Beoordeling OR-leden: uitjouwen of toejuichen?

Transcriptie

1 Beoordeling OR-leden: uitjouwen of toejuichen? Interview: Dit was hakken met de botte bijl Achtergrond: De relatie tussen vakbond en OR Tips: Tweerichtingsverkeer met de achterban Jaargang 34 Juni 2012 Nr. 6 ORnet.nl

2

3 Introductieaanbod 3nummers voor 9,99 ArboMagazine: Hét vakblad voor elke arbofunctionaris! Uitnodigend, betrokken, diepgaand en praktisch over preventie, verzuim en re-integratie. In heldere stijl worden achtergronden over veiligheid, gezondheid en de kwaliteit van werk en organisatie belicht. Arbomagazine biedt u: Nieuws en achtergronden Tips en trucs Opinie van vakgenoten en experts Scherpe columns Aansprekende cases Enthousiaste interviews

4 Inhoud Praktijkblad Ondernemingsraad stelt zich ten doel op journalistieke wijze te informeren over de praktijk en de ontwikkelingen rond medezeggenschap. De redactie is onafhankelijk. Redactie Yolanda Stil (hoofdredactie), Moon Saris (eindredactie), Anouschka Vreugdenhil (redactiecoördinatie) Verslaggevers Aldo Dikker (AD), Maria Genova (MG), Jasper Mulder (JM), Moon Saris (MS), Bart Speleers (BS) Medewerkers Joep Bertrams, Peter Cuypers, Arend van Dam, René den Engelsman, John Graafmans, Jurre de Haan, Hans van den Hurk, Koen Langenhuysen, Niko Manshanden, Corry Oosterhoorn, mr. Ineke van de Pas, Charlotte Potman, Tineke de Rijk, mr. Rudi van der Stege, Sjaak van der Velden, Koen Zonneveld OR-lezerspanel Evert van Dalen (Van Dalen Coaching en Advies bv), Olaf Schouten (Belastingdienst), Guillaume Spiering (Koninklijke Wegener), Wiely Philippens (Tebodin Netherlands B.V.), Pim Kleinhoven (Selko Feed Additives, Nutreco), Redactieadres Praktijkblad Ondernemingsraad Postbus 152, 1000 AD Amsterdam Bezoekadres: Radarweg 29, Amsterdam Website: 10 Interview Henk Lansink, Wereldomroep De Wereldomroep werd getroffen door snoeiharde bezuinigingen. Naar schatting raken 270 van de 350 medewerkers hun baan kwijt. 12 Achtergrond Relatie bond en OR De relatie tussen ondernemingsraad en de vakbonden is al sinds het ontstaan van de OR een heikel punt. Hoe ervaren beide partijen hun band? Uitgever Ben Konings Vormgeving ANGI studio, Den Haag Abonnementenadministratie RB Klantenadministratie Postbus 808, 7000 AV Doetinchem Tel. (0314) ; fax (0314) Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 30 dagen voor de vervaldatum bij onze klantenservice wordt opgezegd via telefoonnummer Ook voor informatie over uw lopende abonnement kunt u contact opnemen met onze klantenservice. Abonnementsprijzen 237,04 per jaar. Voor betaling wordt een factuur toegezonden. Losse nummerprijs 24,61. Prijzen zijn incl. BTW en verzendkosten. Bij betaling via acceptgiro wordt 2,50 extra in rekening gebracht. Advertenties/Congressen Advertentieverkoop Reed Business bv Sales Amsterdam Postbus 152, 1000 AD Amsterdam Wendy Smouter telefoon: wendy.smouter@reedbusiness.nl Remco Pot telefoon: remco.pot@reedbusiness.nl Eeva-Liisa Delatte telefoon: eeva-liisa.delatte@reedbusiness.nl Uitgeverij Reed Business bv OndernemingsRaad, praktijkblad voor medezeggenschap 1997; issn Uw opgegeven gegevens kunnen worden gebruikt voor het toezenden van informatie en/ of speciale aanbiedingen door Reed Business bv en speciaal geselecteerde bedrijven. Indien u hiertegen bezwaar heeft, stuurt u een briefje naar Reed Business bv, t.a.v. Adresregistratie, Postbus 808, 7000 AV Doetinchem. Omslag Peter Cuypers 20 Coverartikel Beoordeling OR-leden Het beoordelen van OR-leden op hun werk als OR-lid is lange tijd taboe geweest, maar nu niet meer. Is dat een goede ontwikkeling? 30 Wetgeving Enquêterecht Met het enquêterecht had de medezeggenschap bij de Ondernemingskamer kunnen vragen om een onderzoek. Het komt er niet. 33 Praktijk Duurzame inzetbaarheid Het verduurzamen van de inzetbaarheid van medewerkers is een goede mogelijkheid om mensen langer en gezond door te laten werken. 38 Arbo Veilig werkgedrag Onveilig gedrag is gevaarlijk voor de medewerker zelf, maar ook voor zijn collega s. Een actieve rol van de OR is gewenst.

5 Commentaar Rubrieken 6 OR-wereld Informatie uit de OR-wereld 16 OR-werk doe je zo Hagel of gericht mikken? 18 OR-bronnen Boekbespreking en Getipt 19 Vraag en antwoord Antwoord op prangende vragen 36 Rondom recht Juridische rubriek 40 En verder Het dilemma, agenda, volgende nummers en puzzel Praktijkkatern 23 Achterban Blijf op de hoogte! 24 Tips Achterbanberaad 26 Checklists Als toehoorder bij gesprek 27 Tips Persoonlijke betrokkenheid 28 Wat als de OR een convenant wil? 29 Onderhandelen Toekijken en zwijgen Opinie 15 OR-knikkers, door John Graafmans Vrijwilligerswerk 22 Veldwerk, door Sjaak van der Velden Van deze tijd? Leve de WOR! We hadden de WOR in de fik moeten steken! Arno Reijgersberg, bestuurder bij CNV Publieke zaak, op persoonlijke titel in dit nummer. Volgens Reijgersberg zadelt de WOR OR en in grotere bedrijven op met taken waar ze in de regel niet tegen opgewassen zijn. dan ontstaan er conflicten die eindigen met een gang naar de ondernemingskamer of moeten er externe adviseurs worden ingeschakeld. Dan zeg ik: dat kunnen wij als vakbond veel beter. Twee OR-voorzitters melden vervolgens dat waar ze noodzakelijke informatie niet via de vakbond kunnen of willen krijgen, ze deze uit vakbladen halen. Als hoofdredacteur van Praktijkblad Ondernemingsraad kan ik dus niet anders dan de WOR hartstochtelijk omarmen. De relatie OR en vakbond heeft altijd een zekere spanning gekend. De nieuwe generatie OR-leden suggereert wel dat een innige relatie met vakbonden eerder leidt tot een vecht-or. Een stijl die hen minder aanspreekt in tijden waarin het belang van de onderneming misschien nog wel sterker dan voorheen als gezamenlijk belang wordt onderkend. Reijgersberg pleit ervoor ieder zijn eigen kunstje te laten doen, onder het motto doe waar je het beste in bent. Stap 1 hierin is echter niet elkaar om de oren slaan met activiteiten die ieder het liefst naar zich toe zou willen trekken, maar te onderkennen waar de eigen belangen en die van anderen liggen: om welke reden zit ik nu echt in deze OR? Wiens belang dient deze OR? Wat is het bestaansrecht van de vakbond? Dan blijkt dat ieder OR-lid als zodanig gewaardeerd wil worden, een vakbond nog steeds niet kan zonder leden en ja, een vakblad niets is zonder lezers en abonnees. 35 Rijk alleen, door Tineke de Rijk Snelle jongens 37 Rechtstreeks, door Rudi van der Stege Democratie Yolanda Stil hoofdredacteur

