Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar XVI Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2004 Nr. 216 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 23 maart 2004 Zoals toegezegd bijde behandeling van het onderwerp doventolkbemiddeling tijdens het vragenuurtje d.d. 16 maart jl., doe ik u hierbij, mede namens de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, nadere schriftelijke informatie toekomen over een drietal aspecten met betrekking tot de doventolkbemiddeling. Alvorens op de gestelde vragen in te gaan wil ik eerst kort de stand van zaken schetsen. Op 12 maart jl. heeft TC Visinet, één van de bemiddelingsorganisaties voor doventolken, een persbericht doen uitgaan waarin wordt aangegeven dat deze organisatie in grote financiële problemen verkeert en dat de tolkenbemiddeling door TC Visinet per 15 april a.s. zal moeten worden stopgezet indien er geen verandering optreedt in de financiële situatie van TC Visinet. Oorzaak van de huidige problemen zou zijn gelegen in de wijziging van de tarieven voor doventolkbemiddeling. Situatieschets Mijns inziens moet de oorzaak van de huidige financiële situatie elders gezocht worden. Kort zal ik u de situatie schetsen over de veranderingen in de tarifering voor bemiddeling. In 1999 is naar aanleiding van het faillissement van Madido, die deels tolkenbemiddelaar was en deels aanbieder was van sociaal maatschappelijk werk voor doven geconstateerd dat de tot dan toe in gebruik zijnde tariferingswijze van doventolkbemiddeling ondoorzichtig was en onvoldoende aansloot bijde praktijksituatie. (Overigens dien ik op te merken dat Madido s faillissement niet alleen het gevolg was van deze financieringswijze maar ook van slecht management.) Daarnaast was de ontevredenheid van doven en doventolken met de gebruikte systematiek een belangrijke aanleiding. Gebleken was dat de op dat moment geldende wijze van financiering, waarbij uitsluitend de tolkuren bepalend waren KST tkkst29200XVI-216 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2004 Tweede Kamer, vergaderjaar , XVI, nr

2 voor de vergoeding van de doventolk, onvoldoende aansloot bijde gangbare arbeidsverhoudingen. Onderdeel daarvan was de ondoorzichtige wijze waarop bemiddelingsorganisaties gelden voor de bemiddeling bepaalden en inden. Er bestond de indruk dat men een relatief groot overheadpercentage (40%) voor bemiddeling hanteerde wat ten koste ging van de tolkvergoedingen. Veranderingen van de vergoedingssystematiek Op advies van het CVZ is vervolgens samen met UWV, NBTG en bemiddelingsorganisaties, waaronder TC Visinet, een meer transparant vergoedingssysteem ontworpen, waarbijwerd ingezet op een meer reëel overheadpercentage (20%). Inzet was eveneens uniforme tarifering van tolktarieven voor de arbeids-/onderwijssituatie en de leefuren en een vast vergoedingsbedrag voor bemiddelingsorganisaties per bemiddeling. Hierover is vanaf het najaar 2000 regelmatig overleg met partijen geweest. Per 1 januari 2002 is er één vast bemiddelingstarief voor de leefsituatie per tolkopdracht, onafhankelijk van het aantal uren van de opdracht ingevoerd. Hierbijdient bedacht te worden dat thans elke opdracht het tarief van 37,85 oplevert. Dus ook de kortere opdrachten. Dat is een logisch gevolg van het uitgangspunt dat voor iedere opdracht een hoeveelheid bemiddelingsactiviteit moet worden verricht, die niet afhankelijk is van de duur van het aantal tolkuren binnen de opdracht. Per 1 juli 2003 is deze vergoedingssystematiek ook voor de arbeids-/ onderwijssituatie ingegaan en zijn de tarieven van een indexatie voorzien en geüniformeerd. Voordeel