Stamboekno.: ex Meeuw, Louise Boutojaar Opdracbtgeuer: Onbekend Huidige eigenaar. c.p. Hos, Westerland Zeilnummer: 88 RD

Transcriptie

1 Van onbekende herkomst DE VRIENDSCHAP Stamboekno.: ex Meeuw, Louise Boutojaar Opdracbtgeuer: Onbekend Huidige eigenaar. c.p. Hos, Westerland Zeilnummer: 88 RD Historie De schepenlijst van 1997 van het stamboek schrijft dit schip toe aan Eeltje Holtrop, bouwjaar De toeschrijving is volgens ons een niet-onderbouwde veronderstelling, het bouwjaar daarentegen staat wel vast. Het ederlandsch Jachtregister van vermeldt de 'tjotter' "Louise", eigendom van H.L. Morra te 's-gravenhage, met als bouwjaar Dat dit toen inderdaad bekend kon zijn blijkt uit wat C.].W. van Waning, de toenmalige secretaris van de Commissie Stamboek Friese Ronde jachten (par. 7.1), in 1953 in een van zijn artikelen in "De Waterkampioen "onder meer schreef. 4 Hij doet daarin verslag van een mondelinge mededeling aan hem van de heer Hein Appeldoorn te Leeuwarden, met wie hij via de heer Voordewind in contact kwam: De heer H. Appeldoorn berinnert zich nl. met grote stelligbeid dat het jaartal 1832 gebrand of gesneden stond op de achterzijde van de bedelballe van de tjotter "De Vriendscbap", welke tjotter reeds uoor 1893 door zijn uader was gekocht van de Leeuioarder 'ioalgeldopbaalder', Herre van del' WerjJ. Helaas is deze bedelbalh uerduienen bij de inbouw van het vaste voordek, welke uerbouunng plaats had in de tijd dat R. Wester eigenaar was (ea ). Hieruit blijkt dat notaris Morra, die het schip van Wester overnam, het bouwjaar kon weten. Diens won, de heer J. Morra, die het schip tot 1952 in bezit had, berichtte aan Van Waning228dat hij nog een oud stuk spant bezat met de volgende brandmerken: 4 1 een leeuwtje k p 5 Oud spant met brandmerken van de scheepsmeting in 1892 te Leeuwarden, afkomstig uit de 'open boot' "De Vriendschap" van Heere Van der Werff. Foto: Fries Sch. Mus.

2 Dit wrangetje heeft de heer Morra aan Van Waning afgestaan. Na diens overlijden kwam het in het bezit van het Fries Scheepvaart Museum. Na de recente restauratie van het schip he eft de huidige eigenaar deze brandmerken opnieuw aangebracht. Voor wie en door wie "" is gebouwd is niet meer te achterhalen. Terecht wijst Van Waning erop dat het model afwijkt van dat van de latere jachten en tjotters, zeker van die van Van der Zee. Waarschijnlijk is zij ontstaan als vrachtscheepje. In de al eerder aangehaalde studie van W. Dolk naar de plezierjachten van Leeuwarder ingezetenen in de negentiende eeuw229 vonden we de bovenaangehaalde mededeling van de heer Appeldoom bevestigd: In het door Dolk onderzochte patentregister was ingeschreven: (J ) "De Vriendscbap", open boot 5 ton, geen meetbriej, eigenaar Herre van der Werff (Lwd ) koopman en pacbter der kaai-, wal- en marktgelden. Al voor deze Herre van der Werff was het als verhuurschip in gebruik. Uit een brief van S.]. Olij aan Van Waning blijkt dat deze in 1887 als veertienjarige jongeling een wedstrijd bijwoonde waaraan behalve het toen net van stapel gelopen jacht "Maria" van \------~----~--~-- Hendrik Vrolijk(zie par bij "Wytske) ook het jacht "Meeuw" deelnam, toen eigendom van P. Schenkius, koffiehuishouder en bootverhuurder aan het Kleinzand te Sneek230 Ook een aantekening in het archief van de heer H.G. van Slooten bevestigt dit. Schenkius is dus de oudst bekende eigenaar. Korte tijd later kwam de "Meeuw", dan onder de naam "" in handen van Herre van der Werff, die haar, naar we al zagen, we er overdeed aan Gerrit Appeldoorn. Deze oefende zijn botenverhuurbedrijf uit aan het Noordvliet in Leeuwarden (toen nog niet gedernpt). Bij deze verbleef de boot twaalf jaar, tot zij in 1905 in handen kwam van een aantal Leeuwarder jongelui onder leiding van A.D. Terwee, waartoe verder behoorden Klaas Bakker, lac. Marcus en Ype van Slooten (de vader van H.G.); de vriendengroep werd de 'Ljouwerter Club' genoemd. Volgens een telefonische mededeling van Terwee in 1952 aan Van Waning4 werd met het jacht, nu weer onder de naam "Meeuw", deelgenomen aan wedstrijden van '005- tergoo' en van 'Frisia' in Grouw, waarbij we de bekende namen van de jachten "Mercurius", "Frisia", "Hou Moed" en "Vrouw Romkje" tegenkomen. Boeier "" van de gebroeders Marckmann; tewaterlating na restauratie te Heeg, Herk.: Verz. Fries Sch. Mus.

