chello academy cursusboek Netwerken De theorie over computernetwerken

Transcriptie

1 chello academy cursusboek Netwerken De theorie over computernetwerken

2 Voordat je begint Netwerken De techno chello module Netwerken is onderdeel van de cursus Netwerkbeginselen van het universele techno chello curriculum van de chello academy. Om de cursus te kunnen voltooien, dien je naast deze module ook de volgende modules te bestuderen: - TCP/IP - ethernet - DHCP De cursus Netwerken is bedoeld voor helpdeskmedewerkers van chello en installatietechnici (overeenkomstig de eisen van het bedrijf). Meer informatie over deze en over andere technologiecursussen van de chello academy kun je vinden op de website van de chello academy: Andere technologiecursussen van de chello academy zijn: - Internettechnologieën - Internetdiensten - Besturingssystemen - Beveiliging Deze handleiding gebruiken Dit cursusboek is ontwikkeld door de chello academy om parallel met online lessen en met lessen in de lesruimten gebruikt te worden. De online of in een lesruimte behandelde onderwerpen worden er samengevat, je vindt er gedetailleerde informatie en er worden relevante internetbronnen vermeld. Voor een optimale layout en om het werkboek zo gebruiksvriendelijk mogelijk te maken, bevat het de volgende markeringen om voor de lezer interessante informatie aan te geven: Vak met extra informatie Deze vakken bevatten informatie die verder gaat dan nodig is om de inhoud van de module te begrijpen. Gebruik deze vakken als je bijzonder geïnteresseerd bent of als je denkt dat je de standaardinhoud nu wel begrijpt. Test uzelf Met behulp van deze vakken kun je controleren of je het behandelde onderwerp begrijpt. De antwoorden vindt u achter in het boek. Als u dit werkboek hebt, maar nog geen les hebt gehad of de betreffende online les nog niet hebt gevolgd, dien je je leidinggevende te vragen of hij of zij dat voor je kan organiseren. 2

3 Inhoud Voordat u begint... 2 Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 4 Basiskennis van netwerken... 5 Waarom een netwerk gebruiken?...5 Een aantal basisclassificaties...6 Servers, clients en peers...7 Een netwerk maken Gateways...12 Internet en Intranet...12 Gegevensoverdracht via netwerken Pakketten en overhead...14 Routing...14 Test uzelf Samenvatting Koppelingen Test uzelf, de antwoorden

4 Inleiding Bijna iedereen die een computer heeft, is wel eens in aanraking geweest met een netwerk. Voorbeelden daarvan zijn het ontvangen van op het werk, in een internetcafé surfen op het internet of thuis als meerdere computers met elkaar zijn verbonden. De voordelen van netwerken zijn al bekend sinds de uitvinding van de computer zelf, hoewel dit destijds niet altijd uitvoerbaar was. De vooruitgang op het gebied van computertechnologie en de aanzienlijke lagere prijzen van de hardware hebben dit zeldzame en dure hulpmiddel binnen ieders bereik gebracht. Maar wat is een netwerk eigenlijk, hoe wordt zoiets gemaakt en wat is er zo speciaal aan het internet? Doelstellingen! Begrijpen wat een netwerk is! Begrijpen waarom een netwerk wordt gebruikt! Weten welke hoofdclassificaties van netwerken er bestaan! Weten welke basiscomponenten van hardware er nodig zijn om een netwerk te maken en begrijpen waarom deze nodig zijn! Weten wat het verschil is tussen het internet en intranet Trefwoorden WAN pakket server intranet client netwerk internet router LAN MAN gateway a wired world 4

