Anointed. Preek. 16 maart 2014

Transcriptie

1 Anointed 16 maart 2014 Gezang 562: 1/3 LB Votum en groet Psalm 2: 1/2 NB Geloofsbelijdenis Psalm 2: 3/4 NB Schriftlezing Jesaja 61: 1-3 / Mattheus 16:13-20/ Zondag 12 Psalm 89: 9/18 NB Preek Psalm 133: 1/2/3 OB Gebed Gezang 412: 4/5 LB Zegen Preek Gemeente van Christus, Intro In de vorige avonddienst over de geloofsbelijdenis hebben we nagedacht over de naam van Jezus. De betekenis van die naam is deze dat hij zijn volk zal redden, zal zalig maken, zal bevrijden, zal genezen van hun zonden. Vanavond denken we na over dat wat er in de geloofsbelijdenis direct op volgt. Jezus wordt in de geloofsbelijdenis de Christus genoemd. We belijden te geloven in Jezus Christus maar door het op die manier te zeggen lopen we het risico verwarring te zaaien. Want als je hem Jezus Christus noemt is het net alsof het gaat om een samengevoegde naam. Zoals onze koning luistert naar de naam Willem Alexander zo zou onze heiland dan luisteren naar de naam Jezus Christus. Maar dat is een misverstand. Degene in wie wij geloven heeft maar één naam. Hij heet alleen maar Jezus. Het woord Christus is geen naam. Het geeft iets anders aan. Het is een titel. Een titel die ons vertelt dat Jezus de Messias is. Die titel maakt hem pas echt bijzonder want er waren meer joodse jongetjes die luisterden naar de naam Jezus. De naam Jezus is een gewone joodse jongensnaam maar van al die jongetjes die luisteren naar de naam Jezus is er maar een die de Christus wordt genoemd. Je zou het opnieuw kunnen vergelijken met de naam Willem Alexander. Er zijn er misschien niet veel die zo heten, maar er zijn wel meer jongetjes die luisteren naar die naam,

2 maar er is er maar één die zichzelf koning Willem Alexander mag noemen. Dat mocht hij trouwens niet vanaf het begin van zijn leven. Pas sinds jaar een jaar mag hij zich koning Willem Alexander noemen en dat is ook zo bij Jezus. Terwijl hij vanaf het begin van zijn leven al luistert naar de naam Jezus, wordt hij pas op latere leeftijd Messias genoemd. Die titel wordt in het evangelie van Mattheüs pas in hoofdstuk zestien op de lippen genomen. Verwachting Wie zeggen jullie dat ik ben. Petrus geeft antwoord: u bent de Messias. Jezus ontkent dat niet maar verbiedt het zijn leerlingen wel daar verder over te praten. Dat geeft aan dat er iets aan de hand is met de titel Messias. Er hangt een sfeer omheen. Een sfeer van grote verwachting. Maar met verwachting is het altijd zo dat je ook het risico loopt op teleurstelling. Je stelde jezelf er van alles bij voor, maar toen het moment eindelijk aanbrak viel het eigenlijk tegen. Dat heeft waarschijnlijk hiermee te maken dat wij zelf in onze dromen zo n grote rol spelen. Je eigen wensen en verlangens worden er in opgenomen en helemaal in verwezenlijkt. De werkelijkheid zelf draait niet op die manier rond onze verlangens en behoefte. Misschien is het wel daarom dat we even moeten slikken als dromen werkelijkheid worden. Rond de titel Messias is dat ook het geval. Men verwachtte er van alles van. De Messias dat zou de bevrijder zijn. Dat zou degene zijn die Israël zou verlossen. Daar keken de mensen naar uit en daar kijken velen in Israël ook vandaag de dag nog naar uit. Ze kijken uit naar de komst van die ene. Telkens als er iemand optreedt met charisma hopen ze dat hij het is. Grote verwachtingen, je weet dan bijna al van tevoren dat het tegen gaat vallen. Misschien is het ook wel daarom dat Jezus het zijn leerlingen verbiedt om erover te spreken. Ze mogen het er niet over hebben omdat hij een ander soort Messias is dan de Messias van onze dromen. Aan het einde van het evangelie is er trouwens wel ronduit over gesproken. Ik bezweer u bij de levende god, zeg ons of u de Messias bent, de zoon van God. Jezus zegt dan ja, u zegt het. Als Jezus voor het Sanhedrin staat doet hij er niet meer geheimzinnig over. Dan mag de titel wel gebruikt worden want dan staat hij geboeid. Het kruis wacht hem. Voor het misverstand is dan geen ruimte meer. Hij laat dan zien op wat voor manier hij de Messias is. Hij is niet de Messias volgens het plan van mensen. Hij is geen Messias die aan het hoofd staat van een legermacht. Hij is een Messias die verlost door te lijden en te sterven. Pas aan het einde van het evangelie staat Jezus het gebruik van de titel Messias toe. Je ziet dan ook na zijn dood en opstanding dat in de brieven de titel Christus veel vaker wordt gebruikt. Door Paulus bijvoorbeeld.