6 OR-wereld Lenteakkoord Een nieuwe stand van zaken Het Lenteakkoord ook wel Kunduzof Wandelgangenakkoord levert gemengde reacties op bij werkgevers en vakbonden. Er staat een aantal maatregelen in die van belang zijn voor de medezeggenschap. Reacties en maatregelen op een rij. Vakbonden Voorzitter Agnes Jongerius van vakcentrale FNV heeft geen goed woord over voor het bereikte akkoord. Ze is onthutst over hoe hard wordt ingegrepen in het pensioen van zowel jong als oud. De versoepeling van het ontslagrecht zal alleen maar leiden tot nog meer mensen zonder baan, denkt Jongerius. De vakcentrale voor middelbaar en hoger personeel MHP vindt dat de Kunduzcoalitie fundamentele zekerheden en rechten bij werknemers weghaalt. We vinden het onverantwoord en ondoordacht om in deze tijd van economische crisis de WW te wijzigen en het ontslagrecht te verslechteren. Werkgevers Nederlandse ondernemingsorganisaties daarentegen zijn blij met het akkoord. VNO-NCW, MKB-Nederland en LTO Nederland vinden dat de vijf partijen van de Kunduz-coalitie een moedig pakket hebben opgesteld dat goed is voor Nederland. Volgens de ondernemers stellen de maatregelen de financiële stabiliteit van Nederland veilig en dragen ze bij aan het herstel van ons internationale imago. Bovendien komen er hervormingen op de arbeidsmarkt. De pijn wordt verdeeld, waarbij ook de ondernemers hun aandeel moeten leveren. Maatregelen Maatregelen uit het Lenteakkoord waar ondernemingsraden mee te maken (kunnen) krijgen: Reiskosten De onbelaste reiskostenvergoeding voor De Kunduz-coalitie de trein, bus en auto, inclusief het privégebruik van lease-auto s, wordt afgeschaft. Bevriezing loontabellen De loontabellen worden bevroren. Normaal worden de belastingschijven jaarlijks aangepast aan de inflatie. Met de eerste twee schijven gebeurt dat nu niet, waardoor werknemers sneller in een hogere belastingschijf terechtkomen en dus meer belasting betalen. Hiermee wordt ongeveer een miljard euro bezuinigd. Werkgeversheffing Hogere inkomsten, inclusief bonussen, worden in 2013 tijdelijk extra belast met een werkgeversheffing. Ook de werkgeversheffing op excessieve vertrekbonussen gaat omhoog van 30 naar 75 procent. Opbrengst: 500 miljoen euro. Ontslagrecht Het ontslagrecht wordt versoepeld. De coalitie moet dit nog nader uitwerken. WW-kosten De werkgever moet de eerste zes maanden van de WW-duur gaan betalen en ontslagvergoedingen worden beperkt. Het resterende deel van de ontslagvergoeding wordt gebruikt voor (om)scholing en van-werk-naar-werk-trajecten. Omdat deze wijzigingen pas in 2014 effectief worden zal de WW-premie voor werkgevers in 2013 tijdelijk worden verhoogd. AOW-leeftijd In 2013 gaan mensen een maand later met de AOW, in de jaren daarop gaat de pensioenleeftijd sneller omhoog. In 2019 is de pensioengerechtigde leeftijd 66 jaar, in 2024 wordt dat 67 jaar. Een overgangsregeling kan de omvang van de inkomensgevolgen beperken voor mensen die weinig mogelijkheden hebben om het verlies te compenseren. Doorwerkbonussen Het beschikbare budget voor de extra doorwerkbonussen wordt beëindigd. Ook zal het beschikbare budget voor mobiliteit na 2013 niet verder toenemen. (BS) FOTO: ANP/ROEL ROZENBURG 6 JUNI

7 OR-lid in het nieuws Louis Palmen, KvK Limburg De lintjesregen daal - de dit keer ook neer op Louis Palmen, bedrijfsadviseur bij de KvK in Limburg, OR-lid en nu dus ridder in de orde van Oranje Nassau. Gefeliciteerd, wat was de reden voor het lintje? Nou dat is niet zo heel expliciet gezegd, je krijgt helaas geen juryrapport. Maar het zal met een bovengemiddelde betrokkenheid hebben te maken bij het ondernemen en andere maatschappelijke activiteiten. Ik ben graag actief. U houdt zich bezig met zowel ondernemers als de ondernemingsraad. Die worden vaak als tegengestelde krachten gezien. Dat ervaar ik anders. De OR en ondernemer hebben echt een gezamenlijk belang. Het overleg via een OR is juist goed omdat het je inzicht geeft in elkaars denken en belangen. Je kunt dan naar gezamenlijke grond zoeken. Dat is goed voor de onderneming en de werknemers. Daar gaat de wet ook van uit. De VVD wil af van OR en bij bedrijven tot honderd werknemers. Verstandig? Ik denk dat bij kleinere bedrijven de eigenaar kan neigen naar het laten prevaleren van eigenbelang. Daar is wetgeving nodig om de medezeggenschap in stand te houden. Sterker nog, ik denk dat de rechten van OR en kunnen versterken ten koste van de vakbonden. Mensen hebben meer aan een sterke OR. De organisatiegraad is erg laag in de kleine bedrijven. (JM) KPN Hete zomer bij belbedrijf KPN wacht een hete zomer. De reorganisatie die zo n 5000 mensen hun baan zal kosten, wordt versneld uitgevoerd. Binnen de medezeggenschap heerst onvrede: De medewerkers zijn weer het kind van de rekening. Vorig jaar april bleek dat KPN veel last heeft van de opkomst van de smartphone en het veranderende gedrag van consumenten. Dat is er het afgelopen jaar niet beter op geworden. Mede daardoor wordt de aangekondigde reorganisatie, waarbij zo n 5000 van de banen verdwijnen, eind volgend jaar al afgerond in plaats van in Een belangrijk deel van de ontslagen zal vallen bij KPN Residential. ORvoorzitter Rob van Braam: Aan het einde van het jaar moeten er 1000 banen zijn vervallen, voor de zomer al gaan er 250 mensen uit. Het zal een woelige periode worden, want mensen zijn nu in zekere zin nog gelaten onder het nieuws. Je verwacht natuurlijk nooit dat het jezelf betreft. Maar als het concreet wordt, zal het voor veel collega s enorm schrikken zijn. Bij elkaar werken er bij KPN Residential zo n 7000 mensen. Onder het onderdeel vallen onder meer het monteurskorps (de mensen in de groene auto s), het backoffice, de contactcenters, de callcenters van Telfort en een behoorlijk groot deel van het hoofdkantoor. Bij de laatste wordt 40 procent van de banen geschrapt, ook om de organisatie platter te maken. De OR-voorzitter wijt de huidige situatie van KPN voor een belangrijk deel aan het bewind van de vorige topman Ad Scheepbouwer. Er werd onverantwoord in de kosten gesneden. Er is roofbouw gepleegd op de interne organisatie. Dat heeft tot veel problemen geleid. Onlangs hadden we nog last van een hackersaanval, die kwam omdat de boel gewoon niet goed beveiligd was. Er zijn allerlei incidenten geweest, waardoor er nu versneld moet worden gereorganiseerd. De medewerkers zijn het kind van de rekening, aldus Van Braam. Met 5000 mensen minder zou de werkdruk nog verder stijgen, terwijl mensen nu al omvallen van het vele werk. We vinden het bovendien sociaal onverantwoord om in deze moeilijke tijd mensen op de keien te gooien. Er zullen veel productiemedewerkers bij zijn die in een hogere leeftijdscategorie zitten. Die komen niet meer aan de bak. Ik vind het wel wrang hoor, want laten we eerlijk zijn, het bedrijf maakt nog altijd winst. Hoe de nabije toekomst eruit zal zien is ongewis voor Van Braam. Er moet een sociaal plan worden afgesloten,er is een cao waarover onenigheid is en bovendien is er de Mexicaanse miljardair Carlos Slim die een bod deed op 28 procent van de aandelen KPN. Op elk moment kan KPN er weer anders uitzien, er gebeurt er van alles op verschillende fronten. Ik weet niet waar dat toe gaat leiden. Het enige wat duidelijk is, is dat we er als medezeggenschappers de komende maanden een dagtaak aan krijgen. (JM) FOTO: ANP/ROBERT VOS JUNI

