Vijf jaar Vereniging Afvalbedrijven

Transcriptie

1 afvalforum jaargang 13 maart English summary included Vijf jaar Vereniging Afvalbedrijven Crisis bereikt afvalwereld Duurzaam inkopen, ook voor afval en rioolbeheer

2 advertentie remondis 190x133 5 lpage :20:15 C M Y CM MY CY CMY K AZ_Delfzijl_185x134mm:Layout :30 Seite 1 Duurzame energie voor industrie en huishoudens De E.ON Energy from Waste afvalverbrandingsinstallatie in Delfzijl zal in de toekomst ca. 580 GWh processtoom en ca. 75 GWh stroom opwekken. Industriële bedrijven in het nabij gelegen industriegebied Oosterhorn en rond huishoudens in de regio Delfzijl zullen daarmee van stoom en stroom kunnen worden voorzien. Dit is een besparing van jaarlijks ±100 miljoen m³ aardgas en een vermindering van CO2-uitstoot van jaarlijks ton. Hierdoor draagt de installatie bij aan de actieve bescherming van ons klimaat en levert in de regio een aanzienlijke bijdrage aan het Energieakkoord Noord Nederland. E.ON Energy from Waste Delfzijl B.V. Oosterhorn HD Farmsum T E.ON Energy from Waste

3 Economische crises: laten we nu zaken doen! Colofon afvalforum maart 2009 jaargang 13 nummer 1 verschijnt vier keer per jaar afvalforum biedt nieuws, ontwikkelingen, feiten en meningen over afval. Het behandelt zowel het beleid als de praktijk van afvalbeheer. afvalforum wordt uitgegeven door de Vereniging Afvalbedrijven. De Vereniging Afvalbedrijven behartigt de belangen van afvalbedrijven die actief zijn in de gehele keten: van inzameling, recycling, hergebruik en rioleringsbeheer tot en met de verwerking van afval. De Vereniging Afvalbedrijven steunt haar leden bij de groei naar één Europese afvalmarkt en maakt zich hard voor optimale randvoorwaarden voor een milieuhygiënische en kosteneffectieve afvalverwijdering en -verwerking. Leden van de Vereniging ontvangen afvalforum gratis, evenals bestuurders, politici en ambtenaren bij overheden. hoofdredactie Vereniging Afvalbedrijven Daniëlle van Vleuten s-hertogenbosch redactieadres De redactie van afvalforum is geïnteresseerd in afvalnieuws. Persberichten en ideeën voor artikelen kunt u sturen naar: Redactie afvalforum Postbus CD s-hertogenbosch vanvleuten@verenigingafvalbedrijven.nl engelse teksten Derek Middleton, Zevenaar opmaak Ontwerpburo Suggestie & illusie, Utrecht foto cover Josje Deekens, Den Haag 5 jaar belangenbehartiging voor de hele afvalketen. Lees verder op pagina 4 drukker USPbv, Utrecht abonnement 35,- per jaar (4 nummers) Meer informatie bij Vereniging Afvalbedrijven, t. (073) Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN adverteren in afvalforum afvalforum wordt verspreid naar (inter)nationale bestuurders, politici, directeuren, managers, technici en andere deskundigen in de afvalsector (controlled circulation). Meer informatie bij Recent BV, telefoon (020) De crisis is ook doorgedrongen tot onze sector. Door productiebeperkingen daalt de omvang van het bedrijfsafval. Veel prijzen van materialen zijn gekelderd, denk aan glas, papier en metalen. Het is in ieders belang dat de afvalsector slagvaardig blijft. Opdrachtgevers en overheden kunnen de sector een handje helpen. Daarom roep ik opdrachtgevers op om de aanbesteding van projecten te bespoedigen en bestuurlijke knopen door te hakken bij projecten waar de besluitvorming stagneert. Dit kan zelfs geld opleveren. En op tijd facturen betalen helpt ook in deze moeilijke tijden... Verder roep ik op bij de aanstaande besluitvorming over het LAP2 zaken prioriteit te geven die milieu en duurzaamheid bevorderen en tegelijkertijd de bedrijfsmatige activiteiten stimuleren. Daarvoor heb ik drie suggesties. Zet sanering van oude stortplaatsen in gang, in het belang van het milieu en ruimtelijke ordening. Na veel voorbereiding zijn betrokken - VNG IPO, VROM en EZ - positief hierover. De stortbelasting kan zodanig worden aangepast, dat de bij sanering vrijkomende materialen die niet gerecycled kunnen worden, belastingvrij worden gestort. Omdat dit de schatkist geen geld hoeft te kosten,verwacht ik dat hierover spoedig een positief besluit valt. Benut de warmte die bij veel AVI s vrijkomt. Dit levert een bijdrage aan de beperking van CO 2 -uitstoot. Er zijn diverse projecten voorbereid waarbij de warmtelevering aan industrie of gebouwen op zakelijk verantwoorde wijze mogelijk is. Infrastructuur tussen AVI en ontvanger moet hiervoor worden gefinancierd. De sector verwacht van de overheid een stimulans om projecten bedrijfseconomisch haalbaar te maken door bijvoorbeeld een garantieregeling. In het werkprogramma Warmte op stoom is warmte uit afvalverbranding slechts zijdelings onderkend, wat volgens mij onvoldoende recht doet aan het grote potentieel dat aanwezig is. Bezie de gehele sturingsregeling vanuit een goede bedrijfsmatige uitvoerbaarheid ervan. Formuleer doelvoorschriften, wees terughoudend met het voorschrijven van middelen en laat het prijsmechanisme zijn werk doen. Dit zullen we ook inbrengen tijdens het bestuurlijk overleg over het LAP2 en de inspraakresultaten. We weten niet hoe diep deze crisis zal worden en hoe lang hij zal duren. Maar gezamenlijk kunnen we veel doen voor milieu en duurzaamheid, en tegelijkertijd voor een goed ondernemingsklimaat in onze afvalsector. Ik hoop op een goede afloop, juist nu Inhoud 4 Eerste lustrum Vereniging Afvalbedrijven 10 Sector merkt gevolgen van economische crisis 12 Brussel peilt meningen over Europees bioafval 14 EU sounds out opinions on European biowaste 16 Afvalsector over tweede Landelijk Afvalbeheerplan Ir. Pieter H. Hofstra Voorzitter Vereniging Afvalbedrijven 19 Europarlementariërs Hans Blokland en Peter van Dalen 22 Overheden stellen milieu- en sociale eisen bij inkoop 24 Discussies over herziening Europese IPPC-richtlijn 26 Discussions about the revision of the European IPPC En verder: Korte berichten 9, 18, 21 en 28 English summary 29

4 Eerste lustrum Vereniging Afvalbedrijven Eén spreekbuis, één consistent verhaal De Vereniging Afvalbedrijven viert dit voorjaar haar eerste lustrum. Het is alweer vijf jaar geleden dat de fusie van de brancheverenigingen VVAV en VNAO werd beklonken. De Vereniging Afvalbedrijven zou een krachtig geluid laten horen, dé gesprekspartner worden voor overheid en instanties, en de leden beter bedienen. Betrokkenen binnen en buiten de organisatie maken de balans op en werpen een blik in de toekomst. 4 afvalforum maart 2009

