzoek laten
Nadere informatieComfoFan S 425 Handleiding voor de gebruiker Manuel de l utilisateur
ComfoFan S 425 Handleiding voor de gebruiker Manuel de l utilisateur Handleiding voor de installateur z.o.z. Manuel de l installateur t.s.v.p. Heating Koeling Fresh Air Clean Air Inhoudsopgave 1. Introductie...1
Nadere informatieVerwarmen, Koelen, Ventileren
Gebruikershandleiding d.d. 1 mei 2015 Verwarmen, Koelen, Ventileren Appartementen dr. Struyckenplein, Rijpstraat en Jan Ligthartstraat Heeft u een storing aan de verwarming, de koeling of de ventilatie?
Nadere informatieVentilatie. Morten Sweegers Ekkersrijt AB Son en Breugel +31 (0)
Ventilatie Morten Sweegers Ekkersrijt 1007 5692 AB Son en Breugel +31 (0) 499 460620 info@ilt-bv.nl www.ilt-bv.nl Bedrijf Een gezond binnen klimaat is essentieel! Schadelijke binnenlucht moet het huis
Nadere informatieDagelijks ventileren. woonwijzer
Dagelijks ventileren woonwijzer 2 Dagelijks ventileren Dagelijks ventileren Veel mensen hebben last van vocht in huis. Ze denken meestal dat die vochtoverlast van buiten komt: optrekkend vocht of doorslaande
Nadere informatieVocht in de woning. Ventileren is gezond en bespaart energie
Ventileren is gezond en bespaart energie We staan er meestal niet bij stil, maar de lucht om ons heen bevat vocht. Dat geldt natuurlijk ook voor de lucht in huis. Door transpiratie, douchen, koken en wassen
Nadere informatieMember of the. Ventilatie in uw woning
Member of the Ventilatie in uw woning Wist u dat we gemiddeld zo n 70% van onze tijd tussen 4 muren doorbrengen? Dit lijkt misschien veel, maar reken maar eens na. Overdag werken we binnen, s avonds leven
Nadere informatieVOOR ONTVANGST: betreft: (voorlopig) bezwaarschrift inzake handhaving, ingebrekestelling en WOB-verzoek ventilatieproblematiek Korvezeestraat
Hans Talmon Aan het College van B. en W. lid adviesraad huurdersorganisatie WijWonen Gemeente Delft Clara van Sparwoudestraat 120 Postbus 78 2612 RW Delft 2600 ME DELFT telefoon: 015-2138265 e-mail: info@campuscontract.com
Nadere informatieVoorkom schimmel. Ventileren helpt. verhuurt
Voorkom schimmel Ventileren helpt Vocht? Dat kunt u voorkomen Veel mensen hebben last van vocht in huis. Schimmel op de muur en vochtplekken in het behang zijn duidelijke gevolgen. Maar vocht in huis is
Nadere informatieVentileren in huis. Handleiding mechanisch ventilatiesysteem
Ventileren in huis Handleiding mechanisch ventilatiesysteem 2 Samen met uw huisgenoten, huisdieren en kamerplanten produceert u iedere dag gemiddeld tien liter vocht. Tel daarbij op de waterdamp die vrijkomt
Nadere informatieWOONLASTEN 4 15. Zijn de maandlasten voor huur + energie in een Passiefhuis lager dan in een normale woning? 4
PASSIEFHUIZEN COLUMBUSKWARTIER ALMERE VEEL GESTELDE VRAGEN PASSIEFHUIZEN EN WONEN IN EEN PASSIEFHUIS 2 1. Wat is een Passiefhuis? 2 2. Wat is het voordeel van een Passiefhuis? 2 3. Wat zijn bewonerservaringen
Nadere informatieStudentenwoningen Korvezeestraat, Delft. Controlemetingen ventilatiesysteem
Studentenwoningen Korvezeestraat, Delft Controlemetingen ventilatiesysteem Rapportnummer H 70-2-RA-001 d.d. 6 februari 2015 Studentenwoningen Korvezeestraat, Delft Controlemetingen ventilatiesysteem o
Nadere informatieGEBRUIKERSHANDLEIDING TECHNISCHE INSTALLATIES. - MorgenWonen -
GEBRUIKERSHANDLEIDING TECHNISCHE INSTALLATIES - MorgenWonen - Inhoud I - Zon-PV systeem II - Luchtwarmtepomp III - Balansventilatiesysteem met WTW - 1-1 mei 2014 I ZON-PV INSTALLATIE 1.1 Omschrijving systeem
Nadere informatieGezond Wonen. Binnenmilieu en gezondheid. Ad Dilven Monique Scholtes
Gezond Wonen Binnenmilieu en gezondheid Ad Dilven Monique Scholtes Stichting Futura November 2010 Inhoud Bureau: voorstellen Binnenmilieu en gezondheid Wat doet Bureau GMV? Casuïstiek (5X) Samenwerking?