8 OR-wereld Stadsmobiel Muizengaatje bedreigt 150 chauffeurs Door een muizengaatje in de cao dreigen zo n 150 chauffeurs van Stadsmobiel in Amsterdam hun baan kwijt te raken na een verloren Europese aanbesteding. Dat zegt de OR, die actie voert. Stadsmobiel, dat het aanvullende vervoer voor bejaarden en invaliden in de hoofdstad verzorgt, verloor een Europese aanbesteding van Connexxion. Er is toegezegd dat zo n 75 en 80 procent van de chauffeurs door Connexxion zal worden overgenomen, maar de OR van Stadsmobiel twijfelt ernstig aan deze belofte. Fred Rost, vicevoorzitter van de OR: Het probleem is dat de cao indirect de mogelijkheid biedt om daar onderuit te komen. Als een partij, Connexion in dit geval, een aanbesteding in de eigen regio heeft verloren en personeel over heeft, hoeft die zich niet aan die zeventig procent te houden. Van die mogelijkheid gaan ze zeker gebruikmaken. Wij hebben relatief dure chauffeurs en daar zullen ze vanaf willen. Bovendien, zo zegt Rost, is er onder de vlag van Europese aanbesteding, subsidie te verkrijgen. Daarmee zijn werklozen uit de bakken van het UWV te halen en aan te nemen. Ze zullen een soort werkervaringsplekken creëren die ten koste gaan van onze mensen. Dat is toch raar, dat je via de achterdeur 150 mensen uit de bakken van het UWV binnenhaalt, om via de voordeur afscheid te nemen van 150 ervaren en gemotiveerde chauffeurs. Kijk, onze mensen hebben vaak ook iets wat ze beperkt, maar ze zijn desondanks uitgegroeid tot fantastische chauffeurs. In deze economische rottijd zou het echt enorme schade voor ze opleveren als ze zonder werk zouden komen te zitten Ook de directie van Stadsmobiel, een dochteronderneming van het Gemeentelijk Vervoerbedrijf GVB, is tegen de uitkomst van de aanbesteding en claimt dat er procedurefouten zijn gemaakt. Ze heeft de zaak naar de rechter gebracht. De OR bewandelt een andere route en richt zijn pijlen op een lobby bij wethouder Eric van der Burg. Fred Rost: De gemeente is grootaandeelhouder. Ik neem aan dat zij het niet leuk zou vinden als 150 mensen die een kans hebben gehad zich tot een goed chauffeur te ontwikkelen nu via de WW de bijstand zullen indraaien. Daar zitten mensen bij die een huis hebben gekocht of een gezin hebben te onderhouden. Daar wil je je toch hard voor maken als gemeentebestuur? (JM) IBM Naar rechter vanwege slechte regeling Twee ondernemingsraden van IBM stappen naar de Ondernemingskamer. Ze zijn ontevreden zijn over de IBM-regeling voor mensen die hun baan kwijtraken. De aanleiding van dit alles is het project Phoenix, waarbij ongeveer 60 arbeidsplaatsen komen te vervallen. IBM heeft een regeling opgesteld die allerminst vrijwillig is. In het verleden konden medewerkers nog kiezen of ze eraan deelnamen, dat is niet meer het geval. Bovendien is de regeling niet marktconform, aldus de ondernemingsraad. Omdat IBM ondanks het negatieve advies van de OR toch besloten heeft de aangekondigde reorganisatie door te voeren heeft de ondernemingsraad zich tot de rechter gewend. De OR en vinden dat IBM procedurele fouten heeft gemaakt en ook niet kon besluiten tot verplichte deelname van de medewerkers aan de regeling. De zaak dient 14 juni. De vakbonden pleiten samen met de OR voor een sociaal plan binnen IBM Nederland dat recht doet aan de belangen van werknemers die ontslagen worden. (JM) FOTO: EPA/DANIËL REINHARDT 8 JUNI

9 EPZ Dubbelrol directeur? De OR van de Zeeuwse elektriciteitsproducent EPZ is bang voor belangenverstrengeling bij de nieuwe directeur, die ook directeur is bij grootaandeelhouder Delta. De dubbelrol van directeur Ad Louter bevalt de ondernemingsraad van EPZ allerminst. In het algemeen streven beide bedrijven dezelfde belangen na, maar dat hoeft niet, zegt OR-voorzitter Huub Knoors. Vooral op financieel gebied kunnen belangen uit elkaar lopen en dan is ons bedrijf min of meer overgeleverd aan wat aandeelhouder Delta wil. Delta begrijpt niets van de kritiek van de OR, meldt Omroep Zeeland. Volgens de energiemaatschappij is Louter als statutair directeur juist verantwoordelijk voor de belangen van EPZ. Daarnaast zegt Delta dat er vorig jaar een convenant is opgesteld waarin de autonomie van EPZ is geregeld. Het convenant is Rosengaerde Impasse OR en toezichthouders De ondernemingsraad van woonzorgcentrum Rosengaerde wil dat de raad van toezicht opstapt, maar die weigert. Wat nu? bedoeld om te voorkomen dat allerlei kosten van Delta op de elektriciteitsproducent worden afgewenteld, zegt Delta tegen Omroep Zeeland. De OR is naar de Bedrijfscommissie Markt gestapt met zijn klacht, die in behandeling is genomen. Bedrijfscommissies bemiddelen bij geschillen tussen ondernemingsraad en de ondernemer. (BS) Meer informatie over bedrijfscommissies: Een jaar geleden botste de bestuurder van Rosengaerde in het Overijsselse Dalfsen met de raad van toezicht toen de toezichthouders zijn arbeidsovereenkomst beëindigden vanwege het bereiken van zijn 65-jarige leeftijd. Maar de directeur wilde na zijn 65e lopende projecten afmaken en zijn opvolger inwerken. Over de impasse werd de OR door de RvT onder geheimhouding op de hoogte gehouden, maar het personeel ontving alleen van de bestuurder informatie. Dan krijg je scheve informatievoorziening en dat veroorzaakt onrust onder de medewerkers, aldus OR-voorzitter Henk Burgmeijer. De OR drong bij de raad meermaals aan op het informeren van het personeel, maar dat gebeurde niet. Daarom trad de OR begin mei naar buiten met een open brief, waarin hij adviseerde dat de directeur als interim-manager de nieuwe directeur zou inwerken en dat de raad van toezicht zou aftreden. De RvT legde het advies naast zich neer, de directeur vertrok en de nieuwe bestuurder trad met toestemming van de OR aan. Maar hoe nu verder met de raad van toezicht? Burgmeijer: Tja, wat nu? Dat weten we nog niet. De OR komt deze week bij elkaar om hierover te overleggen. (BS) FOTO: ANP/MARCO DE SWART Arbo kort Slaaptekort Een chronisch slaaptekort heeft even grote impact op het functioneren van werknemers als een alcoholprobleem, zo blijkt uit Brits onderzoek onder bijna Britse werknemers en ondernemers. Als werknemers te maken hebben met een extreem slaaptekort, is dit vergelijkbaar met dronken achter het stuur plaatsnemen. Het onderzoek wijst uit dat een op de drie Europeanen kampt met een slecht slaapritme. Balans De balans tussen werk en privé is voor veel Nederlandse werknemers zoek, zo blijkt uit onderzoek van SBI training & advies. Slechts 13 procent van de werknemers combineert werk en privé moeiteloos. Mensen met een baan tussen de 28 en 34 uur per week hebben het vaakst moeite om alle ballen in de lucht te houden. BHV-norm Normalisatie-instituut NEN is bezig met de ontwikkeling van een nieuwe norm voor bedrijfshulpverlening. De norm moet zowel kleine als grotere bedrijven hulp bieden bij het ontwerpen en implementeren van de bedrijfsnoodorganisatie (BNO), waar de bedrijfshulpverlening (BHV) onderdeel van is. De norm zal zich niet alleen richten op bouwwerken, maar ook op niet-gebouwen, zoals vervoerssystemen en evenemententerreinen. Naar verwachting wordt het normontwerp in het najaar van 2012 gepubliceerd. JUNI