5 door Addo van der Eijk Januari 2004 was het zover. Fusievoorzitter Hans Dijkstal, ervaren in het bemiddelen tussen partijen, liet de touwen los. Even later stond de kersverse Vereniging Afvalbedrijven op eigen benen. Met het nodige manoeuvreren, had Dijkstal de maanden daarvoor de leden van de VNAO en de VVAV bijeen gesmeed tot één geheel. Hij was er van overtuigd dat een fusie noodzakelijk was. In deze zeer veranderende omgeving moeten we ons als afvalsector sterker manifesteren. We hebben geen andere keus dan de krachten te bundelen, memoreerde hij destijds in afvalforum. De huidige voorzitter, Pieter Hofstra, is het volmondig met Dijkstal eens. Hij heeft de intentieverklaring, gedateerd 5 juli 2002, uit het archief gevist, en somt in staccato de doelen op. Meer efficiency, minder versnippering, krachten bundelen, alle ondernemingen uit de afvalsector onderdak bieden en door samenwerking Dick Hoogendoorn (Vereniging Afvalbedrijven): Eén strategie voorkomt dat de waan van de dag regeert. synergievoordelen behalen. Na de eerste vijf jaar concludeert Hofstra: Het is gelukt. t Kon minder, zoals we dat in Noord- Nederland zeggen. Gepokt en gemazeld in politiek Den Haag weet Hofstra maar al te goed hoe het spel gespeeld wordt. Je moet als sector met één verhaal komen. Zo niet, dan word je tegen elkaar uitgespeeld en kiest de overheid het geluid dat haar het beste zint. De krachtenbundeling werpt zijn vruchten af, merkt Hofstra. Ons ledenbestand beslaat de hele afvalketen, waardoor we een eendrachtig en krachtig geluid laten horen. Den Haag ziet ons duidelijk als hét aanspreekpunt voor de afvalbranche. Diederik Gijsbers, bestuurslid van het eerste uur en lid raad van bestuur van de Van Gansewinkel Groep, heeft de beginjaren aan den lijve meegemaakt. Hij blikt tevreden terug. De vereniging is geworden wat we voor ogen hadden. De schaalvergroting heeft geresulteerd in een professionelere organisatie, die haar leden beter kan bedienen en naar buiten toe een steviger lobby op poten zet. Er is de afgelopen jaren veel kennis en kunde opgebouwd, veel meer dan vroeger bij beide organisaties het geval was. We zijn ons ook meer gaan richten op Europa. In Brussel is een vaste medewerker aangesteld en we zijn aangesloten bij Europese brancheverenigingen als de FEAD. Toch heeft de vereniging ook moeilijke tijden gekend, erkent Gijsbers. Opstartperikelen, cultuurverschillen, botsende belangen: ze horen volgens hem bij ieder fusieproces. Er valt niet aan te ontkomen, vrees ik. Door interne zorgen was de vereniging de eerste periode vooral naar binnen gericht. Belangenbehartiging stond in de beginjaren niet altijd op de eerste plaats. Logisch, want eerst moest de organisatie op orde zijn, zegt hij. Strategisch document Eén spreekbuis zijn voor de afvalsector is geen sinecure. Gevaar bij het spreken namens de gehele afvalketen, stelt Gijsbers, is dat het geluid door een opeenstapeling van interne compromissen kan verwateren. Een vaag compromis wil Dick Hoogendoorn, directeur van het Verenigingsbureau, te allen tijde voorkomen. Hij heeft zich sterk gemaakt om de interne discussie goed te organiseren. Alle geledingen van de organisatie hebben daarvoor met elkaar een strategisch document opgesteld. Eén strategie voorkomt dat de waan van de dag regeert, en dat we in een streven naar consensus teveel in abstracties gaan spreken. Iedereen die wilde, heeft meegesproken. Sindsdien is het document ons vertrekpunt, een gezamenlijk standpunt dat alle partijen bindt. Ogenschijnlijke tegenstrijdige belangen, zoals de verbranders versus recyclers, blijken dan niet tegenstrijdig te zijn. Recycling staat voor ons boven energieterugwinning. Volstrekt helder. Voor inspraakreacties, zoals recent voor het tweede Landelijk Afvalbeheerplan (LAP), werkt Hoogendoorn zoveel mogelijk bottom-up. Eerst buigen de vijf afdelingen, vier commissies, twee platforms en talloze leden zich over het voorstel van het verenigingsbureau. Wat daaruit voortkomt, is vaak voor het bestuur een hamerstuk. Ook Hofstra roemt het strategisch document. Door dat lijvige stuk, waar iedereen stevig op gekauwd heeft, staan alle neuzen in dezelfde richting. Voor het tweede LAP, dat van levensbelang is voor onze sector, werkten we proactief. Niet wachten op Den Haag, maar zelf een positionpaper op tafel leggen. Dat gaf ons een voorsprong. Het heeft zeker gewerkt.» afvalforum maart

6 Consistent verhaal Titia van Leeuwen, tot mei vorig jaar hoofd afdeling afvalstoffenbeleid van het ministerie van VROM, heeft het verschil gemerkt. De kwaliteit van de inbrengen is echt gestegen, zeker de laatste jaren. In het begin kreeg ik vaak brieven, waarin duidelijk elke sector zijn eigen kaarsje had opstoken. Geen consistent verhaal met een heldere lijn en weging tussen belangen. De fusie juichte ze destijds toe, al had een eerder initiatief, namelijk de Afvalfederatie, volgens haar een betere kans verdiend. Dat samenwerkingsverband tussen zeven brancheorganisaties, waaronder de VNAO, de BRBS en de NVRD, redde het niet. Zonde, maar de fusie daarna tussen de VVAV en de VNAO was voor ons absoluut een verbetering. Vóór de Afvalfederatie zaten we elke dag met andere partijen om tafel. Voeg het samen, luidde dan ook ons advies. Bestook de Tweede Kamer niet met losse brieven. Eén brief met draagvlak heeft meer impact, vertelt Van Leeuwen. Ook haar opvolgster, Mieke Span, is positief dat de vereniging het afvalbeleid meer in samenhang beziet. Vroeger had je de wereld van storten, van verbranden, van inzamelen, en ga zo maar door. Elk met een eigen wensenpakket. Span en haar ambtenaren zitten geregeld met mensen van de Vereniging Afvalbedrijven om tafel. Door de liberalisering komen we als VROM op steeds grotere afstand van de markt te staan. De markt krijgt meer vrijheden, neem de open landsgrenzen en het stopzetten van het moratorium voor avi s. Voor VROM is het belangrijk dat er een sterke en krachtige brancheorganisatie is. Achter de Vereniging Afvalbedrijven zit een gedegen organisatie, die de markt overziet. Als ministerie kunnen we doelen stellen, maar we kunnen ze niet uitvoeren. Daarvoor hebben we het bedrijfsleven hard nodig. De vereniging heeft zich bewezen als een goede partner met veel kennis van zaken. Kleinere leden Alle ondernemingen onderdak bieden, luidde één van de fusiedoelen. Dat is het geval, zegt Hoogendoorn, maar hij wil nóg beter op de kleintjes letten. De optelsom is meer dan de som der delen. Iedereen is welkom, mede omdat door schaalvergroting en de vele fusies in de afvalwereld ons ledental afneemt, zegt hij. Om de belangen van de kleinere bedrijven te behartigen, Govert Veldhuijzen (NVRD): We weten elkaar uitstekend te vinden. schoof recent Rens Zwanenburg, directeur van Interchem, aan bij het bestuur. Zelf heeft hij niet de indruk dat de kleinere leden achtergesteld worden. Wel leven er wensen, zegt hij. Juist kleinere bedrijven hebben behoefte aan een branchevereniging, bijvoorbeeld voor juridische ondersteuning Dossier 1: Openstellen van grenzen Belangrijk moment voor de Vereniging Afvalbedrijven was 1 januari 2007, toen de landsgrenzen opengingen voor brandbaar restafval. Daar hebben we lange tijd voor gestreden, vertelt Hoogendoorn. De openstelling maakte import mogelijk, maar voordat het goed en wel op gang kwam, lanceerde het kabinet het zogeheten flexibel invoerplafond. Hadden we een mooie overwinning op zak, plaatst het ministerie weer een dubbel slot op de deur. Gelukkig is het plafond voorlopig hoog genoeg, laat Hofstra weten. Wij zijn vóór open grenzen, stelt hij onomwonden. Dossier 2: arbocatalogus afvalsector In 2007 vond de aftrap plaats om een arbocatalogus voor de afvalsector op te stellen. Deze branchebrede standaard voor veilig werken wordt opgesteld op initiatief van de Vereniging Afvalbedrijven, in samenwerking met diverse organisaties zoals BRBS, BVOR, NVRD en TLN. Veilig werken aan riolen. De arbocatalogus verschijnt dit jaar. Dossier 3: Sanering oude stortplaatsen Hofstra maakt zich zorgen over de toekomst van de honderden oude stortplaatsen. Veel van die stortplaatsen zouden gesaneerd moeten worden, zodat ruimte vrijkomt voor woningbouw, recreatie of bedrijventerreinen. De stortbelasting gooit roet in het eten. De rommel eruit halen - en deels opnieuw hergebruiken en deels elders storten - is veel te duur. De regering zou de stortbelasting hiervoor moeten kwijtschelden. Twee jaar geleden 6 afvalforum maart 2009

7 en het verkrijgen van informatie. Kleinere bedrijven beschikken niet over een eigen juridische afdeling en een netwerk binnen overheden. Grote bedrijven hebben sowieso al een luide stem. Belangrijke taak vindt Zwanenburg om overheden te confronteren met de dagelijkse praktijk. Ambtenaren en politici weten vaak niet wat er buiten gebeurt. De Vereniging Afvalbedrijven nodigt ze uit en laat ze in het veld zien waar bedrijven tegenaan lopen. Goede communicatie tussen overheid en bedrijfsleven is beter dan een gang naar de rechtbank. Dat lost niets op. Afvalhuis Wapenfeiten van de afgelopen vijf jaar zijn er volop. Hoogendoorn noemt onder meer het Besluit Financiële Zekerheid, dat na een effectieve lobby ter ziele is gegaan. Een recent succes, dat hij net op zijn bureau aantrof, is het besluit van de minister om de vergunningen voor het inzamelen van een aantal KGA-stromen (klein gevaarlijk afval), afgewerkte olie en scheepsafval te handhaven. Dat wilden ze afschaffen. Maar daar hebben we ons fel tegen gekant. De vereniging staat er goed voor, concluderen de bestuursleden. Maar hoe nu verder? Een verdere consolidatieslag? Van Leeuwen van VROM ziet dat wel zitten. Je zou net als destijds met de Afvalfederatie - meer brancheverenigingen moeten samenvoegen, bijvoorbeeld ook de BVOR en de BRBS. Nu zijn bedrijven lid van meerdere brancheverenigingen. Hoogendoorn sleutelt met het bestuur aan een nieuwe strategie, waarin samenwerking één van de hoofdingrediënten is. We willen heel nadrukkelijk méér samenwerken met andere actoren, collegabrancheorganisaties en overheden. Neem het dossier stortbelasting op afval afkomstig van oude stortplaatsen, waarvoor we Titia van Leeuwen (VROM): De kwaliteit van de inbrengen is echt gestegen. een brede coalitie hebben gesmeed (zie kadertekst). Het bewijst dat we met elkaar nóg sterker staan. Misschien is een Afvalhuis iets, oppert hij, waar alle afvalorganisaties onder één dak zitten. Net als het Huis van de Bouw in Zoetermeer of het Waterhuis in Nieuwegein.» stond de Vereniging Afvalbedrijven hierin alleen, maar inmiddels is een brede coalitie gevormd met gemeenten, provincies en tal van andere organisaties. Hoogendoorn: Ik heb goede hoop dat de vergroeningsbrief van dit voorjaar gunstig uitpakt. Dossier 4: Recyclingoverleg De Vereniging Afvalbedrijven nam eind 2007 het initiatief om een structureel overleg in het leven te roepen om de belangen te behartigen van Nederlandse recyclinginitiatieven. Aan het recyclingoverleg nemen sindsdien talloze organisaties deel, zoals BRBS, FHG, MRF en NVTB. Gezamenlijke standpunten worden actief uitgedragen. Zo stuurden de partijen onlangs een brief aan het ministerie van VROM over het LAP-2, waarin waardering wordt uitgesproken over de ketenaanpak. In de brief vragen de partijen ook aandacht voor een voortvarende implementatie van de Kaderrichtlijn Afvalstoffen. Dossier 5: Toekomst stortsector We moeten altijd oog houden voor de lange termijn. Hoe blijft bijvoorbeeld de stortsector overeind, ook in de verre toekomst? Dat vraagt Hoogendoorn zich al enige jaren af. Hij doelt op de teruglopende hoeveelheden die op de stort belanden. Al geruime tijd pleiten we voor een exploitatievorm die onafhankelijk is van het afval dat wordt aangeleverd. Twee jaar geleden was dit probleem nauwelijks bekend, maar in het tweede LAP staat nu dat het onderzocht wordt. Een oplossing is er niet van vandaag op morgen, maar door het probleem aan te kaarten, komt het wel op de agenda. afvalforum maart