Nadere informatieBewonersinformatie over het gebruik van gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning
Bewonersinformatie over het gebruik van gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning Comfo en energi De argumenten en het comfort zijn overtuigend. WAT IS VENTILATIE? Ventilatie is hetzelfde als luchtverversing.
Nadere informatieOp weg naar een beter binnenmilieu in bestaande schoolgebouwen
Op weg naar een beter binnenmilieu in bestaande schoolgebouwen Seminar Swegon Air Academy 11 november 2008 ir. Froukje van Dijken BBA Binnenmilieu 010-2447025 www.binnenmilieu.nl Dagelijks 20.000 leerlingen
Nadere informatieRapportageformulier. Rapportage jaar School Locatie adres. (In te vullen door de preventiemedewerker) vorige volgende. Binnenmilieuscan Basisscholen
(In te vullen door de preventiemedewerker) Rapportage jaar School Locatie adres controle kwartaal 1 controle kwartaal 2 controle kwartaal 3 controle kwartaal 4 Naam rapporteur Naam rapporteur Naam rapporteur
Nadere informatieVentilatie in uw woning Systeem C en Systeem D. Koeling Ventilatie Luchtzuivering
Ventilatie in uw woning Systeem C en Systeem D Verwarming Koeling Ventilatie Luchtzuivering Wat is ventileren? Isoleren = ventileren Wist u dat we gemiddeld zo n 70% van onze tijd tussen 4 muren doorbrengen?
Nadere informatieDuurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel.
Duurzame energie Er wordt tegenwoordig steeds meer gebruik gemaakt van duurzame energiesystemen in gebouwen. Hiermee wordt op een natuurlijke wijze duurzame energie gewonnen om de woningen te verwarmen
Nadere informatieHandleiding voor de installateur z.o.z. Heating Koeling Fresh Air Clean Air
ComfoFan S ZMV Handleiding voor de gebruiker Handleiding voor de installateur z.o.z. Heating Koeling Fresh Air Clean Air Inhoudsopgave 1. Introductie...2 2. Werking systeem...3 3. Garantie...4 4. Bediening...4
Nadere informatieLandelijk onderzoek naar de prestaties van mechanische ventilatiesystemen in nieuwbouw eengezinswoningen
Landelijk onderzoek naar de prestaties van mechanische ventilatiesystemen in nieuwbouw eengezinswoningen In opdracht van het ministerie van VROM (thans Infrastructuur en Milieu) ir. Atze Boerstra BBA Binnenmilieu
Nadere informatieBouwfysica. Ventilatie en Infiltratie. hoofdstuk 6 Bouwfysica. eisen m.b.t. ventilatie oppervlakte
Bouwfysica Ventilatie en Infiltratie hoofdstuk 6 Bouwfysica 1 Onderwerpen Inleiding Bouwbesluit eisen m.b.t. ventilatie oppervlakte Ventilatie Basisventilatie (luchtverversing) Spuiventilatie (zomerventilatie)
Nadere informatieVervuilde lucht in huis ligt vaak aan gedrag bewoners. We ventileren veel slechter dan we denken
Vervuilde lucht in huis ligt vaak aan gedrag bewoners We ventileren veel slechter dan we denken We denken dat ventilatie in huis vanzelf goed gaat, maar onderzoek na onderzoek wijst uit dat systemen verkeerd
Nadere informatieGezonde binnenlucht op school? Van belang voor je gezondheid!
Gezonde binnenlucht op school? Van belang voor je gezondheid! www.airatschool.be www.mmk.be/onderwijs www.vlaamselogos.be www.zorg-en-gezondheid.be www.vigez.be Gezonde binnenlucht op school? Belang voor
Nadere informatieConcept second opinion voor de Schaepmanstraat, Katwijk
Concept second opinion voor de Schaepmanstraat, Katwijk Geert-Jan Persoon Adviseur woningkwaliteit Vereniging Nederlandse Woonbond Nieuwe Achtergracht 17 1018 XV Amsterdam 020-5517784 www.woonbond.n www.bespaarenergiemetdewoonbond.nl
Nadere informatieWarmte & ventilatie. Richtlijnen voor een warme en geventileerde woning
Warmte & ventilatie Richtlijnen voor een warme en geventileerde woning Om prettig te wonen, moet uw woning niet alleen goed onderhouden zijn, maar ook comfortabel. Een warm huis in de winter, maar ook
Nadere informatie, relatieve luchtvochtigheid (RH) en temperatuur hoeft u zelf helemaal niets te doen.
