Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Transcriptie

1 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid HANDLEIDING MEERJARIGE AANVULLENDE UITKERING Versie 2011 Blz. 1

2 INHOUD 1. Inleiding 2. Schematische weergave behandeling verzoek MAU 3. Indiening verzoek door gemeente 3.1 Algemeen 3.2 Indiening gebonden aan (fatale) termijn 3.3 Eisen ten aanzien van het verzoek 3.4 Aanvullende eisen indien uitvoering is overgedragen aan Wgr-verband 4. Pre-toets door Toetsingscommissie WWB 4.1 Pre-toets binnen vier weken 4.2 Pre-toets is meer dan marginale toets 4.3 Positieve uitkomst pre-toets 4.4 Negatieve uitkomst pre-toets 5. Inhoudelijk onderzoek door IWI 5.1 Uitgangspunt onderzoek IWI 5.2 Doel van het onderzoek 5.3 Verloop van het onderzoek 6. Verbetering beleid en uitvoering gemeente 6.1 Verbetering van de uitvoering als voorwaarde 6.2 Overleg tussen IWI en het college 6.3 Nadere voorstellen tot verbetering door gemeente 6.4 Oordeel IWI 7. Rapport van bevindingen IWI 7.1 Inhoud rapport van bevindingen 7.2 Mogelijke conclusies ten aanzien van oorzaak meerjarig tekort 7.3 Procedurevoorschriften 8. Opvattingen gemeente over rapport van bevindingen 8.1 Opvatting gemeente over rapport van bevindingen IWI 8.2 Het karakter van de opvatting 8.3 Procedurevoorschriften 9. Advisering door de Toetsingscommissie WWB 9.1 Algemeen 9.2 Geen formele termijn voor advisering 9.3 Inhoud advies 9.4 Hardheidsclausule 9.5 Openbaarmaking adviezen Toetsingscommissie WWB 10. Beschikking minister SZW en vervolg 10.1 Hoofdlijn: minister SZW volgt advies Toetsingscommissie WWB 10.2 Toekenningsbeschikkingen in fasen 10.3 Berekening uitkering 10.4 Uitbetaling van de uitkering 10.5 Te verbinden voorschriften 11. Rol Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) 11.1 Zorgvuldigheidswaarborgen 11.2 Rol Rfv Blz. 2

3 1. INLEIDING Deze handleiding bevat relevante informatie met betrekking de indiening, de beoordeling en de afhandeling van verzoeken om meerjarige aanvullende uitkering op de gebundelde uitkering voor inkomensvoorzieningen als bedoeld in artikel 69 van de WWB. Dit budget wordt aan gemeenten verstrekt voor de kosten van de door het college toegekende algemene bijstand op grond van de WWB, inkomensvoorzieningen in het kader van de WIJ en uitkeringen op grond van de IOAW, IOAZ. Met betrekking tot het Bbz 2004 heeft het gebundelde budget alleen betrekking op de kosten van levensonderhoud voor beginnende zelfstandigen. Waar in deze handleiding wordt verwezen naar bepalingen van de WWB worden tevens identieke bepalingen bedoeld in de overige materiewetten waarvoor de gebundelde uitkering als bedoeld in artikel 69 WWB bedoeld is. Uit oogpunt van leesbaarheid is ervoor gekozen niet steeds naar alle toepasselijke bepalingen in de verschillende wetten te verwijzen. De meerjarige aanvullende uitkering (MAU) is gebaseerd op: de WWB (artikelen 74 en 74a); het Besluit WWB 2007 (artikelen 10a tot en met 10d); de Regeling WWB en WIJ (artikelen 5 en 15a). Deze regelgeving is voor wat betreft haar praktische betekenis in deze handleiding samengebracht. Verder bevat de handleiding relevante aspecten waarvoor nadere regelgeving niet wenselijk is. Dit heeft met name betrekking op de beoordeling van (de effecten van) het beleid en de uitvoering van de gemeente. Vastlegging van bedoelde beoordelingsaspecten in wet- en regelgeving is om verschillende redenen vooralsnog niet wenselijk. In de eerste plaats wordt de MAU als groeimodel gezien. Dit vereist ruimte voor zowel het ontwikkelen van inzichten als voor het kunnen handelen naar die inzichten. In het kader van het groeimodel staat het de Toetsingscommissie WWB vrij om, al dan niet op verzoek van de gemeente, afwijkende aspecten te beoordelen. Ten slotte is overwogen dat de oorzaken van de meerjarige tekorten en de mogelijk door de gemeente aan te brengen verbeteringen zo specifiek kunnen zijn, dat het leveren van maatwerk een absolute noodzaak is. De indeling van deze handleiding is gerelateerd aan het behandelingsproces van een verzoek om meerjarige aanvullende uitkering. De Handleiding meerjarige aanvullende uitkering vormt het uitgangspunt voor zowel het indienen als het behandelen van verzoeken om meerjarige aanvullende uitkering op het WWB inkomensdeel en is tevens leidraad voor alle betrokken partijen. Blz. 3