8 Diederik Gijsbers (Van Gansewinkel Groep): Er is de afgelopen jaren veel kennis en kunde opgebouwd. Een organisatie waar Hoogendoorn nauw mee samenwerkt, is de NVRD, de brancheorganisatie van de gemeentelijke reinigingsdiensten, die in 2007 haar 100-jarig bestaan vierde. Een fusie is voorlopig een brug te ver, maar de contacten worden wel aangehaald. Tekenend was het gezamenlijk organiseren van de Afvalconferentie van oktober jongstleden. De toenadering komt van twee kanten, laat NVRD-voorzitter Mieke Span (VROM): De vereniging heeft zich bewezen als een goede partner met veel kennis van zaken. Govert Veldhuijzen weten. We weten elkaar uitstekend te vinden, vooral richting de overheid. De inhoudelijke belangenbehartiging op het terrein van verwerking laten we grotendeels aan de Vereniging Afvalbedrijven over. Dat gaat prima. Over de fusie is Veldhuijzen te spreken. De vereniging heeft zich ontwikkeld tot een deskundige club, die met veel verve de belangen van de afvalsector verdedigt. Voor het merendeel zijn beide organisaties het met elkaar eens. Behalve één geschilpunt: de marktordening. Veldhuijzen: Onze publieke leden - de gemeentelijke bedrijven - komen de private leden van de Vereniging Afvalbedrijven nogal eens tegen in het veld. Ik constateer een verharding bij private partijen in discussies over markt en overheid. Het onderwerp leeft, ook bij de Vereniging Afvalbedrijven. Hofstra zegt hierover: Wij hebben zowel publieke als private partijen in onze achterban. Ze zijn me allemaal even lief. Mij maakt het niet uit van wie de aandelen zijn, als het bedrijf zich maar aan de marktregels houdt. De gemeente Maasdonk, een NVRD-lid, heeft zich daar niet aan gehouden, vinden wij. De NVRD denkt daar anders over. Iedereen is gebaat bij duidelijke regels. Misschien moeten we gezamenlijk een proefproces uitlokken, zodat de rechter helderheid verschaft. Producenten Span van VROM heeft een tip voor de Vereniging Afvalbedrijven voor het benaderen van nieuwe actoren, namelijk de producenten. In het nieuwe LAP verbreedt VROM haar blikveld. Door onze ketenaanpak, waarmee we ook vóór in de keten zoeken naar kansen om milieuwinst te boeken, vindt binnen VROM een accentverschuiving plaats. Meer en meer zitten we met producenten om de tafel, en minder met de afvalsector. De Vereniging Afvalbedrijven zou zich proactief meer kunnen richten op producenten, die over het algemeen weinig kennis hebben van afvalzaken. Overheidssturing staat de komende tijd nadrukkelijk op de agenda van besprekingen tussen Vereniging Afvalbedrijven en VROM, zo voorzien zowel Span als Hoogendoorn. Centraal staat de vraag in welke mate de overheid de markt nog moet sturen, zegt Span. Hoogendoorn stelt dat met het openen van de landsgrenzen een nieuw tijdperk is aangebroken. Wij vinden niet dat de markt alles mag bepalen, laat ik daar duidelijk over zijn. Maar sommige gedetailleerde sturingsinstrumenten zijn niet meer van deze tijd. Ik kan me de dag nog goed heugen, een vrijdagmiddag in september 2008, dat we bericht kregen dat vanaf de maandag daarop geen brandbaar afval meer mocht worden gestort. Een onaangename verrassing, die onaanvaardbaar ingreep in de markt. Dergelijke onwerkbare instrumenten behoeven absoluut bijsturing. Het moet simpeler en helderder. 8 afvalforum maart 2009

9 BEC Twence officieel geopend door minister Van der Hoeven Met het planten van een walnotenboom verrichtte minister Maria van der Hoeven van Economische Zaken op 16 februari de officiële opening van de nieuwe biomassaelektriciteitscentrale (BEC) bij Twence Afval en Energie in Hengelo. De walnotenboom staat symbool voor duurzaamheid. In haar toespraak wees de bewindsvrouw erop dat de BEC een belangrijke bijdrage levert aan het realiseren van de duurzaamheidsdoelstelling van het kabinet voor Ketenaanpak voor tapijt en tegel door Van Gansewinkel Twence-directeur Jan Rooijakkers gaf aan dat een bedrijf als het zijne wil investeren in de productie van duurzame energie, bijvoorbeeld warmte, maar dat de overheid een steentje bij moet dragen om deze projecten bedrijfseconomisch haalbaar te maken. De overheid zou het opzetten van warmtenetten in Nederland moeten stimuleren. De BEC verwerkt per jaar ton biomassa, dit bestaat voornamelijk uit sloop- en ander afvalhout en houtige delen die overblijven bij Tapijtfabrikant Desso en Van Gansewinkel Groep lanceren een nieuw inzamelings- en recyclingsysteem voor de om de huishoudens in een stad als Hengelo te voorzien van groene compostering. De centrale produceert per jaar voldoende elektriciteit tapijten van Desso. Met de overeenkomst worden tapijten stroom. Daarnaast bereikt de centrale een besparing op aardgas aan het eind van hun levensduur gescheiden ingezameld van 38,4 miljoen kubieke meter per jaar. De bereikte CO 2 -reductie bij klanten van Desso. Momenteel wordt oud tapijt nog bedraagt ton per jaar. verwerkt tot brandbare korrels voor elektriciteitscentrales en de cementindustrie. Daarmee gaan waardevolle grondstoffen in tapijt zoals nylon en bitumen verloren. Door de Bezwaarschrift Afvalverwerking samenwerking van Desso en de Van Gansewinkel Groep wordt oud tapijt verwerkt tot grondstof voor nieuwe tapijten. Desso Vink Barneveld en de Van Gansewinkel Groep bieden het inzamelingssysteem De provincie Gelderland gaf in oktober 2008 een gedoogbeschikking af aan Vink Barneveld BV. In de pers stonden berichten dat momentaal aan in Nederland en zullen in het tweede kwartaal ook de Benelux bedienen met het systeem. Uiteindelijk moet de provincie sluiting van de inrichting onwenselijk vond gezien het programma verder worden geïnternationaliseerd om alle het regionale, zo niet nationale belang dat de stortplaats speelt klanten van Desso te kunnen verzekeren dat hun tapijt volledig bij het be- en verwerken van afstoffen. Transportondernemingen afgebroken of hergebruikt wordt moeten dan uitwijken naar andere locaties in het land met vaak vele extra kilometers als gevolg. Het milieubelang is met sluiting Ook met Koninklijke Mosa is Van Gansewinkel een samenwerkingsovereenkomst aangegaan. De ondernemingen starten gedoogbeschikking. niet gediend. Een dergelijke passage werd ook opgenomen in de met het gescheiden inzamelen en recyclen van keramiek om tot een grondstof te komen voor de productie van tegels. Na De Vereniging Afvalbedrijven had sympathie voor het besluit te succesvolle eerste proeven investeren Van Gansewinkel en gedogen, maar diende toch een bezwaarschrift in. De brancheorganisatie was van mening dat de motivatie geen aanleiding kon Mosa nu verder in onderzoek en ontwikkeling. Bij verschillende inzamelpunten, waaronder tegelzetters, bouwmarkten, aannemers en milieustraten, wordt keramiek en Europees beleid. In een brief heeft de provincie Gelderland te zijn voor een gedoogbeschikking. Deze is in strijd met nationaal ingezameld om een duidelijk beeld te krijgen van de kennen gegeven dat deze motivatie voor het gedogen overbodig is en mogelijke kwaliteit en hoeveelheden van het product dat ze inderdaad strijdig is met het beleid. De Vereniging Afvalbedrijven uit de inzameling. Op deze kwaliteit en hoeveelheid beschouwt haar bezwaarschrift hiermee als afdoende behandeld. kan vervolgens de recycling en logistiek worden aangepast. Momenteel worden bij Mosa reststromen uit de productie gerecycled tot grondstof in nieuwe tegels. Einddoel is om dit Betere uitvoering VROM-regels De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg aandeel gerecycled materiaal significant (IPO) werken aan een plan voor een landdekkend netwerk van organisaties die te verhogen door gebruik van gerecycled helpen bij de uitvoering van VROM-regels. Doel is de kwaliteit van de uitvoering naar keramisch materiaal uit de markt. Bij een hoger niveau te brengen. Het plan moet in april klaar zijn en wordt dan aan minister positieve uitkomst van de onderzoeksfase wordt overgegaan naar Cramer van VROM aangeboden. Zij heeft haar vertrouwen hierin al uitgesproken. inzameling en recycling op Het kabinet stelde oorspronkelijk een verplichte structuur van 25 omgevingsdiensten voor. grote schaal. De gemeenten en provincies wilden de uitvoering van VROM-taken juist van onderaf regelen. In december heeft het kabinet aan VNG en IPO gevraagd een alternatief voorstel te toen. In het plan van de organisaties is opgenomen dat vergunningverlening en handhaving in het hele land aan dezelfde kwaliteitseisen moeten voldoen. afvalforum maart