10 Interview Henk Lansink over bezuinigingen Wereldomroep Dit was hakken met de botte bijl De Wereldomroep werd getroffen door snoeiharde bezuinigingen. Naar schatting raken 270 van de 350 medewerkers hun baan kwijt. De OR had de ondankbare taak over de pijnlijke plannen te moeten adviseren. OR-voorzitter Henk Lansink: Ik dacht in het begin: dat wordt nog een hele toer om het team bij elkaar te houden. Maar dat is gelukt, we zijn een heel hechte ploeg geworden. Jasper Mulder, redacteur Praktijkblad Ondernemingsraad De Wereldomroep werd extreem hard getroffen door bezuinigingen van het kabinet-rutte. Van het budget van 46 miljoen euro per jaar bleef slechts 14 miljoen over. De achtergrond: in een tijd waarop je op internet Nederlandse tv en radio kan volgen, verandert de rol van de Wereldomroep. De omroep beperkt zich voortaan noodgedwongen tot het verspreiden van onafhankelijke informatie in landen zonder vrije pers. Het informeren van Nederlanders in het buitenland en het verspreiden van een realistisch beeld van Nederland in het buitenland behoren niet langer tot het takenpakket. Op vrijdag 11 mei zond de Wereldomroep voor het laatst in het Nederlands uit. De OR haalde vlak voor deze laatste Nederlandse uitzenddag nog enkele belangrijke punten binnen. Wat heeft u als OR nog kunnen betekenen? We hebben het besluit om met de botte bijl te bezuinigen natuurlijk niet kunnen tegenhouden. Dat viel onder het politieke primaat, en daar heeft een medezeggenschapsorgaan niks over te zeggen. Wel hebben we een adviesaanvraag gekregen met onder meer organisatorische en inhoudelijke keuzes die de Wereldomroep verder moest maken. We hebben daarover gezegd dat we niet positief over de plannen konden adviseren, tenzij er aan een aantal voorwaarden zou worden voldaan. Dat is uiteindelijk gebeurd. Welke voorwaarden stelde u? Verschillende, onder meer over de landen waar we ons op gaan richten. Er was een verschil van mening over onze In Mexico is weliswaar formele persvrijheid, maar journalisten kunnen er lang niet alles schrijven inzet in Latijns-Amerika. Een van de doellanden daar is Cuba. De directie dacht de luisteraars te kunnen bereiken via internet, maar het internetgebruik stelt daar helemaal niets voor. Je hebt er een paar bloggers, die alleen voor elkaar bloggen, en dat is het. Wij wilden dat er daar een kortegolfzender wordt ingezet. Ook wilden we dat de Wereldomroep zich gaat richten op Mexico. Daar is weliswaar formele persvrijheid, maar de praktijk is dat journalisten daar lang niet alles kunnen schrijven omdat ze door drugsbendes op de huid worden gezeten. Bovendien heeft Mexico daar een voorbeeldfunctie in de regio. Alle landen daar kijken naar wat er in Mexico gebeurt. Dat land moet je meenemen, vonden we. Uiteindelijk is daarmee ingestemd. De OR maakte zich ook druk om de onafhankelijkheid. Ja, daar hadden we zorgen over, omdat we per 1 januari kwamen te vallen onder het ministerie van Buitenlandse Zaken in plaats van OCW. Dat is heel vervelend natuurlijk, want mensen denken dan al snel dat je een spreekbuis bent voor de Nederlandse regering. We hebben ons hard gemaakt om onze onafhankelijk op zo hoog mogelijk niveau te waarborgen. Die toezegging hebben we gekregen. Wat bedoelt u met een zo hoog mogelijk niveau? Het hoogste niveau is dat je onafhankelijkheid in de wet zou zijn vastgelegd, zoals dat in de Mediawet het geval was. Maar dat was niet haalbaar, Buitenlandse Zaken wil daar geen aparte wetgeving voor schrijven. We hebben nu de toezegging gekregen dat er alles aan wordt gedaan om de 10 JUNI

11 Henk Lansink (rechtsboven) tijdens de afscheidsuitzending van de Wereldomroep op 11 mei FOTO: MARTIEN SLEUTJES onafhankelijkheid op verschillende plekken vast te leggen, in een charter of overeenkomsten. Bovendien hadden we als tweede eis dat er een tweekoppige directie zou komen met een zakelijk leider en een hoofdredacteur die gelijkwaardig aan elkaar zijn. Ook daar is uiteindelijk mee ingestemd. Hoe moeilijk was het voor de OR om te adviseren over zo n ingrijpend traject waarin veel mensen hun baan kwijtraken? Je stelt altijd mensen teleur. Vooral in het begin was het erg lastig, omdat het besluit insloeg als een bom en er onvrede onder het personeel was. Maar toen al snel duidelijk werd dat de plannen onder het politieke primaat vielen en we er niets tegen konden doen, konden mensen het beter accepteren. Belangrijk daarbij is dat we enorm veel aandacht hebben geschonken aan communicatie met de achterban. Er zijn veel bijeenkomsten georganiseerd, en collega s kregen alle ruimte om aan geven wat de consequenties van de plannen waren. Ze hebben ook daadwerkelijk veel invloed gehad op onze advisering. Was er binnen de OR zelf ook sprake van verdeeldheid? Nou, ik heb in begin wel gedacht: dat wordt nog een hele toer om het team bij elkaar te houden. Onder leiding van onze adviseur Agnes Nibbeling hebben we veel tijd besteed aan het samen optrekken. Dat heeft ons in het proces enorm geholpen. We zijn bij elkaar gebleven en zijn een heel hechte ploeg geworden. Dat is erg belangrijk geweest, ook om vertrouwd met de ondernemer om te gaan. We hebben het aangedurfd om zelf heel vroegtijdig te zeggen wat we vonden, en hij heeft ons ook meegenomen in zijn gedachten en denkrichtingen, zonder dat we hem zouden vastpinnen op uitspraken. Dat heeft het proces behoorlijk versneld. U heeft zich ook ingezet voor de positie van freelancers. Dat is opvallend. Sommige freelancers werken al meer dan twintig jaar voor de Wereldomroep, voor hen is het natuurlijk ook een enorme klap. We hebben daarom al enkele malen bekeken wat we voor ze konden doen. Bij freelancers is er juridisch gezien geen vaste arbeidsrelatie, zodat er formeel ook niets voor ze kan worden gedaan. Desondanks hebben we, ook op verzoek van de NVJ, de situatie nog maar eens aangekaart. De directie heeft toegezegd er opnieuw naar te kijken, maar om eerlijk te zijn verwacht ik er niet erg veel van. Het kabinet dat deze maatregel heeft genomen is nu alweer gevallen. Wat zou er zijn gebeurd als er helemaal geen samenwerking tussen de PVV, CDA en VVD was geweest? Onze overtuiging is dat er in ieder geval minder met de botte bijl zou zijn gehakt. We kregen een opdracht om 70 procent binnen een jaar te bezuinigen. Dat is enorm. De PVV zag het liefste dat de Wereldomroep in het geheel niet verder zou gaan. Ik heb het gevoel dat een ander kabinet zonder steun van de PVV zorgvuldiger had gehandeld en we meer tijd hadden gekregen om zaken fatsoenlijk te kunnen regelen. Wat gaat er met u en de andere OR-leden gebeuren? Wij blijven tot november aan, zodat we kunnen kijken of al die dingen die we hebben geadviseerd ook daadwerkelijk gebeuren. We willen bovendien de zaken ook netjes overdragen aan de nieuwe OR. En daarna? We hebben tien OR-leden, en zoals het er nu naar uitziet blijft er van ons niemand in de organisatie over. Dat is wel raar, want je onderhandelt met de directeur over iets waarvan je weet dat je het allemaal niet meer zal meemaken. JUNI

12 Achtergrond Relatie bond en OR Laat ieder zijn eigen kunstje doen De relatie tussen ondernemingsraad en de vakbonden is al sinds het ontstaan van de OR een heikel punt. De vraag is hoe beide partijen hun band ervaren. Is er voldoende onderlinge steun en begrip? Ik zeg wel eens: we hadden WOR in de fik moeten steken. Jasper Mulder, redacteur Praktijkblad Ondernemingsraad De relatie tussen de ondernemingsraad en de vakbonden is veelbesproken, en nooit zonder emotie. Al sinds het ontstaan van de OR zijn de bonden weinig enthousiast over dat stiefbroertje dat zich ook over werknemersbelangen buigt, op ondernemingsniveau. De angst macht te verliezen speelde daarbij een grote rol. Toch hebben beide partijen in de loop der tijd een taakafbakening ontwikkeld. Grofweg: de OR overlegt namens de werknemers met de bedrijfsleiding en houdt het brede belang van de onderneming in het achterhoofd; de vakbond onderhandelt als buitenstaander over de primaire arbeidsvoorwaarden en sociale plannen, eventueel gepaard gaand met acties en stakingen. Partnerschap Sinds de jaren negentig zijn de vakbonden de OR steeds meer als partner gaan zien, of tenminste: dat begonnen ze met de mond te belijden. De achtergrond hierbij was dat er in cao s steeds meer raamafspraken werden gemaakt die in de onderneming verder moesten worden ingevuld. De relatie tussen OR en vakbond moest er een van partnerschap zijn. Er zijn in de praktijk ook wel goede voorbeelden ontstaan van samenwerking tussen OR en vakbonden bij reorganisaties of bedrijfsovernames, met name in de wat grotere ondernemingen met een vakbondstraditie. De rolverdeling: de OR Als de OR-voorzitter zelf geen lid is, is er in veel gevallen aversie tegen de vakbond brengt inhoudelijk advies uit, nadat de vakbeweging een sociaal plan of andere afspraken met de werkgever heeft gemaakt. Dit alles in goede onderlinge afstemming. Toch wordt er ook nu nog of misschien wel júist nu vaak geklaagd over de onderlinge relatie. OR-leden verwachten veel meer steun van de vakbonden dan ze krijgen, terwijl de vakbonden zich grote zorgen maken over de kwaliteit van de medezeggenschap. Bovendien zien de bonden dat er her en der aan hun positie geknaagd wordt en sommige OR en zelf over arbeidsvoorwaarden gaan onderhandelen. De vraag is daarom hoe beide partijen hun relatie ervaren. Is er sprake van partnerschap? Is er voldoende onderlinge steun en begrip? Waar zou het beter kunnen gaan? We legden dit voor aan een deskundige onderzoeker, twee vakbondsbestuurders en drie OR-leden, onder wie een vakbondsconsulent. De deskundige Jan Heijink is senioronderzoeker en adviseur bij ITS Nijmegen, onderdeel van de Radboud Universiteit. Onder zijn redactie verscheen drie jaar geleden het boek Ondernemingsraad en vakbeweging met daarin diverse visies op de relatie OR en bond. Volgens Heijink zijn er verschillende smaken. Je komt een aantal gedachten tegen over de relatie tussen vakbond en ondernemingsraad. Je hebt vakbondsbestuurders 12 JUNI