DUCO at HOME De standaard voor woningventilatie Bij Duco Ventilation & Sun Control staat de gezondheid van de bewoners op de eerste plaats. Het Duco Comfort System en het DucoTronic System bieden de garantie
Nadere informatie90% DOUBLE300. Voor een gezonder luchtklimaat. WarmeTerugWinning rendement (WTW)
DOUBLE300 Voor een gezonder luchtklimaat De Double300 bestaat uit 1 unit die werkt op basis van een Fancoil met WTW (WarmteTerugWinning). De unit kan ventileren, direct verwarmen en eventueel koelen op
Nadere informatieBalansventilatie en gezondheid
Balansventilatie in het nieuws Ventilatie en gezondheid Balansventilatie In de bouwpraktijk gaat het vaak mis Wat speelt er in Vathorst in Amersfoort? Wat wordt er in Nederland gedaan om zulke problemen
Nadere informatieInformatieboekje. Ventileren, vocht en schimmel
Informatieboekje Versie: 8 juni 2017 1 Bewoners, huisdieren en planten zorgen samen voor zo'n tien liter vocht per dag in een woning. Dit vocht ontstaat door douchen, koken, planten en drogen van wasgoed.
Nadere informatiesilent ventilation DE KRACHT VAN DE NATUUR IN DE WONING MET EEN BALANSVENTILATIESYSTEEM D400
silent ventilation DE KRACHT VAN DE NATUUR IN DE WONING MET EEN BALANSVENTILATIESYSTEEM D400 De VASCO ventilatie-unit D400 en het EasyFlow luchtkanalensysteem dragen bij tot een uiterst stil balansventilatiesysteem
Nadere informatieDaglicht- en ventilatieberekening
Daglicht- en ventilatieberekening Project gegevens Project : Nieuwbouw woongebouw Zaagmolenstraat 197-203 te Rotterdam Kadastrale gemeente : Rotterdam 7 e afdeling Sectie : W Perceel : 2827, 2828,3027
Nadere informatieVocht en schimmel in uw woning. Hoe pakt u dit aan?
Tips om vocht en schimmel te vermijden Zet de ramen van een kamer een beetje open als er veel mensen in de kamer zijn. Doe de deur van de keuken dicht als u kookt. Zet altijd de dampkap aan als u kookt.
Nadere informatieAlgemeen. Om een duidelijker beeld hiervan te scheppen, maken wij graag voor u een korte samenvatting. TOEVOER. vrije toevoer (A,C) maximaal [m³/h]
1. Woningventilatie Algemeen 1.1.2. VENTILATIE IN DE PRAKTIJK (EPB) WETGEVING (EPB) Vanaf 1 januari 06 is de nieuwe EPB-regelgeving (Energie Prestatie en Binnenklimaat) van toepassing. Deze regelgeving
Nadere informatie18 januari Vormingsavond voor bewoners van DIW. Ban vocht uit je huis. Geef lucht aan je woning
18 januari 2019 Vormingsavond voor bewoners van DIW Ban vocht uit je huis & Geef lucht aan je woning V o o r a f Vandaag: - Uitleg rond vocht in het algemeen - Praatplaten om mechanismen duidelijk te krijgen
Nadere informatieVentilatievoorzieningen, Daglicht, VWA en HWA
Oude Parklaan 2 Castricum Ventilatievoorzieningen, Daglicht, VWA en HWA t.b.v. bouwaanvraag Opdrachtgever: Moke Architecten Projectnr. 1315.01 Datum: 15 juli 2015 ir. K.C.J. Nobel -2- INHOUD 1. INLEIDING...
Nadere informatieGefeliciteerd met uw vernieuwde woning!
Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! Verbeteringen aan uw woning Condens aan de buitenkant: Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! De verbeteringen die we hebben doorgevoerd verschillen per woning,
Nadere informatieWoonhuisventilator. www.r-vent.com
WVX Woonhuisventilator Onderhoudsarm Hoge capaciteit Regelbaar in 3 standen www.r-vent.com Installateurshandleiding R-vent is een merk van R-vent group B.V., Boterdorpsweg 10, Bergschenhoek, Nederland.
Nadere informatieRapportage. Verdunning. Post Rotterdam. Rotterdam
Rapportage inzake Verdunning voor het project Post Rotterdam te Rotterdam Projectnummer : 160.219 Versie : 3.0 Status : Definitief Datum : 20-07-2018 Colofon Project: Hoogbouw Post Rotterdam Onderdeel
Nadere informatieEenvoudige oplossingen voor ventilatieproblemen in de kinderopvang
1 Eenvoudige oplossingen voor ventilatieproblemen in de kinderopvang vijf casussen onderzocht W/E adviseurs: Marit Béguin en Cees Leenaerts BOinK, Belangenvereniging Ouders in de Kinderopvang: Gjalt Jellesma
Nadere informatieGefeliciteerd met uw vernieuwde woning!
Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! Verbeteringen aan uw woning Condens aan de buitenkant: Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! De verbeteringen die we hebben doorgevoerd verschillen per woning,
Nadere informatieGeef verse lucht de ruimte, woon en werk gezonder
Geef verse lucht de ruimte, woon en werk gezonder Geef verse lucht de ruimte, woon en werk gezonder Gebouwen zijn steeds beter geïsoleerd. Goed voor de energierekening en het comfort in huis en op kantoor,
Nadere informatieVentileren... Waarom? 1. 't voorkomt vochtoverlast 2. 't zorgt voor frisse lucht en zuurstof voor u, uw huisdieren, uw planten en uw gasapparaten
Ventileren... Waarom? 1. 't voorkomt vochtoverlast 2. 't zorgt voor frisse lucht en zuurstof voor u, uw huisdieren, uw planten en uw gasapparaten Vochtproblemen: hoe komen we er aan? Vee! mensen hebben
Nadere informatie, relatieve luchtvochtigheid (RH) en temperatuur hoeft u zelf helemaal niets te doen.
DUCO at HOME De standaard voor woningventilatie Bij Duco Ventilation & Sun Control staat de gezondheid van de bewoners op de eerste plaats. Het Duco Comfort System en het DucoTronic System bieden de garantie
Nadere informatieGebruikershandleiding Woonhuisventilator MVS
Gebruikershandleiding Woonhuisventilator MVS type: MVS-8p MVS-8/14P Deze handleiding is bedoeld voor de gebruikers en de installateurs van het mechanisch ventilatiesysteem van het type MVS-8P en MVS-8/14P.
Nadere informatieHet ontwerpen van een
Het ontwerpen van een ventilatiesysteem André Meester Alusta natuurlijke ventilatietechniek Het ontwerpen van een ventilatiesysteem Bepaling capaciteit toe en afvoer volgens bouwbesluit Aanvullende eisen
Nadere informatieOp weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie
Op weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie Themabijeenkomst De Nieuwe Standaard In Ventileren ing. G.A. (Gerton) Starink Nieman Raadgevende Ingenieurs B.V. 22-5-2015 2 1 Op weg
Nadere informatieBegeleidingsboekje vocht bestrijden
Begeleidingsboekje vocht bestrijden 2017 Door Samenlevingsopbouw Antwerpen Stad VZW Begeleidingsboekje vocht bestrijden Door Samenlevingsopbouw Antwerpen Stad VZW 1 16 Inhoud 1. De praatplaten... 4 1.1.
Nadere informatieAdvance, decentrale ventilatie met warmteterugwinning
Advance, decentrale ventilatie met warmteterugwinning Ventilatie warm EPC ve Balansventilatie zonder kanalen Decentrale ventilatie met de Advance als EPC verlagende oplossing Ventilatie met warmteterugwinning
Nadere informatieVentileren. Antwoorden op de meest gestelde vragen. Tel. 050/32.33.40 - Fax. 050/32.33.27 - E-mail info@airflux.be - www.airflux.
Ventileren Antwoorden op de meest gestelde vragen 1. Waarom deze brochure? Goed ventileren is enorm belangrijk. Niet alleen omdat frisse en schone lucht in huis prettig is, maar vooral omdat het gezond
Nadere informatieGemeente Haarlem. Floor Roduner. Aan de leden van de commissie Ontwikkeling
Gemeente Haarlem Haarlem Floor Roduner wethouder Werk, Economische Zaken, Sociale Zaken (Participatiewet), Wonen, Coördinatie Sociaal Domein Retouradres Postbus 511 2003 PB Haarlem Aan de leden van de
Nadere informatieBewoners, huisdieren en planten produceren dagelijks tien liter vocht. onderhouden+verbouwen. Ventilatie Onderhoud. eigen huis magazine
onderhouden+verbouwen eigen huis magazine Bewoners, huisdieren en planten produceren dagelijks tien liter vocht Ventilatie Onderhoud 32 eigen huis magazine jan 2013 31 24 uur per dag frisse lucht Ventileren
Nadere informatieWoonhuisventilator type: Compact-8/14p
Gebruikershandleiding Compact-8/14P Gebruikershandleiding Woonhuisventilator type: Compact-8/14p Deze handleiding is bedoeld voor de gebruikers en de installateurs van het mechanisch ventilatiesysteem
Nadere informatieGebruikershandleiding Woonhuisventilator MVS type: MVS-10P
Gebruikershandleiding Woonhuisventilator MVS type: MVS-10P Deze handleiding is bedoeld voor de gebruikers en de installateurs van het mechanisch ventilatiesysteem van het type MVS-10P. Deze hand leiding
Nadere informatie