LESMAP De moeder van David S.

Transcriptie

1 LESMAP De moeder van David S. Beste leerkracht(en), Door Ronny Smet, educatief medewerker en acteur bij de fluistercompagnie. Lector aan de lerarenopleiding van de Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen. Je leest nu de lesmap die bij de voorstelling De moeder van David S. van de fluistercompagnie hoort. De lesmap wil een hulp zijn bij de voorbereiding op en de verwerking van deze theaterproductie in jullie lessen of projecten. We beseffen maar al te goed dat de thematiek van De moeder van David S. zich uitstekend leent om dit theaterbezoek in te passen in een lessenreeks of project rond de vakoverschrijdende eindtermen op het vlak van gezondheidseducatie. Daarom hebben we ervoor gezorgd dat de informatie, lessuggesties en ideeën de doelstellingen van het vak Nederlands ruim overstijgen. Deze lesmap mag echter niet gezien worden als een compleet lessenpakket dat je zo aan de leerlingen kan afgeven, maar als een - hopelijk - stimulerende en inspirerende aanzet om deze aangrijpende productie op maat van jullie concrete schoolcontext te benaderen en te integreren in een zinvolle leerroute. De fluistercompagnie wil zich ook in de toekomst graag verder engageren in het aanbieden van lesmappen bij haar producties. We zouden het daarom zeer op prijs stellen indien je ons feedback, commentaar, kritiek op deze map zou willen bezorgen. Graag uw reacties via: elke@defluistercompagnie.be Verder wensen we jou en je leerlingen veel plezier met de voorstelling De moeder van David S.. We hopen dat we jullie verwachtingen kunnen inlossen en dat we ook in de toekomst mogen rekenen op jullie interesse. Tot gauw.! 1

2 Inhoudstafel Voorwoord Inhoudstafel 1. Cast&crew 2. Over Yvonne Keuls 2.1. Biografie 2.2. Hoofdlijnen van haar werk 2.3. Ander werk 2.4. Citaten 3. De moeder van David S Titelverklaring 3.2. Thematiek 3.3. Het oorspronkelijk gegeven: het boek 3.4. Het toneelstuk 4. Drugs als overkoepelend thema 4.1. Soorten drugs 4.2. Risico s en gevolgen 4.3. Signaalgedrag 4.4. Hulp zoeken/preventie 4.5. Wie zoekt, die vindt 5. Moeders van nog steeds brandend actueel 5.1. Moedige Moeders 5.2. Tips voor ouders 5.3. Leestips 6. Stuff voor een discussie? 6.1. Algemene tips voor een goed gesprek 6.2. Nood aan variatie? 7. Lessuggesties voor zinvol fictieonderwijs 7.1. De voorbereiding 7.2. Het theaterbezoek 7.3. De verwerking Nabespreking van de voorstelling Werken rond verhaalbegrippen Andere ideeën Bijlagen 1. Samenvatting van de romanversie 2. Analyse van een theaterstuk: een semiotisch model 3. Een greep uit de actualiteit 4. Boekentips 5. Lyrics Not an addict 6. Flyer 2

3 1. Cast & crew Cast: Leen - Magda Cnudde Paul - Eric Kerremans David - Steven De Lelie Julie - Katrien Vergauwen Gerd - Ilse Janssens Tom - Ronny Smet Bennie - Thomas Claessens Yannick - Pieter Van Mieghem Kim - Sarah Verbeeck Evy - Anouk Verbeek Lies - Tina Depuydt Crew: Auteur: Yvonne Keuls Dramaturgie en regieconcept: Steven De Lelie in samenwerking met de ganse acteursploeg Productie: de fluistercompagnie Advies drugsproblematiek: Frie Lauwers - Koma-ar educatief vzw - Muziek: Nicolas Moens - Joris Pluy Techniek geluid: Nicolas Moens Lichtregie: Nicolas Moens - Steven De Lelie Techniek licht: Nicolas Moens - Joris Pluy Decorontwerp: Steven De Lelie Decoruitvoering: Nicolas Moens - Bross Verplancke - Paul Van De Veken - Marc Vercauteren - Jacques Van Linden - Pieter Van Mieghem Tournee planning: Collage producties - Grafisch ontwerp: Tim Luyten - Ewald Stuer - Lesmap: Elke Roels Ewald Stuer Ronny Smet 3