4 2. SCHEMATISCHE WEERGAVE BEHANDELING VERZOEK MAU In het schema zijn de processtappen genummerd, met de volgende betekenissen: Stap Betekenis Handleiding 1. De gemeente dient het verzoek in bij de Toetsingscommissie WWB (TC). Hfd De TC voert de pre-toets uit. Hfd De TC adviseert de minister van SZW het verzoek af te wijzen wegens een Hfd. 4 negatief uitgevallen pre-toets. 3a. De minister van SZW geeft de afwijzende beschikking af. Hfd. 4 4a. O.b.v. een positief uitgevallen pretoets verzoekt de TC IWI om onderzoek Hfd. 4 uit te voeren en te rapporteren. 4b/c O.b.v. een positief uitgevallen pre-toets verzoekt de TC de deskundige om Hfd. 4 een oriëntatie op de uitwerking van het verdeelmodel uit te voeren. De uitkomst ervan wordt aan IWI gezonden. 5. IWI verricht namens de TC onderzoek naar de feitelijke omstandigheden, Hfd. 5 bespreekt haar bevindingen met de gemeente en meldt in welke mate verbeteringen van de uitvoeringsprestaties naar haar oordeel nodig zijn. 6. De gemeente zendt een door de gemeenteraad geaccordeerd Hfd. 6 verbeterrapport aan IWI. 7. O.b.v. haar onderzoeksbevindingen en het verbeterrapport van de Hfd. 7 gemeenten zendt IWI haar rapport van bevindingen aan de TC, voorzien van de opvatting van de gemeente als bedoeld onder 7a (en zendt zij haar rapport en de bijlage in afschrift aan de gemeente en de Raad voor de financiële verhoudingen). 7a. Opvatting van de gemeente m.b.t. het rapport van bevindingen van IWI. Hfd Oordeel Rfv, op systeemniveau, m.b.t. zorgvuldig beheer macrobudget. Hfd Op basis van het rapport van bevindingen van IWI en de opvatting van de Hfd. 9 gemeente brengt de TC advies uit aan de minister van SZW. 9a. De minister van SZW geeft zijn beschikking af en gaat bij een positieve beslissing over tot uitbetaling. Hfd. 10 Blz. 4

5 3. INDIENING VERZOEK DOOR GEMEENTE 3.1 Algemeen Toekenning van een meerjarige aanvullende uitkering geschiedt niet automatisch, doch uitsluitend op verzoek van de betreffende gemeente. Het gemeentelijk verzoek wordt door het college van burgemeester en wethouders digitaal, via DVS, ingediend bij de Toetsingscommissie WWB. 3.2 Indiening gebonden aan (fatale) termijn Het verzoek dient door de Toetsingscommissie WWB te zijn ontvangen in de periode van 1 januari tot en met 31 maart van het jaar waarin de meerjarige aanvullende uitkering wordt aangevraagd. Evenals bij de incidentele aanvullende uitkering heeft de uiterste ontvangstdatum het karakter van een fatale termijn. Overschrijding van deze termijn leidt ertoe dat het verzoek niet in behandeling wordt genomen. Dit laat onverlet dat een gemeente die in jaar t de fatale termijn heeft overschreden, in jaar t+1 opnieuw een verzoek kan indienen. De beoordeling van dat verzoek zal gerelateerd zijn aan een geactualiseerde referteperiode (t-2 t/m t) en een eventuele toekenning van de MAUuitkering kan alleen vanaf jaar t+1 aan de orde kan zijn. 3.3 Eisen ten aanzien van het verzoek Het is aan het college om aannemelijk te maken dat het gemeentelijk meerjarig tekort op het budget op grond van artikel 69 van de WWB geheel of gedeeltelijk het gevolg is van een verdeelstoornis. Om deze reden dient het college zijn verzoek om een MAU-uitkering vergezeld te laten gaan van een rapport dat een analyse bevat van de mogelijke oorza(a)k(en) van het meerjarig tekort. Daarnaast dient het college aan te geven welke maatregelen het in de afgelopen drie jaren heeft genomen ter verbetering van het gemeentelijk beleid en de uitvoering daarvan en welke maatregelen in de komende drie jaren nog genomen worden, teneinde het tekort (verder) terug te dringen. Indien het college beargumenteerd concludeert dat het meerjarig tekort (mogelijk) door alleen een verdeelstoornis wordt veroorzaakt, meldt het dat er geen maatregelen worden of zijn genomen. Indien de Toetsingscommissie WWB en/of IWI dat nodig achten voor een voor een goede uitvoering van de pre-toets respectievelijk een goede uitvoering van het inhoudelijk onderzoek, kunnen zij het college desondanks verzoeken inzicht te verschaffen in de maatregelen die zijn genomen nadat de gemeente in het eerste van de drie referentiejaren met een tekort werd geconfronteerd. Om een gerechtvaardigd vertrouwen te kunnen stellen in een succesvolle verbetering van de effecten van beleid en uitvoering door de gemeente, dient het college te beschrijven op welke wijze hij in de komende jaren sturing geeft aan de uitvoering. Daarbij zal in ieder geval ook duidelijk moeten worden op welke wijze het college zijn prestaties monitort en, op basis van de uitkomsten daarvan, tot eventuele extra maatregelen besluit. Deze beschrijving is ook vereist indien het college concludeert dat het meerjarig tekort (mogelijk) door alleen een verdeelstoornis wordt veroorzaakt. Tot slot is van belang dat de gemeenteraad heeft ingestemd met de indiening van het verzoek door het college om een MAU-uitkering. Voor de indiening van het verzoek dient gebruik te worden gemaakt van het door de Toetsingscommissie WWB, via DVS, ter beschikking gestelde modelformulier. Het verzoek dient vergezeld te gaan van de volgende gegevens: 1. Een overzicht waaruit blijkt dat de gemeente voldoet aan de eis dat het gemeentelijk tekort op het budget op grond van artikel 69 van de WWB in elk van de drie kalenderjaren voorafgaande aan het kalenderjaar waarin het verzoek wordt ingediend gelijk is aan of hoger is dan de percentages die gelden voor het begrip meerjarig tekort 1. 1 Zie hiervoor paragraaf 10.3 van deze handleiding. Blz. 5