5 Basiskennis van netwerken "Netwerk" is de term die wordt gebruikt wanneer twee (of meer) computers met elkaar zijn verbonden via een medium waardoor ze beide gegevens kunnen verzenden en ontvangen. Tegenwoordig kan deze verbinding tot stand worden gebracht via een satelliet of draadloze communicatietechnologieën, hoewel over het algemeen nog gebruik wordt gemaakt van netwerkbekabeling. Waarom een netwerk gebruiken? Er zijn veel redenen te bedenken waarom je een netwerk nodig zou hebben, maar ze komen allemaal neer op hetzelfde, namelijk delen en communicatie. Voordat we verdergaan, is het belangrijk aan te geven dat een netwerk geen eng, levend ding is, maar een hulpmiddel voor computergebruikers. Netwerken worden onder andere gebruikt voor: Delen van informatie Door gegevens tussen computers via een netwerk over te brengen zijn er geen fysieke, verwisselbare media (zoals diskettes) meer nodig. Delen van apparaten Apparaten, zoals modems, printers en vaste schijven, kunnen worden gedeeld via een netwerk en door meerdere gebruikers worden gebruikt. Communicatie tussen ver van elkaar verwijderde lokaties Het verzenden van bestanden naar een andere lokatie gaat veel sneller dan het kopiëren van de bestanden op een diskette en het vervolgens per post versturen naar de betreffende persoon. Verwerkingscapaciteit van andere computers inzetten en taken verdelen Aan servers in een netwerk kunnen specifieke taken worden toegewezen (zoals het maken van reservekopieën), zodat de computers in het netwerk voor andere taken kunnen worden gebruikt. Distributie Updates voor software en services kunnen snel via het netwerk naar alle verbonden computers worden verspreid, zodat er geen software naar een andere werkplek hoeft te worden gebracht. delen via netwerken 5

6 Enkele basisclassificaties De grootte van een netwerk kan variëren van twee computers in dezelfde kamer tot miljoenen computers over de hele wereld. Om die reden zijn er een aantal termen bedacht om netwerken op geografisch bereik te kunnen classificeren. Hoewel dit een onnauwkeurige vorm van classificatie is, is het handig de termen te leren, omdat je deze veel zult tegenkomen:! LAN LAN's, of Local Area Networks (lokale netwerken), beslaan een beperkt geografisch gebied, zoals een kantoorgebouw.! MAN Een MAN, Metropolitan Area Network (grootstedelijk netwerk), verbindt gebruikers die zijn verspreid over een groter gebied dan een LAN, zoals diverse kantoren in een stad. De term MAN wordt niet zo vaak gebruikt als LAN of WAN.! WAN Een WAN, Wide Area Network (interlokaal netwerk) is een netwerk dat een groot geografisch gebied beslaat. Een WAN, dat vaak uit een aantal met elkaar verbonden LAN's of MAN's bestaat, kan een netwerk tussen twee steden in hetzelfde land maar ook een wereldwijd netwerk zijn. Het internet is een WAN. Onthoud het volgende!! Netwerken zijn verzamelingen punten die met elkaar zijn verbonden door middel van fysieke koppelingen en worden gebruikt om informatie te delen, de functionaliteit te verbeteren en op afstand te communiceren! Netwerken worden naar grootte ingedeeld (geclassificeerd) en aangeduid met de acroniemen LAN, MAN en WAN 6

7 Servers, clients en peers Je hebt al gelezen dat netwerken om verschillende redenen worden gebouwd. Het is dus logisch dat ze niet allemaal op dezelfde manier worden ontworpen. Netwerken hebben echter één gemeenschappelijk kenmerk. Ze werken namelijk allemaal met twee verschillende typen computers: clients en servers. Je zult de termen client en server vaak tegenkomen. Het is dus erg belangrijk dat je deze twee termen onthoudt en begrijpt wat ermee wordt bedoeld. Clients De meeste computers in een netwerk zijn de gebruikers, oftewel de clients. De clients in een netwerk zijn systemen waarvan de mogelijkheden groter zijn doordat ze toegang hebben tot bronnen in het netwerk. Wanneer je de computer op een netwerk aansluit, wordt uw computer een client. Clients vragen en ontvangen informatie en diensten van servers in het netwerk. Servers Servers zijn computers in een netwerk met een specifieke taak die soms alleen door die computer wordt uitgevoerd. Deze taak is essentieel voor het netwerk en voor de gebruikers in het netwerk. Servers worden alleen ingezet om een bepaalde taak uit te voeren. Servers geven informatie en diensten aan clients in het netwerk. Het verschil tussen een client en een server is nu duidelijk. Het volgende punt is de samenwerking tussen deze computers in het netwerk. 7

