LETICIA 2010 DEEL 2. Door Ernst van Genne. Inirida, ons volgende reisdoel

Transcriptie

1 LETICIA 2010 DEEL 2 Door Ernst van Genne Inirida, ons volgende reisdoel Onze groep was, vergeleken met die van Leticia, uitgebreid en bestond nu uit zeven personen, onze begeleiders niet meegerekend. Die waren met vijf man en hun functies liepen uiteen van kok tot gids. Deze laatste was van groot belang om dat hij wist hoe het er op de meeste plaatsen onderwater uitzag. Dat lijkt misschien een te verwaarlozen detail, maar tijdens een tocht die naar ver afgelegen plaatsen leidt en tijdens dewelke de ANWB niet te hulp kan schieten, is zo n functionaris van veel belang. Dat bleek weer eens toen de schroef van de boot onherstelbaar beschadigd raakte door een rotsblok dat net onder de waterspiegel lag. Tijdens de voorbereidingen voor een lange tocht naar afgelegen gebieden moeten er inkopen worden gedaan. Het is verstandig om zo veel mogelijk mee te nemen, want onderweg is veelal weinig te krijgen. Ik zal de lezer niet lastigvallen met een opsomming van de spullen die wij meenamen, maar ik maak wel een uitzondering voor het bier. Daarvan zijn grote hoeveelheden nodig om de vochthuishouding op een aangename wijze op peil te houden. We meenden heel wat te hebben ingeslagen, maar dat bleek toch een vergissing te zijn. We werden tijdens de trip geconfronteerd met een ernstig biertekort en dat was heel vervelend. Na enig overleg besloten we om eerst naar de Rio Bocon te gaan. Onze gids, ene Leonel, Een schooltje Apistogramma iniridae 24

2 wist daar plekjes te vinden waarop het water helder was, zodat wij er konden fotograferen. Wij konden slechts op zijn vakmanschap vertrouwen. Om aan twaalf personen plaats te bieden had Leonel een reuzenkano gehuurd. Het vaartuig was vijftien meter lang en had een diepgang van 20 cm. Dat laatste was van groot belang, gelet op de abnormaal lage stand van het water. Dat stond ongeveer twee meter lager dan normaal, zodat de omstandigheden heel anders waren dan die van twee jaar geleden. In feite was het een ander biotoop. Zo zagen wij veel plaatsen waarop de rotsachtige bodem bloot was komen te liggen, zodat ik het gevoel had dat er tijdens onze afwezigheid een heel andere rivier was ontstaan. Vanuit de Rio Bocon konden wij allerlei kleinere biotopen bezoeken, de caño s, die erg ondiep waren. De vissen die daar het meest gevangen werden behoorden tot de één of andere Apistogramma-soort. Exemplaren van A. iniridae troffen wij het vaakst aan in onze netten. Wij maakten gebruik van handnetten die een doorsnede hadden van 50 cm en die voorzien waren van een stevige steel. We schepten daarmee een hoeveelheid loof van de bodem en zochten daarin naar de visjes die zich tussen de bladeren verscholen hadden. Behalve de apisto s vingen we ook heel wat exemplaren van de soort Crenicichla cp. notophthalmus. Die hielden zich vaak op in de nabijheid van half verrotte boomwortels. Zonder al te veel moeite verkregen wij de nodige paartjes. Het viel echter op dat de solitair rondzwemmende individuen nagenoeg allemaal van de mannelijke kunne waren en dat de vrouwtjes slechts zelden alleen zwommen. Hoe dan ook, de dieren waarmee we thuiskwamen bleken voor 70% mannetjes te zijn. Het water was opvallend helder, hetgeen mede veroorzaakt werd door het feit dat het al enige tijd niet geregend had. Er waren ook Balsahout heeft prachtige luchtwortels, ideale schuilplaatsen voor dwergcichliden plaatsen waarop het water 30 cm diep was en ik vond onder een boomstronk zelfs een plek waarop ik met de camera in de aanslag en tegen de stroming in rustig kon gaan liggen en om de dertig seconden een foto kon maken. Telkens meldden zich dat andere vissen die even rustten om vervolgens weer verder te zwemmen. Soms baltsten zij zelfs met elkaar. Ik had het gevoel dat ik voor het grootste aquarium van de wereld lag en dat het visbestand daarvan voortdurend veranderde. Ik zag daar Crenicichla sp. notophthalmus, Mesonauta mirificus, Apistogramma iniridae, Laetacara fulvipinnis, verschillende Hemiloricaria s, L-nummers en karperzalmpjes. Voor ons lag het hoogtepunt van ons bezoek aan deze biotoop in de Caño Bocon. Daarin konden wij niet alleen Mesonauta mirificus waarnemen, maar zagen wij ook enkele exemplaren van de soort Pterophyllum altum. Die waren erg moeilijk te fotograferen, omdat zij een hoogte hadden van wel 30 cm. Zij waren niet bijzonder schuw en hielden zich op tussen de wortels en de takken van de bomen die op de oever stonden. Het water stroomde langzaam. Wij bevonden ons dicht bij de oever en daar is de stroming altijd minder dan in het midden van een kreek. De altums bleven roerloos tussen de wortels staan en omdat ik niet bewoog kon ik minutenlang in hun nabijheid vertoeven. Jammer dat de batterij van mijn fototoestel bijna leeg was. Bij de Caño Bocon is 25