10 Sector merkt gevolgen van economische crisis Minder bedrijfsafval, minder sorteren De crisis grijpt om zich heen. De afvalwereld blijft niet buiten schot. Het aanbod van afval slinkt flink, investeringen worden uitgesteld en plannen gaan in de ijskast. De recessie heeft soms vreemde bijwerkingen. Zo vinden avi s meer glas en metalen in het afval, omdat secundaire grondstoffen hun waarde verliezen. De overheid moet ingrijpen, stellen afvalbedrijven. door Joop Hazenberg Na het wereldwijde financiële rampjaar 2008 is nu de reële economie aan de beurt. Tal van bedrijven moeten, meestal als gevolg van een teruglopende vraag, hun activiteiten terugschroeven ook in Nederland. Vooral in de bedrijfstakken vervoer, opslag en communicatie stijgt het aantal faillissementen snel. Volgens het Centraal Planbureau (CPB) komt de negatieve groei dit jaar uit op 3,5 procent. De diepe recessie heeft vanzelfsprekend gevolgen voor de afvalsector. Cijfers zijn nog niet beschikbaar, maar duidelijk is dat het aanbod van afval flink daalt. Daarnaast zijn de marktprijzen van secundaire grondstoffen in elkaar gestort, dus nemen de opbrengsten van afvalverwerkers flink af. Marc Kapteijn, commercieel directeur van het Afval Energie Bedrijf (AEB) in Amsterdam, kan erover meepraten. Hij heeft de afgelopen maanden bij zijn eigen bedrijf, maar ook bij collega s, lastige problemen zien ontstaan. Kapteijn: Het aanbod van bedrijfsafval neemt behoorlijk af. Onze klanten, die afval onder meer bij grote industrieën als Corus en Shell inzamelen, krijgen steeds minder binnen. Dat komt omdat die bedrijven minder productie draaien door de crisis. Hier hebben we in de sector allemaal last van. Het is voor AEB belangrijk om continu afval te verwerken, omdat anders de energieproductie stilvalt. Gelukkig neemt het aanbod van het huishoudelijk afval van consumenten vooralsnog beperkt af. Consumenten blijven gewoon eten en produceren nog steeds huishoudelijk afval, legt Kapteijn uit. Wel is er een terugloop in grof huishoudelijk afval. Mensen laten de oude bank en de televisie nu wat langer staan. Over het stilvallen van verbrandingslijnen heeft Kapteijn geen zorgen, mede doordat het bedrijf tijdig maatregelen heeft genomen. We kunnen onze installaties nog redelijk goed vullen, omdat we lage tarieven hanteren en dat houden we voorlopig zo. Van collega s hoor ik dat het de komende tijd erg lastig wordt. Een aantal van hen heeft inmiddels geen verklaring van vollast kunnen afgeven. Dat betekent dat niet alle lijnen worden bezet, en dat daardoor brandbaar afval niet meer mag worden gestort, volgens Kapteijn tot 1 april Hij denkt dat het verbod op storten van dit type afval vanwege krapte van aanbod nog heel lang gaat duren. Marc Kapteijn (AEB): Het aanbod van bedrijfsafval neemt behoorlijk af. Nauwelijks vraag Bij Dusseldorp Inzameling en Recycling voelen ze de crisis eveneens. Er is een terugloop van het aanbod, zegt Sebas van Wijk, marketing en PR manager van Dusseldorp. Met name vermindert de aanvoer van bouw- en sloopafval, bijvoorbeeld doordat nieuwbouwprojecten stilliggen of worden uitgesteld. Huishoudelijk afval verandert niet in volume. Ook de samenstelling blijft nagenoeg gelijk, omdat gemeenten afvalscheiding blijven stimuleren. Ernstig is het gesteld met de secundaire grondstoffen. Van Wijk: Papier, staal, afgewerkte olie en glas leveren bijna niets meer op. Daar is nauwelijks vraag meer naar. De voorraad van de grootste glasrecycler in Nederland zit volgens mij helemaal vol. Alleen de vraag naar bouwstoffen zoals puingranulaat is nog redelijk stabiel, omdat infrastructurele werken over langere termijnen lopen. Arend de Wagenaar, commercieel directeur bij Grontmij, neemt een afwachtende houding aan. Iedereen loopt zich warm, zegt hij, maar ik zie nog geen grote gevolgen voor de stortsector. Bij de Stainkoeln, het stort- en recyclebedrijf in Groningen, is op dit moment slechts een beperkte daling van het afvalaanbod zichtbaar. Het is nog moeilijk vast te stellen of de crisis ons werk aantast. We hebben iets minder afval, maar dat kan ook de reguliere winterdip zijn. In ieder geval 10 afvalforum maart 2009

11 Door de crisis is er weinig vraag meer naar secundaire grondstoffen zoals glas (foto: Stichting Kringloop Glas) constateren wij in Groningen nog geen wijziging van de samenstelling van het afval. In het komende jaar kunnen volgens De Wagenaar de stortcijfers alsnog inzakken als de bouw stil blijft liggen, zowel voor bouwafval als voor verontreinigde grond. Hij wijst ook op de langere trend van de afnemende vraag naar het storten van afval. Wij verwachten dat het aanbod integraal omlaag gaat, ook los van de kredietcrisis, om de simpele reden dat het volledig onbruikbare materiaal afneemt. De afgelopen vijftien jaar weten we steeds meer goederen en stoffen te recyclen. Maatregelen Dusseldorp neemt voorlopig geen grote maatregelen als gevolg van de kredietcrisis. We maken ons nog geen ernstige zorgen, zegt Van Wijk. Wel zal de inzamelaar mogelijk enkele investeringen nog eens extra kritisch beoordelen. De investering in nieuwe voertuigen kan ook juist een positief effect geven op de bedrijfskosten, omdat de nieuwe motoren zuiniger zijn dan de voertuigen die vervangen worden. Een belangrijk gevolg van de ingestorte grondstofprijzen is dat die tot minder inkomsten voor de sector leiden. Volgens Van Wijk is daardoor meer werkkapitaal nodig om afval kwijt te raken. En voorraden grondstoffen, zoals vaten met olie, moeten worden afgewaardeerd. Afvalbedrijven mogen van minister Cramer voor een tijdelijke oplossing kiezen. Zij liet de Tweede Kamer onlangs weten te willen bevorderen dat nuttige afvalstoffen worden opgeslagen in afwachting van betere tijden. De sector ziet een rechtstreeks verband tussen de grondstofprijzen en het stopzetten van sommige sorteerinstallaties in het land. De Wagenaar van Stainkoeln: Alles wat nog enigszins brandbaar is gaat naar de avi s, alleen om de capaciteit te vullen. Kapteijn van AEB vult aan: Het gescheiden afval raken de collega s aan de straatstenen niet kwijt, dus wordt er veel minder gesorteerd. Ik kan dit duidelijk herleiden aan de percentages metalen die bij verbranding in onze installatie substantieel terugkeren. Die metalen worden door het AEB vervolgens afgezet op de diverse handelsplatformen. Dat levert het bedrijf wat op, maar toch zit het met de extra stoffen in haar maag. We krijgen nu bijna alles aangeboden en dat drukt de kwaliteit. Glas en papier in de afvalstroom zijn voor ons echte stoorstoffen. Glas verbrandt niet en heeft weinig energiewaarde, papier juist veel te veel. Overheid De afvalbedrijven vinden dat de overheid moet ingrijpen om de gevolgen voor de sector te beperken. Van Wijk van Dusseldorp: We zouden het terugdraaien van de recent ingevoerde accijnzen op diesel verwelkomen. Wellicht zou de overheid transporteurs ook een vrijstelling van Sebas van Wijk (Dusseldorp): We maken ons nog geen ernstige zorgen. wegenbelasting kunnen verlenen, als een deel van het wagenpark door de recessie moet worden stilgezet. Tenslotte is er de wens dat de overheid sneller haar rekeningen betaalt. Dat is aan het begin van de crisis beloofd, maar in de praktijk merk ik er weinig van. Soms duurt het wel negentig dagen voor een factuur wordt voldaan. Volgens Kapteijn zou versneld invoeren van de Kaderrichtlijn Afvalstoffen, nu nog gepland in 2011, zinvol zijn. Daarmee kunnen we het speelveld voor import en export van brandbaar afval gelijktrekken met de ons omringende landen. Je lost de vreemde situatie op dat Nederland nu nog wel naar Duitsland mag exporteren, maar niet omgekeerd, omdat Duitsland de Nederlandse avi s niet anders dan als D10 (verwijderen) kan markeren. Dat is immers het huidige beleid in Nederland. Als we dat probleem oplossen, krijgen we een gezondere marktwerking. afvalforum maart