4 2. Over Yvonne Keuls 2.1. Biografie Yvonne Keuls-Bamberg werd op 17 december 1931 geboren in Batavia, Nederlands-Indië (het huidige Jakarta, Indonesië). Zij was de jongste van vier kinderen. Haar moeder, Jopi Bamberg was Javaanse. Haar vader, Samuel Bamberg was een joodse Nederlander. In 1938 kwam het gezin in Nederland wonen, in Den Haag, waar ze opgroeit in een geheel eigen, wat geïsoleerde wereld. Haar vader overleefde de oorlog niet. Yvonne ging naar het Grotiuslyceum. Daar speelde ze graag en veel toneel. De directeur van de school vond dat ze naar de toneelschool moest gaan. Maar haar moeder besliste dat ze, net als haar zus, onderwijzeres moest worden. Vanaf 1952 werkte ze in de zesde klas van een volksschool in Den Haag. Toen ze trouwde met Rob Keuls, een stuurman bij de Holland-Amerikalijn, werd ze op staande voet ontslagen. Getrouwde vrouwen werkten niet. Ze kregen drie dochters: Claudette (1955), Marysa (1957) en Gerdiene (1961). In die jaren begon Yvonne Keuls korte stukjes te schrijven voor haar kinderen en later ook gedichten, toneelstukken, hoorspelen en televisiebewerkingen van romans van bekende schrijvers. Ze schreef het scenario voor de ambitieuze tiendelige verfilming van De boeken der kleine zielen van Louis Couperus die in het seizoen werd uitgezonden. De die haar voor deze prestatie ten deel viel, leidde ertoe dat ze ook gevraagd werd televisiebewerkingen te maken van De koperen tuin van Simon Vestdijk en Klaaglied om Agnes van Marnix Gijsen. Haar werk voor televisie gaf Yvonne Keuls al vlug landelijke bekendheid met als gevolg dat ze vaak werd gevraagd lezingen te geven op secundaire scholen. Deze lezingen werden meer en meer groepsbijeenkomsten waarbij jongeren over hun persoonlijke moeilijkheden vertellen. Zo komt ze steeds meer in aanraking met probleemkinderen en realiseert zich hoeveel problemen sommige jongeren hebben. Samen met een aantal andere mensen opent ze een Jongeren Opvang Centrum in een groot huis in de duinen. Na een jaar gaat het centrum failliet, maar Yvonne legt al haar ervaringen vast in haar eerste roman: Jan Rap en z n maat. Een uitgebreide biografie (en nog veel meer ) vind je op de website van Yvonne Keuls. Het vermelden waard is ook onderstaande website met o.a. interviews, fotoreportages, fragmenten uit boeken enz. lang.nl/yvonne% 20keuls/ 4