8 Peer-to-peer-netwerken De eenvoudigste manier om een netwerk te bouwen is door alle computers waarmee u een netwerk wilt maken met elkaar te verbinden en met elkaar te laten communiceren. Via deze communicatie kunnen alle computers informatie en bronnen delen. Zo'n netwerk wordt een peer-to-peer -netwerk genoemd omdat alle computers daarin dezelfde status hebben. Een zeer logische naam, mits je weet wat er met "peer" wordt bedoeld. peer 2 zelfst. n.w. # Peer betekent gelijke of collega. Op een peer-to-peer-netwerk kan elke computer zowel server als client zijn. Stel je je dit als volgt voor: Elke computer in het netwerk kan diensten en informatie vragen en ontvangen van een andere computers in het netwerk (dat wil zeggen, elke computer kan een client zijn). en Elke computer in het netwerk kan diensten en informatie geven aan een andere computer in het netwerk (dat wil zeggen, elke computer kan een server zijn). Dit type netwerk is erg flexibel, maar kan soms ook erg verwarrend werken wanneer het netwerk uit een groot aantal computers bestaat. Daarom zijn peer-to-peernetwerkomgevingen gewoonlijk te vinden in situaties met een klein aantal gebruikers. Netwerken thuis kunnen gemakkelijk op een peer-to-peer-basis worden gebouwd. Bij het internet en de meeste bedrijfsnetwerken is het aantal gebruikers te groot voor een peer-topeer-netwerk. Als dergelijke netwerken als een peer-to-peer-netwerk zouden worden opgezet dan zou alles snel zeer onoverzichtelijk worden. Maar gelukkig is er een andere mogelijkheid: een client/server-netwerk 8

9 Client/server In een client/server-netwerkomgeving doen de servers uitsluitend dienst als servers WACHT EENS EVEN, ik geloof dat we iets te snel gaan Ok, nog een keertje maar nu langzamer: de servers op het netwerk fungeren uitsluitend als servers, waardoor de clients op het netwerk uitsluitend als clients kunnen fungeren. Waarom heeft men dit zo gedaan? Deze vraag wordt vaak gesteld. Het volgende voorbeeld beantwoordt deze vraag afdoende: De situatie Stel je hebt een peer-to-peer-netwerk met 100 gebruikers en één modem, die is aangesloten op de computer van Bob.. Alle 100 gebruikers zouden in staat zijn via het netwerk de modem te gebruiken door verbinding te maken met Bobs computer (waarop de modem is aangesloten) en het gebruik van de modem op te vragen. Dit werkt voor iedereen behalve voor Bob. Waarom is Bob hier niet blij mee? Om de vijf minuten wordt er verbinding gemaakt met Bobs computer om het gebruik van de modem op te vragen, waardoor de werkzaamheden van Bob tijdelijk worden onderbroken. Alle 100 gebruikers hebben echter nog steeds die modem nodig, omdat het de enige manier is waarop zij verbinding kunnen maken met het internet, hoewel Bob niet wil dat hij om de vijf minuten zijn werk moet onderbreken om de computer deze aanvragen te laten verwerken. Wat zou hiervoor de oplossing zijn? Het antwoord is eenvoudig. Wijs een computer aan die alle aanvragen voor de modem ontvangt en verwerkt en verder helemaal niets anders doet! Een computer in een netwerk die een service aanbiedt, is dus een server. Als er nu iemand gebruik wil maken van de modem (inclusief Bob), maakt hij of zij verbinding met de server waarop de modem is aangesloten. Bob kan nu ongestoord verder werken. Iedereen is tevreden, omdat: - de server veel meer tijd heeft om de modemaanvragen te verwerken dan de computer van Bob - Bob kan met zijn computer eindelijk al zijn tijd besteden aan zijn zeer belangrijke marketingpresentatie. Daarom zijn computers die als servers fungeren, dé oplossing voor dit probleem. Het verwerken van dergelijke verzoeken in een server/client-omgeving is natuurlijk niet de enige taak die door servers kan worden uitgevoerd. Ze kunnen voor nog veel meer taken worden gebruikt, zoals: # Servers kunnen worden ingezet voor het verzenden en ontvangen van e- mailberichten. Nadat een bericht bij de mailserver is binnengekomen, wordt dit op de server opgeslagen totdat de geadresseerde het komt ophalen. # Delen van bestanden Bestandsservers kunnen worden gebruikt om bestanden op te slaan die met andere gebruikers in het netwerk moeten worden gedeeld. Je opent een bestand door verbinding te maken met de bestandsserver en niet met de computer van een collega. Anders zou je de andere gebruiker bij zijn werk storen of het gegevensverkeer het netwerk op een onverwachte lokatie laten vastlopen. 9