3 De gezalfde Belangrijke vraag is nu wat daarmee wordt gezegd? Wat zeggen we eigenlijk als we zeggen dat Jezus de Christus is? Het woord Christus is de Griekse vertaling van het Hebreeuwse woord Messias. En het woord Messias zou je heel goed kunnen vertalen met het woord gezalfde. Wij kennen het ritueel van het zalven niet meer op die maar aan de overkant van de Noordzee is het nog wel in gebruik. Op de website van onze kerk heb ik beelden geplaatst van de kroning van koningin Elizabeth en de Westminster Abbey. Voorafgaand aan de zalving wordt er gebeden om de gave van de heilige Geest. Het koor zingt over Zadok de priester die ooit Salomo zalfde met olie uit het heiligdom (1 koningen 1). De koningin heeft al haar juwelen afgelegd. Ze heeft niet meer aan dan een heel eenvoudig wit gewaad. Je ziet ineens dat ze niets meer en niets minder is dan een heel eenvoudig jong meisje. Als je haar in dat witte gewaad ziet is er geen verschil met andere meisjes van haar leeftijd. Het verschil wordt pas gemaakt als ze plaatsneemt op de troon op gezalfd te worden. De zalving zelf wordt aan ons oog onttrokken. Blijkbaar waren er in die tijd nog dingen die te heilig zijn om te filmen. Maar we weten wel wat er gebeurde. De aartsbisschop maakt met de olie een kruisteken op het hoofd, de handen en de borst van de koningin. De zalving is het die het verschil maakt tussen het meisje en de koningin. Dat dit in de kerk gebeurd is natuurlijk niet onbelangrijk. De zalving is een verwijzing naar de heilige Geest. De koningin ontleent haar gezag niet aan haar charisma of haar populariteit maar aan de zalving met de Geest. Wij als mensen die leven in een democratie vinden dit een vreemde manier van doen. Maar zo is het eeuwen lang gegaan. De olie was het teken en de bezegeling van het feit dat God deze persoon aanwees voor deze specifieke taak. Door hem of haar gaat God iets doen. Die olie is toerusting. Een verwijzing naar de gave van de Geest. Er wordt kracht gegeven. De koning Een van de mooiste verhalen is misschien wel de zalving van David. Die vond plaats in het geheim. Niemand mocht er van weten. Samuel gaat naar het gezin van Isaï in Bethlehem. In zijn handen heeft hij een hoorn die gevuld is met olie. De zonen van Isaï worden één voor één naar binnen geroepen. Samuel ziet de oudste zoon van Isaï en denkt bij zichzelf dat dit vast degene moet zijn die hij moet zalven. Maar de Heer zegt tegen Samuël. Ga niet af op zijn voorkomen en zijn rijzige gestalte. De mens kijkt naar het uiterlijk. God kijkt naar het hart. Alle zonen van Isaï worden een voor een naar binnen geroepen om een voor een afgewezen te worden. Wie moet het zijn? Het moet de jongste zijn. Aan hem heeft niemand gedacht. Alleen God zelf. De gezalfde des Heren is degene aan wie wij niet hadden gedacht maar God denkt wel aan hem. Hij is het, David wordt gezalfd en kan koning worden.