5 2. Over Yvonne Keuls 2.2. Hoofdlijnen van haar werk Uit alle columns, verhalen, romans en toneelstukken die Yvonne Keuls schrijft, blijkt dat ze heel erg meeleeft met jongeren en hun problemen. Veel boeken van Yvonne Keuls komen voort uit haar betrokkenheid bij, zoals zij het noemt, 'mensen die op de rand leven'. Vanuit dat engagement tracht ze, door te schrijven over de schrijnende situaties die ze tegenkomt, maatschappelijk onrecht aan de kaak te stellen. Ze moraliseert niet, dringt nergens een mening op, maar laat de lezer zelf de conclusies trekken. Ze wil met elk boek een bepaald onderwerp aan de orde stellen. Dat doet ze steeds door één persoon te beschrijven die representatief is voor een hele groep. Als lezer begrijp je daardoor hoe het iedereen vergaat die met datzelfde probleem zit. Het gaat haar dus niet in de eerste plaats om mooie zinnen of een knappe opbouw. Haar schrijfstijl is sober, haar werk eerder journalistiek dan literair. De hoofdpersonen in de beroemde sociale romans van Yvonne Keuls, waarin fictie en werkelijkheid een hechte eenheid vormen, zijn sterke figuren die in een ellendige situatie terecht zijn gekomen. Thema's als leed en onmacht, angst en het grote gemis aan liefde, m a a r o o k s c h u l d e n e i g e n verantwoordelijkheid worden met liefde behandeld. Haar eerste grote succes, Jan Rap en z'n maat (1977), is gebaseerd op haar ervaringen in een opvangcentrum voor jongeren in Den Haag waarvan zij een van de initiatiefnemers was. Verhalen en eigenschappen van de vele kinderen en jongeren die zij in het opvangcentrum leerde kennen, zijn in het boek samengevoegd tot de belevenissen van een groep van 21 jongeren. Een van de meest voorkomende problemen van de jongeren waarmee zij te maken kreeg, was drugsverslaving. Dit thema staat centraal in De moeder van David S., geb. 3 juli 1959 (1980) dat voortkwam uit het contact met ouders van verslaafde kinderen. Het verhaal wordt dan ook vanuit het perspectief van de moeder verteld. Langzaam komt zij tot het besef dat zij haar verslaafde zoon los moet laten om niet zelf ten onder te gaan. Drugsverslaving en het gevolg daarvan, namelijk de vlucht van jonge meisjes in de prostitutie om aan geld te komen, staan centraal in Het verrotte leven van Floortje Bloem (1982). Na het verschijnen van dit boek werd de schrijfster b e n a d e r d d o o r j e u g d i g e homoprostituees die ook verstrikt zaten in de wereld van drugs en criminaliteit en daarom veel in contact kwamen met justitie. Daaruit vloeide het verhaal van Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel (1985) voort, over een jongen die door een kinderrechter seksueel misbruikt wordt. Meneer en mevrouw zijn gek(1992) is het resultaat van het observeren van de gang van zaken in een psychiatrische inrichting en het voeren van gesprekken met patiënten. In deze 'docuroman' combineert Keuls de levensverhalen van de patiënten met beschrijvingen van de dagelijkse gebeurtenissen op de verblijfsafdeling van het centrum. K e n m e r k e n d v o o r a l d e z e 'geromantiseerde documentaires', zoals Yvonne Keuls ze noemt, zijn de directe, onopgesmukte stijl en de zakelijke registratie van gebeurtenissen die de boeken een grote mate van waarachtigheid verlenen. Met Daniël Maandag (1988) sloeg Keuls een andere weg in. Deze novelle met autobiografische kanten vertelt van de belevenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog van een fantasierijk Haags jongetje, zoon van een joodse pianist en een niet-joodse, aan tbc overleden violiste. Indische tantes (1988) grijpt terug op het Indische milieu waarin de schrijfster opgroeide. De tocht van het kind (1990) heeft de overgang van Indonesië naar Nederland tot onderwerp en beschrijft de voorbereidingen van een Indonesisch gezin voor de overtocht. Lowietjes smartegeld, of Het gebit van mijn moeder (1995) gaat over de invloed 5

6 die het verblijf in een jappenkamp van een jongetje en zijn moeder heeft op het latere leven van de jongen. Met haar boeken bereikt Yvonne Keuls grote groepen lezers. Vooral de documentaire romans zijn kassuccessen die ook dienden als basis voor toneelstukken en (televisie)verfilmingen. Maar er is ook kritiek op haar werk. Keuls is wel verweten dat ze werkt volgens een 'succesformule': het aanpakken van een 'lekker' thema waarover sensationeel geschreven kan worden. Daarnaast zijn er veel recensenten die haar boeken niet beschouwen als literatuur. Aan de verkoopresultaten in binnen- en buitenland doet die kritiek echter niets af. Wie haar boeken leest, doet dat om de inhoud en niet om hoe het geschreven is. De grote weerklank die haar werk bij lezers vindt, blijkt ook uit het feit dat zij in 1999 voor haar boek Mevrouw mijn moeder werd bekroond met de Trouw Publieksprijs voor het Nederlandse Boek. In deze roman schildert ze een liefdevol portret van haar Indische moeder, een koppige en fantasierijke vrouw, die de mooiste verhalen kon vertellen over haar vaderland. In 2001 verscheen haar ontroerende levensverhaal Madame K. Van Indisch kind tot Haagse dame dat direct na verschijnen een bestseller werd. 6