10 # Apparaten (zoals printers en modems) Servers kunnen worden gebruikt om apparaten, zoals printers, te beheren, die door veel andere gebruikers in het netwerk moeten worden gebruikt. Servers kunnen ook wachtrijen verwerken die kunnen ontstaan wanneer meerdere gebruikers op hetzelfde moment een bepaald apparaat willen gebruiken. Samenvatting Bij een client/server-netwerkmodel wordt de verantwoordelijkheid voor bepaalde taken overgenomen van afzonderlijke gebruikers waardoor zij hun computer voor andere belangrijke zaken kunnen gebruiken. Dit vereenvoudigt ook het beheer van het netwerk, wat vooral van belang is als het netwerk groter wordt. Bij het beheren van een netwerk wordt er onder andere voor gezorgd dat de gebruikers alleen doen wat ze moeten doen. Servers zijn daarom de krachtigste computers in het netwerk en worden aangesloten op een punt waar snel toegang kan worden verkregen, omdat iedere gebruiker in het netwerk zo snel mogelijk toegang tot de server wil. Onthoud het volgende!! In netwerken worden twee verschillende typen computers gebruikt: clients en servers.! Clients vragen en ontvangen informatie en diensten van servers in het netwerk.! Servers geven informatie en diensten aan clients in het netwerk..! Netwerken waarvan alle verbonden gebruikers dezelfde status hebben, worden peer-to-peer-netwerken genoemd.! Bij server/client-netwerken richten de servers zich uitsluitend op specifieke taken 10

11 Een netwerk maken Wanneer we het hebben over de netwerkconstructie, hebben we het over het raamwerk van het netwerk. Dit raamwerk heeft niets te maken met de gegevens die over het netwerk worden verzonden of de diensten die door het netwerk worden geleverd, maar met de apparaten (hardware) die nodig zijn om het netwerk te laten functioneren. De structuur van een netwerk omvat alle computers die op het netwerk zijn aangesloten, en het ontwerp van de bekabeling om de computers met elkaar te verbinden. Dit kan een zeer eenvoudig ontwerp zijn: Of een ontwerp dat eisen aan de beheerder stelt: Nadat het netwerk is opgebouwd, kan dit met andere netwerken worden verbonden wat mogelijkheden geeft als gekruiste communicatie en een groter netwerk. 11

12 Gateways De aansluitpunten(ingang/uitgang) tussen twee netwerken worden gateways genoemd. Opmerking: het is vrij moeilijk één definitie te geven van een gateway, omdat deze veel verschillende functies binnen een netwerk heeft. De term moet daarom tijdens technische besprekingen omzichtig worden gebruikt om te voorkomen dat er verwarring ontstaat over wat er eigenlijk wordt bedoeld. Drie netwerken door een gateway met elkaar verbonden Internet en intranet Het internet is een internationale verzameling van verbonden netwerken die exact op deze manier is opgebouwd. De structuur en standaarden door het hele netwerk dat 'het internet' wordt genoemd, zorgen ervoor dat gebruikers over de hele wereld gegevens kunnen verzenden en ontvangen via een uitgebreide en uiteenlopende verzameling van met elkaar verbonden netwerken en dat met een snelheid dat het lijkt alsof je verbinding hebt met een computer die ergens vlakbij staat. Zonder deze basisprincipes en standaarden voor netwerken zou het internet niet bestaan. En wat is dan een intranet? Een intranet is in feite een privéversie van het internet. Een intranet werkt als een interne versie van het internet met bijvoorbeeld webservers en chatrooms, maar is alleen toegankelijk voor de gebruikers met de juiste rechten. Als je niet de juiste rechten hebt, heb je (bijvoorbeeld via het internet) geen toegang tot een intranet. Klanten van chello hebben bijvoorbeeld geen toegang tot het intranet van het chello/upcbedrijf. Extra informatie - een intranet intern houden Intranets worden beveiligd via een firewall. Gebruikers zonder de juiste rechten kunnen alsnog toegang krijgen tot een intranet door op het moment dat de firewall wordt bijgewerkt, als klant te worden opgenomen. Vanaf dat moment maken zij deel uit van de opgegeven gebruikersgroep. 12

13 Onthoud het volgende!! Netwerken zijn eigenlijk een groot aantal computers die via een aantal draden met elkaar zijn verbonden! Een gateway is een punt waarop twee of meer netwerken met elkaar worden verbonden.! Het internet is een wereldwijde verzameling van netwerken die op deze manier met elkaar zijn verbonden 13