13 die zich niet veel aantrekken van de ondernemingsraden, omdat die niet zoveel zouden voorstellen. Een soortgelijke afwijzing is er ook bij sommige OR en, vooral te zien als de ORvoorzitter zelf geen vakbondslid is. Daar is er in veel gevallen gewoon aversie tegen de vakbond, die wordt gezien als bemoeizuchtig en betweterig. Daarnaast is er een idealistischere stroming, zegt Heijink. Daarin overheerst het idee dat beide partijen veel aan elkaar kunnen hebben. Als je mensen in een goede luim treft, dan vertellen ze dat ook. Dan zullen ze zeggen dat ze goed contact hebben en elkaar versterken. Als het ideaal verloopt, kan dat ook echt, de bewijzen zijn er. Ik ben lang adviseur van een bedrijf geweest waarin bond en OR elkaar beter maakten, hoewel ze soms ook wat op elkaar afgaven. Dat gezegd hebbende: als je breder kijkt wat er in de praktijk van dat versterken en samenwerken terechtkomt, krijg je vaak teleurgestelde reacties en soms zelfs wat grimmige gezichten. Mensen vinden de relatie tegenvallen. Hoe dat komt? Er is een belangrijk praktisch punt: de vakbonden kunnen simpelweg niet waarmaken wat ze beloven. Een goede relatie onderhouden kost tijd, en die hebben vakbondsbestuurders niet. Ze lopen nu al met overvolle agenda s. De bonden moeten daardoor kiezen, waarbij vakbondsbestuurders vooral aandacht besteden aan bedrijven met veel vakbondsleden. Heijink: Dat zullen ze niet roepen, maar het speelt wel degelijk een rol, en is ook wel terecht. Want stel dat ze wel veel tijd zouden besteden aan bedrijven met heel weinig vakbondsleden, dan zou hun achterban dat begrijpelijkerwijs niet accepteren. FOTO: BERT JANSEN Weinig maar voldoende OR-voorzitter Anton Cremers van supermarkt Jan Linders vindt dat er weinig maar voldoende contact is met de vakbondsbestuurder van FNV Bondgenoten. Bij reorganisaties hebben ze vooral met elkaar te maken, en de werkrelatie vindt hij dan goed. De bond bekijkt de arbeidsvoorwaardelijke zaken en wij brengen inhoudelijk advies uit over het plan. Dat is voldoende en functioneert prima. Of ik meer inhoudelijke ondersteuning zou wensen? Nou eigenlijk niet. We maken ook deel uit van het Platform Ondernemingsraden Groothandel en Grootwinkelbedrijven, en dat is een belangrijke bron van kennis en informatie. Daarnaast lees ik de vakbladen, dus kom ik wel aan mijn informatie. Daar heb ik de bond niet voor nodig. In de praktijk komt er van dat versterken en samenwerken niet altijd veel terecht Heijink meent dat er een onderschatte factor is die een goede samenwerking tussen bond en OR beïnvloedt: de menselijke relaties. Persoonlijke factoren spelen een belangrijke rol, meer dan je zou verwachten. Dat gaat enerzijds over hoe de directie en hr-managers in een onderneming over de vakbond denken en welke houding ze tegenover de vakbondsbestuurder aannemen. Daarnaast speelt de persoon van de vakbondsbestuurder een rol; hoe stelt die zich in het menselijk contact op, zowel met de bedrijfsleiding als de ondernemingsraad. Sommigen doen dat nu eenmaal beter dan anderen. De vakbondsbestuurders Egon Groen is vakbondsbestuurder bij FNV Bondgenoten en heeft een goede relatie met de OR en in zijn werkgebieden, zegt hij. Ik krijg geen klachten. Het contact loopt vooral via fractielijnen, dus spreekt hij voornamelijk met FNV ers. Ik JUNI

14 Achtergrond heb vooral met hen contact, en meestal pas in latere instantie, vaak als het spannend is, met de andere OR-leden. Er zit wel verschil in met wie je te maken hebt; vaak zit ik meer op één lijn met de FNV ers. De intensiteit van samenwerking verschilt, en is onder meer afhankelijk van de organisatiegraad. Een onderneming met veel FNV ers krijgt meer aandacht van Groen. Ik heb OR en die ik op sommige momenten elke dag een paar keer bel, en er zijn ondernemingsraden die ik een keer per maand spreek. Je moet elkaar niet voor elk wissewasje bellen, maar ik wil wel geregeld contact hebben. Krijg je met een reorganisatie of fusie te maken, dan moet je met elkaar samenwerken. Ken je elkaar dan niet, dan kom je geheid in de problemen en zie je bijvoorbeeld dat partijen op elkaars stoel gaan zitten. Heb je een goede werkrelatie, dan kun je zaken aan elkaar overlaten. Ik wil helemaal geen tijd in OR en steken. Een OR is er uiteindelijk voor de onderneming Arno Reijgersberg, bestuurder CNV Publieke Zaak, interpreteert het hebben van een goede relatie nogal anders, en dan vooral als dat je elkaar niet zo vaak ziet. Het klopt, we hebben als vakbondsbestuurders te weinig tijd om een nauwe relatie met OR en te onderhouden, maar dat is goed. Ik wil helemaal geen tijd in OR en steken. Een OR is er uiteindelijk voor de onderneming in al haar doelstellingen. Wij als bond hebben een totaal ander belang: over arbeidsvoorwaarden onderhandelen met de werkgever en de belangen behartigen van onze leden. Dat zijn twee verschillende takken van sport. Natuurlijk is er een grijs gebied, erkent Reijgersberg. Bij reorganisaties en bedrijfsveranderingen hebben OR en bond met elkaar te maken en vinden we elkaar ook wel. Toch heb ik wel mijn twijfels. Ik zeg wel eens op persoonlijke titel: we hadden WOR in de fik moeten steken, want die zadelt de werknemers met enorme verantwoordelijkheid op. Bij kleinere bedrijfsveranderingen werkt het adviesrecht prima. Maar als je met heel ingewikkelde inkrimpingen en reorganisaties te maken krijgt, levert dat veel problemen op. Dan heeft een OR enorm veel moeite zijn taak uit te voeren en ontstaan er conflicten die eindigen met een gang naar de Ondernemingskamer of er moeten externe adviseurs worden ingeschakeld. Dan zeg ik: dat kunnen wij als bonden veel beter. Reijgersberg ziet ook dat werkgevers liever arbeidsvoorwaardelijke zaken doen met de OR en niet met bonden: De WOR is heel duidelijk dat de OR niet over arbeidsvoorwaarden gaat. Toch gebeurt dat. De OR denkt dan naïef: dat doen we er wel even bij, maar vergist zich daar enorm in. Uit Contact hangt erg af van de persoon Paul Haverman, OR-voorzitter bij Barkmeijer Shipyards, is sinds een jaar erg tevreden over de relatie met het CNV. Het grootste deel van onze OR is CNV-lid, dus daar hebben we contact mee. De bestuurder komt vrij regelmatig bij ons langs, een keer per drie maanden. Morgenvroeg hebben we weer een afspraak staan. Wat we bespreken hangt af van wat er speelt. Als er cao-onderhandelingen zijn, vraagt hij onze mening en vertelt wat de bonden willen doen. Ook kun je juridische zaken voorleggen, wat erg handig is. Hoe het contact is, hangt wel erg van de persoon af. De voorganger van de huidige vakbondsbestuurder zagen we eigenlijk nooit. Toen moesten we veel meer zelf op zoek naar informatie. FOTO: PENN COMMUNICATIE 14 JUNI