3 Een en ander blijkt ook uit het bekende verslagenboek van de Koninklijke Zeilvereeniging 'Oostergoo'. Er werd zelfs een nieuw wedstrijdtuig aangeschaft. Deze periode duurde echter slechts vijf jaar. Het jacht werd in 1910 verkocht aan E. Wester te Grouw; het nieuwe tuig werd door R. Buisman overgenom en als stormtuig voor zijn "Mercurius". Bij Wester belandde het schip weer in de verhuur (voor de jachtwerf Wester verwijzen wij naar par. 4.10). Na een zestal jaren kwam het jacht in de goede particuliere handen van de heer H.L. Morra, notaris te 's-gravenhage en lange jaren bestuurslid van de Watersportvereeniging 'De Kaag'. Waarom deze juist dit scheepje kocht weten we niet. De zoons van Wester brachten de "Meeuw" naar de nieuwe thuishaven Warmond, waar zij ligplaats kreeg in een overdekt schiphuis.231 De naam werd gewijzigd in "Louise". Omdat bij het zeilen op de Kaag een kluiver te lastig was, werd die verwijderd. Tot 1952 bleef de 'tjotter' zoals hij genoemd werd, eigendom van de familie Morra. Volgens de heer J. Morra is er omstreeks 1940 op de werf Schalkenbosch te Warmond een nieuwe bodem ingebracht.228 Verder is van deze periode niet veel te vertellen. De volgende eigenaar was de timmerman-aannemer W. Nieuwpoort te Sliedrecht. Naar aanleiding van het eerste artikel van Van Waning in het oktobernummer van 1952 van "De Waterkampioen"3 Open jacht "" van C.P. Has; tewaterlating na restauratie te Westerland, schreef hij sinds enige maanden eigenaar te zijn van de tjotter die hij had gekocht van de heer J. Morra, bij wiens familie deze 36 jaar in bezit was geweest.232 Hij kondigde aan een kajuitje op het schip te bouwen om meer accommodatie te krijgen. De roef, die pas weer door de huidige eigenaar bij een grondige restauratie is verwijderd, stamt dus pas uit de jaren vijftig. In de al eerder aangehaalde brief aan de heer Marckmann231 uit 1971 vermeldde de heer Nieuwpoort dat door de nieuwe opbouw de mast niet helemaal gestreken kon worden vanwege het te laag gelegen draaipunt. Om dit euvel te ondervangen had hij een bijzondere strijkinrichting ontworpen (vergelijkbaar met die welke nu nog aanwezig is bij de boeier "De Hekse", zie par. 8.14), Zelf heeft Nieuwpoort als timmerman verschillende reparaties uitgevoerd, maar toen die hem boven het hoofd dreigden te groeien, verkocht hij in 1959 de "Meeuw". De nieuwe eigenaar was AJ Mol te Rotterdam. Deze, stammende uit een watersportfamilie in Dordrecht, was werkzaam bij scheepsbouwer Verolme. Toen hij in 1966 voor het bedrijf naar Brazilie werd uitgezonden en afstand moest doen van het schip, verkocht hij het aan zijn neef Frits Marckmann, toen nog student in Delft. Enkele jaren later kocht zijn eveneens in Delft studerende broer Chiel zich in en samen lieten zij in 1971 Pier Piersma, die zich in het jaar daarvoor als zelfstandig houtenjachtbouwer in Heeg gevestigd had, uitgebreide I 385