14 Gegevensoverdracht via netwerken Wanneer de netwerkstructuur eenmaal is gebouwd, kunnen computers er verbinding mee maken en er gegevens uitwisselen. Nu wordt er een totaal ander aspect van netwerken besproken, namelijk het verzenden van gegevens over het netwerk en hoe dit het beste kan worden gedaan. Pakketten en overhead Wanneer een computer gegevens over een netwerk gaat verzenden, worden de gegevens eerst opgesplitst in kleinere secties die ook wel pakketten (of frames) worden genoemd. Aan elk pakket moeten aanvullende gegevens worden toegevoegd, voordat het pakket via het netwerk kan worden verzonden, zoals de bron- en doeladressen, seriële nummers, controlesommen en vlaggen die het type gegevens aangeven. Deze informatie is nodig om er zeker van te zijn dat het pakket op de juiste bestemming aankomt. Het nadeel hiervan is dat deze extra gegevens ook een extra belasting voor het netwerk zijn. Ze nemen ruimte in beslag die anders voor het verzenden van de gegevens zelf had kunnen worden gebruikt. Deze extra ruimte wordt "overhead" genoemd. Routing Wanneer gegevens via een netwerk worden verzonden, is het adres van de bestemming bekend. Maar wie zorgt er eigenlijk voor dat ze op de juiste bestemming terechtkomen? Dit is niet de taak van clients, maar van specifieke apparaten die op essentiële punten in het netwerk worden opgesteld. Deze apparaten worden routers genoemd. Routers zijn verantwoordelijk voor de routering, het vinden van de beste route naar het doeladres. Bij routering wordt het internet gezien als een verzameling gateways (aansluitpunten tussen netwerken) en hosts (eindpunten). De computers en de servers van de gebruikers die content bieden (zoals webpagina's), worden als hosts gezien, omdat hierop informatie en gegevens worden bewaard. De computers die het verkeer binnen het netwerk regelen, worden als gateways beschouwd die de gegevensstroom van het ene netwerk naar het andere overbrengen. Bij het zoeken naar de meest logische (directe) route naar een bestemming houden routers rekening met het netwerkverkeer en zoeken ze naar de route met het minste verkeer. Extra informatie - Routers, servers en gateways zijn niet altijd op zichzelf staande apparaten. Servers die als gateways worden gebruikt, worden ook vaak tegelijkertijd als proxyservers en firewallservers gebruikt. Routering is ook een van de mogelijke functies van een gateway. 14

15 Routers Een router is een apparaat in het netwerk dat probeert uit te vinden wat het volgende punt in het netwerk is waarnaar een pakket moet worden verzonden. De router leest het bestemmingsadres van de gegevenspakketten en stuurt het pakket in de juiste richting door. Bij het internet wordt het verzenden van pakketten van het ene naar het andere punt een "hop" genoemd. Een router is verbonden met ten minste twee netwerken en bepaalt de richting waarin de pakketten worden verzonden op basis van de status van de verbonden netwerken. De statusinformatie wordt regelmatig bijgewerkt, zodat altijd de beste route voor het pakket wordt gevonden. Deze informatie wordt in routeringtabellen opgeslagen. Routeringtabellen zijn de wegenkaarten van een netwerk. Opmerking: de routers in een netwerk hebben een eigen adres en kennen de positie van alle andere routers in het netwerk. Onthoud het volgende!! Gegevens die via netwerken worden verzonden, moeten eerst in pakketten worden opgesplitst! Een router is een netwerkserver die bepaalt naar welk volgend punt een pakket moet worden verzonden om de bestemming te bereiken.! Routers hebben tabellen met statusinformatie over de netwerken waarmee ze zijn verbonden. Deze tabellen moeten regelmatig worden bijgewerkt 15

