Aan de gemeente Doesburg, t.a.v. mevr. M. van der Saag en de heer R. Planjé.

Transcriptie

1 Aan de gemeente Doesburg, t.a.v. mevr. M. van der Saag en de heer R. Planjé. Hierbij zend ik u BSMR advies , het commentaar van de BSMR op beleidsplan Handhaving Sociaal Domein Gemeente Doesburg. Het beleidsplan Handhaving Sociaal Domein gemeente Doesburg (derde versie) is op 5 februari aan de BSMR gezonden met het verzoek om commentaar. Op 17 februari heeft de BSMR over dit beleidsplan gesproken. Die bespreking leverde een aantal algemene opmerkingen op en een reeks meer specifieke. A. Algemeen: 1. In het Sociaal Domein heeft de gemeente te maken met burgers die (tijdelijk) niet in staat zijn hun leven op bepaalde aspecten zelfstandig vorm te geven. Deze mensen zijn vaak in een kwetsbare positie. 2. De BSMR is positief over de voorgelegde conceptbeleidsnotitie. In heldere taal wordt de problematiek geschetst en wordt aanpak voor de komende jaren neergezet. De BSMR juicht het toe dat een integrale aanpak van de handhaving op het Sociaal Domein wordt voorgesteld. 3. De beleidsnota zet vooral in op voorkoming van fraude en onjuiste vaststelling van de omvang van verstrekkingen. Belangrijke punten zijn: scherp aan de poort. De indruk wordt gewekt dat daarmee fraude en misbruik van voorzieningen kan worden uitgebannen. De BSMR benadrukt dat dit een illusie is. Er zal aanzienlijke inzet nodig zijn om reeds gepleegde, bestaande en lopende fraude op te sporen. De gemeente kan in eigen huis en in het directe contact met de aanvragende burger veel doen op dit terrein - en daar worden ook voorstellen voor gedaan -, maar de wereld is groter dan de spreekkamer op de Linie of in het stadhuis. Dat mag overigens geen argument zijn om niets te doen! 4. Op 8 juli 2013 heeft de BSMR in zijn advies over Concept beleidsvoorstellen Fraudewet en Verordening verrekening bestuurlijke boete en recidive geadviseerd. Daar ging het om de uitvoering van de verschillende regelingen rond inkomensvoorziening. 5. Handhaving kent een aantal aspecten: toezicht op zorgvuldige naleving van regels Hierbij heeft de gemeente een beperkt speelveld. Vaak zijn er meer actoren dan de aanvrager en de gemeente. BSMR-Doesburg Postbus AB Doesburg e: sec@bsmr-doesburg.nl