15 OR-knikkers onderzoek blijkt, beweert de vakbondsbestuurder, dat afspraken met de vakbond uiteindelijk beter zijn voor de werknemer. Mijn boodschap aan zowel OR als bond is dan ook: laat ieder zijn eigen kunstje doen. Vakbonden moeten zich niet te veel met de OR bemoeien, dan kan die ook gewoon zijn werk doen. Het OR-lid Een OR waar dat niet gebeurt, is die van Orbis Medisch Centrum/Revalidatie. Het werk van bond en OR lopen in elkaar over en zijn zelfs in één persoon verenigd. Lisette Carovigno is zowel OR-voorzitter als vakbondsconsulent voor Abvakabo FNV. Daardoor is de relatie met en toegang tot de bond goed. Ik ben nu zo n vijf jaar vakbondsconsulent namens Abvakabo FNV en heb uit dien hoofde een heel goed contact met de vakbondsbestuurder. Ik zat namens de COR al jaren als toehoorder bij de diverse onderhandelingen over sociale plannen. Toen ik in 2010 uit de COR ging, heeft ze me gevraagd om als medeonderhandelaar aan te schuiven. Dat vind ik redelijk uniek, en geeft het vertrouwen aan dat ze in mij heeft. Dat spreekt ze ook uit. Ze zegt: Je loopt al veertig jaar bij Orbis als verpleegkundige op de werkvloer, ik zou gek zijn als ik je kennis niet gebruik. Bestuurder en hr-mensen vroegen zich soms af: met welke pet op zit jij hier, als OR-lid of als vakbondsconsulent? Carovigno beseft dat de relatie met de vakbondsbestuurder wel volkomen op haar rust. Als ik uit de OR zou stappen zou ik over mijn graf heen moeten regeren om te zorgen dat die banden niet verdwijnen. Er zijn wel OR-leden die ook lid zijn van Abvakabo, maar als die wat aan hun bond willen vragen bellen ze een landelijk 0900-nummer. Dat is anoniem en nodigt niet uit tot contact. De vakbondsbestuurder legt die relatie met hen ook niet direct. Daarom vind ik het werk van een vakbondsconsulent ook belangrijk, want binnen de organisatie ben ik het gezicht van de Abvakabo FNV. Soms heeft die combinatie overigens ook wat scheve ogen opgeleverd in het contact met de bestuurder of de hr-mensen. Die vroegen zich soms af: met welke pet op zit jij hier, als OR-lid of als vakbondsconsulent? Vrijwilligerswerk Onlangs kwam ik een groepje van zo n tien man tegen die allemaal een rolstoel duwden met iemand erin. Een warm tafereeltje dat me deed beseffen hoeveel mensen er zijn die zich belangeloos voor anderen inzetten. Gelukkig maar, want zo kunnen degenen die het hard nodig hebben, nog af en toe naar buiten. Vrijwilligers zorgen daarvoor, zoals ze er ook voor zorgen dat hulpbehoevende medemensen s avonds hun kopje koffie krijgen, de krant krijgen voorgelezen of kunnen ontspannen. In cliëntenraden van zorginstellingen zitten vaak mensen die dit doen. Vrijwilligers die eenzame ouderen bezoeken, aandacht geven en uit hun sociaal isolement halen. Nederland zou een groot probleem hebben als deze vrijwilligers er niet zouden zijn. Met name in de zorg wordt een groot beroep op hen gedaan omdat burgers steeds ouder worden en de zorgkosten de pan uitrijzen. Hier ligt een mooie taak voor ondernemingsraden. Als een instelling gebruikmaakt van vrijwilligers, is het belangrijk dat er een vrijwilligersbeleid is waarin zaken helder staan omschreven. Bijvoorbeeld dat een vrijwilliger geen arbeidsplek mag verdringen. Ook verzekeringen dienen te zijn geregeld, want werkgevers zijn aansprakelijk voor arbeidsongevallen van vrijwilligers. De positie van vrijwilligers moet ook helder zijn. Worden ze betrokken bij organisatieveranderingen zodat ze weten wat er speelt en er door verkeerde informatie aan derden afbreukrisico voor de organisatie wordt voorkomen? Hebben ze een taak- en/of functiebeschrijving waarin doelen en taken staan omschreven? Welke verantwoordelijkheden hebben ze en hoe vertegenwoordigen ze de organisatie? Wordt er gewerkt met vrijwilligersovereenkomsten? Kortom, een helder beleid is wenselijk. Als OR kun je ervoor zorgen dat het vrijwilligersbeleid jaarlijks op de agenda staat en altijd actueel is. Zo draag je ertoe bij dat vrijwilligers een nog grotere bijdrage aan de organisatie leveren. Een goed vrijwilligersbeleid is meer dan een jaarlijks kerstpakket! John Graafmans is trainer/adviseur voor ondernemingsraden. Reacties op de column: Op ORnet staat een dossier met artikelen over de relatie tussen OR en vakbond en hoe deze te onderhouden. JUNI

16 OR-werk doe je zo Schot hagel of gericht mikken? Nergens staat dat het zo hoort, maar het is desondanks een vast ritueel van ondernemingsraad en bestuurder: nadat de bestuurder een adviesvraag naar de OR gestuurd heeft, stelt de OR daar schriftelijke vragen over. Op zich geen slechte gewoonte, maar soms schiet het zijn doel voorbij. Hans van den Hurk, Het behoort tot de minder plezierige ervaringen van de bestuurder. Hij of zij is in een winning mood. Zojuist is de bestuurder erin geslaagd een lastig besluitvormingstraject af te ronden waarover binnen het managementteam (MT) uiteenlopend werd gedacht. De adviezen van het ingehuurde organisatiebureau hadden in eerste instantie weinig scherpte. De bestuurder heeft zich uit moeten sloven om een richtinggevend advies te krijgen en daar binnen het MT eenheid op te organiseren. En nu ligt er toch maar een mooi plan om de organisatie verder te ontwikkelen, zonder noemenswaardige negatieve personele consequenties. Dus ook de ondernemingsraad, meent de bestuurder, heeft alle reden om tevreden te zijn. Hij geeft zijn secretaresse opdracht om het plan door te sturen naar de OR, tezamen met een kort briefje waarin hij aangeeft dat hij graag met de OR overlegt en daarna graag spoedig advies ontvangt. Honderd detailvragen Maar helaas, onze bestuurder heeft zich te vroeg rijk gerekend. Het duurt twee weken voor hij een kort briefje krijgt waarin staat dat de OR zich niet aan een korte termijn binden kan, omdat hij eerst het plan grondig moet bestuderen. Weer drie weken later krijgt hij een document met de omvang van vier A4tjes, waarin iets meer dan honderd vragen zijn gevat. De vragen zijn van het kaliber als: is de bestuurder zich ervan bewust dat het inhuren van het organisatieadviesbureau adviesplichtig was en de OR ten onrechte daarvoor geen adviesvraag heeft ontvangen? en u schrijft op p. 24 dat u het werkklimaat op de afdeling Finance als goed beschouwt. Kunt u de criteria aangeven op grond waarvan u tot een dergelijke slotsom bent gekomen? De bestuurder had een reactie op hoofdlijnen verwacht, en eerlijk gezegd ook wel een complimentje De bestuurder krijgt een aanval van acuut chagrijn. Hij had een reactie op hoofdlijnen verwacht, en eerlijk gezegd ook wel een complimentje. En nu krijgt hij deze reactie, die hij ervaart als wat zurig spijkers op laag water zoeken. Hij geeft de afdeling P&O opdracht om de vragen van een compact antwoord te voorzien. Ongenoegen Het gaat te vaak als in dit voorbeeld. En opmerkelijk is dat in verreweg de meeste gevallen waarin de OR als eerste reactie een flink aantal vragen stelt, hij de verstrekte antwoorden als onbevredigend ervaart. Weinig zeggend, om de hete brei heen draaiend, herhaling van wat ook al in de adviesvraag stond, zijn de meest voorkomende reacties. Waarop de pen geslepen wordt en de OR een tweede zending aanvullende vragen naar de bestuurder mailt. Met doorgaans een al even onbevredigende respons en irritaties over en weer nog voor de inhoudelijke gesprekken begonnen zijn. Kan dat ook anders? Vuistregels Natuurlijk is het meestal verstandig dat de OR aan de vooravond van een omvangrijk traject vragen stelt aan de bestuurder. Maar de kans dat de OR adequate en bruikbare antwoorden krijgt, neemt toe naarmate de vragen minder in getal en scherper in de vraagstelling worden. Om dat voor elkaar te krijgen valt een aantal vuistregels te geven. l De belangrijkste vuistregel is, dat de OR er goed aan doet om uitsluitend die vragen te stellen waarvan hij oprecht nieuwsgierig is naar het antwoord. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar is het niet. Te vaak worden vragen gesteld die eigenlijk verkapte stellingen zijn, of die gesteld worden vanuit leedvermaak, behoefte om de eigen kennis te 16 JUNI