16 Test jezelf 1. Het kleinst mogelijke network omvat: a. 1 computer b. 2 computers c. 7 computers 2. Netwerken worden gebruikt omdat: a. de bronnen kunnen worden gedeeld b. ze mensen slimmer laten overkomen c. ze multimediabestanden kunnen verwerken 3. Een wereldwijd netwerk heet: a. LAN b. MAN c. WAN 4. In een peer-to-peer-netwerk: a. is er een nauwgezette hiërarchie tussen de verbonden computers b. zijn alle computers gelijk 5. Een client is: a. een soort besturingssysteem b. elke computer in het netwerk die geen server is c. een server 6. Hoe worden aansluitpunten tussen twee of meer netwerken genoemd: a. Entrance b. Gateway c. Poort 7. Routering in een netwerk wordt beheerd door: a. Beheerders b. Clients c. routers 8. Een intranet is: a. een privé-internet b. een andere naam voor een LAN c. een intern gerouteerde gateway 9. Voordat gegevens over een netwerk kunnen worden verstuurd, moet een computer: a. een routeringtabel downloaden b. de gegevens opsplitsen in pakketten c. toegang krijgen tot het internet U vindt de antwoorden op de laatste pagina 16

17 Samenvatting In deze module zijn de volgende hoofdpunten besproken: Basiskennis van netwerken! Netwerken zijn verzamelingen punten die met elkaar zijn verbonden door middel van fysieke koppelingen en worden gebruikt om informatie te delen, de functionaliteit te verbeteren en op afstand te communiceren! Netwerken worden naar grootte ingedeeld en aangeduid met de acroniemen LAN, MAN en WAN! In netwerken worden twee verschillende typen computers gebruikt: clients en servers! Clients vragen en ontvangen informatie en diensten van servers in het netwerk.! Servers provide information and services to clients on the network.! Netwerken waarvan alle verbonden gebruikers dezelfde status hebben, worden peer-topeer-netwerken genoemd! In client/server-netwerken richten de servers zich uitsluitend op specifieke taken Constructie van een netwerk! Netwerken zijn eigenlijk een groot aantal computers die via een aantal draden met elkaar zijn verbonden! Een gateway is een punt waarop twee of meer netwerken met elkaar worden verbonden! Het internet is een wereldwijde verzameling van netwerken die op deze manier met elkaar zijn verbonden! Een intranet is een privéversie van het internet en alleen toegankelijk voor gebruikers met de juiste rechten Gegevensoverdracht via netwerken! Gegevens die via netwerken worden verzonden, moeten eerst in pakketten worden opgesplitst! Elke gegevensstroom heeft een overhead, omdat ook het adres en de statusinformatie in elk pakket moeten worden opgenomen! Een router is een netwerkserver die bepaalt naar welk volgend punt een pakket moet worden verzonden om de bestemming te bereiken! Routers hebben tabellen met statusinformatie over de netwerken waarmee ze zijn verbonden. Deze tabellen moeten regelmatig worden bijgewerkt 17

18 Links Als je het leuk vond om het een en ander te leren over netwerken en je wilt er graag nog meer over weten dan volgen hier enkele voor jouw wellicht interessante links. Vergeet niet dat het internet een bijzonder nuttige informatiebron is en dat er nog veel informatie beschikbaar is! Voor meer informatie:! tal van zelfstudielessen over allerlei aspecten van netwerken! Hier vind je omschrijvingen van woorden en termen die je mogelijk niet begrijpt! Veel informatie over alle aspecten van computers en testjes om uw kennis te toetsen Verwijzingen in dit cursusboek! veel goede, helder gepresenteerde informatie. Het internet is een onuitputtelijke bron en als je echt geïnteresserd bent in netwerken dan kun je er nog veel meer informatie over vinden. Hieronder staan een aantal koppelingen waarmee je aan de slag kunt!! 18

19 Antwoorden op de vragen bij Test jezelf! Hier vind je de antwoorden op de vragen die gesteld zijn in de hoofdstukken test jezelf van dit werkboek. Mocht je vragen hebben betreffende deze antwoorden, dan kun je contact opnemen met je docent. Fijn dat je de chello academy gebruikt hebt :) 1. Het kleinst mogelijke netwerk heeft: b. 2 computers 2. Netwerken worden gebruikt omdat: a. de bronnen kunnen worden gedeeld 3. Een wereldwijd netwerk heet: c. WAN 4. In een peer-to-peer-netwerk: b. zijn alle computers gelijk 5. Een client is: b. elke computer in het netwerk die geen server is 6. Hoe worden aansluitpunten tussen twee of meer netwerken genoemd: b. een gateway 7. Routering in een netwerk wordt beheerd door: c. routers 8. Een intranet is: a. een privé-internet 9. Voordat gegevens over een netwerk kunnen worden verstuurd, moet een computer: b. de gegevens opsplitsen in pakketten 19