7 2. Over Yvonne Keuls 2.3. Ander werk Yvonne Keuls oeuvre is even divers als omvangrijk. Naast proza, poëzie en toneel maakte ze tal van hoorspelen, televisiespelen en verfilmingen. Ook speelde ze zelf in verschillende theatervoorstellingen en was ze vaak te gast in televisieshows en - spelletjes. Proza: De toestand bij ons thuis (cursiefjes) (1969) Groetjes van huis tot huis (cursiefjes) (1975) Van huis uit (cursiefjes) (1976) Jan Rap en z'n maat (geromantiseerde documentaire) (1977) Keuls potje (cursiefjes) (1979) De moeder van David S., geb. 3 juli 1959 (1980) Een doekje voor het bloeden (1980) Keulsiefjes (cursiefjes) (1980) Het verrotte leven van Floortje Bloem (1982) Negenennegentig keer Yvonne Keuls, verhalen (cursiefjes) (1983) Achtennegentig keer Yvonne Keuls, verhalen (cursiefjes) (1983) Annie Berber, het verdriet van een tedere crimineel (1985) Alwientje (cursiefjes) (1988) Indische tantes (verhalen) (1988) Daniël Maandag (1988) Beestjes (verhalen) (1988) Mensjes (1989) De tocht van het kind (1990) Dochterlief (cursiefjes) (1990) Meneer en mevrouw zijn gek (1992) Die kat van dat mens (verhalen) (1993) Meneer Frits en andere mannen (verhalen) (1993) Slepend huwelijksgeluk (verhalen) (1994) Voorzichtig, voorzichtig (verhalen) (1995) Lowietjes Smartegeld of: het gebit van mijn moeder (1995) Keulsiefjes (columns) (1996) Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel / Het verrotte leven van Floortje Bloem (1997) Mevrouw mijn moeder (1999) Dochters (heruitgave 1999) De kat van dat mens (columns) (2000) Aan tafel met Yvonne Keuls (2000) Madame K - Van Indisch kind tot Haagse dame (2001) Trassie Tantes (2004) Familiegedoe (2004) Op reis met Yvonne Keuls (2005) 75 (bloemlezing) (2006) Vriendengedoe (2007) Benjamins bruid (2008) Allemaal beestjes (2009) 7

8 2. Over Yvonne Keuls 2.3. Ander werk Televisie / radio: Yvonne Keuls had vanaf 1965 een eigen rubriek bij de radio (AVRO en VARA). Yvonne Keuls schreef zo'n vijftig hoorspelen voor diverse omroepen. Kleine muizen (NCRV, 1966) Onbegonnen werk (NCRV, 1967) Vertel mij iets nieuws over de regenwormen (NCRV, 1968, BRT, 1969) Yvonne Keuls maakte een televisiebewerking van 'De boeken der kleine zielen' van Couperus. Deze werd in 1969 uitgezonden. De BRT zond het in 1970 uit. Yvonne Keuls maakte een televisiebewerking van 'De koperen tuin' van Simon Vestdijk. Deze werd uitgezonden in Ze bewerkte het boek ook als hoorspel, dit werd in 1974 uitgezonden. Yvonne Keuls maakte een televisiebewerking van 'Klaaglied om Agnes' van Marnix Gijsen (NCRV, 1975) In 1976/1977 werden in het (KRO) radioprogramma 'Voer voor vogels' de ervaringen van Yvonne Keuls in het Jongeren Opvang Sentrum nagespeeld. 'Jan Rap en z'n maat' werd door haar zelf voor televisie bewerkt (Veronica, 1981) 'Kleine muizen/regenwormen (NCRV, 1982) 'De moeder van David S.' werd door haar zelf voor televisie bewerkt (NCRV, 1982) In 1992 komt ze met Adriaan van Dis op televisie in de serie 'Favoriete schrijvers' (VARA). Verfilmingen: 1981 De moeder van David S. / regie Ruud Keers. Televisiefilm, gebaseerd op het gelijknamige boek Jan Rap en z'n maat / regie Ine Schenkkan. Gebaseerd op het gelijknamige boek. Literaire (en andere) prijzen: Mr. H.G. van der Vies-prijs 1967 voor 'Onbegonnen werk'. Prijs der kritiek van Nederlandse Theatercritici 1978 voor 'Jan Rap en z'n maat'. Zilveren CJP van de Vereniging Cultureel Jongerenpaspoort 1979 voor 'Jan Rap en z'n maat'. Vanaf 1991 wordt jaarlijks de 'Floortje Bloemprijs' toegekend. De prijs gaat naar personen of instellingen die een blijvende bijdrage hebben geleverd aan een betere beeldvorming van bepaalde ziekten. Yvonne Keuls kreeg de eerste 'Floortje Bloemprijs' in 1991 voor Meneer en Mevrouw zijn gek. Trouw Publieksprijs 1999 voor 'Mevrouw mijn moeder'. Ter gelegenheid van Koninginnedag 2000 werd Yvonne Keuls benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. 8