4 Maar eerst gebeurt er niets. Hij gaat eerst gewoon het veld in om de schapen te hoeden. Maar dan komt er oorlog. Er is een reus. Een opstandeling tegen God en zijn gezalfde. Hij daagt het leger van Israël uit maar er is niemand die het tegen hem op durft te nemen. In die situatie blijkt waar zalving toe leidt. De geroepene heeft kracht ontvangen. Zijn broers geloven er niets van. Ze zien niets in David. Maar David gaat en met een paar steentjes velt hij de reus. Niet door kracht noch door geweld, maar door mijn geest zal het geschieden. Zo gaat het dus toe als je gezalfde bent, maar dezelfde David laat ook andere dingen zien. Aan zijn handen kleeft bloed, hij laat een officier doden in de oorlog om er met zijn vrouw vandoor te gaan en onder zijn zoon Salomo worden met de vrouwen vreemde goden binnen gehaald. Het verval van het huis van David, daar ging het ook over in de psalm die we net gezongen hebben. Al die koningen bij elkaar maken duidelijk dat het wachten is op een andere koning, een andere gezalfde. De priester Niet alleen de koningen, ook de priesters werden gezalfd in Israël. Zoals Samuel de opdracht kreeg David te zalven, zo krijgt Mozes de opdracht zijn broer Aäron te zalven. Volgens de psalm droop de olie langs zijn baard tot op de zoom van zijn gewaad. Alleen de gezalfde mag het heiligdom binnengaan. Hij is door God aangewezen om daar namens de mensen voor het aangezicht van God te staan. Hij offert in het heilige het offer dat mensen met God verzoent. Daarna gaat hij naar buiten om namens God te zegenen. Hij heft zijn armen omhoog en zegent de menigte die wacht. De Here zegent u, zegt hij, en hij behoedt u, de Here doet zijn aangezicht over u lichten en is u genadig. De Here verheft zijn aangezicht over u en geeft u vrede (Numeri 6:24-26). Het is goed, het is vrede tussen God en u en de mensen aanvaarden dat. Ze aanvaarden het omdat de priester het zegt. Ze nemen het aan omdat het een gezalfde des Heren is die tot hen spreekt. Want het maakt verschil of iemand die woorden op persoonlijke titel spreekt of namens de allerhoogste zelf. Dat lijkt mij de grote waarde van het ambt. Dat je niet namens jezelf op eigen gezag spreekt. Maar dat er gesproken wordt namens iemand anders. Namens God zelf wordt u vergeving van zonden verkondigd. In de naam van God zelf wordt er gedoopt en namens God zelf mag ik zeggen: dit is mijn lichaam. Maar net als bij het koningschap is ook het priesterschap in Israël in verval geraakt. Aäron zelf kwam al in opstand tegen het gezag van Mozes. Hij speelde een belangrijke rol bij het maken van een gouden kalf. En bij monde van zijn profeten heeft God aangegeven te walgen van de offers die er in de tempel werden gebracht. Dat hij een afschuw heeft van de wierook

5 die er geofferd wordt. Wanneer jullie je handen opheffen wend ik mijn ogen af want aan uw handen kleeft bloed. De profeet Gaandeweg zie je in het oude testament een verschuiving van de priester naar de profeet. De priesterdienst wordt nergens afgeschaft, maar meer dan door hun dienst lijkt hij tot mensen te spreken door de dienst van de profeten. Misschien heeft dat ook te maken gehad met de verwoesting van de tempel. Maar net als de koning en de priester is ook de profeet een figuur die niet op persoonlijke titel maar namens God spreekt. Van lang niet alle profeten weten we of ze ook gezalfd zijn. Het enige roepingsverhaal waarin de zalving wel wordt genoemd is het verhaal van de roeping van Elisa. Elia krijgt van God de opdracht hem te zalven tot zijn opvolger. Hij treft Elisa aan op de akker waar hij aan het ploegen is met twee span ossen. Elia loopt op hem af en werpt zijn mantel op hem. Elisa slacht zijn ossen en gaat met Elia mee als zijn dienaar. Over de daadwerkelijke zalving lees je in het verhaal zelf niets. De zalving wordt alleen genoemd in de opdracht die Elia kreeg. Maar belangrijker dan de letterlijke zalving is de zalving met de Geest van God. Van Jezus lezen we ook nergens dat hij letterlijk gezalfd is maar hij heeft in de synagoge van Kapernaüm wel de profetie van Jesaja gelezen: De Geest van God de Heer rust op mij, want de HERE heeft mij gezalfd. Om aan armen het goede nieuws te brengen. Om aan verslagen harten hoop te bieden, om aan gevangenen vrijlating bekend te maken en aan geketenden hun bevrijding (Jesaja 61). Jezus als de gezalfde De Geest des Heren rust op mij, en ook daar hoort een verhaal bij. Het verhaal van de zalving van Jezus is het verhaal van zijn doop in de Jordaan. Jezus kwam helemaal uit Galilea naar de Jordaan om door Johannes gedoopt te worden. Hij ging in de rij van de zondaren staan, hij ging onder in hetzelfde water, als je erbij was geweest zou hij je niet opgevallen zijn, maar boven hem gaat de hemel open en God wijst hem daar aan als degene in wie hij een welbehagen heeft. En uit de hemel daalt de geest neer in de gestalte van een duif. Dat is het verhaal van de zalving van Jezus. Hij wordt door zijn vader in de hemel gezalfd tot onze hoogste profeet, tot onze enige hogepriester, en tot onze eeuwige koning. De vader uit de hemel doet dat. Hij ziet het helemaal met Jezus zitten. Net als al die andere gezalfden is Jezus ook niet iemand die opvalt. Hij is niet iemand waar mensen het mee zien zitten en als mensen het wel met hem zien zitten dan hebben vlees en bloed hen dat niet geopenbaard.