12 door Han van de Wiel Is een Europese richtlijn voor bioafval nodig? Dat wil de Europese Commissie ook weten en vraagt dat middels een Groenboek aan de lidstaten en tal van belangengroeperingen. Die kunnen tot 16 maart hun visie geven. Eind 2009 maakt de Commissie haar lijn bekend. Het Groenboek vloeit voort uit de Kaderrichtlijn Afvalstoffen, die de Commissie oproept een beoordeling te maken van het beheer van bioafval en zo nodig een voorstel in dat verband in te dienen. Tien jaar geleden ging een Een Richtlijn bio-afval moet absoluut bepalingen bevatten over gescheiden inzameling (foto: Vereniging Afvalbedrijven) Tim Brethouwer (Essent Milieu): Je móet scheiden aan de bron. Brussel peilt meningen over Europees bioafval Wel of geen Europese richtlijn voor bioafval? Europa buigt zich momenteel over de vraag of een Europese richtlijn voor bioafval zinvol is. Duitsland en Spanje zijn vóór, net als de Nederlandse afvalsector. De inzameling en verwerking van bio-afval verschilt in Europa sterk. De sector houdt een krachtig pleidooi voor het gescheiden inzamelen en composteren van bio-afval. Een aanpak, waar heel Europa bij gebaat is. Vergeleken met andere technieken is gescheiden inzameling de enige die goed scoort op klimaat- en energiegebied. richtlijn niet door, vanwege te weinig politieke steun van de lidstaten. Sindsdien is met name Duitsland de inspirator van zo n richtlijn. Het Groenboek beschrijft uitvoerig de technieken die EU-landen toepassen om bioafval te verwerken; van storten, biomechanische behandeling, gescheiden ophalen tot verbranden. Om vervolgens te concluderen dat de milieubalans van de diverse opties afhangt van lokale omstandigheden. Letterlijk: Voor het beheer van biologisch afbreekbaar afval dat niet is gestort, lijkt geen optie te bestaan die vanuit milieuoogpunt beter is dan andere. De lokale omstandigheden in het Europa van de 27 lidstaten zijn kortom zo verschillend, dat een harmoniserende richtlijn daaraan geen recht doet. De Nederlandse sector draait deze redenering radicaal om, aldus Arjen Brinkmann. Brinkmann is als consultant ingehuurd door de Vereniging Afvalbedrijven om een reactie op het Groenboek te schrijven. Het verschil in lokale omstandigheden is juist een krachtig pleidooi vóór het gescheiden inzamelen en composteren van gft-afval. Dat is ook de mening van Helge Wendenburg, minsterialdirektor bij het 12 afvalforum maart 2009

13 Duitse milieuministerie in Bonn. Lokale verschillen mogen geen obstakel zijn voor een richtlijn. Alle landen produceren bioafval. Geografische verschillen zijn al helemaal geen punt, zoals de Commissie beweert. Spanje is samen met ons één van de promotors van een richtlijn. Landen die het niet willen, moeten de knop omzetten. Eén van die landen is Nederland. Het gescheiden inzamelen van gft-afval is hier weliswaar een succesverhaal, maar de regering laat juist de gft-teugels vieren. Gemeenten hebben meer beleidsvrijheid gekregen bij het inzamelen van hun gftafval. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) stelt in haar reactie op het Groenboek dat ze geen behoefte heeft aan een Europese richtlijn voor bioafval. Bewezen technieken Gescheiden inzameling van gft-afval heeft zich in alle lokale omstandigheden bewezen. Om te beginnen werkt het in rurale én urbane gebieden. Wendenburg: Burgemeesters van grote steden zeggen me soms dat het in hun stad een probleem is, bijvoorbeeld door de vele nationaliteiten. Daardoor zou er te weinig support zijn voor het systeem. Maar het heeft niet per se iets te maken met grote steden. Berlijn bouwt momenteel grote biogas- en composteerinstallaties voor het gft-afval. Vergisten en composteren zijn bewezen technieken, die op bijna alle schaalgrootten kosteneffectief zijn, zo leert de praktijk in de Europese composteerlanden Zwitserland, Italië, Oostenrijk, Vlaanderen, Duitsland en Nederland. De compostafzet is een Nederlands succesverhaal. In de landbouw heeft de compostafzet zich in korte tijd ontwikkeld van een push- naar een pullmarkt, zegt Tim Brethouwer, marktanalist bij Essent Milieu, die de opkomst van compost van dichtbij heeft meegemaakt. Welgeteld 70 procent van het compost gaat naar de landbouw, 30 procent naar nichemarkten als tuinbouw, groenvoorzieningen en particuliere con- Helge Wendenburg (Duitse milieuministerie): Landen die het niet willen, moeten de knop omzetten. sumenten (potgrond). Brethouwer: Er is veel energie gestoken in onderzoek naar en marketing van compost, en dat werpt nu zijn vruchten af. Landelijk is zelfs een tekort ontstaan. Dat is opmerkelijk, want voor compost moeten boeren betalen, terwijl dierlijke mest gratis is. Dat gescheiden inzamelen van gft-afval kostenefficiënt en mogelijk is in iedere lokale omstandigheid, is nog geen doorslaggevend argument om het op Europees niveau te harmoniseren in een Europese richtlijn voor bioafval, erkent Brinkmann. Daarvoor heeft hij een extra argument paraat: het milieurendement. Het blijkt om een win-win-winsituatie te gaan. In grote delen van Europa is de bodem arm aan nutriënten en daarin kan compost als bodemverbeteraar verandering brengen. Als je gft-afval verbrandt, ben je die nutriënten ook kwijt, zegt Brinkmann. In de Kaderrichtlijn Afvalstoffen staat dat hergebruik van materialen de voorkeur heeft boven energetische benutting. Bovendien heeft compost ziektewerende eigenschappen. Compost is ook een krachtig wapen tegen de CO 2 -uitstoot, op verschillende fronten. Compost legt koolstof vast in de bodem, Brinkmann spreekt van een carbon sink. Gescheiden inzameling en composteren is een mooi voorbeeld van Cradle to Cradle. Dit is vergeleken met andere technieken de enige die goed scoort op CO 2 - en energiegebied. Het energieargument wordt nog sterker door vergisting van de compost. Een groot aantal Nederlandse composteerinstallaties gaat, mede dankzij de SDE-subsidieregeling, de komende jaren vergistingsinstallaties voorschakelen. Het groene biogas kan worden gebruikt in de transportsector of voor het opwekken van stroom. Volgens Brethouwer is daardoor uiteindelijk een CO 2 -besparing mogelijk van 300 tot 400 kilogram per duizend kilo gft-afval. Brethouwer denkt dat de zogeheten groep van twaalf nieuwe EU-landen een vliegende start kan maken in het afbouwen van grootschalig storten door over te stappen op composteren. De Europese Stortrichtlijn van 1999 dwingt alle lidstaten de hoeveelheid bioafval die op stortplaatsen terecht komt met 65 procent terug te dringen in De stap van storten naar verbranden is veel groter en duurder dan van storten naar composteren. Expliciet Als de richtlijn bioafval er komt, dan moet hij volgens Brinkmann en Brethouwer absoluut bepalingen bevatten over de gescheiden inzameling van bio-afval. Alleen daaruit is hoogwaardige compost te maken. Brinkmann: Dat onderscheid moet expliciet in de richtlijn staan, anders ondermijn je het vertrouwen in het product compost. Er bestaan ook installaties die ongescheiden huisvuil opwerken. Het eindresultaat (digestaat) van deze mechanisch-biologische-installaties (MBT) bevat zware metalen en is volgens Brethouwer ongeschikt als compost. Het wordt gebruikt om stortplaatsen af te dekken. Als je dit toelaat als compost, span je het paard achter de wagen. Je móet scheiden aan de bron. Pleidooi voor Europese richtlijn bioafval De Vereniging Afvalbedrijven pleit vóór een Europese richtlijn bioafval. In de richtlijn moeten volgens de vereniging bepalingen worden opgenomen over gescheiden inzamelen, processtandaarden en kwaliteitstandaarden voor compost. Op dit moment wordt in Europa slechts 21% van het bioafval hergebruikt. De rest wordt op grote schaal gestort. Door hiermee te stoppen, bespaart Europa een jaarlijkse uitstoot van miljoenen tonnen CO 2. Hiermee levert de afvalsector een aanzienlijke extra bijdrage aan de Europese klimaatdoelen, ruim een tiende ervan. Het Nederlandse en Duitse systeem hebben in de afgelopen vijftien jaar de voordelen bewezen van gescheiden inzameling en biologische verwerking van bioafval. Het systeem blijkt succesvol en tegen minimale meerkosten toepasbaar in zowel stedelijke als landelijke gebieden, op grote en kleinere schaal. afvalforum maart