9 2. Over Yvonne Keuls 2.4. Citaten Ik reken mijzelf nergens toe. Ik ben een toneelschrijver die boeken schrijft. (Yvonne Keuls, Algemeen Dagblad, ) 'Ik hou van helpen. Daar krijg ik een kick van. Maar dat kun je alleen als je werkelijk bij het lot van mensen betrokken bent. Ik heb dat altijd gehad. Van kinds af aan heb ik mij heell intens met mensen bezig gehouden. Ik kom uit een liefdevol gezin. Dat alles heeft richting gegeven aan mijn schrijverschap.' (Interview in de Provinciale Zeeuwse Courant, 19 maart 1988). Ik heb geleerd om eenzelfde gegeven voor diverse media te maken. Jan Rap en David S. heb ik in boek-, toneel- en televisievorm geschreven en je kunt die verschillende vormen niet met elkaar vergelijken, zelfs de teksten niet. Een boek dat je voor toneel bewerkt, of het nu je eigen boek is of dat van een ander, wordt een nieuw product, een eigen kunstwerk. ( 2001/11/24/ _Wat_is_er_waar_ van_wat_ik_nog_weet.html) 9

10 3. De moeder van David S. Al vlug na het verschijnen van de roman De moeder van David S., (1980) bewerkte Yvonne Keuls het verhaal tot televisiespel (1982) en toneelstuk (1986). In 1982 en 1985 toonde de NCRV de televisiebewerking. In 1983 volgde een toneeluitvoering van het Mechelse Miniatuur Teater, in 1986 een vrije productie. 10

11 3. De moeder van David S Titelverklaring De titel van het toneelstuk is dezelfde als die van het boek en komt letterlijk zo voor op p. 100 van de romanversie. De moeder van David wordt gebeld: 'U spreekt met de wachtcommandant van het politiebureau Soesterbergstraat. Bent u de moeder van David S., geboren 3 juli 1959?' Ook een arts stelt haar verderop in het verhaal de vraag of zij de moeder is van David S., geboren 3 juli De titel doet erg steriel aan, alsof het om een dossier gaat. Door deze titel te kiezen wijst de auteur op de onpersoonlijke behandeling die ouders van drugsverslaafden vaak ten deel valt. In een interview heeft Yvonne Keuls gezegd dat in zo'n telefoongesprek de moeder niet als een mens, als een persoonlijkheid wordt gezien, maar als 'de moeder van' en in die hoedanigheid vaak de vreselijkste dingen moet aanhoren: 'Ze krijgt de meest persoonlijke informatie op de meest onpersoonlijke manier overgebriefd.' Overigens laat Yvonne Keuls vaker door middel van de titel zien wie de hoofdrol in een boek speelt: Jan Rap en z'n maat, Het verrotte leven van Floortje Bloem en Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel. 11

12 3. De moeder van David S Thematiek Centraal in het verhaal staan de reacties van het gezin op de verslaafde David S., in het bijzonder die van de moeder. Zij komt aanvankelijk terecht in een vicieuze cirkel van schuldgevoelens over de drugsverslaving van haar zoon. De bevrijding komt er pas als de moeder van David eindelijk inziet dat haar zoon zelf voor een leven als junk kiest. Dat zij zichzelf niets hoeft te verwijten, dat ze moet stoppen met hem telkens te vergeven of voor hem de brokken te lijmen. Kortom, dat zij haar zoon moet loslaten, hoe pijnlijk dit ook is. Doordat de ouders deze vicieuze cirkel (schuldgevoel - drugsgebruik - schuldgevoel) uiteindelijk durven te doorbreken, is de kans dat David stopt met drugsgebruik groter geworden. Julie, de zus van David, komt veel sneller tot de nuchtere constatering dat David verslaafd is. Zij observeert en becommentarieert het gedrag van David op realistische wijze: David is gewoon een junk, die steeds afkickt en weer terugvalt. De motieven hangen samen met de verslaving van David en zijn vriend Bennie en de reacties van beide ouderparen daarop: schuldgevoel, macht, onmacht, eenzaamheid, verval, verloedering, schaamte, angst, krankzinnigheid, zelfdestructie, zelfmoord 12