van deze nieuwe tariferingswijze is dat voor alle situaties terug gevallen kan worden op een uniform tarief en dat ook tolken weten op welke bedragen zijrecht hebben. Bijde invoering van de nieuwe systematiek voor de arbeids-/onderwijssituatie zijn een aantal bezwaren aangevoerd door de betrokkenen met name voor meerdaagse opdrachten en met betrekking tot de vergoeding voor stagiaires. Na het overleg met de betrokken bemiddelingsorganisaties is toen vastgesteld dat het opdrachttarief, wederom ongeacht het aantal tolkuren (per dag) voor iedere dag dat de opdracht voortduurt, opnieuw in rekening mag worden gebracht. Ook is de vergoeding voor stagiaires verhoogd. In het overleg van juni 2003 hebben een aantal bemiddelingsorganisaties hun bezwaren tegen de nieuwe structuur desondanks gehandhaafd. De NBTG toonde zich wel tevreden; TC Visinet heeft geen eindoordeel uitgesproken. Onlangs is een CVZ-onderzoeksrapport verschenen waarin het financieringssysteem doventolkuren is geëvalueerd 1. In dit rapport wordt nogmaals uiteengezet dat de huidige bemiddelingsvergoeding van 37,85 voor bemiddelingsbureau s is afgeleid van gegevens van een bestaand bemiddelingsbureau. Het vastgestelde tarief staat in verhouding tot de in het uitzendwezen gehanteerde vergoedingen, waarbijer in de vorm van een opslag rekening is gehouden met de meer speciale problematiek in het werkveld met doven en de omvang van de dienstverlening. In het rapport wordt een half uur als gemiddelde bemiddelingstijd benoemd. Problemen bijtc Visinet 1 CVZ-onderzoeksrapport «Doventolkvoorziening en communicatiebehoeften van dove en slechthorende mensen», bijlage 1 Financieringssysteem doventolkuren, publicatienummer 181, d.d. 26 februari Ik vind het dan ook bevreemdend dat voor de problemen van TC Visinet naar de tariferingssystematiek wordt verwezen, terwijl de nieuwe wijze van bemiddelingstarifering voor leefuren reeds in 2002 en voor onderwijs/ arbeid al in juli 2003 is ingegaan en daarvoor al is aangekondigd. Ik heb dan ook de indruk dat het nieuwe tarief niet de daadwerkelijke oorzaak is van de huidige financiële situatie. Tweede Kamer, vergaderjaar , XVI, nr

3 Door TC Visinet is zelf ook aangegeven dat de huidige problemen niet alleen voortkomen uit de gewijzigde tariferingssystematiek. Men geeft zelf aan dat naast de veranderde bemiddelingscomponent als oorzaken voor huidige financiële situatie er in 2003 hogere operationele kosten zijn geweest door de invoering van een automatiseringssysteem en doordat men inefficiënties had doordat men een meer ideële dan zakelijke benadering binnen de stichting TC Visinet hanteerde. Daarnaast geeft zijzelf aan dat zijeen te hoog debiteurensaldo heeft laten ontstaan, wat overigens nu versneld weggewerkt wordt, en dat er in 2003 fouten zijn gemaakt rondom annuleringen, waardoor tolken wel moesten worden betaald, terwijl geen inkomsten konden worden geïnd. Deze annuleringen zijn soms ook aan te rekenen aan een gebrek aan discipline bijde doven zelf: zijgaan verplichtingen aan, welke zijop een laatste moment weer afzeggen. Mijns inziens lijkt de oorzaak dan ook veeleer gelegen in andere factoren dan de tarifering, zoals de werkwijze van de organisatie (een relatief hoge bemensing ten opzichte van het aantal tolken (138) en auditief gehandicapten en de relatief hoge overheadkosten die hieruit voortvloeien), een te laat inspelen op de veranderingen en het feit dat veel tolken ervoor kiezen om als zelfstandige doventolk te gaan werken. Bezien het feit dat TC Visinet een deel van de tolkvergoeding inhoudt als dekking van de bemiddelingsactiviteiten, kan ik