14 by Han van de Wiel Do we need a European directive on biowaste? The European Commission wants to know the answer and has put this question, in the form of a green paper, to the member states and a range of interest groups. They have until 16 March to respond. The Commission will announce its position at the end of The green paper was prompted by the Waste Framework Directive, which calls upon the Commission to carry out an assessment of the management of bio- A biowaste directive must contain provisions on separate collection (photo: istockphoto)) Tim Brethouwer (Essent Milieu): Separation must be at source. EU sounds out opinions on European biowaste A European directive on biowaste? The European Union is currently pondering the question of whether a European directive on biowaste is warranted. Germany and Spain say yes, as does the Dutch waste sector. The collection and processing of biowaste varies considerably across Europe. The sector is making a vigorous case for the separate collection and composting of biowaste, an approach that will benefit the whole of Europe. Compared with other techniques, separate collection is the only method that performs well on climate change and energy security. waste with a view to submitting a proposal, if appropriate. Ten years ago a proposed directive on this topic was shelved because there was insufficient political support from the member states. Since then Germany in particular has been the inspiration behind a biowaste directive. The green book contains extensive descriptions of the techniques used in EU countries for processing biowaste, such as landfilling, mechanical-biological treatment (MBT), separate collection schemes and incineration. It goes on to conclude that the environmental balance of the various options depends on local conditions. To quote: For the management of biodegradable waste that is diverted from landfills, there seems to be no single environmentally best option. In short, the local conditions across the 27 member states of the European Union vary so much that a harmonising directive would not do them justice. The Dutch sector turns this analysis on its head, claims Arjen Brinkmann. Brinkmann is a consultant hired by the Dutch Waste Management Association to prepare a response to the green paper. The differences between local conditions actually make a powerful case for the separate collection and composting of vegetable, 14 afvalforum maart 2009

15 garden and fruit waste. This opinion is shared by Helge Wendenburg, ministerialdirektor at the German environment ministry. Local differences should present no obstacle for a directive. All countries produce biowaste and despite what the Commission asserts, geographical differences are not an issue at all. Along with ourselves, Spain is one of the countries promoting a new directive. Countries that don t want a directive will have to come round to the idea. One of these countries is the Netherlands. Although the separate collection of vegetable, garden and fruit waste (VGF) in the Netherlands is successful, the government is relaxing the rules, giving local authorities greater freedom to set their own policies on collecting VGF waste. In its reaction to the green paper the Association of Netherlands Municipalities (VNG) states that it has no desire to see a European directive on biowaste. Proven techniques Separate collection of VGF waste has proved its value under all types of local conditions. For a start, it works in both rural and urban areas. Wendenburg: Mayors of big cities sometimes tell me that it is a problem in their authority, one reason being the many nationalities they have in their local communities. It is claimed this leads to insufficient support for the system. But this problem does not necessarily have anything to do with the big cities. For example, Berlin is currently building large biogas and composting plants for VGF waste. Anaerobic digestion and composting are proven techniques that are costeffective at almost any scale, as shown in practice in the European composting countries Switzerland, Italy, Austria, Flanders, Germany and the Netherlands. In the Netherlands the production and marketing of compost has been a success story. In a short time the Helge Wendenburg (German environment ministry): Countries that don t want a directive will have to come round to the idea. agricultural market for compost has been turned around from a production push to a demand pull supply chain, says Tim Brethouwer, market analyst at Essent Milieu, who has experienced the rise of compost at first hand. All in all, 70 per cent of the compost is destined for the agricultural market and the remaining 30 per cent goes to niche markets like horticulture, grounds maintenance and private consumers (potting compost). Considerable energy has been invested in the research and marketing of compost, continues Brethouwer, and that is now yielding results. At the national level there is even a shortage. This is remarkable indeed because farmers have to pay for compost, whereas animal manure is free. The fact that separate collection of VGF waste is cost-efficient and feasible in all local situations is not a fully convincing argument for harmonisation at the European level in a biowaste directive, acknowledges Brinkmann. But he has an additional argument up his sleeve: the environmental benefits. It appears to be a win-win situation. The soil in large areas of Europe is poor in nutrients and compost is a soil conditioner which can improve this situation. If you incinerate VGF waste you also lose all those nutrients, says Brinkmann. The Waste Framework Directive states that reuse or recycling takes preference over the use of waste as a source of energy. Moreover, compost has disease-suppressing properties and is also a powerful weapon against CO 2 emissions on various fronts. It fixes carbon in the soil, acting as a carbon sink. Separate collection and composting is a good example of the Cradle to Cradle concept. Compared with other techniques, it is the only process that scores well for CO 2 and energy. The energy argument becomes even more compelling if the compost is also anaerobically digested. Over the next few years, helped by the Renewable Energy Incentive Scheme (SDE), many Dutch composting plants are going to retrofit their facilities with anaerobic digesters for the pre-treatment of compost. The green biogas produced can be used in the transport sector or for generating electricity. According to Brethouwer this can deliver potential savings of 300 to 400 kg CO 2 for every thousand kilograms of VGF waste. Brethouwer thinks that the group of twelve new EU member states can make a flying start with reducing the vast quantities of waste now going to landfill by switching to composting. The EU Landfill Directive of 1999 obliges all member states to reduce the amount of waste going to landfill by 65 per cent by Switching from landfill to incineration is a much bigger and more costly exercise than switching to composting. Explicit If a biowaste directive is finally adopted, Brinkmann and Brethouwer are convinced that it should contain provisions on the separate collection of biowaste, which is essential for obtaining compost of high quality. Brinkmann: This distinction should be explicitly stated in the directive, otherwise confidence in compost as a product will be undermined. There are also installations that treat unsorted household waste. The end product (digestate) of these mechanical-biological treatment (MBT) plants contains heavy metals, making it unsuitable for use as compost, says Brethouwer. It is used as a top cover for sealing landfill sites. If you allow this material to be used as compost, you are putting the cart before the horse. Separation must be at source. The case for a European biowaste directive The Dutch Waste Management Association is calling for a European biowaste directive. The Association argues that the directive should contain provisions on separate collection, process standards and quality standards for compost. At the moment only 21% of European biowaste is reused; the remainder is landfilled on a massive scale. By ending this practice, Europe would reduce its CO 2 emissions by millions of tonnes each year. The waste sector could therefore make a considerable contribution to the EU climate target: more than one tenth of the total required reduction. During the last fifteen years the Dutch and German systems have demonstrated the advantages of separate collection and biological treatment of biowaste. They have proved to be successful and can be used in both urban and rural areas, on a small or large scale, at minimal extra costs. afvalforum maart

16 Afvalsector over tweede Landelijk Afvalbeheerplan LAP-2 onder de loep De afvalsector is tevreden over de ketenaanpak die het tweede Landelijk Afvalbeheerplan aankondigt. Dat neemt niet weg dat de brancheverenigingen vraagtekens plaatsen bij de versie die afgelopen december verscheen. Zo zijn er onvoldoende instrumenten om te sturen en mag de gft-inzameling niet verslappen. door Harry Perrée Bijkans zevenhonderd pagina s telt het nieuwe Landelijk Afvalbeheerplan (LAP-2). Geen overbodig pakket regels, vindt directeur Dick Hoogendoorn van de Vereniging Afvalbedrijven. Het maakt duidelijk waar de branche zich aan te houden heeft. Ook bij marktwerking speelt sturing van de overheid een grote rol. Je hebt gerichte instrumenten nodig om het afvalbeheer volgens de verwijderinghiërarchie te laten lopen. Neem de negentig euro stortbelasting per ton. Daarmee is het al gauw aantrekkelijk om naar de avi te rijden in plaats van naar de stortplaats. Over het tweede Grenzen afvalbeleid in zicht Van borstklopperij is geen sprake, maar uit de cijfers in het ontwerp van het tweede Landelijk Afvalbeheerplan (LAP-2) weerklinkt tevredenheid. Tussen 1985 en 2006 steeg het Bruto Binnenlands Product met 73 procent, terwijl de afvalberg met slechts 27 procent steeg. Vanaf 2000 is zelfs sprake van een absolute ontkoppeling van economie en afvalaanbod: de afvalberg kromp tussen 2000 en 2006 van 63 naar 60 miljoen ton. Ook LAP, waarop tot en met 23 januari inspraak mogelijk was, is Hoogendoorn positief. Dat heeft de Vereniging Afvalbedrijven niet belet een brief van achttien kantjes naar de minister te sturen. Eén van de aandachtspunten is het ambitieuze recyclingdoel van 60 procent voor huishoudelijk afval. Deze ligt al jaren ruim boven de vijftig procent. We staan achter dit doel, maar vragen ons af hoe haalbaar het is. Zeker nu gemeenten meer beleidsvrijheid krijgen. Dit kan ertoe leiden dat gemeenten willen stoppen met gft-inzameling of een gedeelte daarvan. Erik de Baedts (NVRD): Stel doelen, maar gemeenten moeten zelf de vrijheid hebben om de middelen te kiezen. de afvalverwerking is volstrekt veranderd. Belandde in 1985 nog 35 procent op de stort, in 2006 was dat nog maar 4 procent. Het percentage nuttige toepassing steeg tegelijkertijd van 50 naar 83 procent. Maar nu loopt het afvalbeleid tegen zijn grenzen aan, constateert het LAP-2. De milieudruk van afval kan alleen verminderen door zich niet enkel op afval, maar op de hele materiaalketen te richten. Met ketengericht afvalbeleid wil het LAP-2 zijn pijlen richten op zaken als het productieproces en productieontwerp. Willen we in de buurt van die 60 procent komen, dan moeten we de gft-inzameling juist intensiveren. Directeur Erik de Baedts van de NVRD waakt ervoor dat LAP-2 zich hierover uitlaat. Wij zeggen: stel doelen, maar geef gemeenten de vrijheid om zelf de middelen te kiezen. Op een ander gebied vreest De Baedts juist de ruimte die het LAP-2 biedt. De verbrandingsmarkt is helemaal vrijgegeven: er wordt nu flink meer verbrandingscapaciteit bijgebouwd en tegelijkertijd hebben we een afvalhiërarchie. De ovens krijgen een aanzuigende werking en wij vrezen dat daardoor de recyclingdoelstellingen in het gedrang komen. Wat doe je als er te veel capaciteit is? Dan heb je een terugvalscenario nodig. Wij vinden het van belang dat je als overheid instrumenten hebt om bij falen in te kunnen grijpen. Verbrandingsbelasting Ook directeur Max de Vries van de Branchevereniging Recycling Breken en Sorteren (BRBS) vreest de aanzuigende werking van avi s. Nu al komen recycling- 16 afvalforum maart 2009