13 3. De moeder van David S Het oorspronkelijk gegeven Het boek De docuroman, waarvan het toneelstuk een sterk gecondenseerde afspiegeling is, werd opgedragen aan negentien met name genoemde personen met wiens hulp Yvonne Keuls het boek kon schrijven. Yvonne Keuls had in de jaren '76, '77 en '78 gesprekken gevoerd met 140 gezinnen met een verslaafd kind, verspreid over heel Nederland, en kwam tot de conclusie dat ouders van verslaafden gedwongen waren om geheel alleen en vaak in een vijandige buitenwereld het proces van onmacht - woede - paniek - loslaten (zie Thematiek) door te maken. In de verantwoording schrijft zij dat bijna alle gebeurtenissen zich in werkelijkheid hebben voorgedaan, maar dat geen van de figuren nog gelijkenis vertoont met degenen die zij tijdens het schrijven van het boek heeft leren kennen. Ze beweert de waarheid 'verpakt' te hebben in 'eigen kleur en vorm'. In de verantwoording staat ook dat ze het boek geschreven heeft 'voor alle ouders van drugsverslaafden, in de hoop dat het hen kan helpen hun leven weer op te pakken en tot een "1" relatie met hun kind te komen. Maar ik heb het ook geschreven voor allen die op de een of andere manier met jongeren te maken hebben en die zich tolerant opstellen ten opzichte van de softdrugs.' van drugsverslaafden. In het boek richt de moeder van David een Nederlandse afdeling op van de Amerikaanse 'Anonymous Families'. Ook in werkelijkheid richt de vrouw een hulpgroep op, waaraan ook Yvonne Keuls meewerkt. Na het verschijnen van de roman d u r f d e n v e e l o u d e r s v a n drugsverslaafden uit de anonimiteit te komen en over hun problemen praten. Ondertussen bestaan er al verschillende groepen van en voor ouders van drugsverslaafden. In de bijlagen vind je een ruime samenvatting van het boek. De moeder van David S., geb. 3 juli 1959 is een tendensroman, een roman waarin de auteur doelbewust kritiek levert op de samenleving. Een boek schrijven kan immers een effectieve manier zijn om wantoestanden aan te klagen, verantwoordelijke personen op de vingers te tikken en veranderingen in de samenleving op gang te brengen. Ook Yvonne Keuls ontdekte de macht van het geschreven woord. Toen zij in contact kwam met de vrouw die model stond voor "De moeder van David S. ", was er nog geen opvang voor ouders 13

14 3. De moeder van David S Het toneelstuk Het oorspronkelijk script is inmiddels een kwart eeuw oud en heeft in deze productie een ingrijpende facelift gekregen. Een modernere, Vlaamse versie was immers nodig Het origineel is naar hedendaagse normen te lang, klinkt erg Hollands en heeft een gedateerde opvoedkundige, belerende ondertoon. Het herwerkte script resulteerde in een uitgepuurde en gebalde enscenering die vooral de dynamiek en de spankracht ten goede komt. Doordat het verhaal zich op verschillende locaties afspeelt, is het haast onmogelijk om een realistisch decor te gebruiken. Daarom werd er gekozen voor een zeer sobere vormgeving. De combinatie van het strakke decor en een zeer koud kleurenpalet in de belichting geeft het geheel een kille en harde sfeer. Een indrukwekkende geluidsband en beeldende regie zorgen ervoor dat het publiek zich ieder op zijn eigen manier in de personages kan verplaatsen, er ruimte wordt gelaten voor de eigen fantasie en vergroot zo de toegankelijkheid van de voorstelling zowel voor jongeren als voor volwassenen. Een voorstelling als De moeder van David S. is voor een acteur vooral een uitputtende voorstelling. De scènes volgen snel op elkaar en de emotionele rollercoaster die het personage d o o r m a a k t, v r a a g t h e e l w a t concentratie van een acteur. Het feit dat ook niemand de scène ooit verlaat, eist een constante focus van de spelers. Het voordeel hiervan is wel dat je op deze manier nooit uit het verhaal wordt getrokken, wat de beleving des te intenser maakt. 14

15 4. Drugs als overkoepelend thema D e t h e m a t i e k v a n d e z e theatervoorstelling sluit uiteraard nauw aan bij de vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen i.v.m. gezondheidseducatie. Heel wat leerkrachten zullen voor en/of na het theaterbezoek het thema drugs verder wensen uit te diepen of beschouwen de voorstelling als aanvulling bij reeds bestaande projecten of lessenreeksen rond het thema genotsmiddelen. In dit deeltje schetsen we een eerste ruw informatief kader rond het thema drugs om vervolgens jullie zoektocht naar aanvullend materiaal alvast te vergemakkelijken door een lijst van waardevolle websites aan te reiken waar je beslist zal vinden wat je zoekt. 15