3 nu eenmaal geen electriciteit, maar de daarop volgende dag gingen we weer naar Inirida om de batterijen en onszelf weer op te laden met goed voedsel en drinken. Voor ons lag een trip naar de Rio Atabapo, het tweede deel van onze reis. Ook bij die rivier hadden we last van de lage waterstand. We moesten af en toe zelfs de kano verlaten om de diepgang ervan te verminderen en om het vaartuig te kunnen duwen. We hadden onze staf uitgebreid met een motoristo, een motordrijver die de boot tussen alle obstakels door zou loodsen, zodat we de rivier zo ver mogelijk op konden varen. We kregen echter pech. De waterpomp kwam vol zand te zitten, waarna de motor niet meer behoorlijk gekoeld werd. Gelukkig ontmoetten we een mederiviergebruiker die onze motordrijver meenam naar San Fernando de Atabapo. Hij kwam ongeveer twee uur later terug met een collega en een goede motor 40 PK Yamaha. Ons gezelschap werd op die manier alsmaar groter, hetgeen niet goed was voor onze voorraad bier. We mochten echter al blij zijn met de hulp. Apistogramma uaupesi, gevangen nabij San Fernando de Atabapo. Intussen zaten wij natuurlijk niet stil. We namen de gelegenheid te baat om te gaan vissen, hetgeen goed mogelijk was omdat we dicht bij enkele ondiepe plekken en eilandjes lagen. We vingen veel meervallen en ook veel exemplaren van de uiterst zeldzame Apistogramma diplotaenia. De gevoeligheid daarvan werd andermaal duidelijk, want geen van de gevangen dieren overleefde het verblijf bij de exporteur in Bogota. Later bleek ons overigens wel dat wij ook individuen van de soort Apistogramma uaupesi hadden buitgemaakt, een soort waarvan de vindplaats onbekend was. Wij bevonden ons ongeveer één uur varen stroomopwaarts van San Fernando de Atabapo, maar twee dagen later troffen we deze cichlide ook aan in kreken waarin soms niet meer dan 5 cm water stond. Het is niet uitgesloten dat zij hun heil moesten zoeken in deze slootjes, omdat hun eigenlijke biotopen waren drooggevallen. We ontdekten ook dat de bomen, die tot in het water groeien en daar fraaie haarwortels vormen, balsabomen genoemd worden. De stammen daarvan kunnen een doorsnede hebben van meer dan één meter en worden dan gebruikt voor de bouw van drijvende huizen. Die kunnen met de waterstand omhoog en omlaag gaan. Omdat het hout erg zacht is, wordt het vaak gebruikt om er houtsneden van te maken, zoals we een jongetje zagen doen. De gids bracht mij op de hoogte van de eigenschappen van deze houtsoort en dat was nodig, want ik meende, kennelijk ten onrechte, dat het daarbij om Ficus benjamina ging. We zagen nooit echte woudreuzen en vroegen ons af of die alle ten prooi waren gevallen aan de kettingzagen. We vingen ook daar veel dwerg crenicichla s die niet groter waren dan maximaal 10 cm. Grotere Crenicichla s zagen we ook, maar die zwommen drie meter voor ons uit en waren zonder geschikte netten niet te vangen. Ik heb het dan ook over vissen met een lengte van 35 cm, mooi voor een foto, maar totaal ongeschikt om mee te nemen, tenzij men er soep van wil maken. Het ging daarbij om C. sp. atabapo, een soort die waarschijnlijk nauw verwant is aan C. lugubris. Een andere soort die we buitmaakten was 26