mijvoorstellen dat tolken eerder zelfstandig aan het werk gaan (ca. 30% werkt zelfstandig). Overigens is deze inhouding nimmer de bedoeling geweest in noch het oude, noch het nieuwe tariefmodel en zodoende kan ook dit niet als reden aangedragen worden waarom er problemen zijn ontstaan. Daarnaast is van invloed dat steeds meer nieuwe en innovatieve mogelijkheden ontstaan (Tolkenregister) om een tolk in te schakelen, waardoor het marktaandeel voor bemiddelingsorganisaties per definitie zal afnemen. Uit ambtelijke informatie is mij bovendien gebleken dat TC Visinet medio februari 2004 aan UWV kenbaar heeft gemaakt dat de liquiditeitsproblemen mede veroorzaakt zouden zijn door een groot bestand aan openstaande vorderingen van TC Visinet op UWV. Door TC Visinet werd voorgesteld dat UWV een voorschot van zou verstrekken om TC Visinet uit de problemen te helpen. UWV heeft evenwel vastgesteld, op basis van door TC Visinet aangereikte gegevens, dat geen sprake is van noemenswaardige betalingsachterstanden (minder dan 5% van het geclaimde bedrag), zodat het niet waarschijnlijk lijkt dat deze de oorzaak van de liquiditeitsproblemen zijn. Ik blijf dan ook van mening dat een bemiddelingsorganisatie voor doventolken een instantie is die zelf verantwoordelijk is voor haar (financieel) management. TC Visinet zal zelf moeten zorgen voor een oplossing van haar huidige financiële problemen, die ontstaan zijn door problemen in het management, de gekozen werkwijze van de organisatie en door het traag inspelen op de ontwikkelingen op het gebied van de doventolkvoorziening. Continuïteit van de bemiddeling Wel ben ik mijer van bewust dat dat door het wegvallen van TC Visinet de continuïteit van de tolkenbemiddeling niet in gevaar mag komen. Continuïteit, zoals ik ook al aangaf tijdens het vragenuur, vind ik erg belangrijk. Ik heb op dit moment nog de verwachting dat deze continuïteit gewaarborgd kan blijven. Wel zal ik komende periode in overleg gaan met betrokkenen, UWV, CVZ, NBTG, bemiddelingsorganisaties en belangengroepen (waaronder Dovenschap en Stichting Plots- en Laatdoven) over hoe reëel deze verwachting is en op welke manier we deze continuïteit ook kunnen waarmaken. Centraal staat daarbijde vraag op welke manier andere Tweede Kamer, vergaderjaar , XVI, nr

4 bemiddelingsbureaus kunnen inspringen op het ontstane gat. Over de uitkomsten van het hierboven genoemde overleg zal ik u vanzelfsprekend informeren. Een positief bericht mijnerzijds is dat ik onlangs twee aanvragen van nieuwe bemiddelingsorganisaties heb ontvangen, waarvan er een ook reeds daadwerkelijk bemiddelingen uitvoert. Ook kunnen doven natuurlijk rechtstreeks zelfstandige tolken benaderen, zoals nu ook al gebeurt. Daarnaast heb ik ook vertrouwen in de ontwikkeling van internetgebaseerde manieren van bemiddeling, bijvoorbeeld via het Register. Daarnaast kan ik u mededelen dat CVZ en UWV afspraken hebben gemaakt om op basis van de jongste ervaringen het tarief nader te bekijken. Uitgangspunt daarbij is met name het stringenter scheiden van enerzijds de vergoeding voor de tolkactiviteiten (inclusief reiskosten) en anderzijds de bemiddelingscomponent. Daarnaast zullen er in overeenstemming met het advies van het CVZ criteria voor de als bemiddelaar te erkennen organisaties worden ontwikkeld. Deze criteria kunnen dienen als kaderstelling voor hetgeen wel en wat niet vergoed zal worden. Beantwoording van de tijdens vragenuur gestelde vragen Verantwoordelijkheidsverdeling Ik zal nu ingaan op de vraag welke departementen en instanties verantwoordelijk zijn voor de doventolkbemiddeling en hoe deze verantwoordelijkheidsverdeling