16 4. Drugs als overkoepelend thema 4.1. Soorten drugs Drugs kunnen ruwweg worden ingedeeld in drie categorieën: Verdovende middelen (downers): drugs waar je kalm of slaperig van wordt, waarmee pijn en prikkels worden verdoofd. Heroïne, opium, alcohol, slaappillen, pijnstillers, Opwekkende middelen (uppers): drugs waar je wakker en alert van wordt, je bloed gaat sneller stromen. Cocaïne, amfetamines, nicotine, pepmiddelen, Hallucinerende middelen: drugs waar je hallucinaties van krijgt, waardoor je de dingen anders ziet en voelt. LSD, cannabis, paddo's, ecstasy (dat is tegelijk opwekkend),... 16

17 4. Drugs als overkoepelend thema 4.2. Risico s en gevolgen Wanneer we over risico s en gevolgen van druggebruik spreken, denken we in de eerste plaats aan verslaving. Maar overmatig gebruik kan echter nog a n d e re p ro b l e m e n m e t z i c h meebrengen. Sociale problemen: Naast de lichamelijke en geestelijke problemen geeft druggebruik vaak aanleiding tot een aantal psychosociale problemen zoals: Toch zijn er ook mensen die op regelmatige en langdurige basis drugs gebruiken, maar die in staat zijn om op een relatief normale manier verder te functioneren binnen onze maatschappij, het zogenaamde sociaal geïntegreerd druggebruik. Relatieproblemen: breuk tussen kind en ouders, tussen partners, Conflicten op het werk: meer kansen op arbeidsongevallen, conflicten met collega s, werkverzuim, Werkverlies ten gevolge van die conflicten. Sociaal isolement door het verlies van de bestaande sociale contacten. Financiële problemen: Druggebruik kan ook aanleiding geven tot financiële problemen. Om hun verslaving te kunnen financieren gaan sommige gebruikers zelf dealen, anderen verzeilen dan weer in de prostitutie, criminaliteit, Juridische problemen: Omwille van de illegaliteit van de meeste drugs, maar ook als gevolg van rijden onder invloed, diefstal, geweld en vandalisme kunnen druggebruikers in contact komen met justitie. Ook de directe omgeving van de druggebruiker (gezin, vrienden, ) kunnen hierdoor heel wat problemen krijgen. Druggebruik veroorzaakt daarnaast ook een aantal maatschappelijke problemen zoals onveiligheid, financiële lasten, hulpverlening aan verslaafden, politiecontroles,... 17

18 4. Drugs als overkoepelend thema 4.3. Signaalgedrag Het is niet gemakkelijk om te ontdekken of iemand al dan niet drugs gebruikt. Hieronder volgen een aantal signalen die kunnen wijzen op druggebruik. Deze lijst is verre van volledig en er moet omzichtig mee worden omgesprongen. Hoed je voor voorbarige conclusies In het algemeen: afstandelijkheid, vermijden van contact verminderde aandacht voor kledij en uiterlijk een bijzondere aandacht voor kledij en uiterlijk van een bepaalde subcultuur aandacht voor statussymbolen verandering van vrienden sterke emotionele wijzigingen verlies van interesses in hobby s, sport, verandering in karakter ongecontroleerd giechelen verwijde pupillen rode ogen heimelijk doen, liegen Op school: dalende schoolprestaties geen interesse in schoolse activiteiten spijbelen diefstal weinig concentratie in de klas verandering in gedrag na pauze, toiletbezoek, middagpauze Thuis: verlies van de eetlust zich niet houden aan afspraken contact vermijden diefstal liegen veranderingen in het gedragspatroon 18