6 2. Een analyserapport, waarin de gemeente aangeeft wat naar haar mening de mogelijke oorzaak is van haar meerjarig tekort op het budget op grond van artikel 69 van de WWB; 3. Een overzicht van reeds genomen maatregelen (d.w.z. in ieder geval tijdens de zogeheten refertejaren) en nog te treffen maatregelen ter verbetering van de effecten van het gemeentelijk beleid en de uitvoering daarvan. 4. Een beschrijving waaruit blijkt op welke wijze de gemeente in de komende jaren sturing geeft aan haar uitvoering in het algemeen en aan het terugdringen van het gemeentelijk tekort in het bijzonder. 5. Een onderbouwing waarmee de gemeente op deugdelijk wijze aannemelijk maakt dat in haar situatie het tekort ook in de toekomst een meerjarig karakter blijft houden. 6. Een document waaruit blijkt dat de gemeenteraad toestemt met het indienen van het verzoek. Toelichting ad 1: o Indien de gemeente ten tijde van de indiening van haar verzoek nog niet beschikt over definitieve, door haar accountant gecertificeerde gegevens over het afgelopen kalenderjaar, mag de gemeente ten behoeve van de indiening van het verzoek gebruik maken van de gegevens die zij via het beeld van de uitvoering voor 1 maart bij het ministerie van SZW indient. De gegevens over de twee andere jaren dienen overeen te komen met de door de accountant gecertificeerde sisa-verantwoording, die de gemeente bij de minister van BZK heeft ingediend. Lopende het onderzoek door IWI worden over het afgelopen kalenderjaar de gegevens in de beoordeling betrokken zoals deze gecertificeerd zijn door de accountant van de gemeente of, bij sisa tussen medeoverheden, door de accountant van het openbaar lichaam. o Middelgrote gemeenten ( inwoners) behoeven geen rekening te houden met vermenigvuldigingsfactor die bij de berekening van de uitkering door de Toetsingscommissie WWB wel wordt toegepast (zie paragraaf ). o Indien na 1 januari 2008 sprake is geweest van een gemeentelijke herindeling, worden de heringedeelde gemeenten alleen tot de MAU toegelaten als in elk jaar van de referteperiode (2008 t/m 2010) voor de herindeling minstens een van de gemeenten die in de nieuwe gemeente opgegaan is een budget ontving met toepassing van het objectief verdeelmodel. Voor de bepaling van de overschotten/tekorten in de jaren voor herindeling worden de gegevens van de individuele gemeenten die zijn samengegaan opgeteld. Net als bij middelgrote gemeenten geldt ook hier dat de samengevoegde gemeente slechts een beroep kan doen op (en ook mee betaalt aan) de aanvullende uitkering voor het deel van haar budget dat objectief bepaald is. 3.4 Aanvullende eisen indien uitvoering is overgedragen aan Wgr-verband Indien het meerjarig tekort van de gemeente niet alleen wordt veroorzaakt door een verdeelstoornis, dient de gemeente een verbeterplan op te stellen en uit te voeren. Mocht dit aan de orde zijn in een situatie waarin een openbaar lichaam de WWB en overige relevante wetten voor de gemeente uitvoert, dan dient het college aan te geven op welke wijze het openbaar lichaam betrokken is bij het opstellen van het verbeterplan en op welke wijze het college kan garanderen dat het openbaar lichaam het vastgestelde verbeterplan op juiste wijze uitvoert. Tevens dient het college te melden op welke wijze de sturing op de uitvoering, waaronder de verbetering van de effecten van beleid en uitvoering, door het openbaar lichaam wordt geregeld. Bij voorkeur vermeldt de gemeente dit bij de indiening van haar verzoek, maar het kan ook van de gemeente worden verlangd indien het onderzoek naar de mogelijke oorzaak van het tekort uitwijst dat het lokale beleid en uitvoering verbeteringen behoeven. Blz. 6

7 4. PRE-TOETS DOOR TOETSINGSCOMMISSIE 4.1 Pre-toets binnen vier weken Bij een ingekomen verzoek om een meerjarige aanvullende uitkering voert de Toetsingscommissie WWB binnen vier weken een pre-toets uit om te beoordelen of het verzoek voor inhoudelijke behandeling in aanmerking komt. 4.2 Pre-toets is meer dan marginale toets Er is sprake van een strenge toets, waarbij de Toetsingscommissie WWB niet alleen sec beoordeelt dat de verzoekende gemeente voldoet aan de toelatingscriteria, maar vooral ook beoordeelt dat de onderbouwing door de gemeente met betrekking tot de mogelijke oorzaak/oorzaken van het tekort alsmede van het toekomstige karakter van het tekort en de genomen en nog te treffen maatregelen gedegen en aannemelijk is. 4.3 Positieve uitkomst pre-toets Verzoek aan IWI Binnen drie weken na een positieve pre-toets verzoekt de Toetsingscommissie WWB IWI om over te gaan tot een inhoudelijk onderzoek naar de mogelijke oorzaak van het meerjarig tekort en om hierover te rapporteren. Aan een positieve uitkomst van de pre-toets kan de gemeente geen uitkeringsrechten ontlenen. Een positieve uitkomst geeft de gemeente alleen de garantie dat haar verzoek inhoudelijk beoordeeld gaat worden, maar nog niet de zekerheid dat zij ook voor de meerjarige aanvullende uitkering in aanmerking komt. Eerst op basis van de uitkomsten van de inhoudelijke toets kan worden vastgesteld of de gemeente recht heeft op de meerjarige aanvullende uitkering en zo dat het geval is, in welke omvang dat recht toegekend kan worden en of aan de toekenning verplichtingen voor de gemeente worden verbonden Oriëntatie op uitwerking verdeelmodel in individuele situatie O.b.v. een positief uitgevallen pre-toets verzoekt de Toetsingscommissie WWB de deskundige om een oriëntatie op de uitwerking van het verdeelmodel uit te voeren. De Toetsingscommissie WWB informeert IWI over de aan de deskundige verzonden verzoeken. Binnen drie weken zendt de deskundige de uitkomst van deze oriëntatie aan IWI. 4.4 Negatieve uitkomst pre-toets Indien de pre-toets negatief uitvalt, adviseert de Toetsingscommissie WWB binnen drie weken aan de minister van SZW om het verzoek van de betreffende gemeente af te wijzen. De beslissing van de minister van SZW is vatbaar voor bezwaar en beroep. Blz. 7