er uitziet. Overigens is deze informatie reeds eerder aan de Kamer verstrekt in het Actieplan Doven (Tweede Kamer, vergaderjaar , XVI, nr. 124). Bijde doventolkvoorziening wordt onderscheid gemaakt tussen tolken in de leefsituatie enerzijds, en tolken in de onderwijs- en arbeidssituatie anderzijds. Het ministerie van SZW is verantwoordelijk voor het beleid ten aanzien van tolken in de onderwijs- en werksituatie. Het UWV stelt op basis van het algemene beleid het tarief en de tariefstructuur vast voor de onderwijs-/werksituaties en draagt zorg voor de financiering van tolken in de onderwijsen arbeidssituatie middels de Wet REA. Het ministerie van VWS is verantwoordelijk voor de doventolkvoorziening in de leefsituatie. Het CVZ voert de Regeling Doventolkvoorziening uit. Deze AWBZ-subsidieregeling voorziet er in dat mensen met een auditieve beperking 30 uren per jaar recht hebben op een doventolk ten behoeve van de communicatie in de leefsituatie. Het aandeel van tolkenbemiddeling voor de onderwijs- en arbeidssituatie is, mede vanwege het voor de leefsituatie vastgestelde maximum aantal uren per jaar, vele malen groter (naar schatting 80% van het totaal aantal doventolkuren) dan de tolkenbemiddeling voor de leefsituatie. Zoals uit bovenstaande blijkt zijn de ministeries van SZW en VWS verantwoordelijk voor het algemene beleid ten aanzien van de doventolkvoorziening. UWV stelt op basis van het algemene beleid en de tariefstructuur vast voor de onderwijs-/werksituaties en UWV en CVZ voeren de doventolkvoorziening uit, dat wil zeggen dat zijbetalingen doen overeenkomstig het algemene beleid en de vastgestelde tarieven. Alternatieve bemiddelingsmogelijkheden Naar aanleiding van de vraag of er voor auditief gehandicapten voldoende mogelijkheden overblijven om een doventolk in te schakelen indien TC Visinet haar activiteiten zou stopzetten, wil ik het volgende opmerken. Tweede Kamer, vergaderjaar , XVI, nr

5 Naast TC Visinet, die naar eigen zeggen 80% van het aantal bemiddelingsopdrachten uitvoert, zijn er andere organisaties die zorgdragen voor doventolkbemiddeling, te weten: Stimulans Wissink Audiotolk De Gelderse Roos Frido Triple B Tolknet i.o. Het is waarschijnlijk dat (enkele van) deze organisaties een gedeelte van de taken van TC Visinet zullen overnemen. Overigens zou ik hierbijde kanttekening willen plaatsen, dat ik vernomen heb dat een van deze organisaties mogelijk ook financiële problemen ondervindt. Naast bovengenoemde organisaties zijn er, zoals ik reeds eerder heb opgemerkt, voor personen met een auditieve handicap andere mogelijkheden om een doventolk te benaderen. Niet alle personen met een auditieve handicap schakelen een bemiddelingsbureau in als zijbehoefte hebben aan een doventolk. Daarnaast zijn ook niet alle doventolken aangesloten bijeen bemiddelingsorganisatie. Van de 138 tolken werken 41 tolken als onafhankelijke zelfstandige doventolk. Een aantal auditief gehandicapten zoekt nu al rechtstreeks contact met een doventolk. Deze mogelijkheid blijft uiteraard bestaan en zal wellicht meer gebruikt worden op het moment dat TC Visinet haar activiteiten zal stopzetten. Dit rechtstreekse contact tussen doventolken en auditief gehandicapten wordt bevorderd door een aantal initiatieven waardoor iemand met een auditieve beperking nu en ook in de toekomst minder op bemiddelingsorganisaties is aangewezen. Ik kan u het Register Tolken Gebarentaal noemen. Alle doventolken zijn opgenomen in het Register Tolken Gebarentaal. Dit register is via internet te raadplegen. Door middel van het register kunnen auditief gehandicapten zelf een tolk