17 ILLUSTRATIE: PETER CUYPERS tonen of cynisme. Vragen of de bestuurder zich realiseert of hij iets gedaan heeft dat niet helemaal conform de wet is, zonder dat de OR van plan is daar verder een punt van te maken, hebben bijvoorbeeld geen zin. l Van belang is verder dat de OR het aantal vragen sterk beperkt. Zeker als eerste reactie volstaat het om alleen vragen te stellen over de hoofdlijnen. Om het aantal vragen te reduceren kan een belangrijk snoeimes de volgende vraag zijn: is het antwoord hierop van wezenlijke invloed op de kleur van ons advies? Als dat niet het geval is, kan de vraag gevoegelijk worden afgevoerd. Als dat niet makkelijk gaat, of onvoldoende oplevert, kan een aanvullende methode zijn: zet alle vragen die de OR wil stellen in volgorde van belangrijkheid en stel alleen de bovenste tien (zeven is nog beter). l Een derde vuistregel is: stel je vragen niet omfloerst, maar direct. Op een vraag als hoe wil de bestuurder deze kwestie naar de medewerkers communiceren, krijgt de OR (uiteraard) als antwoord dat het in de bedoeling ligt om zulks zorgvuldig en op het juiste tijdstip te doen. Als de OR een communicatieplan wil waarin staat op welke momenten welke groepen werknemers specifieke informatie krijgen, kan hij dat beter vragen. l Het is meestal weinig zinvol om te vragen naar informatie die er niet is. Als de OR, bijvoorbeeld, op voorhand weet dat een cijfermatige onderbouwing van een stellige bewering die de bestuurder in de adviesvraag heeft gedaan, niet bestaat, heeft het desondanks vragen naar een dergelijke onderbouwing meer het karakter van een plaagstoot dan van een serieuze vraag. Wie dergelijke vragen stelt, begeeft zich in een steekspel en dat is wat anders dan het serieus vragen om informatie. l Ook is het altijd goed om te bedenken dat er veel meer wegen zijn om informatie te krijgen dan via de formele schriftelijke vragen aan de bestuurder. Zeker waar het gaat om concrete vragen om relatief simpele informatie. Je kunt informeel bij de bestuurder binnenlopen, je licht opsteken bij P&O of een andere ondersteunende afdeling. Niet alleen weet men daar doorgaans veel beter het antwoord op een concrete vraag te vinden, je laat op die manier ook zien dat je het formele kanaal vooral gebruikt voor zaken die er echt toe doen. Kortom, weet maat te houden, wees scherp, en vraag niet naar de bekende weg. Dan wordt vragen stellen weer leuk. En ze beantwoorden ook. JUNI

18 OR-bronnen Getipt Ontslagwaaier Boekbespreking Dromen, idealen en visies In deze economisch rumoerige tijden krijgen veel ondernemingsraden te maken met reorganisaties en ontslag. De Werkplaats voor Medezeggenschap (WVM) heeft speciaal voor ondernemingsraden een ontslagwaaier ontwikkeld. De waaier gaat over de rechtspositionele consequenties voor medewerkers bij reorganisaties. De waaier geeft handvatten aan ondernemingsraden die willen weten hoe zij over de rechtspositionele gevolgen van medewerkers kunnen adviseren. De waaier geeft geen aanwijzingen over hoe de ondernemingsraad advies kan uitbrengen over de voorgenomen organisatiewijziging. De waaier is te bestellen via Opleiding Speciaal voor OR-leden is er een opleidingstraject ontwikkeld waarbij zij een hbo-studiejaar Bedrijfskunde kunnen halen. De studie is geheel afgestemd op vraagstukken waar ondernemingsraden mee te maken krijgen. Bedrijfskundige zaken zijn volledig toegespitst op de praktijk van OR-leden. De opdrachten die deelnemers moeten maken, worden ook gekoppeld aan OR-werkzaamheden. De opleiding neemt in totaal tien trainingsdagen in beslag en vraagt zelfstudie. Het opleidingstraject wordt aangeboden door SBI training & advies. Van dit soort boeken zouden er meer geschreven moeten worden. Zoals redacteur Gerben Bruinsma in zijn voorwoord terecht stelt, leven we in een tijd waarin een zakelijke benadering van medezeggenschap overheerst. OR-werk is bijna gewoon werk geworden. De spiegel daarvan is dat in de medezeggenschapsliteratuur de checklistjes en stroomschema s overheersen. En dat voor achtergronden en bezieling weinig plaats meer is. De zoektocht naar (ideologische) drijfveren waartoe Bruinsma zijn auteurs heeft aangezet levert boeiende literatuur op. Het laat zien hoe divers en vooral hoe intens de opvattingen en inspiratiebronnen van medezeggenschappers kunnen zijn. De een (Hans Boot) blikt met weemoed terug op een havenstaking waarin OR en vakbond hand in hand stonden tegenover het vuige kapitalisme. De ander (Melanie Blonk) zoekt aanhechtingspunten voor medezeggenschap in de heilige schrift. Een derde (Tineke Visser) houdt het iets praktischer en droomt van een medezeggenschap die zich meer uit in participatie van betrokken medewerkers dan in structuren en regels. Een vierde toont zich vooral virtuoos in het neersabelen van onhaalbare en onwenselijke idealen: de OR is er om werknemers te vertegenwoordigen en niet om hun directe participatie te regisseren, en de OR is er evenmin om invloed op de ondernemingsstrategie te hebben; meent Hans Hautvast (FNV Formaat). De historische inleidingen naast de mooie historische analyse van Frank Schreiner waarmee het boek opent duiken ook diverse andere auteurs de geschiedenis in laten een paar opmerkelijke aspecten zien. In de eerste plaats dat de roep om medezeggenschap onder katholieken, protestanten en socialisten uit volstrekt verschillende uitgangspunten voortsproot, maar desondanks tot vergelijkbare modellen leidde, die ten slotte samenvloeiden in de huidige WOR. In de tweede plaats het grote belang van de wetswijzigingen in 1971 en Toen werd eigenlijk de huidige WOR geboren, met de OR als zelfstandig orgaan, die behalve bedrijfsorgaan ook vertegenwoordiger van de werknemers was. Dat laatste betekende een impliciete erkenning dat de belangen van werkgever en werknemers niet altijd synchroon lopen. Tot slot, ook niet onbelangrijk, dat vele andere vormen van medezeggenschap in theorie en praktijk zijn uitgeprobeerd, van sociocratische gesprekskringen via mede-eigenaarschap tot militante vakbondsgroepen, maar dat alleen de OR is uitgegroeid tot bestendig en breed gedragen medezeggenschapsorgaan. In die zin verdient een citaat van oud-gbio directeur Meine Pit ruime verspreiding onder de organisers van de FNV: Conflicten horen bij het leven, ze kunnen je strijdbaar maken om met onrecht om te gaan, maar als je alleen maar bezig bent met conflicten word je ongelukkig. Waarvan akte. Gerben Bruinsma (red), Medezeggenschap: dromen, idealen en visies. Kluwer, isbn (paperback), (epub). Aantal bladzijden: JUNI