8 5. INHOUDELIJK ONDERZOEK DOOR IWI 5.1 Uitgangspunt onderzoek IWI Het door IWI, namens van de Toetsingscommissie WWB, uit te voeren onderzoek geschiedt op basis van de volgende uitgangspunten: a. het verdeelmodel is weliswaar niet perfect maar werkt wel goed; b. tekorten die niet verklaarbaar zijn vanwege een verdeelstoornis, zijn door de gemeente beïnvloedbaar via beleid en uitvoering;. 5.2 Doel van het onderzoek Het inhoudelijke onderzoek is gericht op het vaststellen van de mogelijke oorzaak van het meerjarig tekort op het budget als bedoeld in artikel 69 van de WWB van de gemeente. 5.3 Verloop van het onderzoek Oriëntatie op uitwerking van het verdeelmodel Nadat de gemeente door de Toetsingscommissie WWB is toegelaten tot de inhoudelijke beoordeling van haar verzoek, vindt een oriëntatie plaats op de wijze waarop het objectief verdeelmodel uitwerkt in de specifieke situatie van de gemeente. Dit oriënterend onderzoek is niet gericht op definitieve eindconclusies, maar op het aanreiken van informatie op basis waarvan IWI, en vervolgens de Toetsingscommissie WWB en de minister, kan beoordelen in welke mate en met welke waarschijnlijkheid het tekort te wijten is aan verdeelstoornissen Vaststellen omvang verdeelstoornis Aan de hand van het door de deskundige uitgevoerde oriënterend onderzoek naar de uitwerking van het objectief verdeelmodel in de specifieke situatie van de verzoekende gemeente, stelt IWI vast in welke mate sprake is van een verdeelstoornis. Hierbij houdt IWI rekening met een positieve beoordelingsmarge van 5%, ter compensatie van eventuele onzekerheden. Indien het oriënterend onderzoek als uitkomst heeft dat de verdeelstoornis maximaal 40% van het tekort kan verklaren, dan wordt, indien IWI deze uitkomst als aannemelijk heeft geoordeeld, ervan uitgegaan dat maximaal 45% van het tekort verklaarbaar is vanuit een verdeelstoornis Beoordeling gemeentelijk verbeterplan Wanneer vastgesteld is dat het tekort geheel dan wel nagenoeg geheel verklaarbaar is vanuit een verdeelstoornis kan het college volstaan met de beschrijving hoe zij sturing geeft aan de uitvoering (zie paragraaf 3.3). Deze beschrijving moet duidelijk maken op welke wijze het college de prestaties monitort en op basis daarvan tot eventuele extra maatregelen besluit. IWI beoordeelt of het college voldoende overtuigend heeft aangetoond dat met deze wijze van sturing het tekort beperkt blijft tot dat wat veroorzaakt wordt door de verdeelstoornis. In de overige gevallen dient de gemeente de effecten van haar beleid en uitvoering te verbeteren. Deze verbetering dient zodanig te zijn dat het deel van het tekort dat niet verklaarbaar is vanuit een verdeelstoornis, binnen een periode van drie jaar geheel is weggewerkt. Indien het gemeentelijk verbeterplan ontbreekt (omdat het college zijn verzoek, op basis van de kennis waarover het destijds beschikte, onderbouwde met de conclusie dat alleen sprake was van een verdeelstoornis) of het wel aanwezige verbeterplan naar het oordeel van IWI niet toereikend is, stelt IWI, namens de TC, de gemeente in staat om binnen een redelijke termijn een verbeterplan op te stellen of het bestaande plan aan te vullen. IWI beoordeelt een gemeentelijk verbeterplan op de volgende aspecten: a. sluiten de door de gemeente beargumenteerde effecten van beleid en uitvoering aan bij dat deel van het gemeentelijk tekort dat niet wordt veroorzaakt door een verdeelstoornis; b. is het gemeentelijk plan overtuigend onderbouwd, gelet op: Blz. 8

9 de aard van de voorgenomen verbeteringen (houden zij in voldoende mate verband met aspecten die van belang zijn voor de uitgaven en ontvangsten op titel van het in artikel 69 WWB bedoelde budget); recente bevindingen van anderen, blijkend uit bijvoorbeeld: rapporten van de gemeentelijke Rekenkamer(functie), de commissie van de rekeningen van de gemeenteraad, de Visitatiecommissie van Divosa 2, een of meer Benchmarks of van ingehuurde externe bureaus; ook de Bijstandswijzer en de Participatiewijzer van Divosa kunnen nuttige informatie opleveren; het feit of de aangereikte verbeteringen in de uitvoering ingebed worden in een breder gemeentelijke beleid, waarbij in aanpalende gemeentelijke beleidsterreinen zichtbaar moet zijn dat het verbeterplan prioriteit heeft; dit moet een speerpunt zijn in het collegebeleid. In dat verband kan onder meer worden beoordeeld wat de gemeente zelf heeft gedaan om de lokale werkgelegenheid te bevorderen; de beschrijving van het college omtrent de wijze waarop hij in de komende jaren zal sturen op de effecten van beleid en uitvoering Aspecten die van belang zijn voor de uitgaven en ontvangsten Bij de beoordeling door IWI of het verbeterplan van de gemeente een gerechtvaardigd vertrouwen biedt dat het niet door een verdeelstoornis verklaarbare tekort binnen drie jaar zal zijn weggewerkt, speelt een rol of de verbeteringen in voldoende mate verband houden met aspecten die van belang zijn voor de uitgaven en ontvangsten op titel van het in artikel 69 WWB bedoelde budget. Het gaat hierbij met name om de volgende aspecten: o effecten van beleid en uitvoering ter beperking van de instroom (poortwachterfunctie, samenwerking in de keten); o effecten van beleid en uitvoering ter bevordering van de uitstroom (de reintegratieverordening, samenwerking in de keten en het ontheffingenbeleid); o het beleid dat is neergelegd in de afstemmingsverordening; o fraudebeleid van de gemeente en de wijze waarop dat beleid in de uitvoering wordt vormgegeven (fraude-alertheid, controle, opsporing en afdoening); o de mate waarin de gemeente gebruik maakt van de mogelijkheden tot terugvordering van ten onrechte verstrekte uitkeringen; o de inspanningen van de gemeente om terugvorderingen daadwerkelijk te innen; o de mate waarin de gemeente gebruik maakt van de mogelijkheden tot verhaal van uitkeringen; o de inspanningen van de gemeente om daadwerkelijk verhaal van uitkeringen te realiseren; o het beleid dat is neergelegd in de toeslagenverordening. In het licht van het groeimodel heeft deze opsomming geen limitatief karakter. Het staat IWI en de Toetsingscommissie WWB vrij om in individuele situaties afwijkende aspecten te beoordelen. Aldus ontstaat een leerproces om te komen tot een harde toetsing. De opsomming maakt de beoordeling voorspelbaar. Indien wordt afgeweken van de voorspelbare beoordeling van uitvoering, stelt dat hogere eisen aan de motivering van de advisering door de Toetsingscommissie WWB Organisatie, aan- en bijsturing gemeentelijke uitvoering De wijze waarop de gemeente haar uitvoering in termen van PIOFAH 3 organiseert behoort tot de autonome taak van de gemeente en is op zich geen criterium bij het onderzoek naar de mogelijke oorzaak van het tekort. Wel is de mate waarin vertrouwen kan worden gesteld in een succesvolle uitvoering van het gemeentelijk verbeterplan mede afhankelijk van de wijze waarop de gemeente de 2 Vanwege het niet-bestuurlijke karakter van deze rapportage verdient het aanbeveling om niet tot toezending van de rapportage te verplichten, indien de gemeente er de voorkeur aangeeft de uitkomsten van deze rapportage voor zich te houden. 3 PIOFAH: personeel, informatievoorziening, organisatie, financiën, automatisering en huisvesting Blz. 9