4 Onderwateropname van Pterophyllum altum in de Caño Bocon Biotodoma wavrini, een soort die minder kleurrijk is dan haar nauwste verwant B. cupido, die voorkomt in de buurt van Santarem. Opmerkelijk genoeg ontmoetten wij een indiaan die ons een vis wilde verkopen die hij uaru falso noemde. Nu had onze motordrijver zich ook ontpopt als vissenvanger. Hij beoefende die bezigheid doorgaans door, bewapend met een spies, in de nacht op jacht te gaan in een kano. Een aantal van de vissen die hij terugbracht en die bestemd waren voor de soep en de barbecue, noemde ook hij uaru falso. Die vissen leken erg op een Heros-soort, maar hadden een iets andere lichaamsbouw. Nadien heb ik onze motordrijver tijdens een nachtelijke tocht vergezeld om tijdens de duisternis onderwateropnamen te kunnen maken. Tijdens de nacht gaat men als fotograaf heel anders te werk dan overdag. De vissen blijven als regel keurig op hun plaats zitten, maar zijn minder spectaculair van kleur. Ik was verrast door de soortenrijkdom die ik aantrof, vooral bij rotsen. Aan de voet daarvan lagen altijd wel een paar vissen in een soort van trance te wachten op de fotograaf. Aan hun verlangen om op de gevoelige plaat te worden vastgelegd wilde ik uiteraard wel voldoen. Een zeer opvallende waarneming deed ik in een meertje dat vlak bij Inirida ligt. Ik was daar twee jaar geleden al eens geweest, maar ik heb nu een betere camera en hoopte daarmee betere foto s te kunnen maken. We stapten in het water dat in eerste aanleg erg troebel was, zodat wij weinig zicht hadden. Dat werd echter beter toen we de overzijde van het meertje naderden. We zagen toen opvallend grote scholen van de soort Apistogramma inirida, soms wel veertig stuks, zowel grote als kleine exemplaren. Er waren ook mannetjes en vrouwtjes en af en toe baltsten die elkaar aan. Soms, echter, zwommen ze twee meter verder of sloten zij zich aan bij een andere school. De watertemperatuur was van dien aard dat ik een half uur in het water kon blijven om te observeren, zonder het koud te krijgen. 27

5 Ik had nog steeds geen goede onderwaterfoto van Dicrossus gladicauda. Vertegenwoordigers van die soort hadden we wel gevangen, maar in kleine hoeveelheden. Ik besloot om met de gids en de camera op stap te gaan om te zien of ik de gewenste foto s alsnog zou kunnen maken. Het bleek echter te gaan om een cichlide die erg schuw is, zodat het moeilijk Een Heros soort uit de Rio Atabapo; door de plaatselijke vissers wordt zij uaru falso genoemd. was om hem voor de lens te krijgen. Na veel mislukte pogingen ging ik op een zonnig plekje liggen en daar heb ik mijzelf en de camera verdekt opgesteld. Zo nu en dan zwom er een A. iniridae voorbij en ik zag zelfs enkele jonge exemplaren van D. gladicauda, maar helaas geen enkel volwassen dier. Wel zag ik na enige tijd enkele grotere jongen die al zwak rode buikvinnen hadden, hetgeen wil zeggen dat zij seksueel volgroeid waren. Ik heb geprobeerd om de gids uit te leggen welke verschillen er bestaan tussen D. gladicauda en D. filamentosus, maar hij bleef bij zijn bewering dat hij laatstgenoemde ook in deze biotoop had gevangen. Volgens de literatuur zou die echter alleen in de Rio Negro voorkomen, maar Leonel meende te weten dat er een voor vissen begaanbare verbinding bestaat tussen het stroomgebied van deze rivier en dat van de Rio Atabapo. Dat is natuurlijk juist. Het gaat daarbij om de Rio Casiquiare, maar die is alleen bij hoog water begaanbaar. Ik slaagde er helaas niet in om onderwateropnamen te maken van een mooie, volwassen D. gladicauda. Het is, zo heb ik ervaren, altijd wel moeilijk om volwassen vissen te fotograferen. We zijn er echter ook niet in geslaagd om volwassen exemplaren van deze soort te vangen. Dat was twee jaar geleden niet anders. Misschien planten die zich slechts éénmaal in hun leven voort en sterven dan, hun biotopen overlatend aan hun nakomelingen. Die kunnen zich dan snel weer vermenigvuldigen en op die manier de soort in stand houden. Na enkele weken konden wij een begin maken met de terugreis. In totaal waren Johan en ik vijf weken onderweg geweest en daarmee waren wij de winterse perikelen in Nederland uit de weg gegaan. In de plaats daarvan moesten we wel enkele tropische ontberingen voor lief nemen. De vissen die wij op ons verlanglijstje hadden staan kwamen ongeschonden in Nederland aan. Daar was Apistogramma diplotaenia helaas niet bij. Alle exemplaren van die soort hadden, zoals gezegd, het leven gelaten bij de exporteur in Bogotá. Tijdens de eerste reis die ik maakte was dat niet anders. Ik heb tijdens deze trip drie uur lang, bij een temperatuur van 30 C kleine exemplaren geselecteerd, maar dat mocht niet baten. Ik vrees dat er te veel zout is gebruikt. De toediening daarvan is bijna een standaardprocedure in Bogotá. Zout wordt daar als een wondermiddel gezien, hetgeen naar mijn mening niet juist is, vooral niet wanneer vissen er langer mee geconfronteerd worden. We zijn echter van deze exporteurs afhankelijk, evenals van Dirk Verduijn die de vissen moet importeren. Exporteurs beschikken over een netwerk van vertrouwde vissers. Op de gok naar een land als Colombia gaan is sterk af te raden. Het is een prachtig land, maar de regels moeten er wel nageleefd worden. 28