2 Van iedere betrokkene wordt zorgvuldige naleving van regels verwacht: de (aanvragende) burger, de consulent (namens de gemeente), de onafhankelijke deskundigen die betrokken zijn: artsen, indicatiestellers. Alleen waar het de aanvrager en de consulent betreft heeft de gemeente hierop zicht en grip. Voor de overige ketenpartners ligt dit aanzienlijk complexer. Uitgangspunt moet zijn dat de ketenpartners integer handelen. De praktijk leert dat dit geen vanzelfsprekendheid is, ondanks alle protocollen en gedragscodes. Het gaat om integriteit, maar ook om loyaliteit op het punt van verantwoord omgaan met gemeenschapsgeld. De ketenpartners hebben eigen belangen. Bij de keuze van ketenpartners en in de verdere contacten zal integriteit dan ook voortdurend punt van aandacht moeten zijn. opsporing van onregelmatigheden Onregelmatigheden zullen soms al bij het eerste contact gesignaleerd worden: scherp aan de poort. Dat vraagt om professionaliteit en sociale vaardigheden van de consulent. Enerzijds is de consulent, namens de gemeente, immers hulpverlener in een situatie waar een burger vraagt om ondersteuning in welke vorm dan ook. Compassie is dan een menselijke reactie, die het kritisch vermogen nadelig kan beïnvloeden. Maar ook heeft de consulent de verantwoordelijkheid ervoor te waken dat gemeenschapsgeld terecht wordt uitgegeven en aan de juiste zaken wordt besteed. Onregelmatigheden die aan de poort worden gesignaleerd zullen meestal niet tot ingewikkelde vervolgacties vanuit handhaving leiden, maar tot completering van gegevens of herstel van gesignaleerde onvolkomenheden. Ook langs andere weg kunnen onregelmatigheden worden geconstateerd. Dat kan door nieuwe signalen, controles achteraf, het beschikbaar komen van nauwkeuriger financiële informatie en tal van andere oorzaken. Dan zal sprake zijn van een situatie waarin al enige tijd een voorziening of uitkeringen verstrekt is. Er is dan een situatie ontstaan waarin mogelijk een langdurig traject van onderzoek, mogelijk vervolging en terugvordering gaat intreden. onderzoek Wordt een onregelmatigheid geconstateerd, dan zal daarnaar onderzoek moeten worden gedaan. De vraag die moet worden beantwoord is of er sprake is van onbegrip of een misverstand, van een slordigheid of van opzet. En ligt dat bij de aanvrager of bij de consulent? Misverstand, onbegrip en slordigheid vragen om een ander vervolg dan opzet. Ook is het mogelijk dat de onregelmatigheid door een andere schakel in de keten is veroorzaakt dan de gemeente of de aanvrager. maatregelen en boetes, dan wel aangifte Dit thema is voor de regelingen m.b.t. inkomensvoorziening behandeld in de beleidsvoorstellen Fraudewet en Verordening verrekening bestuurlijke boete en recidive van juli De BSMR is van mening dat na een betrekkelijk eenvoudige vertaalslag die beleidsvoorstellen toepasbaar gemaakt kunnen worden voor de andere onderdelen van het Sociaal Domein. De volgende meer specifieke opmerkingen vanuit de BSMR komen voort uit bovenvermelde algemene overwegingen. BSMR commentaar op beleidsplan handhaving Sociaal Domein (versie 3) 2 / 5

3 B. Specifiek, per hoofdstuk / paragraaf 1.1 Totstandkoming Niet vermeld is dat op het gebied van handhaving sociaal domein landelijk de Fraudewet van toepassing is, althans voor inkomensvoorzieningen. Hoofdstuk 2. Visie en uitgangspunten Een ondubbelzinnig uitgedragen visie van de gemeente op handhaving in al haar facetten kan het beeld van de integere overheid slechts versterken. De weergegeven visie zou volgens de BSMR kunnen worden aangevuld met een opmerking dat ook om economische en budgettaire redenen het tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik van belang is. 2.1 Definitie handhaving De BSMR acht de geformuleerde definitie hanteerbaar. Het onderscheid tussen fouten en fraude wordt terecht gemaakt. Om fouten te voorkomen zijn tal van maatregelen denkbaar. Dat begint bij heldere, begrijpelijke taal in de schriftelijke, mondelinge en digitale contacten met de burger, niet alleen in de informatieverstrekking, maar ook in formulieren. De toonzetting is daarbij van wezenlijk belang. Aanbeveling: stel op de andere velden van het sociaal domein onafhankelijke cliëntondersteuning beschikbaar, zoals bij de keukentafelgesprekken wmo. 2.3 Visie op klantniveau: Onze visie op hoogwaardige uitvoering De BSMR kan instemmen met wat daarover is opgeschreven. Echter wordt opgemerkt dat de uitwerking in procesbeschrijvingen en de vertaling naar de toepassing van (elektronische) middelen het handelen van de betrokken medewerkers de nodige inspanning zal vragen. 2.4 Uitgangspunten De BSMR kan instemmen met de genoemde uitgangspunten. Terecht is vermeld dat handhaving meer inhoudt dan het uitvoeren van fraudeonderzoeken. Drie aspecten zijn in onderlinge samenhang van toepassing: integrale aanpak (een gezin, een regie, een consulent), privacy en integriteit. De wezenlijke opgave is het om die overeind te houden. Nogmaals wordt opgemerkt dat consequente en transparante uitvoering van alle vormen van handhaving het vertrouwen in de overheid zal versterken. BSMR commentaar op beleidsplan handhaving Sociaal Domein (versie 3) 3 / 5