10 uitvoering van de WWB c.a. aan- en bijstuurt, of laat aan- en bijsturen indien de gemeente de uitvoering van de WWB c.a. heeft overgedragen aan een openbaar lichaam op grond van de Wet gemeenschappelijke regelingen. Om die reden dient het college te allen tijde een beschrijving van die aansturing bij het verzoek om aan MAU-uitkering te voegen. Zoals beschreven in paragraaf 3.3 zal daarbij zal in ieder geval duidelijk moeten worden op welke wijze het college zijn prestaties monitort en, op basis van de uitkomsten daarvan, tot eventuele extra maatregelen besluit. Daarnaast kan het college in zijn beschrijving ook ingaan op maatregelen in de financiële en formatieve sfeer, met betrekking tot (risico)managementinformatie etc. Blz. 10

11 6. VERBETERING BELEID EN UITVOERING GEMEENTE 6.1 Verbetering van de uitvoering als voorwaarde In de situaties waarin aangenomen kan worden dat het beleid en de uitvoering van de gemeente mede debet zijn aan het tekort, kan de meerjarige uitkering alleen worden toegekend indien de gemeente bereid is de effecten van haar beleid en uitvoering naar het vereiste niveau te verbeteren. Indien de gemeente niet bereid is haar beleid en uitvoeringsresultaten naar het vereiste niveau te verbeteren, kan zij geen aanspraak maken op een meerjarige aanvullende uitkering. 6.2 Overleg tussen IWI en het college Indien IWI van oordeel is dat de effecten van het beleid en de uitvoering van de gemeente verbetering behoeven, bespreekt zij dit met het college. Desgewenst licht IWI toe hoe haar oordeelsvorming met betrekking tot de omvang van de geconstateerde verdeelstoornis heeft plaatsgevonden. 6.3 Nadere voorstellen tot verbetering door gemeente Indien IWI van oordeel is (mede gelet op de uitkomst van oriënterend onderzoek met betrekking tot de uitwerking van het model) dat de financiële effecten van de door de gemeente getroffen maatregelen en/of voorgenomen maatregelen niet toereikend zijn, verzoekt zij het college om die maatregelen binnen een te stellen redelijke termijn aan te vullen en/of nader te concretiseren en het totaalpakket door de gemeenteraad te laten accorderen. Het door het college op te stellen verbeterrapport bevat ten minste de concrete en meetbare verbeteracties die de gemeente gaat uitvoeren, de termijn waarbinnen die verbeteringen gerealiseerd zullen zijn, de financiële effecten die daarvan naar verwachting uitgaan alsmede de frequentie en wijze waarop de gemeente inzicht verschaft aan de Toetsingscommissie WWB over de voortgang van de uitvoering van haar verbeterrapport. In de situatie waarin het college alsnog een verbeterplan opstelt of haar aanvankelijk overgelegde plan aanvult, geeft het tevens aan of, en zo ja in welke zin de beschrijving omtrent de aan- en bijsturing van de uitvoering bijgesteld is. 6.4 Oordeel IWI In aansluiting op het gestelde onder paragraaf 6.3 beoordeelt IWI of de door de gemeente beoogde verbeteringen in redelijkheid de noodzakelijke financiële effecten teweegbrengen. Blz. 11

12 7. RAPPORT VAN BEVINDINGEN IWI 7.1 Inhoud rapport van bevindingen In haar rapport van bevindingen geeft IWI in ieder geval een toelichting op de volgende aspecten: a. wat haar conclusies zijn ten aanzien van de mogelijke oorzaak van het meerjarig tekort; b. op grond van welke bevindingen en overwegingen zij tot die conclusie is gekomen; c. of de gemeente naar haar oordeel zodanige verbeteringen in het vooruitzicht stelt dat daarmee de noodzakelijke financiële effecten tot stand worden gebracht; d. of de aannemelijk geachte verdeelstoornis concreet kan worden geduid; e. welke voorschriften gericht op de verbetering van het beleid en de uitvoering van de gemeente, naar haar oordeel, in ieder geval aan de uitkering verbonden zullen moeten gaan worden. 7.2 Mogelijke conclusies ten aanzien van mogelijke oorzaak meerjarig tekort De in het rapport van bevindingen opgenomen conclusies worden dusdanig geformuleerd dat de Toetsingscommissie WWB op basis hiervan tot een van de volgende conclusies kan komen (zie ook paragraaf 9.3): a. aangenomen kan worden dat het meerjarige tekort (nagenoeg) volledig het gevolg is van (exact geduide) verdeelstoornissen; b. aangenomen kan worden dat het meerjarige tekort het gevolg is van een combinatie van verdeelstoornissen en gemeentelijke uitvoering; c. aangenomen kan worden dat de uitvoering de belangrijkste veroorzaker is van het meerjarige tekort. 7.3 Procedurevoorschriften IWI zendt haar rapport van bevindingen bij voorkeur voor 1 september van het jaar waarin het verzoek is ingediend aan de Toetsingscommissie WWB. Als bijlage zendt zij mee de door het college op schrift gestelde opvatting over het rapport van bevindingen van IWI. IWI zendt haar rapport met bijlage in afschrift aan de verzoekende gemeente en aan de Rfv. Blz. 12