19 4. Drugs als overkoepelend thema 4.4. Hulp zoeken/preventie In eerste instantie is het aan de persoon zelf om hulp te gaan zoeken. Als leerkrachten kunnen we echter wel de drempel proberen te verlagen. Hoe? Een eerste stap zou kunnen zijn om goede en correcte informatie in de school ter beschikking te hebben: folders, brochures, telefoonnummers hulplijnen, affiches enz. Zelfpreventie Wat kan je doen als je voelt dat je het gebruik van drugs hoe langer hoe minder onder controle hebt? Je krijgt vervelende reacties, je voelt je minder fit Wat doe je beter wel? Informeer je over verslaving en hulpverlening. Informeer ook je vriend/vriendin en moedig hem/haar aan om hulp te aanvaarden. Druk je bezorgdheid uit maar zie ook het positieve. Vergeet niet voor jezelf te zorgen. Maak je eigen plannen bekend en zorg voor duidelijke afspraken. Vraag hulp indien je het niet meer alleen aankan. Als je veranderingen merkt, stimuleer dan verder, moedig aan, ook in kleine dingen, grijp niet steeds terug naar het verleden. Wat kan je beter niet doen? Doen alsof er niets aan de hand is. Denken dat anderen je problemen veroorzaken. Je afzonderen. Wanhopen als je hervallen bent. Moedeloos worden, het is toch al te laat. Nog meer drinken of middelen gebruiken om het vol te houden. Wat doe je beter wel? Ga op informatie uit, er zijn genoeg mensen die je willen helpen. Maak aan de mensen uit je omgeving je verslavingsprobleem kenbaar. Durf hulp vragen i.p.v. naar pint of pil te grijpen. Hulp bieden Wat kan je doen als je vriend of vriendin problemen heeft? Wat kan je beter niet doen? Hem/haar als verslaafde bestempelen. De brokken lijmen. Ernstig met hem/haar willen praten als hij/zij onder invloed is. Dreigen met en toch niet uitvoeren. Zelf gaan drinken of gebruiken. Je schamen voor hem/haar en contact vermijden. 19

20 4. Drugs als overkoepelend thema 4.5. Wie zoekt, die vindt... Het aanbod aan informatie op het World Wide web is ronduit indrukwekkend. Tal van (overheids)instellingen en organisaties zorgen op het vlak van informatie, educatie, preventie en hulpverlening voor een schitterende dienstverlening. We zijn ervan overtuigd dat je na een bezoekje aan enkele van onderstaande websites zal gevonden hebben wat je zocht Website van de Vereniging voor Alcohol en andere Drugsproblemen De website van de VAD verzamelt een veelheid aan informatie en gegevens rond alcohol en drugs. De organisatie voert verschillende onderzoeken uit en verzamelt ook (internationale) onderzoeksgegevens m.b.t. de thematiek. De vad overkoepelt het merendeel van de Vlaamse organisaties die werken rond de thematiek van alcohol, illegale drugs, psychoactieve geneesmiddelen en gokken. Een Ideale startplaats dus met massa s gratis downloadbaar materiaal. Onder aanbod kan je zoeken naar tijdschriften, boeken, catalogi, video s, campagnes, brochures, projecten Je kan ook informatie terugvinden over de vormingen die door de VAD georganiseerd worden. De website bevat bovendien een apart onderdeel waar informatie voor ouders en opvoeders werd samengebracht. Er worden verschillende brochures voorgesteld die via de website besteld kunnen worden. De VAD heeft ook een uitgebreide brochure uitgewerkt met een overzicht van preventiemateriaal rond alcohol en drugs. Je kan er leestips voor verschillende leeftijden in terug vinden, DVD s en videomateriaal, spelen, lespakketten en theaterstukken. Op de website van de druglijn kan je duidelijke informatie terugvinden rond middelen, middelengebruik en het omgaan met gebruik. Je kan er correcte informatie over drugs vinden in het Drugs ABC. In het stukje rond omgaan met drank, drugs en pillen, kan je veel informatie en tips vinden om als ouder om te gaan met mogelijk gebruik van je kind. Je kan een overzicht van veelgestelde vragen en antwoorden raadplegen én je kan via een online formulier je vraag stellen aan medewerkers van de druglijn. Op de website vind je ook uitgebreide Literatuurlijsten en leestips. De VAD heeft in samenwerking met de Vlaamse Jeugdbewegingen een website rond alcohol en drugs uitgewerkt. Je kan er veel concrete tips en materiaal terugvinden. Zo kan je met behulp van de website een drugbeleidsplan uitwerken, krijg je advies om met druggebruik om te gaan, krijg je informatie over organisaties en diensten waar je terecht kan en kan je verschillende methodieken en materialen terugvinden om mee aan de slag te gaan. De Sleutel is de grootste organisatie in België voor verslavingszorg en bestaat al sinds Je vindt hier informatie over alle activiteiten in de hulpverlening en onderzoek. De website biedt daarnaast ook een sterk aanbod qua artikels, achtergrond en opiniestukjes. 20