4 3. Analyse en 4. Doelstellingen handhavingsbeleid De nadruk ligt hier nogal op preventie. Preventie is noodzakelijk en er kan niet genoeg aandacht aan besteed worden. De BSMR heeft in de afgelopen jaren herhaaldelijk daarop gewezen. Er is echter een onlosmakelijke samenhang met detectie en sanctionering. De BSMR merkt op dat het een illusie is als gedacht wordt (in het kader Ons streven is ) dat fraude, bewust dan wel onbewust niet meer zal voorkomen. Een gevolg van een versterkte handhaving zou wel eens kunnen zijn dat er in de eerste tijd aanzienlijk meer fraude blijkt te zijn dan eerder werd gezien. Dat zou als het succes van het handhavingsbeleid kunnen worden beschouwd. Bovendien zou onbewuste fraude (is) volgens de definitie in paragraaf 2.1 geen fraude zijn: daar wordt onderscheid gemaakt tussen fouten en fraude. De BSMR stelt voor daar de volgende zin op te nemen: Dit moet er op termijn toe leiden dat misbruik (fraude) in het sociale domein wordt teruggedrongen. 5. Activiteiten en resultaten De BSMR stemt in grote lijnen in met wat in dit hoofdstuk is beschreven. Alles wat daar staat zal verder uitgewerkt moeten worden in werkprocesbeschrijvingen en protocollen. De BSMR vindt dat hier een hoge ambitie die hier wordt weergegeven. De professionalisering van medewerkers is belangrijk. Dat zal tijd en geld vragen. De financiële paragraaf laat zien dat daarin initieel geïnvesteerd gaat worden en vervolgens ook voor onderhoud van de deskundigheid. De BSMR vindt dat een goede zaak, maar zet vraagtekens bij de bedragen die voor scholing zijn genoemd. Zijn die bedragen gebaseerd op een inventarisatie van het aanbod op dit terrein? 1. De BSMR heeft de indruk dat dit aspect wordt onderschat. Het kan nuttig zijn de scholing te combineren met de ontwikkeling van de nodige werkprocesbeschrijvingen. De organisatie is klein en kwetsbaar. Vaak wordt gebruik gemaakt van tijdelijke, ingehuurde medewerkers. De BSMR vraagt zich af hoe hun deskundigheid op het terrein van handhaving gewaarborgd kan zijn Blijvende inzet op controle en sanctionering Taakverdeling consulent en sociale recherche. De BSMR merkt op dat hier gesproken wordt over de consulent die in contact treedt met de sociaal rechercheur. In de actiepunten is sprake is van medewerkers met extra taakaccent handhaven, als aanspreekpunt voor de consulenten (bij voorkeur sociaal rechercheur en eventueel leerplichtambtenaar). De BSMR bepleit het aanbrengen van extra deskundigheid binnen het team van consulenten, door een of liever twee 1 een van de leden van de BSMR was lange tijd leidinggevende in de fraudebestrijding bij een grote verzekeraar; een korte notitie over de organisatie van fraudebestrijding van zijn hand is bijgevoegd. BSMR commentaar op beleidsplan handhaving Sociaal Domein (versie 3) 4 / 5

5 van hen verder te scholen. Zij zijn eerste achtervang, de zaak wordt door een tweede persoon bekeken. Als dan de twijfel blijft komt de sociaal rechercheur of leerplichtambtenaar in beeld. De sociaal rechercheur en de leerplichtambtenaar krijgen dan minder loos alarm op hun bureau. In paragraaf 5.4 is sprake van gespecialiseerde collega s. Interne controle De BSMR betwijfelt of steekproefsgewijze controle een bruikbaar middel is om fraude op te sporen of tegen te gaan. Een steekproef levert hooguit toevalstreffers op. Een representatieve steekproef kan een trend aangeven. 5.4 Overzicht activiteiten De BSMR acht de kosten van scholing onderschat. De BSMR vraagt zich af of de aanschaf van een camera à ,-- verantwoord is. Als dat apparaat al nodig is, is het dan niet mogelijk het in Liemers verband aan te schaffen. Er is immers op het gebied van SR Liemerse samenwerking! Zijn dat legale instrumenten in handen van de gemeente? wie heeft de bevoegdheid om voor het gebruik van is dergelijke opsporingsmiddelen toestemming of opdracht te geven. Namens de BSMR, Vriendelijke groet, Lo Cohen, voorzitter Bijlage: De organisatie van fraudebestrijding BSMR commentaar op beleidsplan handhaving Sociaal Domein (versie 3) 5 / 5