13 8. OPVATTING GEMEENTE OVER RAPPORT VAN BEVINDINGEN 8.1 Opvatting gemeente over rapport van bevindingen van IWI In alle gevallen heeft de verzoekende gemeente het recht om haar opvatting over het rapport van bevinding van IWI kenbaar te maken ten behoeve van de Toetsingscommissie WWB. De door het college op schrift te stellen opvatting kan kort gehouden worden indien het college het rapport en de conclusies daarin onderschrift. Indien het college het rapport op een of meer onderdelen niet of niet geheel onderschrijft, is het wenselijk dat het college toelicht welke bevindingen en/of conclusies van IWI niet worden gedeeld en wat de reden daarvan is. 8.2 Het karakter van de opvatting De door het college op schrift gestelde opvatting is een zelfstandig document ten behoeve van de Toetsingscommissie WWB. De opvatting van de gemeente wordt om die reden niet in het rapport van bevindingen van IWI opgenomen en behoeft, anders dan op verzoek van de Toetsingscommissie WWB, ook niet door IWI van een reactie te worden voorzien. 8.3 Procedurevoorschriften Uit oogpunt van doelmatigheid is ervoor gekozen om de aanbieding van de gemeentelijke opvatting aan de Toetsingscommissie WWB te laten plaatsvinden als bijlage bij het rapport van bevindingen van IWI. IWI en de gemeente maken afspraken over de termijn waarbinnen het college zijn op schrift gestelde opvatting inzendt. Die afspraken moeten eraan bijdragen dat IWI haar rapport van bevindingen bij voorkeur voor 1 september aan de Toetsingscommissie WWB kan zenden. Blz. 13

14 9. ADVISERING DOOR DE TOETSINGSCOMMISSIE WWB 9.1 Algemeen De Toetsingscommissie WWB is belast met de advisering aan de minister van SZW over de te nemen beslissing op het door de gemeente ingediende verzoek tot meerjarige aanvullende uitkering. Analoog aan de regeling met betrekking tot de incidentele aanvullende uitkering, is sprake van een zwaarwegende advisering door de Toetsingscommissie WWB. Dat wil zeggen dat de adviezen van de Toetsingscommissie WWB formeel niet bindend zijn maar dat de minister van SZW daarvan slechts met redenen omkleed (in positieve of negatieve zin) kan afwijken. 9.2 Geen formele termijn voor advisering Evenals bij de incidentele aanvullende uitkering is de advisering door de Toetsingscommissie WWB niet aan een formele termijn gebonden. Wel dient de advisering door de commissie aan de Minister van SZW zodanig tijdig te geschieden dat de minister in staat is te voldoen aan de voor hem geldende uiterste beslistermijn van 31 december in het jaar waarin het verzoek is ingediend. Hieruit volgt dat de Toetsingscommissie WWB ernaar dient te streven haar adviezen uiterlijk medio november aan de Minister van SZW uit te brengen Inhoud advies De Toetsingscommissie WWB betrekt het rapport van bevindingen van IWI en de opvatting daaromtrent van de gemeente bij haar advies aan de Minister van SZW. Een positief advies van de Toetsingscommissie WWB omvat in ieder geval de volgende aspecten: o welk eigen bijdrage, voor zover gerelateerd aan de mogelijke oorzaak van het meerjarig tekort, moet worden opgelegd; o welke correctiefactoren toegepast dienen te worden; o welke voorschriften aan de uitkering verbonden moeten worden. De Toetsingscommissie WWB vermeldt tevens of haar advies in overeenstemming is met het geldende normenkader. Indien het advies er mede op gericht is toepassing te geven aan de in het Besluit WWB 2007 opgenomen hardheidsclausule, bevat het advies een vermelding van de afwijkingen en de motivering daartoe. Een negatief advies bevat de gronden waarop dat advies steunt en geeft daarbij aan wat de opvatting van de gemeente is en hoe de Toetsingscommissie WWB die opvatting in haar overwegingen heeft betrokken. 9.4 Hardheidsclausule Indien de Toetsingscommissie WWB van oordeel is dat toepassing van de regeling omtrent de hoogte van de uitkering tot een onbillijkheid van overwegende aard leidt, kan zij de minister van SZW adviseren om, bij wijze van uitzondering, die regeling buiten toepassing laten of daarvan afwijken. In haar advies geeft de Toetsingscommissie WWB aan op grond van welke overwegingen naar haar oordeel sprake is van een onbillijkheid van overwegende aard. 9.5 Openbaarmaking adviezen Toetsingscommissie WWB Nadat de besluitvorming van de in jaar t ingediende verzoeken om MAU-uitkering is afgerond, worden alle adviezen van de Toetsingscommissie WWB inzake verzoeken van afzonderlijke gemeenten openbaar gemaakt op de website van de commissie: Blz. 14