4 herstellingen uitvoeren. Na de restauratie kreeg de boeier de naam "", omdat uit het reeds eerder aangehaalde artikel van Van Waning uit 1953 in "De Waterkampioen''4 zou blijken dat dit de oudste naam geweest moet zijn. "" kreeg ligplaats in Vinkeveen, maar de gebroeders Marckmann maakten grote tochten over de grote rivieren en door Friesland, waarbij enige malen deelgenomen werd aan de Regionale Reunie in Heeg. In 1979 werd de boeier verkocht aan Erik Pott, scheepstimmerman bij de werf Kramer in Oud Zuy- len. Deze heeft in zijn tijd enige onderdelen vervangen en onder andere het roer vernieuwd. a 1990 raakte het schip onder de volgende eigenaren door verwaarlozing zeer ernstig in verval zoals wij in 1992 constateerden toen wij bij de voorbereiding van het boek 'Het Friese jacht' in overleg met de toenmalige eigenaar G. de Rooij de boeier in Nieuwegein bezochten om afmetingen vast te stellen. Een brandbrief aan het bestuur van de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten leidde er uiteindelijk toe dat het schip in eigendom kwam van de "", overzicht. "" onder zeil in de baai van Brest, "", bedelbalk boven kleine voorplecht. "", hennebalk. Foto: CP Has

5 heer Kees Hos te Westerland. Onder diens handen heeft het schip in de afgelopen jaren een totale vernieuwing ondergaan, waarbij de roef werd verwijderd en de oorspronkelijke toe stand van open Fries jacht hersteld. Op zaterdag 17 juni 2000 werd het gerestaureerde jacht feestelijk te water gelaten. Terecht kende het bestuur van de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten de heer Hos de W.H. de Vos-prijs toe. De opeenvolgende eigenaren, voor zover bekend, waren dus de oudste eigenaren zijn onbekend 1887 P. Schenkius Sneek Meeuw 1893 H. van der Werff Leeuwarden G. Appeldoorn Leeuwarden A.D. Terwee, K. Bakker, Y. van Slooten en J. Marcus alien te Leeuwarden Meeuw E. Wester Grouw Meeuw 1916 H.L. Morra Den Haag Louise 1952 J. Morra Den Haag Louise W. Nieuwpoort Sliedrecht De Vriendscha p AJ Mol Rotterdam F. Marckmann Delft F. en MJ Marckmann Delft/ E. Pott O.B. de Kriek G. de Rooy J. Sambrink Lekkum vanaf 1996 c.r. Hos Westerland Bijzonderheden - kielbalk, hoog 6 cm dik 8 cm, met enige zeeg - plat vlak, hoekige kimmen - 6 van steven tot steven doorlopende gangen - kleine plecht onder de bedelbalk - (nieuw) snijwerk op beretanden, boeisels, bedelbalk, hennebalk (stuurboogje) en naambordje breed tjotterroer met traditioneel snijwerk in de kop Opmerkingen Dit schip vertoont de kenmerken van een vroeg negentiende-eeuws vrachtscheepje bestemd voor de Friese binnenwateren. Het is zeer slank. De kop is wat de Friezen siucb noemen, betrekkelijk laag. De zeeg is gering. Technische gegevens Hoofdafmetingen - Lengte over de stevens - Grootste breedte over de berghouten - Holte op het grootspant - Diepgang - Zeiloppervlak: grootzeil + fok - Kluiver 6,96 m 2,49 m 1,15 m 0,42 m 32,0 m? n.a. I 387