17 Hoe zijn hogere recyclingdoelen voor huishoudelijk afval haalbaar? (foto: AVRI, Raphaël Drent) fabrieken daardoor stil te liggen, ziet hij. Gemeenten willen volgens De Vries wel recyclen, maar zijn met langlopende contracten vastgeketend aan avi s. Etten- Leur had bijvoorbeeld becijferd dat ze 1,4 miljoen euro kon besparen door meer aan de bron te scheiden. Maar als de oven niet vol is, moet ze toch betalen voor de niet geleverde tonnen afval. De BRBS heeft in haar reactie op LAP-2 aangedrongen een verbrandingsbelasting in te voeren. De reden daarvoor is de Ladder van Lansink. Stortbelasting heeft geleid tot een markt van afvalrecycling die zijn weerga niet kent. Nederland stort nog heel weinig. Nu zijn we bij de volgende sport van de Ladder van Lansink aangekomen: verbranden. Als er tien of twintig euro belasting wordt geheven, betekent dat niet dat de burger duurder uit is, maar dat er meer wordt gerecycled. Ik ken de gedachtegang, reageert Hoogendoorn, en ik kan wat betreft de stortbelasting met hen meegaan: die was effectief. Maar dat kon omdat de grenzen dicht waren in Nederland. Als wij nu hetzelfde doen voor verbranden, betekent dit een prijsverhoging, terwijl vlak over de grens in België en Duitsland verbranden goedkoper is. Het afval zal dan niet naar recyclinginstallaties gaan, maar over de grens. Als je al op een verbrandingsbelasting zou willen overgaan, dan moet dat op Europese schaal, meent hij. Pas dan heb je een level playing field. Instrumentarium Het is een discussie waar werkgeversvereniging VNO-NCW, met haar gevarieerde achterban, niet op ingaat. Ze heeft zich in haar reactie op LAP-2 beperkt tot twee kantjes. Daarin juicht ze de ketenaanpak toe. Daarmee wordt de milieudruk van bepaalde afval- en productstromen effectiever in beeld gebracht, waardoor er beter op gestuurd kan worden, vindt hoofd milieuzaken Wiel Klerken van VNO- NCW. Ook de NVRD onderstreept het belang van de ketenaanpak maar mist daarbij handen en voeten. De Baedts: Het instrumentarium zit er onvoldoende in. Het moet helderder worden hoe straks wordt gehandhaafd op afvalpreventie. Producenten mogen nu zelf kiezen hoe ze de ketens sluitend maken. Maar als ze niks doen, is er een vacuüm. Producentenverantwoordelijkheid klinkt prachtig, maar hoewel het een private verantwoordelijkheid is, gebruiken de producenten de publieke infrastructuur, beklaagt De Baedts zich. Kijk maar naar verpakkingen en naar wit- en bruingoed. Al jaren onderhandelen wij over de vergoeding. Als die niet voldoende is, moet de gemeente de kosten terughalen via de afvalstoffenheffing en betaalt de burger dubbel. Door deze perikelen loopt de inzameling nog steeds niet als gewenst. Waar de NVRD zich hier en daar extra regels wenst, vreest VNO-NCW vooral de regels in LAP-2 die recycling belemme- Wiel Klerken (VNO-NCW): LAP-2 moet aansluiten bij de nieuwe Kaderrichtlijn Afvalstoffen ren. Klerken: Door allerlei voorschriften te stellen, bijvoorbeeld door de definities over afval en grondstof, krijg je een heel circus aan regels en is een bedrijf opeens een afvalinstallatie. Een voorbeeld: de Philipsfabriek in Roosendaal recyclet tl-buizen, productieafval van haar eigen fabriek. Later wilde Philips ook tl-buizen van anderen recyclen. Toen kreeg het opeens te maken met een heleboel regels, waardoor het bedrijf toch maar niet is gaan recyclen. Dat is slecht voor de fabriek en voor het milieu. Daarom pleit hij ervoor dat LAP-2 meer aansluit bij de nieuwe Kaderrichtlijn Afvalstoffen (KRA). De nieuwe richtlijn bevat betere definities, maar de vraag is: hoe gaat VROM daarmee om? Dat blijkt uit LAP-2 onvoldoende. Voor de implementatie van de KRA staat twee jaar. Maar als je wilt, kun je het sneller doen, zeker de implementatie van de definitie van afval en grondstoffen. Daar hebben wij al jaren last van. afvalforum maart

18 Eerste paal afvalenergiecentrale BAVIRO in Roosendaal Op 13 februari gaf burgemeester Marijnen van de gemeente Roosendaal de aftrap voor de bouw van afvalenergiecentrale BAVIRO. De nieuwe centrale krijgt een capaciteit van ton afval per jaar en kan MWh aan elektriciteit opwekken. De capaciteit van deze hoog-rendementsinstallatie is vijf keer zo groot als de capaciteit van de huidige verbrandingsinstallatie. Transportcapaciteit SITA investeert met BAVIRO in de productie van duurzame energie uit afval. Er bestaat op dit moment echter onvoldoende zekerheid over de beschikbare capaciteit op het energienet voor het transport van deze energie. Om ervoor te zorgen dat deze energie daadwerkelijk via het energienet terecht komt bij de consument, is betrokkenheid nodig van diverse partijen. De netbeheerder, overheid, politiek en NMa spelen in deze situatie een cruciale rol. Werkgelegenheid BAVIRO geeft een impuls aan de werkgelegenheid in Zuidwest- Brabant. Wanneer BAVIRO in 2011 in productie wordt genomen, zal het personeelsbestand zijn uitgebreid met ten minste 25 vaste medewerkers. Dit is een uitbreiding van 100%. Bovendien werken er op het hoogtepunt van de bouw tot wel 600 medewerkers op de locatie en tijdens onderhoudsstops zullen er meer dan 100 mensen actief zijn. Hierbij zijn ook lokale bedrijven betrokken. Meer informatie op Groei duurzame energie De productie van duurzame energie is in 2008 met 1,5 procent gestegen tot 7,5 procent van het binnenlands elektriciteitsverbruik. Met name de elektriciteitsproductie uit windenergie en biomassa is gegroeid. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau van de Statistiek. Windenergie is tegenwoordig verantwoordelijk voor ongeveer de helft van de duurzame elektriciteitsproductie. Eind 2008 was de windmolencapaciteit megawatt (MW), ongeveer 470 MW meer dan een jaar eerder. Er zijn in 2008 veel nieuwe windmolens in gebruik genomen, bijna allemaal gesubsidieerd (SDE). De meegestookte biomassa in elektriciteitscentrales levert ongeveer een kwart van de duurzame elektriciteitsproductie. Het verbruik was in de jaren 2005 en 2006 een stuk hoger omdat de subsidieregeling toen ruimer was. In 2008 zijn drie nieuwe installaties in gebruik genomen die elektriciteit maken met biomassa als enige brandstof. Het gaat om de biomassaelektriciteitscentrales (BEC s) van HVC in Alkmaar en Twence in Hengelo, en een kippenmestverbrander in Moerdijk. Deze drie installaties hebben samen een vermogen van ongeveer 90 MW en leveren nu ongeveer 5 procent van de duurzame elektriciteitsproductie. Omdat de vraag naar groene stroom in Nederland groter is dan het aanbod, is er een aanzienlijke import van groenestroomcertificaten. In 2008 is dit een kleine 15 procent van het Nederlandse elektriciteitsverbruik geweest. Deze import telt niet mee voor de Nederlandse beleidsdoelstelling van 9 procent duurzame elektriciteit in Samenwerking ARN en Stibat Auto Recycling Nederland (ARN) en Stichting Batterijen (Stibat) gaan nauw met elkaar samenwerken. ARN is verantwoordelijk voor de inzameling en recycling van autoaccu s en high voltage-accu s in motorvoertuigen en Stibat voor zogenoemde draagbare en Groen gas in hogedrukleidingnet industriële batterijen en accu s. De organisaties zijn het samenwerkingsverband aangegaan om Natuurgas Overijssel, Gasunie en Enexis starten in Zwolle een project voor beide groepen deelnemers een collectieve het leveren van groen gas aan het hogedrukleidingnet. Het is voor het eerst dat oplossing aan te bieden. Het startschot groen gas rechtstreeks op het landelijk netwerk wordt ingevoerd - een belangrijke stap in de verduurzaming van het Nederlandse aardgassysteem. Natuurgas de ontwikkeling van één administra- voor de samenwerking is gegeven met Overijssel, een samenwerkingsverband van ROVA en HVC, bouwt een vergisting- tief systeem, waarmee de bijna 900 installatie waar gft-afval wordt omgezet in biogas. Dit gas wordt opgewerkt tot aardgaskwaliteit en via een toevoerleiding rechtstreeks in het hogedrukleidingnet van Gasunie teurs en fabrikanten van beide aangesloten producenten, impor- opgenomen. Enexis beheert het lagedruktransport. De installatie produceert jaarlijks ruim organisaties hun verplichte 2 miljoen kuub groen gas, goed voor de gasvoorziening van huishoudens. Ook wordt opgave kunnen doen van de rijden op groen gas mogelijk. Hierdoor wordt jaarlijks ton minder van het broeikasgas CO 2 producten die zij op de uitgestoten. De bouw van de installatie, toevoerleidingen en onderzoeksfaciliteiten start binnenkort. De verwachting is dat de installatie eind 2009 in gebruik wordt genomen. hebben Nederlandse markt gebracht. 18 afvalforum maart 2009