15 10. BESCHIKKING MINISTER SZW EN VERVOLG 10.1 Hoofdlijn: minister SZW volgt advies Toetsingscommissie WWB Hoewel het advies van de Toetsingscommissie WWB niet bindend is, en de minister van SZW tot een eigenstandig oordeel komt, kan de minister slechts met redenen omkleed afwijken van het advies van de Toetsingscommissie WWB. Net als bij de incidentele aanvullende uitkering kan de minister van SZW alleen afwijken van het advies van de Toetsingscommissie WWB indien sprake is van de volgende omstandigheden: het advies van de Toetsingscommissie WWB is niet in overeenstemming met de wettelijke voorwaarden voor een meerjarige aanvullende uitkering tot stand gekomen; het advies van de Toetsingscommissie WWB is weliswaar in overeenstemming met de wettelijke voorwaarden voor een aanvullende uitkering tot stand gekomen, maar bevat duidelijk herkenbaar een of meer onvolkomenheden. De beslissing van de minister van SZW is vatbaar voor bezwaar en beroep Toekenningsbeschikkingen in fasen Als de minister van SZW het MAU-verzoek honoreert, volgen er verschillende beschikkingen. Fase-1 beschikking De eerste beschikking op het verzoek heeft betrekking op de vaststelling dat de gemeente (mede) als gevolg van een verdeelstoornis te maken heeft met een meerjarig tekort, en om die reden aanspraak kan maken op een MAU-uitkering. In deze fase-1 beschikking zal tevens worden vastgesteld: op welke periode de toekenning betrekking heeft; welk percentage eigen bijdrage van toepassing is; aan welke verplichtingen de gemeente zich heeft te houden. Fase-2 beschikkingen Omdat de hoogte van de MAU-uitkering aansluit bij het feitelijk tekort, en dat tekort pas na afloop van het betreffende kalenderjaar bekend is, zal de toekenningsbeschikking (is de fase-1 beschikking) geen uitsluitsel kunnen geven over de feitelijke hoogte van de MAU-uitkering. In een drietal fase-2 beschikkingen wordt uitsluitend beslist over de hoogte van de MAUuitkering van elk van de drie delen van de MAU-uitkering. De minister van SZW neemt die beslissingen in beginsel binnen zes weken na 15 juli van het kalenderjaar volgend op het kalenderjaar waarop het desbetreffende deel betrekking heeft. Heeft de gemeente haar sisa-verantwoording niet tijdig (d.w.z. uiterlijk 15 juli) ingediend bij de minister van BZK, dan neemt de minister van SZW zijn fase-2 beslissing binnen zes weken na indiening van de sisa-verantwoording Berekening uitkering Feitelijk tekort Voor de berekening van de hoogte van de MAU-uitkering wordt uitgegaan van het feitelijk tekort van de gemeente. Dit tekort wordt vastgesteld aan de hand van de sisaverantwoording, zoals de gemeente die jaarlijks aanlevert bij de minister van BZK. Indien een MAU-gemeente de uitvoering van de relevante SZW-wetten volledig heeft overgedragen aan een openbaar lichaam op grond van de Wet gemeenschappelijke regelingen, vindt de vaststelling van de uitkeringshoogte plaats aan de hand van de sisaverantwoording die door het openbaar lichaam is opgesteld ten behoeve van de aangesloten gemeenten. De hoogte van de MAU-uitkering over een jaar is gelijk aan het feitelijke, actuele tekort in dat jaar, verminderd met de voor de gemeente geldende eigen bijdrage. De hoogte van de MAU-uitkering wordt derhalve jaarlijks achteraf berekend. Blz. 15

16 Eigen bijdrage gemeente Het vastgestelde feitelijk tekort wordt verminderd met een gedifferentieerde eigen bijdrage. De gemeentelijke eigen bijdrage is deels afhankelijk van de mate waarin het tekort van een gemeente veroorzaakt wordt door verdeelstoornissen dan wel het beleid en de uitvoering van de gemeente, en wordt deels bepaald in de Regeling WWB en WIJ. De eigen bijdrage wordt berekend over het aan de gemeente toegekende budget over het betreffende jaar. Eerste deel eigen bijdrage De Toetsingscommissie WWB stelt het eerste deel van de eigen bijdrage als volgt vast: 2,5%, indien aangenomen kan worden dat het meerjarige tekort (nagenoeg) volledig het gevolg is van (exact geduide) verdeelstoornissen; 5%, indien aangenomen kan worden dat het meerjarige tekort het gevolg is van een combinatie van verdeelstoornissen en gemeentelijke uitvoering; 7,5% aangenomen kan worden dat de uitvoering de belangrijkste veroorzaker is van het meerjarige tekort. Tweede deel eigen bijdrage Het door de Toetsingscommissie WWB vastgestelde percentage wordt verhoogd met het in de Regeling WWB en WIJ vastgelegde percentage in verband met het effect van de in het bestuursakkoord afgesproken bandbreedte voor de verwerking van conjuncturele gevolgen in het macrobudget. Voor 2009 is de bandbreedte bepaald op 4,3%, en voor 2010 op 4,2%. Voor 2011 kan het percentage eerst medio september van dat jaar worden vastgesteld. Bij de berekening van de MAU-uitkering over deze jaren zal hiermee rekening gehouden worden. Het door de Toetsingscommissie WWB vastgestelde percentage en het in de Regeling WWB en WIJ vastgelegde percentage, kunnen tezamen niet meer bedragen dan 10% van het toegekende jaarbudget voor de gebundelde uitkering als bedoeld in artikel 69 van de WWB Duur van de uitkering De MAU-uitkering wordt toegekend voor drie jaar. Indien na afloop van deze termijn nog een toekomstig tekort resteert, kan de gemeente een nieuw verzoek tot een MAUuitkering indienen Correctie middelgrote gemeenten Middelgrote gemeenten kunnen alleen aanspraak maken op een MAU-uitkering naar rato van het deel dat hun budget objectief wordt verdeeld. Omdat de ondergrens voor gedeeltelijke toepassing van objectieve verdeelmaatstaven al een enkele keer gewijzigd is en mogelijk ook in de toekomst nog kan wijzigen, vindt een correctie plaats door de uitkering te vermenigvuldigen met het aandeel dat in het jaar waarin het verzoek is ingediend objectief is verdeeld. Ter toelichting het volgende voorbeeld: als een gemeente met inwoners in 2011 een verzoek indient en een uitkering ontvangt, dan wordt die met 50% vermenigvuldigd (een gemeente met inwoners ontving haar budget in 2011 voor de helft op basis van objectieve verdeling en voor de helft op basis van historische verdeling) Bijzondere situaties Herindelingen Gemeenten die minder dan inwoners hebben kunnen geen aanspraak maken op de MAU en middelgrote gemeenten alleen naar rato van het deel van hun budget dat objectief verdeeld wordt. Dit is ook van belang bij herindelingen die plaatsvinden na het begin van de referteperiode van 3 jaar. Heringedeelde gemeenten worden alleen tot de MAU toegelaten als in elk jaar van de referteperiode minstens een van de gemeenten die Blz. 16

