Brood & Rozen, (2015)4

Transcriptie

1 Brood & Rozen, (2015)4 Over Belgische voor- en tegenstanders van abortus 25 jaar na de wet, het Sociaal Pact van 20 april 1944, de historische quiz als vorm van publieksgeschiedenis, het boekje â Regendruppels zijn hier veel kleinerâ en 50 jaar statuut gewetensbezwaren. Bestellen Edito Paule Verbruggen pp. 2-3 Bijdrage Karen Celis en Gily Coene, Nog altijd een vrouwenrecht? Belgische voor- en tegenstanders van abortus 25 jaar na de wet pp Bijdrage Dirk Luyten, Het Sociaal Pact van 20 april 1944:kanttekeningen bij een politieke tekst

2 pp Opgemerkt Laura Van Hasselt, Gokken met geschiedenis. De historische quiz als vorm van publieksgeschiedenis pp Opgemerkt Tina De Gendt, Beschouwingen bij het boekje 'Regendruppels zijn hier veel kleiner. Verhalen van nieuwe Gentenaars' pp Collectie Sam Biesemans, 50 jaar statuut gewetensbezwaren tegen militaire dienst in België: de lange strijd voor de erkenning van een mensenrecht pp prof. Karen Celis en prof. Gily Coene, codirecteurs van RHEA Expertisecentrum Gender, Diversiteit Intersectionaliteit (VUB) Na een lang en opmerkelijk politiek gevecht werd in 1990 in het Belgische parlement een wetsvoorstel goedgekeurd dat abortus gedeeltelijk legaliseerde. Wie voordien, om wat voor reden ook, abortus pleegde, beging â een misdaad tegen de orde der familie en de openbare zedenâ, dixit een wet uit In vergelijking met andere Europese landen, was Belgiërijkelijk laat met het legaliseren van abortus, en het goedgekeurde wetsvoorstel was ook niet bepaald het meest verregaande. Toch lijkt deze wet te hebben geleid tot een stabiel status-quo, aangezien een aanpassing ervan in conservatieve zin ∠lees: een beperking van het recht op abortus â werd verhinderd. De keerzijde van die ontwikkeling is evenwel dat de voorstanders van een meer verregaande hervorming geen stappen vooruit meer hebben kunnen zetten.

3 In deze bijdrage leggen we vooreerst de geschiedenis en de inhoud van de abortuswet van 1990 nog eens onder de loep. We laten ons licht schijnen over de voornaamste voor- en tegenstanders, en het uitzonderlijk lange en lastige besluitvormingsproces. Daarna staan we stil bij de zeldzame politieke en maatschappelijke discussies die er sindsdien over de wet hebben plaatsgevonden, waarbij het lijkt alsof die wet het debat vrijwel deed verstommen. Ten slotte reiken we verschillende verklaringen aan voor het ontbreken van die politieke discussie en het slabakkende activisme in de periode na Het Sociaal Pact van 20 april 1944: kanttekeningen bij een politieke tekst Dirk Luyten, onderzoeker CEGESOMA en Universiteit Gent In het archief van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) wordt de originele tekst bewaard van het Sociaal Pact van april 1944, officieel het Projet dâ accord de solidaritã sociale. Het Sociaal Pact wordt vaak beschouwd als het basismanifest van de Belgische welvaartsstaat. De wet op de sociale zekerheid is ingevoerd in 1944 door de socialist Achiel Van Acker, toen minister van Arbeid, wat later Eerste Minister. Hij is op basis daarvan de geschiedenis ingegaan als â de vader van de sociale zekerheidâ. Die wet is nagenoeg een exacte kopie van hetgeen in het Sociaal Pact enkele maanden eerder was uitgetekend. Ook het naoorlogs sociaal overlegsysteem is institutioneel gedeeltelijk, en wat de filosofie betreft in sterke mate door het Sociaal Pact geã nspireerd. Lonen en arbeidsvoorwaarden worden vastgelegd door de grote werkgevers- en werknemersorganisaties, die het monopolie krijgen voor de vertegenwoordiging van hun respectieve groepen. De tekst van het Pact waarnaar altijd wordt verwezen, is afgedrukt in het Arbeidsblad in 1945, nu zeventig jaar geleden. Die tekst is gepubliceerd in een specifieke historische context en met een bepaald doel. In hoeverre hij overeenkomt met de afspraken die de onderhandelaars (leiders van werkgeversorganisaties en organisaties van de arbeidersbeweging en van de ambtenaren) in april 1944 gemaakt hebben, kon tot op heden niet precies worden uitgemaakt. We beschikten niet over een authentieke â moedertekstâ. En dus kon er geen zekerheid zijn of de tekst die in het Arbeidsblad werd gepubliceerd, overeenstemt met het origineel. De originele tekst van het Sociaal Pact is een historisch document en verdient als dusdanig een publicatie. Het is daarenboven een tekst met actualiteitswaarde: hij speelt een politieke rol in de sociale politiek en het sociaal overleg. Het Pact is à à n van de factoren achter het

4 ontstaan van het naoorlogse sociaal overleg, dat sinds de herfst van 2014 weer in het brandpunt staat van de politiek-sociale actualiteit. Het merkwaardige is dat vandaag nog amper naar het Pact wordt verwezen, terwijl dat in de voorbije decennia heel anders lag. Het Sociaal Pact was vaak een referentie in de sociale politiek, en beleidsmakers plaatsten hun beleid in het verlengde van het Pact. Er kon legitimiteit aan worden ontleend of het kon worden gebruikt om een beleidsommekeer te verantwoorden door die te presenteren als een â Nieuw Sociaal Pactâ. Dit gebeurde in 1993 toen eerste minister Jean-Luc Dehaene (CVP) opriep een nieuw Sociaal Pact af te sluiten als antwoord op de toenmalige economische moeilijkheden (zonder succes overigens). Dit artikel ∠opgevat als een commentaar bij de originele tekst ∠valt uiteen in drie delen. Eerst gaan we in op de vraag naar de authenticiteit van de publicatie van het Sociaal Pact in het Arbeidsblad van Het tweede deel reconstrueert, voornamelijk op basis van literatuur, de genese van het Sociaal Pact. We staan in dit deel uitgebreid stil bij een intern document van het Comità Central Industriel (CCI), de centrale werkgeversorganisatie en voorloper van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), waarin een gesofisticeerde politieke strategie tegenover het Sociaal Pact wordt uiteengezet. In het derde deel gaan we in op de betekenis van het Sociaal Pact. In hoeverre was het Pact een innovatie en hoe verwierf het zijn positie als politiek document? Gokken met geschiedenis De historische quiz als vorm van publieksgeschiedenis Laura van Hasselt, conservator Amsterdam Museum Kan een geschiedenisquiz meer bieden dan alleen oppervlakkig vermaak? Historica en conservator Laura van Hasselt analyseert de historische quiz als â serieuzeâ vorm van publieksgeschiedenis. Met voorbeelden uit de museale, online- en televisiepraktijk. Beschouwingen bij het boekje Regendruppels zijn hier veel kleiner. Verhalen van nieuwe Gentenaars

5 Tina De Gendt, historica en journaliste In de ander leren we onszelf kennen. Uit de verhalen van migranten die werden opgetekend in Regendruppels zijn hier veel kleiner kunnen we heel wat opsteken over de stad waarin we leven, de cultuur die er heerst, de normen en waarden waar we zo hoog mee oplopen. Maar ook over de manier waarop we met materieel erfgoed omgaan. En hoe het beter kan.