19 Vraag en antwoord Vrijwilligers Is het vrijwilligersbeleid een onderwerp dat de or moet bespreken in de overlegvergadering? Het vrijwilligersbeleid binnen de organisatie is zeker een onderwerp van overleg met de bestuurder. Als OR heeft u immers ook een rol in het welzijn en de arbeidsomstandigheden van vrijwilligers die binnen de organisatie actief zijn, ook al hebben zij geen arbeidsovereenkomst. Wanneer het gevoerde beleid gevolgen heeft voor de reguliere werkzaamheden bijvoorbeeld wanneer vrijwilligers groepsgewijs worden geworven ter vervanging van werknemers in loondienst dan kan er zelfs sprake zijn van een advies- of instemmingsplichtig besluit. Commissarissen? In de WOR wordt gesproken over commissarissen. Zijn de leden van de raad van toezicht (RvT) hiermee gelijk te stellen? Daar waar de raad van commissarissen (RvC) het toezichthoudende orgaan is voor de nv en de bv, daar is de raad van toezicht (RvT) het toezichthoudende orgaan voor stichtingen en verenigingen. In het kader van de WOR zijn beide organen dan ook gelijk. Bij een stichting of vereniging moet dus een lid van de RvT aansluiten bij bepaalde overlegvergaderingen (art. 24 lid 2; 25 lid 4; 30 lid 3, WOR). Vaste commissie Mag het instellingsbesluit van een vaste commissie alleen tegelijk met het or-reglement gewijzigd worden? Nee, de OR kan te allen tijde het instellingsbesluit van de vaste commissie wijzigen. Let er daarbij wel op dat de OR de juiste procedure volgt. De voorgenomen wijziging moet schriftelijk worden voorgelegd aan de bestuurder (art. 15, WOR). Deze kan eventueel bezwaar maken, bijvoorbeeld wanneer hij van mening is dat de voorgenomen wijziging niet opweegt tegen de extra kosten die deze met zich meebrengt. Het is overigens wel aan te raden het gewijzigde instellingsbesluit vast te nieten aan het OR-reglement. Meer BHV ers Onze organisatie wil het aantal EHBO ers verminderen en het aantal BHV ers vergroten. Is dit een instemmingsplichtig besluit? Het wijzigen van een BHV-regeling is een besluit op het gebied van arbeidsomstandigheden. Hierbij heeft de OR inderdaad instemmingsrecht (art. 27 lid 1 sub d, WOR). Daarnaast kan het verminderen van het aantal EHBO ers in de organisatie op zichzelf worden beschouwd als een wijziging van een regeling op het gebied van arbeidsomstandigheden Zieke kandidaat Kan een werknemer die al vier maanden ziek thuis zit zich verkiesbaar stellen voor de or? Ook een zieke werknemer kan, zolang hij of zij nog een arbeidsovereenkomst heeft met de werkgever, zich verkiesbaar stellen en gekozen worden voor de OR. Het is in een dergelijk geval wel verstandig de belangen van de medezeggenschap én de zieke medewerker goed af te wegen. Wanneer de betreffende werknemer de komende periode niet in staat zal zijn OR-werkzaamheden te verrichten, komt dat de medezeggenschap wellicht niet ten goede. Van de andere kant kan het OR-werk, wat net als de reguliere functie als werk beschouwd wordt, een goede mogelijkheid zijn voor re-integratie. Het is dan ook aan te raden in gesprek te gaan met de betreffende medewerker en de voors en tegens van kandidaatstelling te bespreken. Uitsluiting van deelname aan de verkiezingen is niet toegestaan. GITP Medezeggenschap en OR Consulting beantwoorden gratis de OR-vragen van lezers. Ga daarvoor naar Dat gebeurt snel en deskundig, binnen enkele werkdagen. De Vragenservice wordt vanuit GITP gecoördineerd door Jurre de Haan en Charlotte Potman. Beide zijn werkzaam als trainer/adviseur van OR en bij GITP Medezeggenschap. Op ORnet vindt u nog andere ORgerelateerde vragen en antwoorden. Ook kunt u zelf een OR-vraag stellen. Klik op de hoofdrubriek Vraag en Antwoord. JUNI

20 Coverartikel Beoordeling OR-leden Toejuichen of uitjouwen? Het lijkt een voorzichtig opkomende trend: het beoordelen van OR-leden op hun werk als OR-lid. Dat is lange tijd taboe geweest, maar nu niet meer. OR-leden verschillen van mening of dat een goede ontwikkeling is. Maria Genova, redacteur Praktijkblad Ondernemingsraad Een discussie in de Linkedin-groep van ORnet over beoordelingen laat meteen zien dat er twee kampen zijn: mensen die het helemaal niets vinden dat het OR-werk meegenomen wordt in een functioneringsgesprek en mensen die dat juist toejuichen. De ene groep meent dat het buitengewoon moeilijk is en dus ook ongewenst om als direct leidinggevende het werk van een OR-lid te kunnen beoordelen en vraagt zich af hoe onafhankelijk je dan nog als OR-lid kunt handelen. De andere groep wimpelt dergelijke bezwaren weg met als argument dat het OR-werk niet inhoudelijk wordt beoordeeld en dat het niet meer dan normaal is dat de bestuurder kijkt wat je in je werktijd doet. Goede feedback Paul Droog, OR-lid bij de afdeling Informatievoorziening Aanbod van de Belastingdienst, laat zich al jarenlang vrijwillig beoordelen. Ik vind dat niet meer dan logisch aangezien ik zo n twintig uur per week aan OR-werk besteed. Bij de beoordeling schakel ik de zogenaamde informanten in, zowel voor mijn OR-werk als voor mijn gewone werk. Zo komen er veel meer competenties aan de orde en de verschillende invalshoeken kunnen ook bij overlap het plaatje completer maken. Van goede feedback kun je leren en groeien. Mijn direct leidinggevende krijgt de informatie over mijn OR-werk aangeleverd en gebruikt die voor de beoordeling. De eerste keer moest ik trouwens nog mijn leidinggevende overtuigen om deze informatie mee te nemen in de beoordeling, want dat wilde hij niet. Toen de directeur de informant werd, kon hij er moeilijk omheen. Pieter van de Sanden, voorzitter ondernemingsraad Plant Sciences Group van Wageningen University, vindt het in principe geen goede zaak om iemands functioneren in de ondernemingsraad in een beoordeling mee te nemen. En zeker niet om ook zijn salaris daarvan te laten afhangen, Beoordeling OR-leden: uitjouwen of toejuichen? Interview: Dit was hakken met de botte bijl Achtergrond: De relatie tussen vakbond en OR Tips: Tweerichtingsverkeer met de achterban zegt hij. Wie garandeert dan de onafhankelijkheid van de OR? Bij beoordeling is er altijd sprake van hiërarchie, zelfs als je niet beoordeeld wordt door je directe leidinggevende. Van de Sanden is wel een voorstander van een jaarlijks gesprek tussen OR-voorzitter en de OR-leden om elkaar wederzijds op afspraken, inzet en gedrag te kunnen aanspreken. We doen dat nog niet, maar ik wil het wel met de OR bespreken en kijken wat de anderen daarvan vinden. Dan kunnen we ook open praten over een beoordelingssysteem voor OR-leden, hoewel ik daar zelf niet zo veel voor voel. Een gekozen OR-lid is in principe alleen aan zijn achterban verantwoording verschuldigd. Overigens hebben we wel een systeem dat waarborgt dat OR-leden geen kostbare tijd verliezen. Als iemand een bepaalde periode niet zo veel tijd voor de ondernemingsraad heeft, dan stellen we zijn urencompensatie naar beneden bij. Mensen die juist heel actief zijn met een bepaald project, krijgen meer Jaargang 34 Juni 2012 Nr. 6 ORnet.nl uren. Dat kan omdat we geen vrijstelling per OR-lid hebben, maar voor de hele ondernemingsraad. Bij de centrale ondernemingsraad hanteren we een soortgelijk systeem, maar dan aan de hand van presentielijsten. ORleden die niet naar de vergaderingen komen, krijgen minder uren. Dat wordt per kwartaal uitgerekend. Te mondig Marion Goes, ambtelijk secretaris bij de wereldwijde onderneming in elektr(on)ische systemen AAB, vindt dat de ondernemingsraden best hun ambtelijk secretaris de opdracht mogen geven om te kijken of hun OR-werk meegenomen kan worden in hun beoordeling. Vraag je ambtelijk secretaris een plan te maken en laat je scholingscommissie het uitwerken. Goes meent dat de ondernemingsraad baat heeft bij vaardigheden zoals op de juiste manier feedback geven en dat de 20 JUNI