17 in de nieuwe gemeente opgegaan is een budget ontving met toepassing van het objectief verdeelmodel. Voor de bepaling van de overschotten/tekorten in de jaren voor herindeling worden de gegevens van de individuele gemeenten die zijn samengegaan opgeteld. Net als bij middelgrote gemeenten geldt ook hier dat de samengevoegde gemeente slechts een beroep kan doen op (en ook meebetaalt aan) de aanvullende uitkering voor het deel van haar budget dat objectief bepaald is, gemeten in het jaar waarin het MAU-verzoek is ingediend Uitbetaling van de uitkering De betaling van de MAU-uitkering geschiedt op jaarbasis, ter aanvulling op het gemeentelijk budget voor de gebundelde uitkering. De jaarlijks te verstrekken MAUuitkeringen komen ten laste van het voor de gebundelde uitkering op grond van artikel 69 van de WWB beschikbare bedrag van twee jaar later. Uitbetaling aan gemeenten van de meerjarige aanvullende uitkeringen kan, van jaar op jaar, pas geschieden wanneer het rijk de beschikking heeft over het betreffende macrobudget. Dit betekent dat een meerjarige aanvullende uitkering altijd achteraf wordt uitbetaald. Elk van de drie delen waaruit de MAU-uitkering bestaat wordt betaalbaar gesteld voor 1 april van het tweede kalenderjaar volgend op het kalenderjaar waar het desbetreffende deel op ziet Te verbinden voorwaarden In alle gevallen waarin het meerjarig tekort op het budget op grond van artikel 69 van de WWB niet uitsluitend door verdeelstoornissen wordt veroorzaakt, is de gemeente gehouden haar uitvoering te verbeteren. Mede op basis van het rapport van bevindingen van IWI en de bevindingen van de verzoekende gemeente, adviseert de Toetsingscommissie WWB de minister van SZW over de aan de uitkering te verbinden voorwaarden gericht op verbetering van de effecten van het lokale beleid en de lokale uitvoering van de wetten die worden bekostigd vanuit het budget voor de gebundelde uitkering. Indien aan de meerjarige aanvullende uitkering voornoemde voorwaarden worden verbonden, wordt in de toekenningsbeschikking (is de fase-1 beschikking) tevens vastgesteld met welke frequentie en op welke wijze de gemeente rapport over de naleving van bedoelde voorwaarden. Aan de meerjarige aanvullende uitkering kunnen bijvoorbeeld voorts de voorwaarden worden verbonden dat de gemeente, zolang zij die uitkering ontvangt: a. geen maatregelen mag nemen waardoor het bestaande tekort wordt vergroot dan wel waarmee afbreuk wordt gedaan aan het rendement van de verbetering van de uitvoering; b. al haar besluiten met betrekking tot het beleid en de uitvoering van de Wet werk en bijstand en andere relevante wetten ter kennis brengt van IWI. Mocht uit de gemeentelijke rapportage of anderszins blijken dat de gemeente de aan de uitkering verbonden voorwaarden niet juist en/of tijdig naleeft, dan kan de minister van SZW de toegekende meerjarige aanvullende uitkering verminderen of intrekken en de onverschuldigd betaalde uitkering terugvorderen. De beslissing hangt af van de weging van de ernst van het verzuim door de Toetsingscommissie WWB en het advies dat daaruit volgt Openbaarmaking beschikkingen minister SZW Nadat de besluitvorming van de in jaar t ingediende verzoeken om MAU-uitkering is afgerond, worden alle beschikkingen aan afzonderlijke gemeenten, in combinatie met de daaraan ten grondslag liggende adviezen, openbaar gemaakt op de website van de Toetsingscommissie WWB: Blz. 17

18 11. ROL RAAD VOOR DE FINANCIELE VERHOUDINGEN (Rfv) 11.1 Zorgvuldigheidswaarborgen De solidariteit tussen gemeenten vraagt om een zeer zorgvuldig proces en een zeer zorgvuldige beoordeling van verzoeken om een meerjarige aanvullende uitkering. Zowel op systeemniveau als ten aanzien van de behandeling van individuele verzoeken zijn zorgvuldigheidswaarborgen ingebouwd. De zorgvuldige behandeling van individuele verzoeken wordt geborgd door de onafhankelijke positie van de Toetsingscommissie WWB en de aan de IWI-inspecteurs te stellen kwaliteitseisen. Via de Rfv krijgt de waarborg op systeemniveau vorm Rol Rfv Voor het inzetten van collectieve middelen ten behoeve van het verstrekken van meerjarige aanvullende uitkeringen is het van belang dat de behandeling van verzoeken en de aanwending van die middelen uiterst zorgvuldig geschiedt. Waar de Toetsingscommissie WWB en IWI zich in individuele gevallen bezighouden met de vormvoorschriften en de inhoudelijke aspecten van een meerjarig tekort c.q. meerjarige aanvullende uitkering, vervult de Rfv de rol van bewaker van een zorgvuldig beheer van het voor de gebundelde uitkering op grond van artikel 69 van de WWB beschikbare bedrag.. Om zijn rol in het kader van de meerjarige aanvullende uitkering uit te oefenen is het niet nodig dat de Rfv bij ieder afzonderlijk rapport van bevindingen van IWI zijn oordeel geeft met betrekking tot het zorgvuldig beheer van voornoemd budget. Volstaan kan worden met een jaarlijkse beoordeling en rapportage op systeemniveau. Omdat het Rfvoordeel op systeemniveau eerst beschikbaar komt nadat de Toetsingscommissie WWB over de individuele verzoeken heeft geadviseerd aan de minister van SZW, kan dat oordeel eerst voor een volgende verzoekronde betekenis hebben. In de eerste periode zal de Rfv, ter ondersteuning van zijn adviserende rol, mee kijken met de Toetsingscommissie WWB en IWI, om meer zicht te krijgen op praktische uitwerking van de MAU én op de gemaakte keuzes. Blz. 18