19 door Marieke Vos Wat ik mooi vind aan de EU is dat mensen er samenwerken om tot een betere samenleving te komen, zegt Peter van Dalen. Daarom zal hij meedoen aan de verkiezingen, in de hoop op een zetel in het EP. Peter van Dalen (lijsttrekker Eurofractie, Europarlement): De Nederlandse afvalsector behoort tot de kopgroep van Europa. Hans Blokland gaat met pensioen, maar blijft actief in de afvalsector als lid van de raad van advies van de BRBS (foto: ChristenUnie) Europarlementariërs Hans Blokland en Peter van Dalen De Nederlandse afvalsector is actief aanwezig in Brussel, met succes Hergebruik, recycling en preventie: dat zijn volgens de ChristenUnie-SGP fractie in het Europees Parlement (EP) de prioriteiten in het afvalbeleid. Hans Blokland, sinds 1994 lid van het EP, geeft na de verkiezingen van deze zomer het stokje door aan Peter van Dalen, de nieuwe lijsttrekker van de Eurofractie. Een gesprek over de mijlpalen op afvalgebied, de haken en ogen van handhaving en de positie van de Nederlandse afvalsector in Europa. Hij zal dan onder meer het afvaldossier overnemen van Hans Blokland, die zich daar de afgelopen vijftien jaar mee bezig heeft gehouden. Een belangrijke mijlpaal noemt Blokland de nieuwe Europese Kaderrichtlijn Afval, die de lidstaten de komende twee jaar in hun eigen wetgeving moeten verankeren. Voor die richtlijn hebben we enorm moeten knokken. Veel lidstaten wilden niet dat er verplichtingen werden opgelegd. De Ladder van Lansink is hiermee voor het eerst op Europees niveau wettelijk vastgelegd. In de Kaderrichtlijn staat onder meer dat in % van al het papier, metaal, plastic en glas uit huishoudelijk afval hergebruikt moet worden. Storten mag niet zomaar meer en dat is lastig voor in ieder geval de 19 lidstaten waar meer dan de helft van het huishoudelijk afval nog wordt gestort. Gelijk speelveld De Ladder van Lansink is voor Blokland en Van Dalen hét uitgangspunt voor het Europese afvalbeleid. Preventie staat bovenaan, daarna komen hergebruik van hele producten en recycling van onderdelen. Hergebruik en recycling gaan we hard nodig hebben, want veel grondstoffen worden schaars. Dan heb ik het niet alleen over olie en uranium, maar ook over bijvoorbeeld lithium. Als lithium-ionaccu s niet worden gerecycled, dan zijn we snel door het lithium heen, zegt Blokland. Van Dalen prijst het onderzoek naar het» afvalforum maart

20 gescheiden inzamelen en recyclen van keramiek, dat Mosa en Van Gansewinkel momenteel uitvoeren. Dit soort ketensamenwerking vind ik cruciaal. Blokland ziet een belangrijke rol voor de overheid in het stimuleren van hergebruik en recycling: De markt reageert meestal op de korte termijn, dus die zal doorgaans geen grote investeringen doen in de recycling van grondstoffen die momenteel goedkoop zijn. De overheid heeft hier een regulerende rol, om met langetermijnbeleid een tegenwicht te bieden aan het kortetermijnhandelen van de markt. Op Europees niveau zijn inmiddels de nodige richtlijnen aangenomen die dit kunnen waarmaken. Blokland somt op: De nieuwe Kaderrichtlijn Afvalstoffen, de Stortrichtlijn, de Verbrandingsrichtlijn en de Verordening overbrenging van afval. Dit hele pakket maakt dat alle lidstaten van de Europese Unie over voldoende sturingsinstrumenten beschikken om hun afvalbeleid op een verantwoorde manier vorm te geven. Controle en handhaving van de richtlijnen is een heikel punt. Het allerbelangrijkste voor de Europese markt is een gelijk speelveld. Dat lukt alleen als de regels overal gehandhaafd worden. Dat gebeurt nu onvoldoende, zegt Van Dalen. Hij heeft de nodige ervaring met inspectie en handhaving: sinds 2001 werkt hij bij de Inspectie Verkeer en Waterstaat. Hij wil deze ervaring inzetten om als lid van het EP de handhaving beter op de kaart te krijgen. Hij is geen voorstander van een richtlijn Handhaving, waarover een Hans Blokland was onder meer raadslid, wethouder en lid van Provinciale Staten voor hij in 1994 werd gekozen als lid van het Europees Parlement (EP). Sinds 1997 is hij voorzitter van de ChristenUnie-SGP delegatie in het EP. Peter van Dalen werd op het congres van de ChristenUnie (CU) op 31 januari gekozen als lijsttrekker voor de verkiezingen van het EP, die op 4 juni 2009 worden gehouden. De CU en de discussie woedt in het EP: Zover ben ik nog niet. Laten we eerst proberen om met eenduidige afspraken de handhaving te verbeteren. Bonus-malusregeling Waar staat de Nederlandse afvalsector ten opzichte van die in andere lidstaten? Volgens de scheidend Europarlementariër zijn de verschillen tussen de landen groot. De Nederlandse afvalsector stond er dertig jaar geleden beroerd voor, maar is de afgelopen jaren drastisch gesaneerd. Nu staan er in Nederland, in vergelijking met andere lidstaten, zeer moderne avi s waar elektriciteit en warmte wordt opgewekt. De afvalsector voert een stevige lobby in Brussel. Blokland: Ongeveer tien jaar geleden verlegde de sector de focus van Den Haag naar de EU. Dat is niet zo vreemd, aangezien 90% van alle afvalregelgeving uit Brussel komt. De lobby is succesvol. Het resulteerde er onder meer in dat het verbranden van afval in de nieuwe Kaderrichtlijn wordt erkend als nuttige toepassing, dat gft in huishoudelijk afval geldt als biomassa en dat de afvalsector niet onder het CO 2 - emissiehandelssysteem valt. Wat wil Blokland zijn opvolger meegeven? Ik wil hem adviseren om te werken aan twee nieuwe richtlijnen: over biowaste en over bouw- en sloopafval. Bindende afspraken over bijvoorbeeld de kwaliteit van dit afval zijn nodig, zodat er een Europese markt voor kan ontstaan. Verder hoopt hij dat de nadruk nog meer Johannes Blokland (Eurofractie, Europarlement): De afvalsector voert een stevige lobby in Brussel. SGP werken samen in het EP: de lijsttrekker komt van de CU, de tweede op de lijst wordt geleverd door de SGP. Van Dalen is nu hoofdinspecteur-directeur bij de Inspectie Verkeer en Waterstaat. Sinds 1989 is hij lid van het Adviescollege van de Eurofractie CU-SGP. Blokland gaat met pensioen, maar zal de afvalsector niet de rug toekeren. Hij neemt plaats in de raad van advies van de Branchevereniging Recycling Breken en Sorteren (BRBS). (foto: Ruben Timman) op preventie van afval komt te liggen. De Europese Commissie heeft aangegeven dat dit een onderwerp is waar de lidstaten zelf regelgeving voor moeten maken. Blokland: Dat klopt, maar de EU kan het wel aanjagen. Ik hoop dat mijn opvolger zich daar mee bezig gaat houden. De speerpunten van Van Dalen komen daar aardig mee overeen: preventie van afval, betere handhaving en het stimuleren van innovatie. Over dat laatste zegt hij: De EU kan innovatie in de afvalsector stimuleren, bijvoorbeeld door overslagplaatsen aan het water te subsidiëren zodat er meer afvaltransport over water plaatsvindt. Hij wil zich ook hard maken voor een bonus-malusregeling, waarmee innovatieve en goed functionerende bedrijven worden beloond. Deze regelingen worden door diverse inspecties toegepast. Een bedrijf dat het goed doet, wordt dan bijvoorbeeld minder vaak gecontroleerd. Overigens denkt hij dat de Nederlandse afvalsector van zo n regeling zal profiteren. Nederland behoort tot de kopgroep van Europa op dit gebied, Europa is dus voor ons een kansrijke markt. 20 afvalforum maart 2009