benaderen. Verder is er nog een andere organisatie die een applicatie ontwikkelt voor bemiddeling via internet. Deze bevindt zich thans in het stadium van een demo. Verhoging doventolkuren in de leefsituatie Per juli 2003 is het aantal doventolkuren voor de leefsituatie verhoogd van 18 naar 30 per jaar. Deze verhoging heeft plaatsgevonden naar aanleiding van het onderzoek «Recht van Spreken» (CVZ-onderzoeksrapport «Doventolkvoorziening en communicatiebehoeften van dove en slechthorende mensen», publicatienummer 181, d.d. 4 maart 2003, bijlage 2) naar de communicatiebehoeften van doven en slechthorenden, dat in 2003 in opdracht van het CVZ is uitgevoerd. Uit dit onderzoek bleek onder andere dat er behoefte was aan meer tolkuren voor de leefsituatie. Ik ben van mening dat deze verhoging waardevol is voor diegenen die voor de communicatie zijn aangewezen op een doventolk. Er zijn twee factoren waardoor voorheen het aantal tolkuren van 18 per jaar niet geheel benut werd. Geen van deze factoren houdt verband met de tolkenbemiddeling. Het feit dat er nog onvoldoende aanbod van doventolken is, is één van de factoren. De vraag overtreft het aanbod aan doventolken. Door te investeren in opleidingen is het aantal tolken de afgelopen jaren toegenomen. In 2000 waren er naar schatting 75 tolken Gebarentaal werkzaam. Er zijn inmiddels 138 tolken geregistreerd in het Register Tolken Gebarentaal. Door het geringe aantal tolken en het feit dat niet alle tolken fulltime Tweede Kamer, vergaderjaar , XVI, nr

6 werken kan op dit moment echter nog niet aan de vraag worden voldaan. De behoefte aan tolken Gebarentaal wordt geschat op een aantal van rond de 800. De opdracht aan de Hogeschool van Utrecht, die sinds 1996 een HBO-opleiding tolken en leraren Nederlandse Gebarentaal (NGT) verzorgt, is om tolken NGT op te leiden en zo het tekort aan tolken op te lossen. Inmiddels zijn aan de Hogeschool 65 hbo-opgeleide tolken afgestudeerd. Dat betekent dat inmiddels 8% van het geschatte tekort is opgelost. De verwachting is dat, met de jaarlijkse uitstroom van 30 à 40 studenten aan deze HBO-opleiding, de komende jaren dit tekort verder zal worden opgelost. De tweede reden waarom het aantal van 18 uren voor de leefsituatie niet volledig werd benut is dat doven hun tolkuren reserveren voor het geval zijlater in het jaar vanwege onvoorziene omstandigheden genoodzaakt zouden zijn een (groot) beroep te moeten doen op een tolk. Dat er in dergelijke gevallen gebruik gemaakt kan worden van een zgn. hardheidsclausule was bijvelen niet bekend. Doordat het aantal tolkuren in de leefsituatie per jaar verhoogd is en communicatie heeft plaatsgevonden over het gebruik van de hardheidsclausule kan beter aan de behoefte van de auditief gehandicapte worden voldaan en is er ook minder noodzaak om een aantal uren te reserveren voor «noodsituaties». De verhoging van het aantal tolkuren acht ik daarom zeker zinvol. Slotbeschouwing Tot slot wil ik nogmaals benadrukken dat de doventolkvoorziening als zodanig niet zal verdwijnen indien TC Visinet haar activiteiten zal beëindigen. De beide regelingen zullen blijven bestaan. In bovenstaande heb ik aangegeven dat er mijns inziens voor personen met een auditieve beperking mogelijkheden zijn om een doventolk in te schakelen. Er is een aantal organisaties dat (een deel van) de doventolkbemiddeling van TC Visinet zou kunnen overnemen. Bovendien beschikken auditief gehandicapten over mogelijkheden om zelfstandig rechtstreeks een tolk te benaderen. De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, C. I. J. M. Ross-van Dorp Tweede Kamer, vergaderjaar , XVI, nr