6 In onze samenleving zijn er steeds minder mensen die in Jezus de gezalfde zien. Dat is erg en dat doet pijn maar vreemd is het niet. Het past bij de gang van de gezalfde. Samuel had er ook moeite mee de gezalfde te herkennen in de jongste zoon van Isaï. De profeten werden in hun eigen vaderland zelden of nooit geëerd. Je herkent de gezalfde niet zomaar want het zou heel goed kunnen dat hij niet aansluit bij dat wat wij van een gezalfde verwachten. Hij is de niet de vervulling van dat waar wij van dromen. Hij komt ook om dingen te doen die haaks staan op onze dromen. Maar dat kan niet wegnemen dat wij ons toch aangetrokken voelen tot deze persoon. Dat we geboeid worden door Jezus. Dat je merkt dat hij iets heeft. Hij spreekt je aan en dat gevoel is dan de basis om je wel of niet aan hem toe te vertrouwen. Het gevoel als de reden om in Jezus meer te zien dan in iemand anders. Maar het probleem met gevoel is dat onze gevoelens niet stabiel zijn. Als je Jezus vandaag aardig vindt kan er zomaar een dag komen dat je hem niet meer aardig vindt. Als hij je vandaag aanspreekt wil dat nog niet zeggen dat je je morgen ook nog door hem aangesproken weet. Gevoel geeft ons uiteindelijk geen zekerheid. Ons gevoel is niet beslissend als het gaat over de vraag of Jezus het is. Misschien zou je het kunnen vergelijken met een rechter. Hij spreekt een vonnis uit. Je krijgt drie jaar cel. De rechter zegt het, dus dan is dat zo. Ja, je kunt nog in hoger beroep, maar als de hoogste rechter het zegt, dan staat het vonnis vast. Dan weet je waar je aan toe bent. De geldigheid van zijn vonnis hangt niet af van de vraag of hij aardig is of niet. De vraag wat voor gevoel je bij hem hebt doet er totaal niet toe want het vonnis veranderd er niet door. De rechter draagt niet voor niets een toga. Hij of zij spreekt niet op persoonlijke titel. Hij of zij is een ambtsdrager. Hij of zij is bekleed, hij of zij is aangesteld, en alleen daarom is het vonnis dat wordt uitgesproken beslissend. Zo moeten we ook over Jezus moeten denken die we soms wel en soms niet aardig vinden. Die ons soms wel en soms niet aanspreekt. Hij is door God aangesteld en dat alleen geeft zekerheid. Als hij gevangenen vrijlating bekend maakt dan is dat zo. Als hij geketenden bevrijding aankondigt dan heeft dat gezag. Als hij de zonden vergeeft dan hoef je niet te twijfelen want de geest des Heren rust op hem. Hij is gezalfd en mag namens zijn vader spreken. Hij is het omdat God het heeft gezegd. Je bedriegt jezelf niet. Je vergist je niet als je op hem afgaat en je zaak toevertrouwt aan hem. Hij is de enige door wie je volkomen zekerheid kunt krijgen, dat God ons niet verwerpt maar aanneemt. Afsluiting Jezus is door zijn vader in de hemel gezalfd tot onze hoogste profeet, tot onze enige hogepriester, en tot onze eeuwige koning. Waarom is hij de hoogste, waarom is hij de enige, waarom is hij de eeuwige? Koningen, priesters en profeten, ze treden in Israël op namens God. Er zat nogal eens licht tussen dat wat ze met hun privé leven zeiden en dat wat ze met hun openbare bediening

7 verkondigden. Bij Jezus valt dat allemaal helemaal samen. Hij is de hoogste profeet omdat hij niet alleen met zijn woorden maar ook met zijn daden het evangelie heeft verkondigd. Hij was het woord van God in eigen persoon en is daarom de hoogste profeet. Hij is de enige hogepriester omdat hij alleen in eigen persoon het offer is dat ons voor eens en voor goed verlost van onze schuld. En hij alleen is eeuwig koning omdat hij uit de doden is opgewekt om nooit meer te sterven en voor altijd onze koning te zijn. Voor altijd, als we het over Jezus als de Messias hebben, dan hebben we het niet over het verleden. Het gaat vanavond over hem die hier en nu als onze hoogste profeet en leraar tot ons spreekt. Als het over de gezalfde gaat dan gaat het over hem dag in dag uit in het heiligdom uw belangen behartigt. Als het gaat over Jezus die de Christus is, dan gaat het over hem die ons beschermt en bewaart bij de verlossing. Dat Jezus regeert blijkt uit ons. Wij zijn zijn onderdanen. Wij hebben hem niet uitgekozen. Wij zagen allerlei anderen. Maar er is een stem uit de hemel die zegt: hij is het, en alleen daarom kunnen wij het ook zeggen: u bent de Messias, de zoon van de levende God. Amen